📜

5. මහායඤ්ඤවග්ගො

1. සත්තවිඤ්ඤාණට්ඨිතිසුත්තං

44. [දී. නි. 3.332; චූළනි. පොසාලමාණවපුච්ඡානිද්දෙස 83] ‘‘සත්තිමා , භික්ඛවෙ, විඤ්ඤාණට්ඨිතියො. කතමා සත්ත? සන්ති, භික්ඛවෙ, සත්තා නානත්තකායා නානත්තසඤ්ඤිනො, සෙය්යථාපි මනුස්සා, එකච්චෙ ච දෙවා, එකච්චෙ ච විනිපාතිකා. අයං පඨමා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

‘‘සන්ති , භික්ඛවෙ, සත්තා නානත්තකායා එකත්තසඤ්ඤිනො, සෙය්යථාපි දෙවා බ්රහ්මකායිකා පඨමාභිනිබ්බත්තා. අයං දුතියා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

‘‘සන්ති , භික්ඛවෙ, සත්තා එකත්තකායා නානත්තසඤ්ඤිනො, සෙය්යථාපි දෙවා ආභස්සරා. අයං තතියා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, සත්තා එකත්තකායා එකත්තසඤ්ඤිනො, සෙය්යථාපි දෙවා සුභකිණ්හා. අයං චතුත්ථා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, සත්තා සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්චායතනූපගා. අයං පඤ්චමා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, සත්තා සබ්බසො ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණ’න්ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනූපගා . අයං ඡට්ඨා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, සත්තා සබ්බසො විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනූපගා . අයං සත්තමා විඤ්ඤාණට්ඨිති. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත විඤ්ඤාණට්ඨිතියො’’ති. පඨමං.

2. සමාධිපරික්ඛාරසුත්තං

45. ‘‘සත්තිමෙ, භික්ඛවෙ, සමාධිපරික්ඛාරා. කතමෙ සත්ත? සම්මාදිට්ඨි, සම්මාසඞ්කප්පො, සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්තො, සම්මාආජීවො, සම්මාවායාමො, සම්මාසති. යා ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමෙහි සත්තහඞ්ගෙහි චිත්තස්සෙකග්ගතා පරික්ඛතා [‘සපරික්ඛාරතා’තිපි, ‘සපරික්ඛතා’තිපි (සං. නි. 5.28)], අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අරියො සම්මාසමාධි [සමාධි (ස්යා.)] සඋපනිසො ඉතිපි සපරික්ඛාරො ඉතිපී’’ති. දුතියං.

3. පඨමඅග්ගිසුත්තං

46. ‘‘සත්තිමෙ , භික්ඛවෙ, අග්ගී. කතමෙ සත්ත? රාගග්ගි, දොසග්ගි, මොහග්ගි, ආහුනෙය්යග්ගි, ගහපතග්ගි, දක්ඛිණෙය්යග්ගි, කට්ඨග්ගි – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත අග්ගී’’ති. තතියං.

4. දුතියඅග්ගිසුත්තං

47. තෙන ඛො පන සමයෙන උග්ගතසරීරස්ස බ්රාහ්මණස්ස මහායඤ්ඤො උපක්ඛටො හොති. පඤ්ච උසභසතානි ථූණූපනීතානි හොන්ති යඤ්ඤත්ථාය , පඤ්ච වච්ඡතරසතානි ථූණූපනීතානි හොන්ති යඤ්ඤත්ථාය, පඤ්ච වච්ඡතරිසතානි ථූණූපනීතානි හොන්ති යඤ්ඤත්ථාය, පඤ්ච අජසතානි ථූණූපනීතානි හොන්ති යඤ්ඤත්ථාය, පඤ්ච උරබ්භසතානි ථූණූපනීතානි හොන්ති යඤ්ඤත්ථාය. අථ ඛො උග්ගතසරීරො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො උග්ගතසරීරො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘සුතං මෙතං, භො ගොතම, අග්ගිස්ස ආදානං [ආධානං (සී. ස්යා.)] යූපස්ස උස්සාපනං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති. ‘‘මයාපි ඛො එතං, බ්රාහ්මණ, සුතං අග්ගිස්ස ආදානං යූපස්ස උස්සාපනං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති. දුතියම්පි ඛො උග්ගතසරීරො බ්රාහ්මණො…පෙ… තතියම්පි ඛො උග්ගතසරීරො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භො ගොතම, අග්ගිස්ස ආදානං යූපස්ස උස්සාපනං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති. ‘‘මයාපි ඛො එතං, බ්රාහ්මණ, සුතං අග්ගිස්ස ආදානං යූපස්ස උස්සාපනං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති. ‘‘තයිදං, භො ගොතම , සමෙති භොතො චෙව ගොතමස්ස අම්හාකඤ්ච, යදිදං සබ්බෙන සබ්බං’’.

එවං වුත්තෙ ආයස්මා ආනන්දො උග්ගතසරීරං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘න ඛො, බ්රාහ්මණ, තථාගතා එවං පුච්ඡිතබ්බා – ‘සුතං මෙතං, භො ගොතම, අග්ගිස්ස ආදානං යූපස්ස උස්සාපනං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’න්ති. එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, තථාගතා පුච්ඡිතබ්බා – ‘අහඤ්හි, භන්තෙ, අග්ගිං [අග්ගිස්ස (ක.)] ආදාතුකාමො, [ආධාතුකාමො (සී. ස්යා.)] යූපං උස්සාපෙතුකාමො. ඔවදතු මං, භන්තෙ, භගවා. අනුසාසතු මං, භන්තෙ, භගවා යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’’ති.

අථ ඛො උග්ගතසරීරො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහඤ්හි, භො ගොතම, අග්ගිං ආදාතුකාමො යූපං උස්සාපෙතුකාමො. ඔවදතු මං භවං ගොතමො. අනුසාසතු මං භවං ගොතමො යං මම අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති.

