📜

4. දෙවතාවග්ගො

1. සෙඛසුත්තං

31. ‘‘ඡයිමෙ , භික්ඛවෙ, ධම්මා සෙඛස්ස භික්ඛුනො පරිහානාය සංවත්තන්ති. කතමෙ ඡ? කම්මාරාමතා , භස්සාරාමතා, නිද්දාරාමතා, සඞ්ගණිකාරාමතා, ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරතා, භොජනෙ අමත්තඤ්ඤුතා – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, ඡ ධම්මා සෙඛස්ස භික්ඛුනො පරිහානාය සංවත්තන්ති.

‘‘ඡයිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා සෙඛස්ස භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්ති. කතමෙ ඡ? න කම්මාරාමතා, න භස්සාරාමතා, න නිද්දාරාමතා, න සඞ්ගණිකාරාමතා, ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරතා, භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතා – ඉමෙ ඛො , භික්ඛවෙ, ඡ ධම්මා සෙඛස්ස භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්තී’’ති. පඨමං.

2. පඨමඅපරිහානසුත්තං

32. අථ ඛො අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඡයිමෙ, භන්තෙ, ධම්මා භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්ති. කතමෙ ඡ? සත්ථුගාරවතා, ධම්මගාරවතා, සඞ්ඝගාරවතා, සික්ඛාගාරවතා, අප්පමාදගාරවතා, පටිසන්ථාරගාරවතා [පටිසන්ධාරගාරවතා (ක.)] – ඉමෙ ඛො, භන්තෙ, ඡ ධම්මා භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්තී’’ති. ඉදමවොච සා දෙවතා. සමනුඤ්ඤො සත්ථා අහොසි. අථ ඛො සා දෙවතා ‘‘සමනුඤ්ඤො මෙ සත්ථා’’ති භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථෙවන්තරධායි.

අථ ඛො භගවා තස්සා රත්තියා අච්චයෙන භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉමං, භික්ඛවෙ, රත්තිං අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො, භික්ඛවෙ, සා දෙවතා මං එතදවොච – ‘ඡයිමෙ, භන්තෙ, ධම්මා භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්ති. කතමෙ ඡ? සත්ථුගාරවතා, ධම්මගාරවතා, සඞ්ඝගාරවතා, සික්ඛාගාරවතා, අප්පමාදගාරවතා, පටිසන්ථාරගාරවතා – ඉමෙ ඛො, භන්තෙ, ඡ ධම්මා භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්තී’ති. ඉදමවොච, භික්ඛවෙ, සා දෙවතා. ඉදං වත්වා මං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථෙවන්තරධායී’’ති.

‘‘සත්ථුගරු ධම්මගරු, සඞ්ඝෙ ච තිබ්බගාරවො;

අප්පමාදගරු භික්ඛු, පටිසන්ථාරගාරවො;

අභබ්බො පරිහානාය, නිබ්බානස්සෙව සන්තිකෙ’’ති. දුතියං;

3. දුතියඅපරිහානසුත්තං

33. ‘‘ඉමං, භික්ඛවෙ, රත්තිං අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො, භික්ඛවෙ, සා දෙවතා මං එතදවොච – ‘ඡයිමෙ, භන්තෙ, ධම්මා භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්ති. කතමෙ ඡ? සත්ථුගාරවතා, ධම්මගාරවතා, සඞ්ඝගාරවතා, සික්ඛාගාරවතා, හිරිගාරවතා, ඔත්තප්පගාරවතා – ඉමෙ ඛො, භන්තෙ, ඡ ධම්මා භික්ඛුනො අපරිහානාය සංවත්තන්තී’ති. ඉදමවොච, භික්ඛවෙ, සා දෙවතා. ඉදං වත්වා මං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථෙවන්තරධායී’’ති.

