📜

7. දෙවතාවග්ගො

1-3. අනාගාමිඵලසුත්තාදිවණ්ණනා

65-67. සත්තමස්ස පඨමාදීනි උත්තානත්ථානි. තතියෙ අභිසමාචාරෙ උත්තමසමාචාරෙ භවං ආභිසමාචාරිකං, වත්තප්පටිපත්තිවත්තං. තෙනාහ ‘‘උත්තමසමාචාරභූත’’න්තිආදි. සෙඛපණ්ණත්තිසීලන්ති සෙඛියවසෙන පඤ්ඤත්තසීලං.

අනාගාමිඵලසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

4-5. සඞ්ගණිකාරාමසුත්තාදිවණ්ණනා

68-69. චතුත්ථෙ ගණෙන සඞ්ගණං සමොධානං ගණසඞ්ගණිකා, සා ආරමිතබ්බට්ඨෙන ආරාමො එතස්සාති ගණසඞ්ගණිකාරාමො. සඞ්ගණිකාති වා සකපරිසසමොධානං. ගණොති නානාජනසමොධානං. සෙසමෙත්ථ සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව. පඤ්චමං උත්තානත්ථමෙව.

සඞ්ගණිකාරාමසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. සමාධිසුත්තවණ්ණනා

70. ඡට්ඨෙ පටිප්පස්සම්භනං පටිප්පස්සද්ධීති අත්ථතො එකන්ති ආහ ‘‘න පටිප්පස්සද්ධිලද්ධෙනාති කිලෙසප්පටිප්පස්සද්ධියා අලද්ධෙනා’’ති. සුක්කපක්ඛෙ සන්තෙනාතිආදීසු අඞ්ගසන්තතාය ආරම්මණසන්තතාය සබ්බකිලෙසසන්තතාය ච සන්තෙන, අතප්පනියට්ඨෙන පණීතෙන, කිලෙසප්පටිප්පස්සද්ධියා ලද්ධත්තා, කිලෙසප්පටිප්පස්සද්ධිභාවං වා ලද්ධත්තා පටිප්පස්සද්ධිලද්ධෙන, පස්සද්ධිකිලෙසෙන වා අරහතා ලද්ධත්තා පටිප්පස්සද්ධිලද්ධෙන, එකොදිභාවෙන අධිගතත්තා එකොදිභාවාධිගතෙනාති එවමත්ථො දට්ඨබ්බො.

සමාධිසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7-10. සක්ඛිභබ්බසුත්තාදිවණ්ණනා

71-74. සත්තමෙ තස්මිං තස්මිං විසෙසෙති තස්මිං තස්මිං සච්ඡිකාතබ්බෙ විසෙසෙ. සක්ඛිභාවාය පච්චක්ඛකාරිතාය භබ්බො සක්ඛිභබ්බො, තස්ස භාවො සක්ඛිභබ්බතා. තං සක්ඛිභබ්බතං. සති සතිආයතනෙති සති සතිකාරණෙ. කිඤ්චෙත්ථ කාරණං? අභිඤ්ඤා වා අභිඤ්ඤාපාදකජ්ඣානං වා, අවසානෙ පන ඡට්ඨාභිඤ්ඤාය අරහත්තං වා කාරණං, අරහත්තස්ස විපස්සනා වාති වෙදිතබ්බං. යඤ්හි තං තත්ර තත්ර සක්ඛිභබ්බතාසඞ්ඛාතං ඉද්ධිවිධපච්චනුභවනාදි, තස්ස අභිඤ්ඤා කාරණං. අථ ඉද්ධිවිධපච්චනුභවනාදි අභිඤ්ඤා, එවං සති අභිඤ්ඤාපාදකජ්ඣානං කාරණං. අරහත්තම්පි ‘‘කුදාස්සු නාමාහං තදායතනං උපසම්පජ්ජ විහරිස්සාමී’’ති අනුත්තරෙසු විමොක්ඛෙසු පිහං උපට්ඨපෙත්වා ඡට්ඨාභිඤ්ඤං නිබ්බත්තෙන්තස්ස කාරණං. ඉදඤ්ච සබ්බසාධාරණං න හොති, සාධාරණවසෙන පන අරහත්තස්ස විපස්සනා කාරණං. අථ වා සති ආයතනෙති තස්ස තස්ස විසෙසාධිගමස්ස උපනිස්සයසඞ්ඛාතෙ කාරණෙ සතීති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො.