‘‘අග්ගිං, බ්රාහ්මණ, ආදෙන්තො [ආධෙන්තො (සී. ස්යා.)] යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා තීණි සත්ථානි උස්සාපෙති අකුසලානි දුක්ඛුද්රයානි [දුක්ඛුද්දයානි (සී.)] දුක්ඛවිපාකානි. කතමානි තීණි ? කායසත්ථං, වචීසත්ථං, මනොසත්ථං. අග්ගිං, බ්රාහ්මණ, ආදෙන්තො යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා එවං චිත්තං උප්පාදෙසි – ‘එත්තකා උසභා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා වච්ඡතරා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා වච්ඡතරියො හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා අජා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා උරබ්භා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථායා’ති. සො ‘පුඤ්ඤං කරොමී’ති අපුඤ්ඤං කරොති, ‘කුසලං කරොමී’ති අකුසලං කරොති, ‘සුගතියා මග්ගං පරියෙසාමී’ති දුග්ගතියා මග්ගං පරියෙසති. අග්ගිං, බ්රාහ්මණ, ආදෙන්තො යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා ඉදං පඨමං මනොසත්ථං උස්සාපෙති අකුසලං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාකං.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, අග්ගිං ආදෙන්තො යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා එවං වාචං භාසති – ‘එත්තකා උසභා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා වච්ඡතරා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා වච්ඡතරියො හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා අජා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථාය, එත්තකා උරබ්භා හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථායා’ති. සො ‘පුඤ්ඤං කරොමී’ති අපුඤ්ඤං කරොති, ‘කුසලං කරොමී’ති අකුසලං කරොති, ‘සුගතියා මග්ගං පරියෙසාමී’ති දුග්ගතියා මග්ගං පරියෙසති. අග්ගිං, බ්රාහ්මණ, ආදෙන්තො යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා ඉදං දුතියං වචීසත්ථං උස්සාපෙති අකුසලං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාකං.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, අග්ගිං ආදෙන්තො යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා සයං පඨමං සමාරම්භති [සමාරබ්භති (සී. ක.), සමාරභති (ස්යා.)] උසභා හන්තුං [හඤ්ඤන්තු (සී. ස්යා.)] යඤ්ඤත්ථාය, සයං පඨමං සමාරම්භති වච්ඡතරා හන්තුං යඤ්ඤත්ථාය, සයං පඨමං සමාරම්භති වච්ඡතරියො හන්තුං යඤ්ඤත්ථාය, සයං පඨමං සමාරම්භති අජා හන්තුං යඤ්ඤත්ථාය, සයං පඨමං සමාරම්භති උරබ්භා හන්තුං යඤ්ඤත්ථාය [හඤ්ඤන්තු යඤ්ඤත්ථායාති (සී. ස්යා.)]. සො ‘පුඤ්ඤං කරොමී’ති අපුඤ්ඤං කරොති, ‘කුසලං කරොමී’ති අකුසලං කරොති, ‘සුගතියා මග්ගං පරියෙසාමී’ති දුග්ගතියා මග්ගං පරියෙසති. අග්ගිං, බ්රාහ්මණ, ආදෙන්තො යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා ඉදං තතියං කායසත්ථං උස්සාපෙති අකුසලං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාකං. අග්ගිං, බ්රාහ්මණ, ආදෙන්තො යූපං උස්සාපෙන්තො පුබ්බෙව යඤ්ඤා ඉමානි තීණි සත්ථානි උස්සාපෙති අකුසලානි දුක්ඛුද්රයානි දුක්ඛවිපාකානි.

‘‘තයොමෙ , බ්රාහ්මණ, අග්ගී පහාතබ්බා පරිවජ්ජෙතබ්බා, න සෙවිතබ්බා. කතමෙ තයො? රාගග්ගි , දොසග්ගි, මොහග්ගි.

‘‘කස්මා චායං, බ්රාහ්මණ, රාගග්ගි පහාතබ්බො පරිවජ්ජෙතබ්බො, න සෙවිතබ්බො? රත්තො ඛො, බ්රාහ්මණ, රාගෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො කායෙන දුච්චරිතං චරති, වාචාය දුච්චරිතං චරති, මනසා දුච්චරිතං චරති. සො කායෙන දුච්චරිතං චරිත්වා, වාචාය දුච්චරිතං චරිත්වා, මනසා දුච්චරිතං චරිත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති. තස්මායං රාගග්ගි පහාතබ්බො පරිවජ්ජෙතබ්බො, න සෙවිතබ්බො.

‘‘කස්මා චායං, බ්රාහ්මණ, දොසග්ගි පහාතබ්බො පරිවජ්ජෙතබ්බො, න සෙවිතබ්බො? දුට්ඨො ඛො, බ්රාහ්මණ, දොසෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො කායෙන දුච්චරිතං චරති, වාචාය දුච්චරිතං චරති, මනසා දුච්චරිතං චරති. සො කායෙන දුච්චරිතං චරිත්වා, වාචාය දුච්චරිතං චරිත්වා, මනසා දුච්චරිතං චරිත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති. තස්මායං දොසග්ගි පහාතබ්බො පරිවජ්ජෙතබ්බො, න සෙවිතබ්බො.

‘‘කස්මා චායං, බ්රාහ්මණ, මොහග්ගි පහාතබ්බො පරිවජ්ජෙතබ්බො, න සෙවිතබ්බො? මූළ්හො ඛො, බ්රාහ්මණ, මොහෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො කායෙන දුච්චරිතං චරති, වාචාය දුච්චරිතං චරති, මනසා දුච්චරිතං චරති. සො කායෙන දුච්චරිතං චරිත්වා, වාචාය දුච්චරිතං චරිත්වා, මනසා දුච්චරිතං චරිත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති. තස්මායං මොහග්ගි පහාතබ්බො පරිවජ්ජෙතබ්බො, න සෙවිතබ්බො. ඉමෙ ඛො තයො, බ්රාහ්මණ, අග්ගී පහාතබ්බා පරිවජ්ජෙතබ්බා, න සෙවිතබ්බා.

‘‘තයො ඛො, බ්රාහ්මණ, අග්ගී සක්කත්වා ගරුං කත්වා මානෙත්වා පූජෙත්වා සම්මා සුඛං පරිහාතබ්බා. කතමෙ තයො? ආහුනෙය්යග්ගි , ගහපතග්ගි, දක්ඛිණෙය්යග්ගි.

‘‘කතමො ච, බ්රාහ්මණ, ආහුනෙය්යග්ගි? ඉධ, බ්රාහ්මණ, යස්ස තෙ හොන්ති මාතාති වා පිතාති වා, අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, ආහුනෙය්යග්ගි. තං කිස්ස හෙතු ? අතොහයං [ඉතොපායං (ක.)], බ්රාහ්මණ, ආහුතො සම්භූතො, තස්මායං ආහුනෙය්යග්ගි සක්කත්වා ගරුං කත්වා මානෙත්වා පූජෙත්වා සම්මා සුඛං පරිහාතබ්බො.

‘‘කතමො ච, බ්රාහ්මණ, ගහපතග්ගි? ඉධ, බ්රාහ්මණ, යස්ස තෙ හොන්ති පුත්තාති වා දාරාති වා දාසාති වා පෙස්සාති වා කම්මකරාති වා, අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ , ගහපතග්ගි. තස්මායං ගහපතග්ගි සක්කත්වා ගරුං කත්වා මානෙත්වා පූජෙත්වා සම්මා සුඛං පරිහාතබ්බො.