‘‘සත්ථුගරු ධම්මගරු, සඞ්ඝෙ ච තිබ්බගාරවො;

හිරිඔත්තප්පසම්පන්නො, සප්පතිස්සො සගාරවො;

අභබ්බො පරිහානාය, නිබ්බානස්සෙව සන්තිකෙ’’ති. තතියං;

4. මහාමොග්ගල්ලානසුත්තං

34. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘කතමෙසානං දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම [සොතාපන්නාම්හා (සී.), සොතාපන්නාම්හ (ස්යා. කං. පී.)] අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති ? තෙන ඛො පන සමයෙන තිස්සො නාම භික්ඛු අධුනාකාලඞ්කතො අඤ්ඤතරං බ්රහ්මලොකං උපපන්නො හොති. තත්රපි නං එවං ජානන්ති – ‘‘තිස්සො බ්රහ්මා මහිද්ධිකො මහානුභාවො’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං [සම්මිඤ්ජිතං (සී. ස්යා. කං. පී.)] වා බාහං පසාරෙය්ය පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙවං – ජෙතවනෙ අන්තරහිතො තස්මිං බ්රහ්මලොකෙ පාතුරහොසි. අද්දසා ඛො තිස්සො බ්රහ්මා ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං එතදවොච – ‘‘එහි ඛො, මාරිස මොග්ගල්ලාන; ස්වාගතං [සාගතං (සී.)], මාරිස මොග්ගල්ලාන; චිරස්සං ඛො, මාරිස මොග්ගල්ලාන; ඉමං පරියායමකාසි, යදිදං ඉධාගමනාය. නිසීද, මාරිස මොග්ගල්ලාන, ඉදමාසනං පඤ්ඤත්ත’’න්ති. නිසීදි ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ. තිස්සොපි ඛො බ්රහ්මා ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො තිස්සං බ්රහ්මානං ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො එතදවොච –

‘‘කතමෙසානං ඛො, තිස්ස, දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති? ‘‘චාතුමහාරාජිකානං ඛො, මාරිස මොග්ගල්ලාන, දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති.

‘‘සබ්බෙසඤ්ඤෙව නු ඛො, තිස්ස, චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති? ‘‘න ඛො, මාරිස මොග්ගල්ලාන, සබ්බෙසං චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’ති. යෙ ඛො තෙ, මාරිස මොග්ගල්ලාන, චාතුමහාරාජිකා දෙවා බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදෙන අසමන්නාගතා ධම්මෙ අවෙච්චප්පසාදෙන අසමන්නාගතා සඞ්ඝෙ අවෙච්චප්පසාදෙන අසමන්නාගතා අරියකන්තෙහි සීලෙහි අසමන්නාගතා න තෙසං දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’ති. යෙ ච ඛො තෙ, මාරිස මොග්ගල්ලාන, චාතුමහාරාජිකා දෙවා බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතා, ධම්මෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතා, සඞ්ඝෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතා අරියකන්තෙහි සීලෙහි සමන්නාගතා, තෙසං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති.

‘‘චාතුමහාරාජිකානඤ්ඤෙව නු ඛො, තිස්ස, දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’ති උදාහු තාවතිංසානම්පි දෙවානං…පෙ… යාමානම්පි දෙවානං… තුසිතානම්පි දෙවානං… නිම්මානරතීනම්පි දෙවානං… පරනිම්මිතවසවත්තීනම්පි දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති? ‘‘පරනිම්මිතවසවත්තීනම්පි ඛො, මාරිස මොග්ගල්ලාන, දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති.

‘‘සබ්බෙසඤ්ඤෙව නු ඛො, තිස්ස, පරනිම්මිතවසවත්තීනං දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති? ‘‘න ඛො, මාරිස මොග්ගල්ලාන, සබ්බෙසං පරනිම්මිතවසවත්තීනං දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’ති. යෙ ඛො තෙ, මාරිස මොග්ගල්ලාන, පරනිම්මිතවසවත්තී දෙවා බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදෙන අසමන්නාගතා, ධම්මෙ අවෙච්චප්පසාදෙන අසමන්නාගතා, සඞ්ඝෙ අවෙච්චප්පසාදෙන අසමන්නාගතා, අරියකන්තෙහි සීලෙහි අසමන්නාගතා, න තෙසං දෙවානං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’ති. යෙ ච ඛො තෙ, මාරිස මොග්ගල්ලාන, පරනිම්මිතවසවත්තී දෙවා බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතා, ධම්මෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතා, සඞ්ඝෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතා, අරියකන්තෙහි සීලෙහි සමන්නාගතා තෙසං එවං ඤාණං හොති – ‘සොතාපන්නා නාම අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තිස්සස්ස බ්රහ්මුනො භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා – ‘‘සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙවං – ‘බ්රහ්මලොකෙ අන්තරහිතො ජෙතවනෙ පාතුරහොසී’’’ති. චතුත්ථං.

