📜

(6) 1. නීවරණවග්ගො

1-2. ආවරණසුත්තාදිවණ්ණනා

51-52. දුතියස්ස පඨමෙ ආවරන්තීති ආවරණා, නීවාරයන්තීති නීවරණා. එත්ථ ච ආවරන්තීති කුසලධම්මුප්පත්තිං ආදිතො පරිවාරෙන්ති. නීවාරයන්තීති නිරවසෙසතො වාරයන්තීති අත්ථො, තස්මා ආවරණවසෙනාති ආදිතො කුසලුප්පත්තිවාරණවසෙන. නීවරණවසෙනාති නිරවසෙසතො වාරණවසෙනාති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. යස්මා පඤ්ච නීවරණා උප්පජ්ජමානා අනුප්පන්නාය ලොකියලොකුත්තරාය පඤ්ඤාය උප්පජ්ජිතුං න දෙන්ති, උප්පන්නාපි අට්ඨ සමාපත්තියො පඤ්ච වා අභිඤ්ඤා උපච්ඡින්දිත්වා පාතෙන්ති, තස්මා ‘‘පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණා’’ති වුච්චන්ති. උපච්ඡින්දනං පාතනඤ්චෙත්ථ තාසං පඤ්ඤානං අනුප්පන්නානං උප්පජ්ජිතුං අප්පදානමෙව. ඉති මහග්ගතානුත්තරපඤ්ඤානං එකච්චාය ච පරිත්තපඤ්ඤාය අනුප්පත්තිහෙතුභූතා නීවරණධම්මා ඉතරාසං සමත්ථතං විහනන්තියෙවාති පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණා වුත්තා. භාවනාමනසිකාරෙන විනා පකතියා මනුස්සෙහි නිබ්බත්තෙතබ්බො ධම්මොති මනුස්සධම්මො, මනුස්සත්තභාවාවහො වා ධම්මො මනුස්සධම්මො, අනුළාරං පරිත්තකුසලං. යං අසතිපි බුද්ධුප්පාදෙ වත්තති, යඤ්ච සන්ධායාහ ‘‘හීනෙන බ්රහ්මචරියෙන, ඛත්තියෙ උපපජ්ජතී’’ති (ජා. 1.8.75). අලං අරියාය අරියභාවායාති අලමරියො, අරියභාවාය සමත්ථොති වුත්තං හොති. ඤාණදස්සනමෙව ඤාණදස්සනවිසෙසො, අලමරියො ච සො ඤාණදස්සනවිසෙසො චාති අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො.

ඤාණදස්සනන්ති ච දිබ්බචක්ඛුපි විපස්සනාපි මග්ගොපි ඵලම්පි පච්චවෙක්ඛණඤාණම්පි සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණම්පි වුච්චති. ‘‘අප්පමත්තො සමානො ඤාණදස්සනං ආරාධෙතී’’ති (ම. නි. 1.311) හි එත්ථ දිබ්බචක්ඛු ඤාණදස්සනං නාම. ‘‘ඤාණදස්සනාය චිත්තං අභිනීහරති අභිනින්නාමෙතී’’ති (දී. නි. 1.234) එත්ථ විපස්සනාඤාණං. ‘‘අභබ්බා තෙ ඤාණාය දස්සනාය අනුත්තරාය සම්බොධායා’’ති (අ. නි. 4.196) එත්ථ මග්ගො. ‘‘අයමඤ්ඤො උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො අධිගතො ඵාසුවිහාරො’’ති (ම. නි. 1.328) එත්ථ ඵලං. ‘‘ඤාණඤ්ච පන මෙ දස්සනං උදපාදි, අකුප්පා මෙ විමුත්ති, අයමන්තිමා ජාති, නත්ථි දානි පුනබ්භවො’’ති (සං. නි. 5.1081; මහාව. 16; පටි. ම. 2.30) එත්ථ පච්චවෙක්ඛණඤාණං. ‘‘ඤාණඤ්ච පන මෙ දස්සනං උදපාදි ‘සත්තාහකාලකතො ආළාරො කාලාමො’’’ති (ම. නි. 1.284; 2.340) එත්ථ සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණං. ඉධ පන ලොකුත්තරධම්මො අධිප්පෙතො. එත්ථ ච රූපායතනං ජානාති චක්ඛුවිඤ්ඤාණං විය පස්සති චාති ඤාණදස්සනං, දිබ්බචක්ඛු. සම්මසනූපචාරෙ ච ධම්මලක්ඛණත්තයඤ්ච තථා ජානාති පස්සති චාති ඤාණදස්සනං, විපස්සනා. නිබ්බානං චත්තාරි වා සච්චානි අසම්මොහප්පටිවෙධතො ජානාති පස්සති චාති ඤාණදස්සනං, මග්ගො. ඵලං පන නිබ්බානවසෙනෙව යොජෙතබ්බං. පච්චවෙක්ඛණා මග්ගාධිගතස්ස අත්ථස්ස සබ්බසො ජොතනට්ඨෙන ඤාණදස්සනං. සබ්බඤ්ඤුතා අනාවරණතාය සමන්තචක්ඛුතාය ච ඤාණදස්සනං. බ්යාදිණ්ණකාලොති පරියාදින්නකාලො. දුතියං උත්තානමෙව.

ආවරණසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3-4. පධානියඞ්ගසුත්තාදිවණ්ණනා

53-54. තතියෙ පදහතීති පදහනො, භාවනමනුයුත්තො යොගී, තස්ස භාවො භාවනානුයොගො පදහනභාවො. පධානමස්ස අත්ථීති පධානිකො, ක-කාරස්ස ය-කාරං කත්වා ‘‘පධානියො’’ති වුත්තං. ‘‘අභිනීහාරතො පට්ඨාය ආගතත්තා’’ති වුත්තත්තා පච්චෙකබොධිසත්තසාවකබොධිසත්තානම්පි පණිධානතො පභුති ආගතසද්ධා ආගමනසද්දා එව, උක්කට්ඨනිද්දෙසෙන පන ‘‘සබ්බඤ්ඤුබොධිසත්තාන’’න්ති වුත්තං. අධිගමතො සමුදාගතත්තා අග්ගමග්ගඵලසම්පයුත්තා චාපි අධිගමසද්ධා නාම, යා සොතාපන්නස්ස අඞ්ගභාවෙන වුත්තා. අචලභාවෙනාති පටිපක්ඛෙන අනධිභවනීයත්තා නිච්චලභාවෙන. ඔකප්පනන්ති ඔක්කන්දිත්වා අධිමුච්චනං, පසාදුප්පත්තියා පසාදනීයවත්ථුස්මිං පසීදනමෙව. සුප්පටිවිද්ධන්ති සුට්ඨු පටිවිද්ධං. යථා තෙන පටිවිද්ධෙන සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණං හත්ථගතං අහොසි, තථා පටිවිද්ධං. යස්ස බුද්ධසුබුද්ධතාය සද්ධා අචලා අසම්පවෙධි, තස්ස ධම්මසුධම්මතාය සඞ්ඝසුප්පටිපන්නතාය තෙන පටිවෙධෙන සද්ධා න තථාති අට්ඨානමෙතං අනවකාසො. තෙනාහ භගවා – ‘‘යො, භික්ඛවෙ, බුද්ධෙ පසන්නො ධම්මෙ පසන්නො සඞ්ඝෙ පසන්නො’’තිආදි. පධානවීරියං ඉජ්ඣති ‘‘අද්ධා ඉමාය පටිපදාය ජරාමරණතො මුච්චිස්සාමී’’ති සක්කච්චං පදහනතො.

