📜

(9) 4. ථෙරවග්ගො

1-2. රජනීයසුත්තාදිවණ්ණනා

81-82. චතුත්ථස්ස පඨමං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව. දුතියෙ ගුණමක්ඛනාය පවත්තොපි අත්තනො කාරකං ගූථෙන පහරන්තං ගූථො විය පඨමතරං මක්ඛෙතීති මක්ඛො, සො එතස්ස අත්ථීති මක්ඛී. පළාසතීති පළාසො, පරස්ස ගුණෙ ඩංසිත්වා විය අපනෙතීති අත්ථො. සො එතස්ස අත්ථීති පළාසී. පළාසී පුග්ගලො හි දුතියස්ස ධුරං න දෙති, සම්පසාරෙත්වා තිට්ඨති. තෙනාහ ‘‘යුගග්ගාහලක්ඛණෙන පළාසෙන සමන්නාගතො’’ති.

රජනීයසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3. කුහකසුත්තවණ්ණනා

83. තතියෙ තීහි කුහනවත්ථූහීති සාමන්තජප්පනඉරියාපථසන්නිස්සිතපච්චයප්පටිසෙවනභෙදතො තිප්පභෙදෙහි කුහනවත්ථූහි. තිවිධෙන කුහනවත්ථුනා ලොකං කුහයති විම්හාපයති ‘‘අහො අච්ඡරියපුරිසො’’ති අත්තනි පරෙසං විම්හයං උප්පාදෙතීති කුහකො. ලාභසක්කාරත්ථිකො හුත්වා ලපති අත්තානං දායකං වා උක්ඛිපිත්වා යථා සො කිඤ්චි දදාති, එවං උක්කාචෙත්වා කථෙතීති ලපකො. නිමිත්තං සීලං තස්සාති නෙමිත්තිකො, නිමිත්තෙන වා චරති, නිමිත්තං වා කරොතීති නෙමිත්තිකො. නිමිත්තන්ති ච පරෙසං පච්චයදානසඤ්ඤුප්පාදකං කායවචීකම්මං වුච්චති . නිප්පෙසො සීලමස්සාති නිප්පෙසිකො. නිප්පිසතීති වා නිප්පෙසො, නිප්පෙසොයෙව නිප්පෙසිකො. නිප්පෙසොති ච සඨපුරිසො විය ලාභසක්කාරත්ථං අක්කොසනුප්පණ්ඩනපරපිට්ඨිමංසිකතාදි.

කුහකසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6-7. පටිසම්භිදාප්පත්තසුත්තාදිවණ්ණනා

86-87. ඡට්ඨෙ පටිසම්භිදාසු යං වත්තබ්බං, තං හෙට්ඨා වුත්තමෙව. උච්චාවචානීති උච්චනීචානි. තෙනාහ ‘‘මහන්තඛුද්දකානී’’ති. කිංකරණීයානීති ‘‘කිං කරොමී’’ති එවං වත්වා කත්තබ්බකම්මානි. තත්ථ උච්චකම්මානි නාම චීවරස්ස කරණං, රජනං, චෙතියෙ සුධාකම්මං, උපොසථාගාරචෙතියඝරබොධිඝරෙසු කත්තබ්බකම්මන්ති එවමාදි. අවචකම්මං නාම පාදධොවනමක්ඛනාදි ඛුද්දකකම්මං. තත්රුපායාසාති තත්රුපගමනියා, තත්ර තත්ර මහන්තෙ ඛුද්දකෙ ච කම්මෙ සාධනවසෙන උපගච්ඡන්තියාති අත්ථො. තස්ස තස්ස කම්මස්ස නිප්ඵාදනෙ සමත්ථායාති වුත්තං හොති. තත්රුපායායාති වා තත්ර තත්ර කම්මෙ සාධෙතබ්බෙ උපායභූතාය. අලං කාතුන්ති කාතුං සමත්ථො හොති. අලං සංවිධාතුන්ති විචාරෙතුං සමත්ථො. සත්තමං උත්තානමෙව.