‘‘කතමො ච, බ්රාහ්මණ, දක්ඛිණෙය්යග්ගි? ඉධ, බ්රාහ්මණ, යෙ තෙ සමණබ්රාහ්මණා පරප්පවාදා පටිවිරතා ඛන්තිසොරච්චෙ නිවිට්ඨා එකමත්තානං දමෙන්ති, එකමත්තානං සමෙන්ති, එකමත්තානං පරිනිබ්බාපෙන්ති, අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, දක්ඛිණෙය්යග්ගි. තස්මායං දක්ඛිණෙය්යග්ගි සක්කත්වා ගරුං කත්වා මානෙත්වා පූජෙත්වා සම්මා සුඛං පරිහාතබ්බො. ඉමෙ ඛො, බ්රාහ්මණ, තයො අග්ගී සක්කත්වා ගරුං කත්වා මානෙත්වා පූජෙත්වා සම්මා සුඛං පරිහාතබ්බා.

‘‘අයං ඛො පන, බ්රාහ්මණ, කට්ඨග්ගි කාලෙන කාලං උජ්ජලෙතබ්බො, කාලෙන කාලං අජ්ඣුපෙක්ඛිතබ්බො, කාලෙන කාලං නිබ්බාපෙතබ්බො, කාලෙන කාලං නික්ඛිපිතබ්බො’’ති.

එවං වුත්තෙ උග්ගතසරීරො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම; අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගතන්ති. එසාහං, භො ගොතම, පඤ්ච උසභසතානි මුඤ්චාමි ජීවිතං දෙමි, පඤ්ච වච්ඡතරසතානි මුඤ්චාමි ජීවිතං දෙමි, පඤ්ච වච්ඡතරිසතානි මුඤ්චාමි ජීවිතං දෙමි, පඤ්ච අජසතානි මුඤ්චාමි ජීවිතං දෙමි, පඤ්ච උරබ්භසතානි මුඤ්චාමි ජීවිතං දෙමි. හරිතානි චෙව තිණානි ඛාදන්තු, සීතානි ච පානීයානි පිවන්තු, සීතො ච නෙසං වාතො උපවායත’’න්ති [උපවායතූති (ක.)]. චතුත්ථං.

5. පඨමසඤ්ඤාසුත්තං

48. ‘‘සත්තිමා, භික්ඛවෙ, සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා.

‘‘කතමා සත්ත? අසුභසඤ්ඤා , මරණසඤ්ඤා, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා, සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, අනිච්චසඤ්ඤා, අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’’ති. පඤ්චමං.

6. දුතියසඤ්ඤාසුත්තං

49. ‘‘සත්තිමා, භික්ඛවෙ, සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා. කතමා සත්ත? අසුභසඤ්ඤා, මරණසඤ්ඤා, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා, සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, අනිච්චසඤ්ඤා, අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානාති.

‘‘‘අසුභසඤ්ඤා , භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති. ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? අසුභසඤ්ඤාපරිචිතෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො චෙතසා බහුලං විහරතො මෙථුනධම්මසමාපත්තියා චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුක්කුටපත්තං වා න්හාරුදද්දුලං වා අග්ගිම්හි පක්ඛිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අසුභසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො මෙථුනධම්මසමාපත්තියා චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අසුභසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො මෙථුනධම්මසමාපත්තියා චිත්තං අනුසන්දහති [අනුසණ්ඨාති (සී.)] අප්පටිකුල්යතා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘අභාවිතා මෙ අසුභසඤ්ඤා, නත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, අප්පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අසුභසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො මෙථුනධම්මසමාපත්තියා චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං , භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘සුභාවිතා මෙ අසුභසඤ්ඤා, අත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ‘අසුභසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘මරණසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? මරණසඤ්ඤාපරිචිතෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො චෙතසා බහුලං විහරතො ජීවිතනිකන්තියා චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුක්කුටපත්තං වා න්හාරුදද්දුලං වා අග්ගිම්හි පක්ඛිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො මරණසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ජීවිතනිකන්තියා චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති.

‘‘සචෙ , භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො මරණසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ජීවිතනිකන්තියා චිත්තං අනුසන්දහති අප්පටිකුල්යතා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘අභාවිතා මෙ මරණසඤ්ඤා, නත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, අප්පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො මරණසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ජීවිතනිකන්තියා චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘සුභාවිතා මෙ මරණසඤ්ඤා, අත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ‘මරණසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං, කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤාපරිචිතෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො චෙතසා බහුලං විහරතො රසතණ්හාය චිත්තං පතිලීයති …පෙ… උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුක්කුටපත්තං වා න්හාරුදද්දුලං වා අග්ගිම්හි පක්ඛිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො රසතණ්හාය චිත්තං පතිලීයති…පෙ… උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති .

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො රසතණ්හාය චිත්තං අනුසන්දහති අප්පටිකුල්යතා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘අභාවිතා මෙ ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා, නත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, අප්පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො රසතණ්හාය චිත්තං පතිලීයති…පෙ… උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘සුභාවිතා මෙ ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා, අත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ‘ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා , භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤාපරිචිතෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො චෙතසා බහුලං විහරතො ලොකචිත්රෙසු චිත්තං පතිලීයති…පෙ… සෙය්යථාපි භික්ඛවෙ…පෙ… පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ලොකචිත්රෙසු චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ලොකචිත්රෙසු චිත්තං අනුසන්දහති අප්පටිකුල්යතා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘අභාවිතා මෙ සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, නත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, අප්පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ලොකචිත්රෙසු චිත්තං පතිලීයති…පෙ… උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘සුභාවිතා මෙ සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, අත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ‘සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘අනිච්චසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? අනිච්චසඤ්ඤාපරිචිතෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො චෙතසා බහුලං විහරතො ලාභසක්කාරසිලොකෙ චිත්තං පතිලීයති…පෙ… උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුක්කුටපත්තං වා න්හාරුදද්දුලං වා අග්ගිම්හි පක්ඛිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති න සම්පසාරියති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අනිච්චසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ලාභසක්කාරසිලොකෙ චිත්තං පතිලීයති…පෙ… උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අනිච්චසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ලාභසක්කාරසිලොකෙ චිත්තං අනුසන්දහති අප්පටිකුල්යතා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘අභාවිතා මෙ අනිච්චසඤ්ඤා, නත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, අප්පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අනිච්චසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ලාභසක්කාරසිලොකෙ චිත්තං පතිලීයති පතිකුටති පතිවත්තති, න සම්පසාරියති උපෙක්ඛා වා පාටිකුල්යතා වා සණ්ඨාති; වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘සුභාවිතා මෙ අනිච්චසඤ්ඤා, අත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ‘අනිච්චසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤාපරිචිතෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො චෙතසා බහුලං විහරතො ආලස්යෙ කොසජ්ජෙ විස්සට්ඨියෙ පමාදෙ අනනුයොගෙ අපච්චවෙක්ඛණාය තිබ්බා භයසඤ්ඤා පච්චුපට්ඨිතා හොති, සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, උක්ඛිත්තාසිකෙ වධකෙ.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ආලස්යෙ කොසජ්ජෙ විස්සට්ඨියෙ පමාදෙ අනනුයොගෙ අපච්චවෙක්ඛණාය තිබ්බා භයසඤ්ඤා, න පච්චුපට්ඨිතා හොති, සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, උක්ඛිත්තාසිකෙ වධකෙ. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘අභාවිතා මෙ අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, නත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, අප්පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ආලස්යෙ කොසජ්ජෙ විස්සට්ඨියෙ පමාදෙ අනනුයොගෙ අපච්චවෙක්ඛණාය තිබ්බා භයසඤ්ඤා පච්චුපට්ඨිතා හොති, සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, උක්ඛිත්තාසිකෙ වධකෙ. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘සුභාවිතා මෙ අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, අත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ‘අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤාපරිචිතෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො චෙතසා බහුලං විහරතො ඉමස්මිඤ්ච සවිඤ්ඤාණකෙ කායෙ බහිද්ධා ච සබ්බනිමිත්තෙසු අහඞ්කාරමමඞ්කාරමානාපගතං මානසං හොති විධාසමතික්කන්තං සන්තං සුවිමුත්තං.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ඉමස්මිඤ්ච සවිඤ්ඤාණකෙ කායෙ බහිද්ධා ච සබ්බනිමිත්තෙසු න අහඞ්කාරමමඞ්කාරමානාපගතං මානසං හොති විධාසමතික්කන්තං සන්තං සුවිමුත්තං. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘අභාවිතා මෙ දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා , නත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, අප්පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති.