5. විජ්ජාභාගියසුත්තං

35. ‘‘ඡයිමෙ , භික්ඛවෙ, ධම්මා විජ්ජාභාගියා. කතමෙ ඡ? අනිච්චසඤ්ඤා, අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා, පහානසඤ්ඤා, විරාගසඤ්ඤා, නිරොධසඤ්ඤා – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, ඡ ධම්මා විජ්ජාභාගියා’’ති. පඤ්චමං.

6. විවාදමූලසුත්තං

36. [දී. නි. 3.325; ම. නි. 3.44; චූළව. 216] ‘‘ඡයිමානි, භික්ඛවෙ, විවාදමූලානි. කතමානි ඡ? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කොධනො හොති උපනාහී. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කොධනො හොති උපනාහී සො සත්ථරිපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සඞ්ඝෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛායපි න පරිපූරකාරී හොති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සත්ථරි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙ අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සඞ්ඝෙ අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛාය න පරිපූරකාරී සො සඞ්ඝෙ විවාදං ජනෙති, යො හොති විවාදො බහුජනාහිතාය බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. එවරූපං චෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා සමනුපස්සෙය්යාථ. තත්ර තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස පහානාය වායමෙය්යාථ. එවරූපං චෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා න සමනුපස්සෙය්යාථ, තත්ර තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවාය පටිපජ්ජෙය්යාථ. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස පහානං හොති. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු මක්ඛී හොති පළාසී…පෙ… ඉස්සුකී හොති මච්ඡරී… සඨො හොති මායාවී… පාපිච්ඡො හොති මිච්ඡාදිට්ඨි… සන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී, සො සත්ථරිපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සඞ්ඝෙපි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛායපි න පරිපූරකාරී හොති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සත්ථරි අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, ධම්මෙ…පෙ… සඞ්ඝෙ අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො, සික්ඛාය න පරිපූරකාරී, සො සඞ්ඝෙ විවාදං ජනෙති, යො හොති විවාදො බහුජනාහිතාය බහුජනාසුඛාය බහුනො ජනස්ස අනත්ථාය අහිතාය දුක්ඛාය දෙවමනුස්සානං. එවරූපං චෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා සමනුපස්සෙය්යාථ. තත්ර තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස පහානාය වායමෙය්යාථ. එවරූපං චෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, විවාදමූලං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා න සමනුපස්සෙය්යාථ. තත්ර තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තස්සෙව පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවාය පටිපජ්ජෙය්යාථ. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස පහානං හොති. එවමෙතස්ස පාපකස්ස විවාදමූලස්ස ආයතිං අනවස්සවො හොති. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, ඡ විවාදමූලානී’’ති. ඡට්ඨං.

7. ඡළඞ්ගදානසුත්තං

37. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන වෙළුකණ්ඩකී [වෙළුකණ්ඩකියා (අ. නි. 7.53; 2.134; සං. නි. 2.173)] නන්දමාතා උපාසිකා සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ ඡළඞ්ගසමන්නාගතං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙති. අද්දසා ඛො භගවා දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන වෙළුකණ්ඩකිං නන්දමාතරං උපාසිකං සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ ඡළඞ්ගසමන්නාගතං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙන්තිං. දිස්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘එසා, භික්ඛවෙ, වෙළුකණ්ඩකී නන්දමාතා උපාසිකා සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ ඡළඞ්ගසමන්නාගතං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙති’’.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, ඡළඞ්ගසමන්නාගතා දක්ඛිණා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ , දායකස්ස තීණඞ්ගානි හොන්ති, පටිග්ගාහකානං තීණඞ්ගානි. කතමානි දායකස්ස තීණඞ්ගානි? ඉධ, භික්ඛවෙ, දායකො පුබ්බෙව දානා සුමනො හොති, දදං චිත්තං පසාදෙති, දත්වා අත්තමනො හොති. ඉමානි දායකස්ස තීණඞ්ගානි.

‘‘කතමානි පටිග්ගාහකානං තීණඞ්ගානි? ඉධ, භික්ඛවෙ, පටිග්ගාහකා වීතරාගා වා හොන්ති රාගවිනයාය වා පටිපන්නා, වීතදොසා වා හොන්ති දොසවිනයාය වා පටිපන්නා, වීතමොහා වා හොන්ති මොහවිනයාය වා පටිපන්නා. ඉමානි පටිග්ගාහකානං තීණඞ්ගානි. ඉති දායකස්ස තීණඞ්ගානි, පටිග්ගාහකානං තීණඞ්ගානි. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඡළඞ්ගසමන්නාගතා දක්ඛිණා හොති.

