📜

(18) 3. උපාසකවග්ගො

1-6. සාරජ්ජසුත්තාදිවණ්ණනා

171-176. තතියස්ස පඨමදුතියතතියචතුත්ථෙ නත්ථි වත්තබ්බං. පඤ්චමෙ උපාසකපච්ඡිමකොති උපාසකනිහීනො. ‘‘ඉමිනා දිට්ඨාදිනා ඉදං නාම මඞ්ගලං භවිස්සතී’’ති එවං බාලජනපරිකප්පිතකොතූහලසඞ්ඛාතෙන දිට්ඨසුතමුතමඞ්ගලෙන සමන්නාගතො කොතූහලමඞ්ගලිකො. තෙනාහ ‘‘ඉමිනා ඉදං භවිස්සතී’’තිආදි. මඞ්ගලං පච්චෙතීති දිට්ඨමඞ්ගලාදිභෙදං මඞ්ගලමෙව පත්ථියායති. නො කම්මන්ති කම්මස්සකතං නො පත්ථියායති. ඉමම්හා සාසනාති ඉතො සබ්බඤ්ඤුබුද්ධසාසනතො. බහිද්ධාති බාහිරකසමයෙ. දක්ඛිණෙය්යං පරියෙසතීති ‘‘දුප්පටිපන්නා දක්ඛිණෙය්යා’’ති සඤ්ඤී ගවෙසති. එත්ථ දක්ඛිණපරියෙසනපුබ්බකාරෙ එකං කත්වා පඤ්ච ධම්මා වෙදිතබ්බා. ඡට්ඨං උත්තානමෙව.

සාරජ්ජසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7-8. වණිජ්ජාසුත්තාදිවණ්ණනා

177-8. සත්තමෙ සත්ථවණිජ්ජාති ආවුධභණ්ඩං කත්වා වා කාරෙත්වා වා කතං වා පටිලභිත්වා තස්ස වික්කයො. ආවුධභණ්ඩං කාරෙත්වා තස්ස වික්කයොති ඉදං පන නිදස්සනමත්තං. සූකරමිගාදයො පොසෙත්වා තෙසං වික්කයොති සූකරමිගාදයො පොසෙත්වා තෙසං මංසං සම්පාදෙත්වා වික්කයො. එත්ථ ච සත්ථවණිජ්ජා පරොපරාධනිමිත්තතාය අකරණීයා වුත්තා, සත්තවණිජ්ජා අභුජිස්සභාවකරණතො, මංසවිසවණිජ්ජා වධහෙතුතො, මජ්ජවණිජ්ජා පමාදට්ඨානතො. අට්ඨමං උත්තානමෙව.

වණිජ්ජාසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9. ගිහිසුත්තවණ්ණනා

179. නවමෙ ආභිචෙතසිකානන්ති අභිචෙතොති අභික්කන්තං විසුද්ධචිත්තං වුච්චති අධිචිත්තං වා, අභිචෙතසි ජාතානි ආභිචෙතසිකානි, අභිචෙතො සන්නිස්සිතානීති වා ආභිචෙතසිකානි. තෙනෙවාහ ‘‘උත්තමචිත්තනිස්සිතාන’’න්ති. දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානන්ති දිට්ඨධම්මෙ සුඛවිහාරානං. දිට්ඨධම්මොති පච්චක්ඛො අත්තභාවො වුච්චති, තත්ථ සුඛවිහාරානන්ති අත්ථො. රූපාවචරජ්ඣානානමෙතං අධිවචනං. තානි හි අප්පෙත්වා නිසින්නා ඣායිනො ඉමස්මිංයෙව අත්තභාවෙ අසංකිලිට්ඨං නෙක්ඛම්මසුඛං වින්දන්ති, තස්මා ‘‘දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානී’’ති වුච්චන්ති.

චතුබ්බිධමෙරයන්ති පුප්ඵාසවො, ඵලාසවො, ගුළාසවො, මධ්වාසවොති එවං චතුප්පභෙදං මෙරයං. පඤ්චවිධඤ්ච සුරන්ති පූවසුරා, පිට්ඨසුරා, ඔදනසුරා, කිණ්ණපක්ඛිත්තා, සම්භාරසංයුත්තාති එවං පඤ්චප්පභෙදං සුරං. පුඤ්ඤං අත්ථො එතස්සාති පුඤ්ඤත්ථො. යස්මා පනෙස පුඤ්ඤෙන අත්ථිකො නාම හොති, තස්මා වුත්තං ‘‘පුඤ්ඤෙන අත්ථිකස්සා’’ති. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

ගිහිසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. ගවෙසීසුත්තවණ්ණනා

180. දසමෙ සුකාරණන්ති බොධිපරිපාචනස්ස එකන්තිකං සුන්දරං කාරණං. මන්දහසිතන්ති ඊසකං හසිතං. කහං කහන්ති හාසසද්දස්ස අනුකරණමෙතං. හට්ඨප්පහට්ඨාකාරමත්තන්ති හට්ඨස්ස පහට්ඨාකාරමත්තං. යථා ගහිතසඞ්කෙතා ‘‘පහට්ඨො භගවා’’ති සඤ්ජානන්ති, එවං ආකාරනිදස්සනමත්තං.