‘‘සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤාපරිචිතෙන චෙතසා බහුලං විහරතො ඉමස්මිඤ්ච සවිඤ්ඤාණකෙ කායෙ බහිද්ධා ච සබ්බනිමිත්තෙසු අහඞ්කාරමමඞ්කාරමානාපගතං මානසං හොති විධාසමතික්කන්තං සන්තං සුවිමුත්තං. වෙදිතබ්බමෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ‘සුභාවිතා මෙ දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා, අත්ථි මෙ පුබ්බෙනාපරං විසෙසො, පත්තං මෙ භාවනාබල’න්ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ‘දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා, භික්ඛවෙ, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’’ති. ඡට්ඨං.

7. මෙථුනසුත්තං

50. අථ ඛො ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘භවම්පි නො ගොතමො බ්රහ්මචාරී පටිජානාතී’’ති? ‘‘යඤ්හි තං, බ්රාහ්මණ, සම්මා වදමානො වදෙය්ය – ‘අඛණ්ඩං අච්ඡිද්දං අසබලං අකම්මාසං පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරතී’ති, මමෙව තං, බ්රාහ්මණ, සම්මා වදමානො වදෙය්ය – ‘අහඤ්හි, බ්රාහ්මණ, අඛණ්ඩං අච්ඡිද්දං අසබලං අකම්මාසං පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරාමී’’’ති. ‘‘කිං පන, භො ගොතම, බ්රහ්මචරියස්ස ඛණ්ඩම්පි ඡිද්දම්පි සබලම්පි කම්මාසම්පී’’ති?

‘‘ඉධ, බ්රාහ්මණ, එකච්චො සමණො වා බ්රාහ්මණො වා සම්මා බ්රහ්මචාරී පටිජානමානො න හෙව ඛො මාතුගාමෙන සද්ධිං ද්වයංද්වයසමාපත්තිං සමාපජ්ජති; අපි ච ඛො මාතුගාමස්ස උච්ඡාදනපරිමද්දනන්හාපනසම්බාහනං සාදියති. සො තං අස්සාදෙති [සො තදස්සාදෙති (සී.)], තං නිකාමෙති, තෙන ච විත්තිං ආපජ්ජති. ඉදම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, බ්රහ්මචරියස්ස ඛණ්ඩම්පි ඡිද්දම්පි සබලම්පි කම්මාසම්පි. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, අපරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරති, සංයුත්තො මෙථුනෙන සංයොගෙන න පරිමුච්චති ජාතියා ජරාය මරණෙන [ජරාමරණෙන (සී. ස්යා.)] සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි, න පරිමුච්චති දුක්ඛස්මාති වදාමි.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, ඉධෙකච්චො සමණො වා බ්රාහ්මණො වා සම්මා බ්රහ්මචාරී පටිජානමානො න හෙව ඛො මාතුගාමෙන සද්ධිං ද්වයංද්වයසමාපත්තිං සමාපජ්ජති, නපි මාතුගාමස්ස උච්ඡාදනපරිමද්දනන්හාපනසම්බාහනං සාදියති; අපි ච ඛො මාතුගාමෙන සද්ධිං සඤ්ජග්ඝති සංකීළති සංකෙලායති…පෙ… නපි මාතුගාමෙන සද්ධිං සඤ්ජග්ඝති සංකීළති සංකෙලායති; අපි ච ඛො මාතුගාමස්ස චක්ඛුනා චක්ඛුං උපනිජ්ඣායති පෙක්ඛති…පෙ… නපි මාතුගාමස්ස චක්ඛුනා චක්ඛුං උපනිජ්ඣායති පෙක්ඛති; අපි ච ඛො මාතුගාමස්ස සද්දං සුණාති තිරොකුට්ටං වා තිරොපාකාරං වා හසන්තියා වා භණන්තියා වා ගායන්තියා වා රොදන්තියා වා…පෙ… නපි මාතුගාමස්ස සද්දං සුණාති තිරොකුට්ටං වා තිරොපාකාරං වා හසන්තියා වා භණන්තියා වා ගායන්තියා වා රොදන්තියා වා; අපි ච ඛො යානිස්ස තානි පුබ්බෙ මාතුගාමෙන සද්ධිං හසිතලපිතකීළිතානි තානි අනුස්සරති…පෙ… නපි යානිස්ස තානි පුබ්බෙ මාතුගාමෙන සද්ධිං හසිතලපිතකීළිතානි තානි අනුස්සරති; අපි ච ඛො පස්සති ගහපතිං වා ගහපතිපුත්තං වා පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතං සමඞ්ගීභූතං පරිචාරයමානං…පෙ… නපි පස්සති ගහපතිං වා ගහපතිපුත්තං වා පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතං සමඞ්ගීභූතං පරිචාරයමානං; අපි ච ඛො අඤ්ඤතරං දෙවනිකායං පණිධාය බ්රහ්මචරියං චරති ඉමිනාහං සීලෙන වා වතෙන වා තපෙන වා බ්රහ්මචරියෙන වා දෙවො වා භවිස්සාමි දෙවඤ්ඤතරො වාති. සො තං අස්සාදෙති, තං නිකාමෙති, තෙන ච විත්තිං ආපජ්ජති. ඉදම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, බ්රහ්මචරියස්ස ඛණ්ඩම්පි ඡිද්දම්පි සබලම්පි කම්මාසම්පි. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, අපරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරති සංයුත්තො මෙථුනෙන සංයොගෙන, න පරිමුච්චති ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි, න පරිමුච්චති දුක්ඛස්මාති වදාමි.