හානභාගියාදීසු ‘‘පඨමජ්ඣානස්ස ලාභිං කාමසහගතා සඤ්ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්ති, හානභාගියො සමාධි. තදනුධම්මතා සති සන්තිට්ඨති, ඨිතිභාගියො සමාධි. අවිතක්කසහගතා සඤ්ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්ති, විසෙසභාගියො සමාධි. නිබ්බිදාසහගතා සඤ්ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්ති විරාගූපසංහිතා, නිබ්බෙධභාගියො සමාධී’’ති (විභ. 799) ඉමිනා නයෙන සබ්බසමාපත්තියො විත්ථාරෙත්වා හානභාගියාදිඅත්ථො වෙදිතබ්බො. තත්ථ පඨමජ්ඣානස්ස ලාභින්ති ය්වායං අප්පගුණස්ස පඨමස්ස ඣානස්ස ලාභී, තං. කාමසහගතා සඤ්ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්තීති තතො වුට්ඨිතං ආරම්මණවසෙන කාමසහගතා හුත්වා සඤ්ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්ති තුදන්ති, තස්ස කාමානතීතස්ස කාමානුපක්ඛන්දානං සඤ්ඤාමනසිකාරානං වසෙන සො පඨමජ්ඣානසමාධි හායති පරිහායති, තස්මා හානභාගියො වුත්තො. තදනුධම්මතාති තදනුරූපසභාවො. සති සන්තිට්ඨතීති ඉදං මිච්ඡාසතිං සන්ධාය වුත්තං. යස්ස හි පඨමජ්ඣානානුරූපසභාවා පඨමජ්ඣානං සන්තතො පණීතතො දිස්වා අස්සාදයමානා අභිනන්දමානා නිකන්ති හොති, තස්ස නිකන්තිවසෙන සො පඨමජ්ඣානසමාධි නෙව හායති න වඩ්ඪති, ඨිතිකොට්ඨාසිකො හොති. තෙන වුත්තං ‘‘ඨිතිභාගියො සමාධී’’ති. අවිතක්කසහගතාති අවිතක්කං දුතියජ්ඣානං සන්තතො පණීතතො මනසිකරොතො ආරම්මණවසෙන අවිතක්කසහගතා. සඤ්ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්තීති පගුණපඨමජ්ඣානතො වුට්ඨිතං දුතියජ්ඣානාධිගමත්ථාය චොදෙන්ති තුදන්ති. තස්ස උපරි දුතියජ්ඣානානුපක්ඛන්දානං සඤ්ඤාමනසිකාරානං වසෙන සො පඨමජ්ඣානසමාධි විසෙසභූතස්ස දුතියජ්ඣානස්ස උප්පත්තිපදට්ඨානතාය ‘‘විසෙසභාගියො’’ති වුත්තො.

නිබ්බිදාසහගතාති තමෙව පඨමජ්ඣානලාභිං ඣානතො වුට්ඨිතං නිබ්බිදාසඞ්ඛාතෙන විපස්සනාඤාණෙන සහගතා. විපස්සනාඤාණඤ්හි ඣානඞ්ගෙසු පභෙදෙන උපට්ඨහන්තෙසු නිබ්බින්දති උක්කණ්ඨති, තස්මා ‘‘නිබ්බිදා’’ති වුච්චති. සමුදාචරන්තීති නිබ්බානසච්ඡිකිරියත්ථාය චොදෙන්ති තුදන්ති. විරාගූපසංහිතාති විරාගසඞ්ඛාතෙන නිබ්බානෙන උපසංහිතා. විපස්සනාඤාණඤ්හි සක්කා ඉමිනා මග්ගෙන විරාගං නිබ්බානං සච්ඡිකාතුන්ති පවත්තිතො ‘‘විරාගූපසංහිත’’න්ති වුච්චති. තංසම්පයුත්තා සඤ්ඤාමනසිකාරා විරාගූපසංහිතා එව නාම. තස්ස තෙසං සඤ්ඤාමනසිකාරානං වසෙන පඨමජ්ඣානසමාධි අරියමග්ගප්පටිවෙධස්ස පදට්ඨානතාය ‘‘නිබ්බෙධභාගියො’’ති වුත්තො. හානං භජන්තීති හානභාගියා, හානභාගො වා එතෙසං අත්ථීති හානභාගියා, පරිහානකොට්ඨාසිකාති අත්ථො. ඉමිනා නයෙන ඨිතිභාගියො වෙදිතබ්බො. අට්ඨමාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

සක්ඛිභබ්බසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

දෙවතාවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.