‘‘එවං ඡළඞ්ගසමන්නාගතාය, භික්ඛවෙ, දක්ඛිණාය න සුකරං පුඤ්ඤස්ස පමාණං ගහෙතුං – ‘එත්තකො පුඤ්ඤාභිසන්දො කුසලාභිසන්දො සුඛස්සාහාරො සොවග්ගිකො සුඛවිපාකො සග්ගසංවත්තනිකො ඉට්ඨාය කන්තාය මනාපාය හිතාය සුඛාය සංවත්තතී’ති. අථ ඛො අසඞ්ඛ්යෙය්යො [අසඞ්ඛෙය්යො (සී. ස්යා. කං. පී.)] අප්පමෙය්යො මහාපුඤ්ඤක්ඛන්ධොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ න සුකරං උදකස්ස පමාණං ගහෙතුං – ‘එත්තකානි උදකාළ්හකානීති වා එත්තකානි උදකාළ්හකසතානීති වා එත්තකානි උදකාළ්හකසහස්සානීති වා එත්තකානි උදකාළ්හකසතසහස්සානී’ති වා. අථ ඛො අසඞ්ඛ්යෙය්යො අප්පමෙය්යො මහාඋදකක්ඛන්ධොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, එවං ඡළඞ්ගසමන්නාගතාය දක්ඛිණාය න සුකරං පුඤ්ඤස්ස පමාණං ගහෙතුං – ‘එත්තකො පුඤ්ඤාභිසන්දො කුසලාභිසන්දො සුඛස්සාහාරො සොවග්ගිකො සුඛවිපාකො සග්ගසංවත්තනිකො ඉට්ඨාය කන්තාය මනාපාය හිතාය සුඛාය සංවත්තතී’ති. අථ ඛො අසඞ්ඛ්යෙය්යො අප්පමෙය්යො මහාපුඤ්ඤක්ඛන්ධොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡතී’’ති.

[පෙ. ව. 305 පෙතවත්ථුම්හිපි] ‘‘පුබ්බෙව දානා සුමනො, දදං චිත්තං පසාදයෙ;

දත්වා අත්තමනො හොති, එසා යඤ්ඤස්ස [පුඤ්ඤස්ස (ක.)] සම්පදා.

‘‘වීතරාගා [වීතරාගො (ස්යා. කං. ක.) එවං අනන්තරපදත්තයෙපි] වීතදොසා, වීතමොහා අනාසවා;

ඛෙත්තං යඤ්ඤස්ස සම්පන්නං, සඤ්ඤතා බ්රහ්මචාරයො [බ්රහ්මචාරිනො (ස්යා. කං.)].

‘‘සයං ආචමයිත්වාන, දත්වා සකෙහි පාණිභි;

අත්තනො පරතො චෙසො, යඤ්ඤො හොති මහප්ඵලො.

[අ. නි. 4.40] ‘‘එවං යජිත්වා මෙධාවී, සද්ධො මුත්තෙන චෙතසා;

අබ්යාපජ්ජං සුඛං ලොකං, පණ්ඩිතො උපපජ්ජතී’’ති. සත්තමං;

8. අත්තකාරීසුත්තං

38. අථ ඛො අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහඤ්හි, භො ගොතම, එවංවාදී එවංදිට්ඨි – ‘නත්ථි අත්තකාරො, නත්ථි පරකාරො’’’ති. ‘‘මාහං, බ්රාහ්මණ, එවංවාදිං එවංදිට්ඨිං අද්දසං වා අස්සොසිං වා. කථඤ්හි නාම සයං අභික්කමන්තො, සයං පටික්කමන්තො එවං වක්ඛති – ‘නත්ථි අත්තකාරො, නත්ථි පරකාරො’’’ති!

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, බ්රාහ්මණ, අත්ථි ආරබ්භධාතූ’’ති? ‘‘එවං, භො’’. ‘‘ආරබ්භධාතුයා සති ආරබ්භවන්තො සත්තා පඤ්ඤායන්තී’’ති? ‘‘එවං, භො’’. ‘‘යං ඛො, බ්රාහ්මණ, ආරබ්භධාතුයා සති ආරබ්භවන්තො සත්තා පඤ්ඤායන්ති, අයං සත්තානං අත්තකාරො අයං පරකාරො’’.