‘‘යාවකීවඤ්චාහං, බ්රාහ්මණ, ඉමෙසං සත්තන්නං මෙථුනසංයොගානං අඤ්ඤතරඤ්ඤතරමෙථුනසංයොගං [අඤ්ඤතරං මෙථුනසංයොගං (සී. ස්යා.)] අත්තනි අප්පහීනං සමනුපස්සිං, නෙව තාවාහං, බ්රාහ්මණ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති පච්චඤ්ඤාසිං [අභිසම්බුද්ධො පච්චඤ්ඤාසිං (සී. ස්යා.)].

‘‘යතො ච ඛොහං, බ්රාහ්මණ, ඉමෙසං සත්තන්නං මෙථුනසංයොගානං අඤ්ඤතරඤ්ඤතරමෙථුනසංයොගං අත්තනි අප්පහීනං න සමනුපස්සිං, අථාහං, බ්රාහ්මණ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති පච්චඤ්ඤාසිං. ‘ඤාණඤ්ච පන මෙ දස්සනං උදපාදි, අකුප්පා මෙ විමුත්ති [චෙතොවිමුත්ති (සී. ක.)], අයමන්තිමා ජාති, නත්ථි දානි පුනබ්භවො’’’ති.

එවං වුත්තෙ ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම; අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. සත්තමං.

8. සංයොගසුත්තං

51. ‘‘සංයොගවිසංයොගං වො, භික්ඛවෙ, ධම්මපරියායං දෙසෙස්සාමි. තං සුණාථ…පෙ… කතමො ච සො, භික්ඛවෙ, සංයොගො විසංයොගො ධම්මපරියායො?

‘‘ඉත්ථී, භික්ඛවෙ, අජ්ඣත්තං ඉත්ථින්ද්රියං මනසි කරොති – ඉත්ථිකුත්තං ඉත්ථාකප්පං ඉත්ථිවිධං ඉත්ථිච්ඡන්දං ඉත්ථිස්සරං ඉත්ථාලඞ්කාරං. සා තත්ථ රජ්ජති තත්රාභිරමති. සා තත්ථ රත්තා තත්රාභිරතා බහිද්ධා පුරිසින්ද්රියං මනසි කරොති – පුරිසකුත්තං පුරිසාකප්පං පුරිසවිධං පුරිසච්ඡන්දං පුරිසස්සරං පුරිසාලඞ්කාරං. සා තත්ථ රජ්ජති තත්රාභිරමති. සා තත්ථ රත්තා තත්රාභිරතා බහිද්ධා සංයොගං ආකඞ්ඛති. යඤ්චස්සා සංයොගපච්චයා උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං තඤ්ච ආකඞ්ඛති. ඉත්ථත්තෙ, භික්ඛවෙ, අභිරතා සත්තා පුරිසෙසු සංයොගං ගතා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉත්ථී ඉත්ථත්තං නාතිවත්තති.

‘‘පුරිසො, භික්ඛවෙ, අජ්ඣත්තං පුරිසින්ද්රියං මනසි කරොති – පුරිසකුත්තං පුරිසාකප්පං පුරිසවිධං පුරිසච්ඡන්දං පුරිසස්සරං පුරිසාලඞ්කාරං. සො තත්ථ රජ්ජති තත්රාභිරමති. සො තත්ථ රත්තො තත්රාභිරතො බහිද්ධා ඉත්ථින්ද්රියං මනසි කරොති – ඉත්ථිකුත්තං ඉත්ථාකප්පං ඉත්ථිවිධං ඉත්ථිච්ඡන්දං ඉත්ථිස්සරං ඉත්ථාලඞ්කාරං. සො තත්ථ රජ්ජති තත්රාභිරමති. සො තත්ථ රත්තො තත්රාභිරතො බහිද්ධා සංයොගං ආකඞ්ඛති. යඤ්චස්ස සංයොගපච්චයා උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං තඤ්ච ආකඞ්ඛති. පුරිසත්තෙ, භික්ඛවෙ, අභිරතා සත්තා ඉත්ථීසු සංයොගං ගතා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුරිසො පුරිසත්තං නාතිවත්තති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, සංයොගො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, විසංයොගො හොති? ඉත්ථී, භික්ඛවෙ, අජ්ඣත්තං ඉත්ථින්ද්රියං න මනසි කරොති – ඉත්ථිකුත්තං ඉත්ථාකප්පං ඉත්ථිවිධං ඉත්ථිච්ඡන්දං ඉත්ථිස්සරං ඉත්ථාලඞ්කාරං. සා තත්ථ න රජ්ජති, සා තත්ර නාභිරමති. සා තත්ථ අරත්තා තත්ර අනභිරතා බහිද්ධා පුරිසින්ද්රියං න මනසි කරොති – පුරිසකුත්තං පුරිසාකප්පං පුරිසවිධං පුරිසච්ඡන්දං පුරිසස්සරං පුරිසාලඞ්කාරං. සා තත්ථ න රජ්ජති, තත්ර නාභිරමති. සා තත්ථ අරත්තා තත්ර අනභිරතා බහිද්ධා සංයොගං නාකඞ්ඛති. යඤ්චස්සා සංයොගපච්චයා උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං තඤ්ච නාකඞ්ඛති. ඉත්ථත්තෙ, භික්ඛවෙ , අනභිරතා සත්තා පුරිසෙසු විසංයොගං ගතා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉත්ථී ඉත්ථත්තං අතිවත්තති.

