📜

4. දෙවතාවග්ගො

1-4. සෙඛසුත්තාදිවණ්ණනා

31-34. චතුත්ථස්ස පඨමෙ සෙඛානං පටිලද්ධගුණස්ස පරිහානි නාම නත්ථීති ආහ ‘‘උපරූපරිගුණපරිහානායා’’ති, උපරූපරිලද්ධබ්බානං මග්ගඵලානං පරිහානාය අනුප්පාදායාති අත්ථො. තතියාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

සෙඛසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. විජ්ජාභාගියසුත්තවණ්ණනා

35. පඤ්චමෙ සම්පයොගවසෙන විජ්ජං භජන්ති, සහජාතඅඤ්ඤමඤ්ඤනිස්සයසම්පයුත්තඅත්ථිඅවිගතාදිපච්චයවසෙන තාය සහ එකීභාවං ගච්ඡන්තීති විජ්ජාභාගියා. අථ වා විජ්ජාභාගෙ විජ්ජාකොට්ඨාසෙ වත්තන්ති විජ්ජාසභාගතාය තදෙකදෙසෙ විජ්ජාකොට්ඨාසෙ පවත්තන්තීති විජ්ජාභාගියා. තත්ථ විපස්සනාඤාණං, මනොමයිද්ධි, ඡ අභිඤ්ඤාති අට්ඨ විජ්ජා. පුරිමෙන අත්ථෙන තාහි සම්පයුත්තධම්මා විජ්ජාභාගියා. පච්ඡිමෙන අත්ථෙන තාසු යා කාචි එකාව විජ්ජා විජ්ජා, සෙසා විජ්ජාභාගියා. එවං විජ්ජාපි විජ්ජාය සම්පයුත්තධම්මාපි ‘‘විජ්ජාභාගියා’’ත්වෙව වෙදිතබ්බා. ඉධ පන විපස්සනාඤාණසම්පයුත්තා සඤ්ඤාව විජ්ජාභාගියාති ආගතා, සඤ්ඤාසීසෙන සෙසසම්පයුත්තධම්මාපි වුත්තා එවාති දට්ඨබ්බං. අනිච්චානුපස්සනාඤාණෙති අනිච්චානුපස්සනාඤාණෙ නිස්සයපච්චයභූතෙ උප්පන්නසඤ්ඤා, තෙන සහගතාති අත්ථො. සෙසෙසුපි එසෙව නයො.

විජ්ජාභාගියසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. විවාදමූලසුත්තවණ්ණනා

36. ඡට්ඨෙ කොධනොති කුජ්ඣනසීලො. යස්මා සො අප්පහීනකොධතාය අධිගතකොධො නාම හොති, තස්මා ‘‘කොධෙන සමන්නාගතො’’ති ආහ. උපනාහො එතස්ස අත්ථීති උපනාහී, උපනය්හනසීලොති වා උපනාහී. විවාදො නාම උප්පජ්ජමානො යෙභුය්යෙන පඨමං ද්වින්නං වසෙන උප්පජ්ජතීති වුත්තං ‘‘ද්වින්නං භික්ඛූනං විවාදො’’ති. සො පන යථා බහූනං අනත්ථාවහො හොති, තං නිදස්සනමුඛෙන නිදස්සෙන්තො ‘‘කථ’’න්තිආදිමාහ. අබ්භන්තරපරිසායාති පරිසබ්භන්තරෙ.

ගුණමක්ඛනාය පවත්තොපි අත්තනො කාරකං ගූථෙන පහරන්තිං ගූථො විය පඨමතරං මක්ඛෙතීති මක්ඛො, සො එතස්ස අත්ථීති මක්ඛී. පළාසතීති පළාසො, පරස්ස ගුණෙ ඩංසිත්වා විය අපනෙතීති අත්ථො. සො එතස්ස අත්ථීති පළාසී. පළාසී පුග්ගලො හි දුතියස්ස ධුරං න දෙති, සමං හරිත්වා අතිවදති. තෙනාහ ‘‘යුගග්ගාහලක්ඛණෙන පළාසෙන සමන්නාගතො’’ති. ඉස්සතීති ඉස්සුකී. මච්ඡරායතීති මච්ඡරං, තං එතස්ස අත්ථීති මච්ඡරී. සඨයති න සම්මා භාසතීති සඨො අඤ්ඤථා සන්තං අත්තානං අඤ්ඤථා පවෙදනතො. මායා එතස්ස අත්ථී මායාවී. මිච්ඡා පාපිකා විඤ්ඤුගරහිතා එතස්ස දිට්ඨීති මිච්ඡාදිට්ඨි, කම්මපථපරියාපන්නාය ‘‘නත්ථි දින්න’’න්තිආදිවත්ථුකාය මිච්ඡත්තපරියාපන්නාය අනිය්යානිකාය දිට්ඨියා සමන්නාගතොති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘නත්ථිකවාදී’’තිආදි.