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, බ්රාහ්මණ, අත්ථි නික්කමධාතු…පෙ… අත්ථි පරක්කමධාතු… අත්ථි ථාමධාතු… අත්ථි ඨිතිධාතු… අත්ථි උපක්කමධාතූ’’ති? ‘‘එවං, භො’’. ‘‘උපක්කමධාතුයා සති උපක්කමවන්තො සත්තා පඤ්ඤායන්තී’’ති? ‘‘එවං, භො’’. ‘‘යං ඛො, බ්රාහ්මණ, උපක්කමධාතුයා සති උපක්කමවන්තො සත්තා පඤ්ඤායන්ති, අයං සත්තානං අත්තකාරො අයං පරකාරො’’.

‘‘මාහං, බ්රාහ්මණ [තං කිං මඤ්ඤසි බ්රාහ්මණ මාහං (ක.)], එවංවාදිං එවංදිට්ඨිං අද්දසං වා අස්සොසිං වා. කථඤ්හි නාම සයං අභික්කමන්තො සයං පටික්කමන්තො එවං වක්ඛති – ‘නත්ථි අත්තකාරො නත්ථි පරකාරො’’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති! අට්ඨමං.

9. නිදානසුත්තං

39. ‘‘තීණිමානි , භික්ඛවෙ, නිදානානි කම්මානං සමුදයාය. කතමානි තීණි? ලොභො නිදානං කම්මානං සමුදයාය, දොසො නිදානං කම්මානං සමුදයාය, මොහො නිදානං කම්මානං සමුදයාය. න, භික්ඛවෙ, ලොභා අලොභො සමුදෙති; අථ ඛො, භික්ඛවෙ, ලොභා ලොභොව සමුදෙති. න, භික්ඛවෙ, දොසා අදොසො සමුදෙති; අථ ඛො, භික්ඛවෙ, දොසා දොසොව සමුදෙති. න, භික්ඛවෙ, මොහා අමොහො සමුදෙති; අථ ඛො, භික්ඛවෙ, මොහා මොහොව සමුදෙති. න, භික්ඛවෙ, ලොභජෙන කම්මෙන දොසජෙන කම්මෙන මොහජෙන කම්මෙන දෙවා පඤ්ඤායන්ති, මනුස්සා පඤ්ඤායන්ති, යා වා පනඤ්ඤාපි කාචි සුගතියො. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, ලොභජෙන කම්මෙන දොසජෙන කම්මෙන මොහජෙන කම්මෙන නිරයො පඤ්ඤායති තිරච්ඡානයොනි පඤ්ඤායති පෙත්තිවිසයො පඤ්ඤායති, යා වා පනඤ්ඤාපි කාචි දුග්ගතියො. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, තීණි නිදානානි කම්මානං සමුදයාය.

‘‘තීණිමානි, භික්ඛවෙ, නිදානානි කම්මානං සමුදයාය. කතමානි තීණි? අලොභො නිදානං කම්මානං සමුදයාය, අදොසො නිදානං කම්මානං සමුදයාය, අමොහො නිදානං කම්මානං සමුදයාය. න, භික්ඛවෙ, අලොභා ලොභො සමුදෙති; අථ ඛො, භික්ඛවෙ, අලොභා අලොභොව සමුදෙති. න, භික්ඛවෙ, අදොසා දොසො සමුදෙති; අථ ඛො, භික්ඛවෙ, අදොසා අදොසොව සමුදෙති. න, භික්ඛවෙ, අමොහා මොහො සමුදෙති; අථ ඛො, භික්ඛවෙ, අමොහා අමොහොව සමුදෙති. න, භික්ඛවෙ, අලොභජෙන කම්මෙන අදොසජෙන කම්මෙන අමොහජෙන කම්මෙන නිරයො පඤ්ඤායති තිරච්ඡානයොනි පඤ්ඤායති පෙත්තිවිසයො පඤ්ඤායති, යා වා පනඤ්ඤාපි කාචි දුග්ගතියො. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, අලොභජෙන කම්මෙන අදොසජෙන කම්මෙන අමොහජෙන කම්මෙන දෙවා පඤ්ඤායන්ති, මනුස්සා පඤ්ඤායන්ති, යා වා පනඤ්ඤාපි කාචි සුගතියො. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, තීණි නිදානානි කම්මානං සමුදයායා’’ති. නවමං.