‘‘පුරිසො, භික්ඛවෙ, අජ්ඣත්තං පුරිසින්ද්රියං න මනසි කරොති – පුරිසකුත්තං පුරිසාකප්පං පුරිසවිධං පුරිසච්ඡන්දං පුරිසස්සරං පුරිසාලඞ්කාරං. සො තත්ථ න රජ්ජති, සො තත්ර නාභිරමති. සො තත්ථ අරත්තො තත්ර අනභිරතො බහිද්ධා ඉත්ථින්ද්රියං න මනසි කරොති – ඉත්ථිකුත්තං ඉත්ථාකප්පං ඉත්ථිවිධං ඉත්ථිච්ඡන්දං ඉත්ථිස්සරං ඉත්ථාලඞ්කාරං. සො තත්ථ න රජ්ජති, තත්ර නාභිරමති. සො තත්ථ අරත්තො තත්ර අනභිරතො බහිද්ධා සංයොගං නාකඞ්ඛති. යඤ්චස්ස සංයොගපච්චයා උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං තඤ්ච නාකඞ්ඛති. පුරිසත්තෙ, භික්ඛවෙ, අනභිරතා සත්තා ඉත්ථීසු විසංයොගං ගතා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුරිසො පුරිසත්තං අතිවත්තති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, විසංයොගො හොති. අයං ඛො, භික්ඛවෙ, සංයොගො විසංයොගො ධම්මපරියායො’’ති. අට්ඨමං.

9. දානමහප්ඵලසුත්තං

52. එකං සමයං භගවා චම්පායං විහරති ගග්ගරාය පොක්ඛරණියා තීරෙ. අථ ඛො සම්බහුලා චම්පෙය්යකා උපාසකා යෙන ආයස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො චම්පෙය්යකා උපාසකා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොචුං – ‘‘චිරස්සුතා නො, භන්තෙ [භන්තෙ සාරිපුත්ත (සී.)], භගවතො සම්මුඛා ධම්මීකථා. සාධු මයං, භන්තෙ, ලභෙය්යාම භගවතො සම්මුඛා ධම්මිං කථං [භගවතො සන්තිකා ධම්මිං කථං (සී.), භගවතො ධම්මිං කථං (ස්යා.)] සවනායා’’ති. ‘‘තෙනහාවුසො, තදහුපොසථෙ ආගච්ඡෙය්යාථ, අප්පෙව නාම ලභෙය්යාථ භගවතො සම්මුඛා [භගවතො සන්තිකෙ (ස්යා.)] ධම්මිං කථං සවනායා’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො චම්පෙය්යකා උපාසකා ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කමිංසු.

අථ ඛො චම්පෙය්යකා උපාසකා තදහුපොසථෙ යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො තෙහි චම්පෙය්යකෙහි උපාසකෙහි සද්ධිං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘සියා නු ඛො, භන්තෙ, ඉධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං න මහප්ඵලං හොති න මහානිසංසං; සියා පන, භන්තෙ, ඉධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති? ‘‘සියා, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං න මහප්ඵලං හොති න මහානිසංසං; සියා පන, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති. ‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං න මහප්ඵලං හොති න මහානිසංසං; කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු කො පච්චයො යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති?

‘‘ඉධ, සාරිපුත්ත, එකච්චො සාපෙඛො [සාපෙක්ඛො (ස්යා.)] දානං දෙති, පතිබද්ධචිත්තො [පතිබන්ධචිත්තො (ක.)] දානං දෙති, සන්නිධිපෙඛො දානං දෙති, ‘ඉමං පෙච්ච පරිභුඤ්ජිස්සාමී’ති දානං දෙති. සො තං දානං දෙති සමණස්ස වා බ්රාහ්මණස්ස වා අන්නං පානං වත්ථං යානං මාලාගන්ධවිලෙපනං සෙය්යාවසථපදීපෙය්යං. තං කිං මඤ්ඤසි, සාරිපුත්ත, දදෙය්ය ඉධෙකච්චො එවරූපං දාන’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘තත්ර, සාරිපුත්ත, ය්වායං සාපෙඛො දානං දෙති , පතිබද්ධචිත්තො දානං දෙති, සන්නිධිපෙඛො දානං දෙති, ‘ඉමං පෙච්ච පරිභුඤ්ජිස්සාමී’ති දානං දෙති. සො තං දානං දත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං සහබ්යතං උපපජ්ජති. සො තං කම්මං ඛෙපෙත්වා තං ඉද්ධිං තං යසං තං ආධිපච්චං ආගාමී හොති ආගන්තා ඉත්ථත්තං.

‘‘ඉධ පන, සාරිපුත්ත, එකච්චො න හෙව ඛො සාපෙඛො දානං දෙති, න පතිබද්ධචිත්තො දානං දෙති, න සන්නිධිපෙඛො දානං දෙති, න ‘ඉමං පෙච්ච පරිභුඤ්ජිස්සාමී’ති දානං දෙති; අපි ච ඛො ‘සාහු දාන’න්ති දානං දෙති…පෙ… නපි ‘සාහු දාන’න්ති දානං දෙති; අපි ච ඛො ‘දින්නපුබ්බං කතපුබ්බං පිතුපිතාමහෙහි න අරහාමි පොරාණං කුලවංසං හාපෙතු’න්ති දානං දෙති…පෙ… නපි ‘දින්නපුබ්බං කතපුබ්බං පිතුපිතාමහෙහි න අරහාමි පොරාණං කුලවංසං හාපෙතු’න්ති දානං දෙති; අපි ච ඛො ‘අහං පචාමි, ඉමෙ න පචන්ති, නාරහාමි පචන්තො අපචන්තානං දානං අදාතු’න්ති දානං දෙති…පෙ… නපි ‘අහං පචාමි, ඉමෙ න පචන්ති, නාරහාමි පචන්තො අපචන්තානං දානං අදාතු’න්ති දානං දෙති; අපි ච ඛො ‘යථා තෙසං පුබ්බකානං ඉසීනං තානි මහායඤ්ඤානි අහෙසුං, සෙය්යථිදං – අට්ඨකස්ස වාමකස්ස වාමදෙවස්ස වෙස්සාමිත්තස්ස යමදග්ගිනො අඞ්ගීරසස්ස භාරද්වාජස්ස වාසෙට්ඨස්ස කස්සපස්ස භගුනො, එවං මෙ අයං දානසංවිභාගො භවිස්සතී’ති දානං දෙති…පෙ… නපි ‘යථා තෙසං පුබ්බකානං ඉසීනං තානි මහායඤ්ඤානි අහෙසුං, සෙය්යථිදං – අට්ඨකස්ස වාමකස්ස වාමදෙවස්ස වෙස්සාමිත්තස්ස යමදග්ගිනො අඞ්ගීරසස්ස භාරද්වාජස්ස වාසෙට්ඨස්ස කස්සපස්ස භගුනො, එවං මෙ අයං දානසංවිභාගො භවිස්සතී’ති දානං දෙති; අපි ච ඛො ‘ඉමං මෙ දානං දදතො චිත්තං පසීදති, අත්තමනතා සොමනස්සං උපජායතී’ති දානං දෙති…පෙ… නපි ‘ඉමං මෙ දානං දදතො චිත්තං පසීදති, අත්තමනතා සොමනස්සං උපජායතී’ති දානං දෙති; අපි ච ඛො චිත්තාලඞ්කාරචිත්තපරික්ඛාරං දානං දෙති. සො තං දානං දෙති සමණස්ස වා බ්රාහ්මණස්ස වා අන්නං පානං වත්ථං යානං මාලාගන්ධවිලෙපනං සෙය්යාවසථපදීපෙය්යං. තං කිං මඤ්ඤසි, සාරිපුත්ත, දදෙය්ය ඉධෙකච්චො එවරූපං දාන’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘තත්ර, සාරිපුත්ත, ය්වායං න හෙව [නහෙව ඛො (සී. ස්යා.)] සාපෙඛො දානං දෙති; න පතිබද්ධචිත්තො දානං දෙති; න සන්නිධිපෙඛො දානං දෙති; න ‘ඉමං පෙච්ච පරිභුඤ්ජිස්සාමී’ති දානං දෙති; නපි ‘සාහු දාන’න්ති දානං දෙති; නපි ‘දින්නපුබ්බං කතපුබ්බං පිතුපිතාමහෙහි න අරහාමි පොරාණං කුලවංසං හාපෙතු’න්ති දානං දෙති; නපි ‘අහං පචාමි, ඉමෙ න පචන්ති, නාරහාමි පචන්තො අපචන්තානං දානං අදාතු’න්ති දානං දෙති; නපි ‘යථා තෙසං පුබ්බකානං ඉසීනං තානි මහායඤ්ඤානි අහෙසුං, සෙය්යථිදං – අට්ඨකස්ස වාමකස්ස වාමදෙවස්ස වෙස්සාමිත්තස්ස යමදග්ගිනො අඞ්ගීරසස්ස භාරද්වාජස්ස වාසෙට්ඨස්ස කස්සපස්ස භගුනො, එවං මෙ අයං දානසංවිභාගො භවිස්සතී’ති දානං දෙති; නපි ‘ඉමං මෙ දානං දදතො චිත්තං පසීදති, අත්තමනතා සොමනස්සං උපජායතී’ති දානං දෙති; අපි ච ඛො චිත්තාලඞ්කාරචිත්තපරික්ඛාරං දානං දෙති. සො තං දානං දත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා බ්රහ්මකායිකානං දෙවානං සහබ්යතං උපපජ්ජති. සො තං කම්මං ඛෙපෙත්වා තං ඉද්ධිං තං යසං තං ආධිපච්චං අනාගාමී හොති අනාගන්තා ඉත්ථත්තං. අයං ඛො, සාරිපුත්ත, හෙතු අයං පච්චයො යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං න මහප්ඵලං හොති න මහානිසංසං. අයං පන, සාරිපුත්ත, හෙතු අයං පච්චයො යෙන මිධෙකච්චස්ස තාදිසංයෙව දානං දින්නං මහප්ඵලං හොති මහානිසංස’’න්ති. නවමං.