අප්ප-සද්දො අභාවත්ථො ‘‘අප්පසද්දස්ස…පෙ… ඛො පනා’’තිආදීසු වියාති ආහ ‘‘අරොගො’’ති. සමවෙපාකිනියාති යථාභුත්තමාහාරං සමාකාරෙනෙව පචනසීලාය. දළ්හං කත්වා පචන්තී හි ගහණී ඝොරභාවෙන පිත්තවිකාරාදිවසෙන රොගං ජනෙති, සිථිලං කත්වා පචන්තී මන්දභාවෙන වාතවිකාරාදිවසෙන තෙනාහ ‘‘නාතිසීතාය නාච්චුණ්හායා’’ති. ගහණිතෙජස්ස මන්දපටුතාවසෙන සත්තානං යථාක්කමං සීතුණ්හසහතාති ආහ ‘‘අතිසීතලග්ගහණිකො’’තිආදි. යාථාවතො අච්චයදෙසනා අත්තනො ආවිකරණං නාමාති ආහ ‘‘යථාභූතං අත්තනො අගුණං පකාසෙතා’’ති. උදයත්ථගාමිනියාති සඞ්ඛාරානං උදයඤ්ච වයඤ්ච පටිවිජ්ඣන්තියාති අයමෙත්ථ අත්ථොති ආහ ‘‘උදයඤ්චා’’තිආදි. පරිසුද්ධායාති නිරුපක්කිලෙසාය. නිබ්බිජ්ඣිතුං සමත්ථායාති තදඞ්ගවසෙන සවිසෙසං පජහිතුං සමත්ථාය. තස්ස දුක්ඛස්ස ඛයගාමිනියාති යං දුක්ඛං ඉමස්මිං ඤාණෙ අනධිගතෙ පවත්තිරහං, අධිගතෙ න පවත්ති, තං සන්ධාය වදති. තථාහෙස යොගාවචරො ‘‘චූළසොතාපන්නො’’ති වුච්චති. චතුත්ථං උත්තානමෙව.

පධානියඞ්ගසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. මාතාපුත්තසුත්තවණ්ණනා

55. පඤ්චමෙ විස්සාසොති විසච්ඡායසන්තානො භාවො. ඔතාරොති තත්ථ චිත්තස්ස අනුප්පවෙසො. ගහෙත්වාති අත්තනො එව ඔකාසං ගහෙත්වා. ඛෙපෙත්වාති කුසලවාරං ඛෙපෙත්වා.

ඝට්ටෙය්යාති අක්කමනාදිවසෙන බාධෙය්ය. තීහි පරිඤ්ඤාහීති ඤාතතීරණප්පහානසඞ්ඛාතාහි තීහි පරිඤ්ඤාහි. නත්ථි එතෙසං කුතොචි භයන්ති අකුතොභයා, නිබ්භයාති අත්ථො. චතුන්නං ඔඝානං, සංසාරමහොඝස්සෙව වා පාරං පරියන්තං ගතා. තෙනාහ ‘‘පාරං වුච්චති නිබ්බාන’’න්තිආදි.

මාතාපුත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. උපජ්ඣායසුත්තවණ්ණනා

56. ඡට්ඨෙ මධුරකභාවො නාම සරීරස්ස ථම්භිතත්තං, තං පන ගරුභාවපුබ්බකන්ති ආහ ‘‘සඤ්ජාතගරුභාවො’’ති . න පක්ඛායන්තීති නප්පකාසෙන්ති, නානාකාරණතො න උපට්ඨහන්ති. තෙනාහ ‘‘චතස්සො දිසා ච අනුදිසා ච මය්හං න උපට්ඨහන්තී’’ති. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

උපජ්ඣායසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. අභිණ්හපච්චවෙක්ඛිතබ්බට්ඨානසුත්තවණ්ණනා

57. සත්තමෙ ජරාධම්මොති ධම්ම-සද්දො ‘‘අසම්මොසධම්මො නිබ්බාන’’න්තිආදීසු (සු. නි. 763) විය පකතිපරියායො, තස්මා ජරාපකතිකො ජිණ්ණසභාවොති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘ජරාසභාවො’’තිආදි. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. කම්මුනා දාතබ්බං ආදියතීති කම්මදායාදො, අත්තනා යථූපචිතකම්මඵලභාගීති අත්ථො. තං පන දායජ්ජං කාරණූපචාරෙන වදන්තො ‘‘කම්මං මය්හං දායජ්ජං සන්තකන්ති අත්ථො’’ති ආහ යථා ‘‘කුසලානං, භික්ඛවෙ, ධම්මානං සමාදානහෙතු, එවමිදං පුඤ්ඤං වඩ්ඪතී’’ති (දී. නි. 3.80). යොනීහි ඵලං සභාවතො භින්නම්පි අභින්නං විය මිස්සිතං හොති. තෙනාහ ‘‘කම්මං මය්හං යොනි කාරණ’’න්ති. මමත්තවසෙන බජ්ඣන්තීති බන්ධූ, ඤාති සාලොහිතො ච, කම්මං පන එකන්තසම්බන්ධවාති ආහ ‘‘කම්මං මය්හං බන්ධූ’’ති. පතිට්ඨාති අවස්සයො. කම්මසදිසො හි සත්තානං අවස්සයො නත්ථි.