10. කිමිලසුත්තං

40. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කිමිලායං විහරති නිචුලවනෙ. අථ ඛො ආයස්මා කිමිලො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා කිමිලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො යෙන තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ සද්ධම්මො න චිරට්ඨිතිකො හොතී’’ති? ‘‘ඉධ, කිමිල, තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො සත්ථරි අගාරවා විහරන්ති අප්පතිස්සා, ධම්මෙ අගාරවා විහරන්ති අප්පතිස්සා, සඞ්ඝෙ අගාරවා විහරන්ති අප්පතිස්සා, සික්ඛාය අගාරවා විහරන්ති අප්පතිස්සා, අප්පමාදෙ අගාරවා විහරන්ති අප්පතිස්සා, පටිසන්ථාරෙ [පටිසන්ධාරෙ (ක.) අ. නි. 5.201; 7.59] අගාරවා විහරන්ති අප්පතිස්සා. අයං ඛො, කිමිල, හෙතු අයං පච්චයො යෙන තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ සද්ධම්මො න චිරට්ඨිතිකො හොති’’.

‘‘කො පන, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො යෙන තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ සද්ධම්මො චිරට්ඨිතිකො හොතී’’ති? ‘‘ඉධ, කිමිල, තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො සත්ථරි සගාරවා විහරන්ති සප්පතිස්සා, ධම්මෙ සගාරවා විහරන්ති සප්පතිස්සා, සඞ්ඝෙ සගාරවා විහරන්ති සප්පතිස්සා, සික්ඛාය සගාරවා විහරන්ති සප්පතිස්සා, අප්පමාදෙ සගාරවා විහරන්ති සප්පතිස්සා, පටිසන්ථාරෙ සගාරවා විහරන්ති සප්පතිස්සා. අයං ඛො, කිමිල, හෙතු අයං පච්චයො යෙන තථාගතෙ පරිනිබ්බුතෙ සද්ධම්මො චිරට්ඨිතිකො හොතී’’ති. දසමං.

11. දාරුක්ඛන්ධසුත්තං

41. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං ආයස්මා සාරිපුත්තො රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං ගිජ්ඣකූටා පබ්බතා ඔරොහන්තො අද්දස අඤ්ඤතරස්මිං පදෙසෙ මහන්තං දාරුක්ඛන්ධං. දිස්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘පස්සථ නො, ආවුසො, තුම්හෙ අමුං මහන්තං දාරුක්ඛන්ධ’’න්ති? ‘‘එවමාවුසො’’ති.

‘‘ආකඞ්ඛමානො, ආවුසො, භික්ඛු ඉද්ධිමා චෙතොවසිප්පත්තො අමුං දාරුක්ඛන්ධං පථවීත්වෙව අධිමුච්චෙය්ය. තං කිස්ස හෙතු? අත්ථි, ආවුසො , අමුම්හි දාරුක්ඛන්ධෙ පථවීධාතු, යං නිස්සාය භික්ඛු ඉද්ධිමා චෙතොවසිප්පත්තො අමුං දාරුක්ඛන්ධං පථවීත්වෙව අධිමුච්චෙය්ය. ආකඞ්ඛමානො, ආවුසො, භික්ඛු ඉද්ධිමා චෙතොවසිප්පත්තො අමුං දාරුක්ඛන්ධං ආපොත්වෙව අධිමුච්චෙය්ය …පෙ… තෙජොත්වෙව අධිමුච්චෙය්ය… වායොත්වෙව අධිමුච්චෙය්ය… සුභන්ත්වෙව අධිමුච්චෙය්ය… අසුභන්ත්වෙව අධිමුච්චෙය්ය. තං කිස්ස හෙතු? අත්ථි, ආවුසො, අමුම්හි දාරුක්ඛන්ධෙ අසුභධාතු, යං නිස්සාය භික්ඛු ඉද්ධිමා චෙතොවසිප්පත්තො අමුං දාරුක්ඛන්ධං අසුභන්ත්වෙව අධිමුච්චෙය්යා’’ති. එකාදසමං.