10. නන්දමාතාසුත්තං

53. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං ආයස්මා ච සාරිපුත්තො ආයස්මා ච මහාමොග්ගල්ලානො දක්ඛිණාගිරිස්මිං චාරිකං චරන්ති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං. තෙන ඛො පන සමයෙන වෙළුකණ්ඩකී [වෙළුකණ්ඩකී (ස්යා.) අ. නි. 6.37; 2.134; සං. නි. 2.173 පස්සිතබ්බං] නන්දමාතා උපාසිකා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය පාරායනං [චූළනි. පාරායනවග්ග, වත්ථුගාථා] සරෙන භාසති.

තෙන ඛො පන සමයෙන වෙස්සවණො මහාරාජා උත්තරාය දිසාය දක්ඛිණං දිසං ගච්ඡති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අස්සොසි ඛො වෙස්සවණො මහාරාජා නන්දමාතාය උපාසිකාය පාරායනං සරෙන භාසන්තියා, සුත්වා කථාපරියොසානං ආගමයමානො අට්ඨාසි.

අථ ඛො නන්දමාතා උපාසිකා පාරායනං සරෙන භාසිත්වා තුණ්හී අහොසි. අථ ඛො වෙස්සවණො මහාරාජා නන්දමාතාය උපාසිකාය කථාපරියොසානං විදිත්වා අබ්භානුමොදි – ‘‘සාධු භගිනි, සාධු භගිනී’’ති! ‘‘කො පනෙසො, භද්රමුඛා’’ති? ‘‘අහං තෙ, භගිනි, භාතා වෙස්සවණො, මහාරාජා’’ති. ‘‘සාධු, භද්රමුඛ, තෙන හි යො මෙ අයං ධම්මපරියායො භණිතො ඉදං තෙ හොතු ආතිථෙය්ය’’න්ති. ‘‘සාධු, භගිනි, එතඤ්චෙව මෙ හොතු ආතිථෙය්යං. ස්වෙව [ස්වෙ ච (සී.)] සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො අකතපාතරාසො වෙළුකණ්ඩකං ආගමිස්සති, තඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝං පරිවිසිත්වා මම දක්ඛිණං ආදිසෙය්යාසි. එතඤ්චෙව [එවඤ්ච (සී. ස්යා.), එතඤ්ච (?)] මෙ භවිස්සති ආතිථෙය්ය’’න්ති.

අථ ඛො නන්දමාතා උපාසිකා තස්සා රත්තියා අච්චයෙන සකෙ නිවෙසනෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙසි. අථ ඛො සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො අකතපාතරාසො යෙන වෙළුකණ්ඩකො තදවසරි. අථ ඛො නන්දමාතා උපාසිකා අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තෙසි – ‘‘එහි ත්වං, අම්භො පුරිස, ආරාමං ගන්ත්වා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කාලං ආරොචෙහි – ‘කාලො, භන්තෙ, අය්යාය නන්දමාතුයා නිවෙසනෙ නිට්ඨිතං භත්ත’’’න්ති. ‘‘එවං, අය්යෙ’’ති ඛො සො පුරිසො නන්දමාතාය උපාසිකාය පටිස්සුත්වා ආරාමං ගන්ත්වා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කාලං ආරොචෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, අය්යාය නන්දමාතුයා නිවෙසනෙ නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති. අථ ඛො සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන නන්දමාතාය උපාසිකාය නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො නන්දමාතා උපාසිකා සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙසි සම්පවාරෙසි.

අථ ඛො නන්දමාතා උපාසිකා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො නන්දමාතරං උපාසිකං ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච – ‘‘කො පන තෙ, නන්දමාතෙ, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස අබ්භාගමනං ආරොචෙසී’’ති?