යොබ්බනං ආරබ්භ උප්පන්නමදොති ‘‘මහල්ලකකාලෙ පුඤ්ඤං කරිස්සාම, දහරම්හ තාවා’’ති යොබ්බනං අපස්සාය මානකරණං. ‘‘අහං නිරොගො සට්ඨි වා සත්තති වා වස්සානි අතික්කන්තානි, න මෙ හරීතකඛණ්ඩම්පි ඛාදිතබ්බං, ඉමෙ පනඤ්ඤෙ ‘අසුකං නො ඨානං රුජ්ජති, භෙසජ්ජං ඛාදාමා’ති විචරන්ති, කො අඤ්ඤො මයා සදිසො නිරොගො නාමා’’ති එවං මානකරණං ආරොග්යමදො. සබ්බෙසම්පි ජීවිතං නාම පභඞ්ගුරං දුක්ඛානුබන්ධඤ්ච, තදුභයං අනොලොකෙත්වා පබන්ධට්ඨිතිං පච්චයසුලභතඤ්ච නිස්සාය ‘‘චිරං ජීවිං, චිරං ජීවාමි, චිරං ජීවිස්සාමි, සුඛං ජීවිං, සුඛං ජීවාමි, සුඛං ජීවිස්සාමී’’ති එවං මානකරණං ජීවිතමදො.

උපධිරහිතන්ති කාමූපධිරහිතං. චත්තාරො හි උපධී – කාමූපධි, ඛන්ධූපධි, කිලෙසූපධි, අභිසඞ්ඛාරූපධීති. කාමාපි ‘‘යං පඤ්ච කාමගුණෙ පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං, අයං කාමානං අස්සාදො’’ති (ම. නි. 1.166) එවං වුත්තස්ස සුඛස්ස අධිට්ඨානභාවතො ‘‘උපධියති එත්ථ සුඛ’’න්ති ඉමිනා වචනත්ථෙන ‘‘උපධී’’ති වුච්චති, ඛන්ධාපි ඛන්ධමූලකස්ස දුක්ඛස්ස අධිට්ඨානභාවතො, කිලෙසාපි අපායදුක්ඛස්ස අධිට්ඨානභාවතො, අභිසඞ්ඛාරාපි භවදුක්ඛස්ස අධිට්ඨානභාවතො. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

අභිණ්හපච්චවෙක්ඛිතබ්බට්ඨානසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8-10. ලිච්ඡවිකුමාරකසුත්තාදිවණ්ණනා

58-60. අට්ඨමෙ සාපතෙය්යන්ති එත්ථ සං වුච්චති ධනං, තස්ස පතීති සපති, ධනසාමිකො. තස්ස හිතාවහත්තා සාපතෙය්යං, ද්රබ්යං, ධනන්ති අත්ථො. අත්තනො රුචිවසෙන ගාමකිච්චං නෙතීති ගාමනියො, ගාමනියොයෙව ගාමණිකො.

අන්වාය උපනිස්සාය ජීවනසීලා අනුජීවිනොති ආහ ‘‘යෙ ච එතං උපනිස්සාය ජීවන්තී’’ති. එකං මහාකුලං නිස්සාය පණ්ණාසම්පි සට්ඨිපි කුලානි ජීවන්ති, තෙ මනුස්සෙ සන්ධායෙතං වුත්තං. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව. නවමාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

ලිච්ඡවිකුමාරකසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

නීවරණවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.