12. නාගිතසුත්තං

42. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කොසලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං යෙන ඉච්ඡානඞ්ගලං නාම කොසලානං බ්රාහ්මණගාමො තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා ඉච්ඡානඞ්ගලෙ විහරති ඉච්ඡානඞ්ගලවනසණ්ඩෙ. අස්සොසුං ඛො ඉච්ඡානඞ්ගලකා බ්රාහ්මණගහපතිකා – ‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො සක්යපුත්තො සක්යකුලා පබ්බජිතො ඉච්ඡානඞ්ගලං අනුප්පත්තො ඉච්ඡානඞ්ගලෙ විහරති ඉච්ඡානඞ්ගලවනසණ්ඩෙ. තං ඛො පන භවන්තං ගොතමං එවං කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො…පෙ… බුද්ධො භගවා’ති. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං…පෙ… අරහතං දස්සනං හොතී’’ති. අථ ඛො ඉච්ඡානඞ්ගලකා බ්රාහ්මණගහපතිකා තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පහූතං ඛාදනීයං භොජනීයං ආදාය යෙන ඉච්ඡානඞ්ගලවනසණ්ඩො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා බහිද්වාරකොට්ඨකෙ අට්ඨංසු උච්චාසද්දා මහාසද්දා.

තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා නාගිතො භගවතො උපට්ඨාකො හොති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං නාගිතං ආමන්තෙසි – ‘‘කෙ පන තෙ, නාගිත, උච්චාසද්දා මහාසද්දා කෙවට්ටා මඤ්ඤෙ මච්ඡවිලොපෙ’’ති? ‘‘එතෙ, භන්තෙ, ඉච්ඡානඞ්ගලකා බ්රාහ්මණගහපතිකා පහූතං ඛාදනීයං භොජනීයං ආදාය බහිද්වාරකොට්ඨකෙ ඨිතා භගවන්තංයෙව උද්දිස්ස භික්ඛුසඞ්ඝඤ්චා’’ති. ‘‘මාහං, නාගිත, යසෙන සමාගමං, මා ච මයා යසො. යො ඛො, නාගිත, නයිමස්ස නෙක්ඛම්මසුඛස්ස පවිවෙකසුඛස්ස උපසමසුඛස්ස සම්බොධසුඛස්ස නිකාමලාභී අස්ස අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, යස්සාහං නෙක්ඛම්මසුඛස්ස පවිවෙකසුඛස්ස උපසමසුඛස්ස සම්බොධසුඛස්ස නිකාමලාභී අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, සො තං මීළ්හසුඛං මිද්ධසුඛං ලාභසක්කාරසිලොකසුඛං සාදියෙය්යා’’ති.

‘‘අධිවාසෙතු දානි, භන්තෙ, භගවා; අධිවාසෙතු, සුගතො; අධිවාසනකාලො දානි, භන්තෙ, භගවතො. යෙන යෙනෙව දානි, භන්තෙ, භගවා ගමිස්සති, තන්නින්නාව භවිස්සන්ති බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, ථුල්ලඵුසිතකෙ දෙවෙ වස්සන්තෙ යථානින්නං උදකානි පවත්තන්ති; එවමෙවං ඛො, භන්තෙ, යෙන යෙනෙව දානි භගවා ගමිස්සති, තන්නින්නාව භවිස්සන්ති බ්රාහ්මණගහපතිකා නෙගමා චෙව ජානපදා ච. තං කිස්ස හෙතු? තථා හි, භන්තෙ, භගවතො සීලපඤ්ඤාණ’’න්ති.

‘‘මාහං, නාගිත, යසෙන සමාගමං, මා ච මයා යසො. යො ඛො, නාගිත, නයිමස්ස නෙක්ඛම්මසුඛස්ස පවිවෙකසුඛස්ස උපසමසුඛස්ස සම්බොධසුඛස්ස නිකාමලාභී අස්ස අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, යස්සාහං නෙක්ඛම්මසුඛස්ස පවිවෙකසුඛස්ස උපසමසුඛස්ස සම්බොධසුඛස්ස නිකාමලාභී අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, සො තං මීළ්හසුඛං මිද්ධසුඛං ලාභසක්කාරසිලොකසුඛං සාදියෙය්ය.