සං අත්තනො දිට්ඨිං, සයං වා අත්තනා යථාගහිතං පරාමසති, සභාවං අතික්කමිත්වා පරතො ආමසතීති සන්දිට්ඨීපරාමාසී. ආධානං දළ්හං ගණ්හාතීති ආධානග්ගාහී, දළ්හග්ගාහී, ‘‘ඉදමෙව සච්ච’’න්ති ථිරග්ගාහීති අත්ථො. යුත්තං කාරණං දිස්වාව ලද්ධිං පටිනිස්සජ්ජතීති පටිනිස්සග්ගී, දුක්ඛෙන කිච්ඡෙන කසිරෙන බහුම්පි කාරණං දස්සෙත්වා න සක්කා පටිනිස්සග්ගං කාතුන්ති දුප්පටිනිස්සග්ගී. යො අත්තනො උප්පන්නදිට්ඨිං ‘‘ඉදමෙව සච්ච’’න්ති දළ්හං ගණ්හිත්වා අපි බුද්ධාදීහි කාරණං දස්සෙත්වා වුච්චමානො න පටිනිස්සජ්ජති. තස්සෙතං අධිවචනං. තාදිසො හි පුග්ගලො යං යදෙව ධම්මං වා අධම්මං වා සුණාති, තං සබ්බං ‘‘එවං අම්හාකං ආචරියෙහි කථිතං, එවං අම්හෙහි සුත’’න්ති කුම්මොව අඞ්ගානි සකෙ කපාලෙ අන්තොයෙව සමොදහති. යථා හි කච්ඡපො අත්තනො හත්ථපාදාදිකෙ අඞ්ගෙ කෙනචි ඝටිතෙ සබ්බානි අඞ්ගානි අත්තනො කපාලෙයෙව සමොදහති, න බහි නීහරති, එවමයම්පි ‘‘න සුන්දරො තව ගාහො, ඡඩ්ඩෙහි න’’න්ති වුත්තො තං න විස්සජ්ජති, අන්තොයෙව අත්තනො හදයෙ එව ඨපෙත්වා විචරති, කුම්භීලග්ගාහං ගණ්හාති. යථා සුසුමාරා ගහිතං න පටිනිස්සජ්ජන්ති, එවං ගණ්හාති.

විවාදමූලසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. ඡළඞ්ගදානසුත්තවණ්ණනා

37. සත්තමෙ දක්ඛන්ති වඩ්ඪන්ති එතායාති දක්ඛිණා, පරිච්චාගමයං පුඤ්ඤං, තස්සූපකරණභූතො දෙය්යධම්මො ච. ඉධ පන දෙය්යධම්මො අධිප්පෙතො. තෙනෙවාහ ‘‘දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙතී’’ති. ඉතො උට්ඨිතෙනාති ඉතො ඛෙත්තතො උප්පන්නෙන. රාගො විනයති එතෙනාති රාගවිනයො, රාගස්ස සමුච්ඡෙදිකා පටිපදා. තෙනාහ ‘‘රාගවිනයපටිපදං පටිපන්නා’’ති.

‘‘පුබ්බෙව දානා සුමනො’’තිආදිගාථාය පුබ්බෙව දානා මුඤ්චචෙතනාය පුබ්බෙ දානූපකරණසම්භරණතො පට්ඨාය සුමනො ‘‘සම්පත්තීනං නිදානං අනුගාමිකදානං දස්සාමී’’ති සොමනස්සිතො භවෙය්ය. දදං චිත්තං පසාදයෙති දදන්තො දෙය්යධම්මං දක්ඛිණෙය්යහත්ථෙ පතිට්ඨාපෙන්තො ‘‘අසාරතො ධනතො සාරාදානං කරොමී’’ති අත්තනො චිත්තං පසාදෙය්ය. දත්වා අත්තමනො හොතීති දක්ඛිණෙය්යානං දෙය්යධම්මං පරිච්චජිත්වා ‘‘පණ්ඩිතපඤ්ඤත්තං නාම මයා අනුට්ඨිතං, අහො සාධු සුට්ඨූ’’ති අත්තමනො පමුදිතො පීතිසොමනස්සජාතො හොති. එසාති යා අයං පුබ්බචෙතනා මුඤ්චචෙතනා අපරචෙතනාති ඉමාසං කම්මඵලානං සද්ධානුගතානං සොමනස්සපරිග්ගහිතානං තිවිධානං චෙතනානං පාරිපූරී, එසා.

සීලසඤ්ඤමෙනාති කායිකවාචසිකසංවරෙන. හත්ථපාදෙති දක්ඛිණෙය්යානං හත්ථපාදෙ. මුඛං වික්ඛාලෙත්වාති තෙසංයෙව මුඛං වික්ඛාලෙත්වා, අත්තනාව මුඛොදකං දත්වාති අධිප්පායො.

ඡළඞ්ගදානසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8-11. අත්තකාරීසුත්තාදිවණ්ණනා

38-41. අට්ඨමෙ කුසලකිරියාය ආදිආරම්භභාවෙන පවත්තවීරියං ඨිතසභාවතාය සභාවධාරණට්ඨෙන ධාතූති වුත්තන්ති ආහ – ‘‘ආරම්භධාතූති ආරභනවසෙන පවත්තවීරිය’’න්ති. ලද්ධාසෙවනං වීරියං බලප්පත්තං හුත්වා පටිපක්ඛෙ විධමතීති ආහ ‘‘නික්කමධාතූති කොසජ්ජතො නික්ඛමනසභාවං වීරිය’’න්ති. පරක්කමනසභාවොති අධිමත්තතරානං පටිපක්ඛධම්මානං විධමනසමත්ථතාය පටුපටුතරභාවෙන පරං පරං ඨානං අක්කමනසභාවො. නවමාදීසු නත්ථි වත්තබ්බං.

අත්තකාරීසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

12. නාගිතසුත්තවණ්ණනා

42. ද්වාදසමෙ මාහං නාගිත යසෙන සමාගමන්ති මා අහං යසෙන සමාගමනං පත්ථෙමි. මා ච මයා යසොති යසො ච මයා මා සමාගච්ඡතූති අත්ථො. ඉමිනා අත්තනො ලාභසක්කාරෙන අනත්ථිකතං විභාවෙති. පඤ්චහි විමුත්තීහීති තදඞ්ගවිමුත්තිආදීහි පඤ්චහි විමුත්තීහි. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

නාගිතසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

දෙවතාවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.