ඉදානි ඉමිනා පසඞ්ගෙන හාසසමුට්ඨානං විභාගතො දස්සෙතුං ‘‘හසිතඤ්ච නාමෙත’’න්තිආදි ආරද්ධං. තත්ථ අජ්ඣුපෙක්ඛනවසෙනපි හාසො න සම්භවති, පගෙව දොමනස්සවසෙනාති ආහ ‘‘තෙරසහි සොමනස්සසහගතචිත්තෙහී’’ති. නනු ච කෙචි කොධවසෙනපි හසන්තීති? න, තෙ සම්පියන්ති කොධවත්ථුං තත්ථ ‘‘මයං දානි යථාකාමකාරිතං ආපජ්ජිස්සාමා’’ති දුවිඤ්ඤෙය්යන්තරෙන සොමනස්සචිත්තෙනෙව හාසස්ස උප්පජ්ජනතො. තෙසූති පඤ්චසු සොමනස්සසහගතකිරියචිත්තෙසු. බලවාරම්මණෙති උළාරතමෙ ආරම්මණෙ යමකපාටිහාරියසදිසෙ. දුබ්බලාරම්මණෙති අනුළාරආරම්මණෙ.

‘‘ඉමස්මිං පන ඨානෙ…පෙ… උප්පාදෙතී’’ති ඉදං පොරාණට්ඨකථායං තථා ආගතත්තා වුත්තං, න සහෙතුකසොමනස්සසහගතචිත්තෙහි භගවතො සිතං න හොතීති දස්සනත්තං. අභිධම්මටීකායං (ධ. ස. මූලටී. 968) පන ‘‘අතීතංසාදීසු අප්පටිහතං ඤාණං වත්වා ‘ඉමෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතස්ස බුද්ධස්ස භගවතො සබ්බං කායකම්මං ඤාණපුබ්බඞ්ගමං ඤාණානුපරිවත්තී’තිආදිවචනතො (මහානි. 156; පටි. ම. 3.5) ‘භගවතො ඉදං චිත්තං උප්පජ්ජතී’ති වුත්තවචනං විචාරෙතබ්බ’’න්ති වුත්තං. තත්ථ ඉමිනා හසිතුප්පාදචිත්තෙන පවත්තියමානම්පි භගවතො සිතකරණං පුබ්බෙනිවාසඅනාගතංසසබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණානං අනුවත්තකත්තා ඤාණානුපරිවත්තියෙවාති එවං පන ඤාණානුපරිවත්තිභාවෙ සති න කොචි පාළිඅට්ඨකථානං විරොධො. තථා හි අභිධම්මට්ඨකථායං (ධ. ස. අට්ඨ. 568) ‘‘තෙසං ඤාණානං චිණ්ණපරියන්තෙ ඉදං චිත්තං උප්පජ්ජතී’’ති වුත්තං. අවස්සඤ්චෙතං එවං ඉච්ඡිතබ්බං, අඤ්ඤථා ආවජ්ජනචිත්තස්සපි භගවතො තථාරූපෙ කාලෙ න යුජ්ජෙය්ය. තස්සපි හි විඤ්ඤත්තිසමුට්ඨාපකභාවස්ස නිච්ඡිතත්තා. තථා හි වුත්තං ‘‘එවඤ්ච කත්වා මනොද්වාරාවජ්ජනස්සපි විඤ්ඤත්තිසමුට්ඨාපකත්තං උපපන්නං හොතී’’ති (ධ. ස. මූලටී. 1 කායකම්මද්වාරකථාවණ්ණනා) න ච විඤ්ඤත්තිසමුට්ඨාපකත්තෙ තංසමුට්ඨානකායවිඤ්ඤත්තියා කායකම්මාදිභාවං ආපජ්ජනභාවො විස්සජ්ජතීති.

හසිතන්ති සිතමෙව සන්ධාය වදති. තෙනාහ ‘‘එවං අප්පමත්තකම්පී’’ති. සමොසරිතා විජ්ජුලතා. සා හි ඉතරවිජ්ජුලතා විය ඛණට්ඨිතියා සීඝනිරොධා ච න හොති, අපිච ඛො දන්ධනිරොධා, න ච සබ්බකාලිකා. දීධිති පාවකමහාමෙඝතො වා චාතුද්දීපිකමහාමෙඝතො වා නිච්ඡරති. තෙනාහ ‘‘චාතුද්දීපිකමහාමෙඝමුඛතො’’ති. අයං කිර තාසං රස්මීනං ධම්මතා, යදිදං තික්ඛත්තුං සීසං පදක්ඛිණං කත්වා දාඨග්ගෙසුයෙව අන්තරධානං. සෙසමෙත්ථ සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

ගවෙසීසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

උපාසකවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.