‘‘ඉධාහං, නාගිත, භික්ඛුං පස්සාමි ගාමන්තවිහාරිං සමාහිතං නිසින්නං. තස්ස මය්හං, නාගිත, එවං හොති – ‘ඉදානිමං ආයස්මන්තං [ආරාමිකො වා ඝට්ටෙස්සති සමණුද්දෙසො වා, තං තම්හා (ක. සී. පී.) ආරාමිකො වා ඝට්ටෙස්සති සමණුද්දෙසො වා, සො තං තම්හා (ක. සී.) අ. නි. 8.86 පස්සිතබ්බං] ආරාමිකො වා උපට්ඨහිස්සති සමණුද්දෙසො වා තං තම්හා [ආරාමිකො වා ඝට්ටෙස්සති සමණුද්දෙසො වා, තං තම්හා (ක. සී. පී.) ආරාමිකො වා ඝට්ටෙස්සති සමණුද්දෙසො වා, සො තං තම්හා (ක. සී.) අ. නි. 8.86 පස්සිතබ්බං] සමාධිම්හා චාවෙස්සතී’ති. තෙනාහං, නාගිත, තස්ස භික්ඛුනො න අත්තමනො හොමි ගාමන්තවිහාරෙන. ඉධ පනාහං, නාගිත, භික්ඛුං පස්සාමි ආරඤ්ඤිකං අරඤ්ඤෙ පචලායමානං නිසින්නං. තස්ස මය්හං, නාගිත, එවං හොති – ‘ඉදානි අයමායස්මා ඉමං නිද්දාකිලමථං පටිවිනොදෙත්වා අරඤ්ඤසඤ්ඤංයෙව මනසි කරිස්සති එකත්ත’න්ති. තෙනාහං, නාගිත, තස්ස භික්ඛුනො අත්තමනො හොමි අරඤ්ඤවිහාරෙන.

‘‘ඉධ පනාහං, නාගිත, භික්ඛුං පස්සාමි ආරඤ්ඤිකං අරඤ්ඤෙ අසමාහිතං නිසින්නං. තස්ස මය්හං, නාගිත, එවං හොති – ‘ඉදානි අයමායස්මා අසමාහිතං වා චිත්තං සමාදහිස්සති, සමාහිතං වා චිත්තං අනුරක්ඛිස්සතී’ති. තෙනාහං, නාගිත, තස්ස භික්ඛුනො අත්තමනො හොමි අරඤ්ඤවිහාරෙන.

‘‘ඉධ පනාහං, නාගිත, භික්ඛුං පස්සාමි ආරඤ්ඤිකං අරඤ්ඤෙ සමාහිතං නිසින්නං. තස්ස මය්හං, නාගිත, එවං හොති – ‘ඉදානි අයමායස්මා අවිමුත්තං වා චිත්තං විමොචෙස්සති, විමුත්තං වා චිත්තං අනුරක්ඛිස්සතී’ති. තෙනාහං, නාගිත, තස්ස භික්ඛුනො අත්තමනො හොමි අරඤ්ඤවිහාරෙන.

‘‘ඉධ පනාහං, නාගිත, භික්ඛුං පස්සාමි ගාමන්තවිහාරිං ලාභිං චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. සො තං ලාභසක්කාරසිලොකං නිකාමයමානො රිඤ්චති පටිසල්ලානං රිඤ්චති අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි; ගාමනිගමරාජධානිං ඔසරිත්වා වාසං කප්පෙති. තෙනාහං, නාගිත, තස්ස භික්ඛුනො න අත්තමනො හොමි ගාමන්තවිහාරෙන.

‘‘ඉධ පනාහං, නාගිත, භික්ඛුං පස්සාමි ආරඤ්ඤිකං ලාභිං චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. සො තං ලාභසක්කාරසිලොකං පටිපණාමෙත්වා න රිඤ්චති පටිසල්ලානං න රිඤ්චති අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි. තෙනාහං, නාගිත, තස්ස භික්ඛුනො අත්තමනො හොමි අරඤ්ඤවිහාරෙන. යස්මාහං, නාගිත, සමයෙ අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නො න කඤ්චි [න කිඤ්චි (සී. පී. ක.)] පස්සාමි පුරතො වා පච්ඡතො වා, ඵාසු මෙ, නාගිත, තස්මිං සමයෙ හොති අන්තමසො උච්චාරපස්සාවකම්මායා’’ති. ද්වාදසමං.

දෙවතාවග්ගො [සෙක්ඛපරිහානියවග්ගො (ස්යා.)] චතුත්ථො.

තස්සුද්දානං –

සෙඛා ද්වෙ අපරිහානි, මොග්ගල්ලාන විජ්ජාභාගියා;

විවාදදානත්තකාරී නිදානං, කිමිලදාරුක්ඛන්ධෙන නාගිතොති.