පටිසම්භිදාප්පත්තසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8. ථෙරසුත්තවණ්ණනා

88. අට්ඨමෙ ථිරභාවප්පත්තොති සාසනෙ ථිරභාවං අනිවත්තිභාවං පත්ථො. පබ්බජිතො හුත්වා බහූ රත්තියො ජානාතීති රත්තඤ්ඤූ. තෙනාහ ‘‘පබ්බජිතදිවසතො පට්ඨායා’’තිආදි. පාකටොති අයථාභූතගුණෙහි චෙව යථාභූතගුණෙහි ච සමුග්ගතො. යසො එතස්ස අත්ථීති යසස්සී, යසං සිතො නිස්සිතො වා යසස්සී. තෙනාහ ‘‘යසනිස්සිතො’’ති. අසතං අසාධූනං ධම්මා අසද්ධම්මා, අසන්තා වා අසුන්දරා ගාරය්හා ලාමකා ධම්මාති අසද්ධම්මා. විපරියායෙන සද්ධම්මා වෙදිතබ්බා.

ථෙරසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9. පඨමසෙඛසුත්තවණ්ණනා

89. නවමෙ ආරමිතබ්බට්ඨෙන කම්මං ආරාමො එතස්සාති කම්මාරාමො, තස්ස භාවො කම්මාරාමතා. තත්ථ කම්මන්ති ඉතිකත්තබ්බං කම්මං වුච්චති. සෙය්යථිදං – චීවරවිචාරණං චීවරකම්මකරණං උපත්ථම්භනං පත්තත්ථවිකඅංසබද්ධකකායබන්ධනධම්මකරණආධාරකපාදකථලිකසම්මජ්ජනිආදීනං කරණන්ති. එකච්චො හි එතානි කරොන්තො සකලදිවසං එතානෙව කරොති, තං සන්ධායෙස පටික්ඛෙපො. යො පන එතෙසං කරණවෙලායමෙව තානි කරොති, උද්දෙසවෙලාය උද්දෙසං ගණ්හාති, සජ්ඣායවෙලාය සජ්ඣායති, චෙතියඞ්ගණවත්තවෙලාය චෙතියඞ්ගණවත්තං කරොති, මනසිකාරවෙලාය මනසිකාරං කරොති, න සො කම්මාරාමො නාම. භස්සාරාමතාති එත්ථ යො ඉත්ථිවණ්ණපුරිසවණ්ණාදිවසෙන ආලාපසල්ලාපං කරොන්තොයෙව දිවසඤ්ච රත්තිඤ්ච වීතිනාමෙති, එවරූපො භස්සෙ පරියන්තකාරී න හොති, අයං භස්සාරාමො නාම. යො පන රත්තිම්පි දිවසම්පි ධම්මං කථෙති, පඤ්හං විස්සජ්ජෙති, අයං අප්පභස්සො භස්සෙ පරියන්තකාරීයෙව. කස්මා? ‘‘සන්නිපතිතානං වො, භික්ඛවෙ, ද්වයං කරණීයං ධම්මී වා කථා, අරියො වා තුණ්හීභාවො’’ති (ම. නි. 1.273; උදා. 12, 28, 29) වුත්තත්තා.

නිද්දාරාමතාති එත්ථ යො ගච්ඡන්තොපි නිසින්නොපි නිපන්නොපි ථිනමිද්ධාභිභූතො නිද්දායතියෙව, අයං නිද්දාරාමො නාම. යස්ස පන කරජකායෙ ගෙලඤ්ඤෙන චිත්තං භවඞ්ගෙ ඔතරති, නායං නිද්දාරාමො. තෙනෙවාහ – ‘‘අභිජානාමි ඛො පනාහං, අග්ගිවෙස්සන, ගිම්හානං පච්ඡිමෙ මාසෙ පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතප්පටික්කන්තො චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙත්වා දක්ඛිණෙන පස්සෙන සතො සම්පජානො නිද්දං ඔක්කමිතා’’ති (ම. නි. 1.387). සඞ්ගණිකාරාමතාති එත්ථ යො එකස්ස දුතියො, ද්වින්නං තතියො, තිණ්ණං චතුත්ථොති එවං සංසට්ඨොව විහරති, එකකො අස්සාදං න ලභති, අයං සඞ්ගණිකාරාමො. යො පන චතූසු ඉරියාපථෙසු එකකොව අස්සාදං ලභති, නායං සඞ්ගණිකාරාමො වෙදිතබ්බො. සෙඛානං පටිලද්ධගුණස්ස පරිහානාසම්භවතො ‘‘උපරිගුණෙහී’’තිආදි වුත්තං.

පඨමසෙඛසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. දුතියසෙඛසුත්තවණ්ණනා

90. දසමෙ අතිපාතොවාති සබ්බරත්තිං නිද්දායිත්වා බලවපච්චූසෙ කොටිසම්මුඤ්ජනියා ථොකං සම්මජ්ජිත්වා මුඛං ධොවිත්වා යාගුභික්ඛත්ථාය පාතොව පවිසති. තං අතික්කමිත්වාති ගිහිසංසග්ගවසෙන කාලං වීතිනාමෙන්තො මජ්ඣන්හිකසමයං අතික්කමිත්වා පක්කමති. පාතොයෙව හි ගාමං පවිසිත්වා යාගුං ආදාය ආසනසාලං ගන්ත්වා පිවිත්වා එකස්මිං ඨානෙ නිපන්නො නිද්දායිත්වා මනුස්සානං භොජනවෙලාය ‘‘පණීතභික්ඛං ලභිස්සාමී’’ති උපකට්ඨෙ මජ්ඣන්හිකෙ උට්ඨාය ධම්මකරණෙන උදකං ගහෙත්වා අක්ඛීනි පුඤ්ඡිත්වා පිණ්ඩාය චරිත්වා යාවදත්ථං භුඤ්ජිත්වා ගිහිසංසට්ඨො කාලං වීතිනාමෙත්වා මජ්ඣන්හෙ වීතිවත්තෙ පටික්කමති.

අප්පිච්ඡකථාති, ‘‘ආවුසො, අත්රිච්ඡතා පාපිච්ඡතාති ඉමෙ ධම්මා පහාතබ්බා’’ති තෙසු ආදීනවං දස්සෙත්වා ‘‘එවරූපං අප්පිච්ඡතං සමාදාය වත්තිතබ්බ’’න්තිආදිනයප්පවත්තා කථා. තීහි විවෙකෙහීති කායවිවෙකො, චිත්තවිවෙකො, උපධිවිවෙකොති ඉමෙහි තීහි විවෙකෙහි. තත්ථ එකො ගච්ඡති, එකො තිට්ඨති, එකො නිසීදති, එකො සෙය්යං කප්පෙති, එකො ගාමං පිණ්ඩාය පවිසති, එකො පටික්කමති, එකො චඞ්කමං අධිට්ඨාති, එකො චරති, එකො විහරතීති අයං කායවිවෙකො නාම. අට්ඨ සමාපත්තියො පන චිත්තවිවෙකො නාම. නිබ්බානං උපධිවිවෙකො නාම. වුත්තම්පි හෙතං – ‘‘කායවිවෙකො ච විවෙකට්ඨකායානං නෙක්ඛම්මාභිරතානං, චිත්තවිවෙකො ච පරිසුද්ධචිත්තානං පරමවොදානප්පත්තානං, උපධිවිවෙකො ච නිරුපධීනං පුග්ගලානං විසඞ්ඛාරගතාන’’න්ති (මහානි. 57). දුවිධං වීරියන්ති කායිකං, චෙතසිකඤ්ච වීරියං. සීලන්ති චතුපාරිසුද්ධිසීලං. සමාධින්ති විපස්සනාපාදකා අට්ඨ සමාපත්තියො. විමුත්තිකථාති වා අරියඵලං ආරබ්භ පවත්තා කථා. සෙසං උත්තානමෙව.

දුතියසෙඛසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ථෙරවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.