‘‘ඉධාහං, භන්තෙ , රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය පාරායනං සරෙන භාසිත්වා තුණ්හී අහොසිං. අථ ඛො, භන්තෙ, වෙස්සවණො මහාරාජා මම කථාපරියොසානං විදිත්වා අබ්භානුමොදි – ‘සාධු, භගිනි, සාධු, භගිනී’ති! ‘කො පනෙසො, භද්රමුඛා’ති? ‘අහං තෙ, භගිනි, භාතා වෙස්සවණො, මහාරාජා’ති. ‘සාධු, භද්රමුඛ, තෙන හි යො මෙ අයං ධම්මපරියායො භණිතො ඉදං තෙ හොතු ආතිථෙය්ය’න්ති. ‘සාධු, භගිනි, එතඤ්චෙව මෙ හොතු ආතිථෙය්යං. ස්වෙව සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො අකතපාතරාසො වෙළුකණ්ඩකං ආගමිස්සති, තඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝං පරිවිසිත්වා මම දක්ඛිණං ආදිසෙය්යාසි. එතඤ්චෙව [එතඤ්ච (සී.), එවඤ්ච (ස්යා.)] මෙ භවිස්සති ආතිථෙය්ය’න්ති. යදිදං [යමිදං (ම. නි. 1.363)], භන්තෙ, දානෙ [පුඤ්ඤං හි තං (සී.), පුඤ්ඤං පුඤ්ඤමහිතං (ස්යා.), පුඤ්ඤං වා පුඤ්ඤමහං වා (පී.), පුඤ්ඤං වා පුඤ්ඤමහී වා (ක.)] පුඤ්ඤඤ්ච පුඤ්ඤමහී ච තං [පුඤ්ඤං හි තං (සී.), පුඤ්ඤං පුඤ්ඤමහිතං (ස්යා.), පුඤ්ඤං වා පුඤ්ඤමහං වා (පී.), පුඤ්ඤං වා පුඤ්ඤමහී වා (ක.)] වෙස්සවණස්ස මහාරාජස්ස සුඛාය හොතූ’’ති.

‘‘අච්ඡරියං, නන්දමාතෙ, අබ්භුතං, නන්දමාතෙ! යත්ර හි නාම වෙස්සවණෙන මහාරාජෙන එවංමහිද්ධිකෙන එවංමහෙසක්ඛෙන දෙවපුත්තෙන සම්මුඛා සල්ලපිස්සසී’’ති.

‘‘න ඛො මෙ, භන්තෙ, එසෙව අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. අත්ථි මෙ අඤ්ඤොපි අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. ඉධ මෙ, භන්තෙ, නන්දො නාම එකපුත්තකො පියො මනාපො. තං රාජානො කිස්මිඤ්චිදෙව පකරණෙ ඔකස්ස පසය්හ ජීවිතා වොරොපෙසුං. තස්මිං ඛො පනාහං, භන්තෙ, දාරකෙ ගහිතෙ වා ගය්හමානෙ වා වධෙ වා වජ්ඣමානෙ වා හතෙ වා හඤ්ඤමානෙ වා නාභිජානාමි චිත්තස්ස අඤ්ඤථත්ත’’න්ති. ‘‘අච්ඡරියං, නන්දමාතෙ, අබ්භුතං නන්දමාතෙ! යත්ර හි නාම චිත්තුප්පාදම්පි [චිත්තුප්පාදමත්තම්පි (ස්යා.)] පරිසොධෙස්සසී’’ති.

‘‘න ඛො මෙ, භන්තෙ , එසෙව අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. අත්ථි මෙ අඤ්ඤොපි අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. ඉධ මෙ, භන්තෙ, සාමිකො කාලඞ්කතො අඤ්ඤතරං යක්ඛයොනිං උපපන්නො. සො මෙ තෙනෙව පුරිමෙන අත්තභාවෙන උද්දස්සෙසි. න ඛො පනාහං, භන්තෙ, අභිජානාමි තතොනිදානං චිත්තස්ස අඤ්ඤථත්ත’’න්ති. ‘‘අච්ඡරියං, නන්දමාතෙ, අබ්භුතං, නන්දමාතෙ! යත්ර හි නාම චිත්තුප්පාදම්පි පරිසොධෙස්සසී’’ති.

‘‘න ඛො මෙ, භන්තෙ, එසෙව අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. අත්ථි මෙ අඤ්ඤොපි අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. යතොහං, භන්තෙ, සාමිකස්ස දහරස්සෙව දහරා ආනීතා නාභිජානාමි සාමිකං මනසාපි අතිචරිතා [අතිචරිතුං (ස්යා.), අතිචාරිත්තං (ක.)], කුතො පන කායෙනා’’ති! ‘‘අච්ඡරියං, නන්දමාතෙ, අබ්භුතං, නන්දමාතෙ! යත්ර හි නාම චිත්තුප්පාදම්පි පරිසොධෙස්සසී’’ති.

‘‘න ඛො මෙ, භන්තෙ, එසෙව අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. අත්ථි මෙ අඤ්ඤොපි අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. යදාහං, භන්තෙ, උපාසිකා පටිදෙසිතා නාභිජානාමි කිඤ්චි සික්ඛාපදං සඤ්චිච්ච වීතික්කමිතා’’ති. ‘‘අච්ඡරියං, නන්දමාතෙ, අබ්භුතං, නන්දමාතෙ’’ති!

‘‘න ඛො මෙ, භන්තෙ, එසෙව අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. අත්ථි මෙ අඤ්ඤොපි අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. ඉධාහං, භන්තෙ, යාවදෙව [යාවදෙව (සී. ස්යා.) සං. නි. 2.152 පාළි ච අට්ඨකථාටීකා ච පස්සිතබ්බා] ආකඞ්ඛාමි විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරාමි. විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරාමි. පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛිකා ච විහරාමි සතා ච සම්පජානා සුඛඤ්ච කායෙ පටිසංවෙදෙමි, යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති – ‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරාමි. සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරාමී’’ති. ‘‘අච්ඡරියං, නන්දමාතෙ, අබ්භුතං, නන්දමාතෙ’’ති!

‘‘න ඛො මෙ, භන්තෙ, එසෙව අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. අත්ථි මෙ අඤ්ඤොපි අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො. යානිමානි, භන්තෙ, භගවතා දෙසිතානි පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි නාහං තෙසං කිඤ්චි අත්තනි අප්පහීනං සමනුපස්සාමී’’ති. ‘‘අච්ඡරියං, නන්දමාතෙ, අබ්භුතං, නන්දමාතෙ’’ති!

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො නන්දමාතරං උපාසිකං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමීති. දසමං.

මහායඤ්ඤවග්ගො පඤ්චමො.

තස්සුද්දානං –

ඨිති ච පරික්ඛාරං ද්වෙ, අග්ගී සඤ්ඤා ච ද්වෙ පරා;

මෙථුනා සංයොගො දානං, නන්දමාතෙන තෙ දසාති.

පඨමපණ්ණාසකං සමත්තං.