📜

2. සීහනාදවග්ගො

1. සීහනාදසුත්තවණ්ණනා

11. දුතියස්ස පඨමෙ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමීති ‘‘සචෙ සත්ථා චාරිකං පක්කමිතුකාමො අස්ස , ඉමස්මිං කාලෙ පක්කමෙය්ය. හන්දාහං චාරිකං ගමනත්ථාය සත්ථාරං ආපුච්ඡාමී’’ති චින්තෙත්වා භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො උපසඞ්කමි. ආයස්මා මං, භන්තෙති සො කිර භික්ඛු ථෙරං මහතා භික්ඛුපරිවාරෙන ගච්ඡන්තං දිස්වා ‘‘ඉමෙ භික්ඛූ තථාගතං පහාය සාරිපුත්තං පරිවාරෙත්වා නික්ඛන්තා, ගමනවිච්ඡෙදමස්ස කරිස්සාමී’’ති අට්ඨානෙ කොපං බන්ධිත්වා එවමාහ. තත්ථ ආසජ්ජාති ඝට්ටෙත්වා. අප්පටිනිස්සජ්ජාති අක්ඛමාපෙත්වා අච්චයං අදෙසෙත්වා. කිස්මිං පන සො කාරණෙ ආඝාතං බන්ධීති? ථෙරස්ස කිර දසබලං වන්දිත්වා උට්ඨාය ගච්ඡතො චීවරකණ්ණො තස්ස සරීරං ඵුසි, වාතො පහරීතිපි වදන්ති. එත්තකෙන ආඝාතං බන්ධිත්වා ථෙරං මහතා පරිවාරෙන ගච්ඡන්තං දිස්වා උසූයමානො ‘‘ගමනවිච්ඡෙදමස්ස කරිස්සාමී’’ති එවමාහ. එහි ත්වං භික්ඛූති සත්ථා තස්ස භික්ඛුනො වචනං සුත්වා ‘‘න තං භික්ඛු සාරිපුත්තො පහරීති වුත්තෙ, ‘භන්තෙ, තුම්හෙ අත්තනො අග්ගසාවකස්සෙව පක්ඛං වහථ, න මය්හ’න්ති මයි මනොපදොසං කත්වා අපායෙ නිබ්බත්තෙය්යා’’ති ඤත්වා ‘‘සාරිපුත්තං පක්කොසාපෙත්වා ඉමමත්ථං පුච්ඡිස්සාමී’’ති එකං භික්ඛුං ආමන්තෙත්වා එවමාහ. අවාපුරණං ආදායාති කුඤ්චිකං ගහෙත්වා. සීහනාදන්ති සෙට්ඨනාදං පමුඛනාදං අප්පටිවත්තියනාදං. එවං ද්වීහි මහාථෙරෙහි ආරොචිතො භික්ඛුසඞ්ඝො රත්තිට්ඨානදිවාට්ඨානානි පහාය සත්ථු සන්තිකං අගමාසි. ඛීයනධම්මන්ති කථාධම්මං.

ගූථගතන්ති ගූථමෙව. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. පථවීසමෙනාති අකුජ්ඣනට්ඨෙන පථවියා සමානෙන. න හි පථවී ‘‘මයි සුචිං නික්ඛිපන්තී’’ති සොමනස්සං කරොති, න ‘‘අසුචිං නික්ඛිපන්තී’’ති දොමනස්සං. මය්හම්පි එවරූපං චිත්තන්ති දස්සෙති. විපුලෙනාති අපරිත්තෙන. මහග්ගතෙනාති මහන්තභාවං ගතෙන. අප්පමාණෙනාති වඩ්ඪිතප්පමාණෙන. අවෙරෙනාති අකුසලවෙරපුග්ගලවෙරරහිතෙන. අබ්යාපජ්ඣෙනාති නිද්දුක්ඛෙන විගතදොමනස්සෙන. සො ඉධාති සො අනුපට්ඨිතකායානුපස්සනාසතිපට්ඨානො භික්ඛු එවං කරෙය්ය, මාදිසො කථං එවරූපං කරිස්සති, භන්තෙති පඨමං සීහනාදං නදි. එවං සබ්බත්ථ යොජනා වෙදිතබ්බා.

රජොහරණන්ති රජසම්මජ්ජනචොළකං, පාදපුඤ්ඡන්ති, තස්සෙව නාමං. කළොපිහත්ථොති පච්ඡිහත්ථො උක්ඛලිහත්ථො වා. නන්තකවාසීති අන්තච්ඡින්නපිලොතිකවසනො. සූරතොති සුචිසීලො සොරච්චෙන සමන්නාගතො. සුදන්තොති සුට්ඨු දමථං උපගතො. සුවිනීතොති සුට්ඨු සික්ඛිතො. න කඤ්චි හිංසතීති විසාණාදීසු ගණ්හන්තම්පි පිට්ඨිං පරිමජ්ජන්තම්පි න කඤ්චි විහෙඨෙති. උසභඡින්නවිසාණසමෙනාති උසභස්ස ඡින්නවිසාණස්ස චිත්තසදිසෙන.

අට්ටීයෙය්යාති අට්ටො පීළිතො භවෙය්ය. හරායෙය්යාති ලජ්ජෙය්ය. ජිගුච්ඡෙය්යාති ජිගුච්ඡං ආපජ්ජෙය්ය.

මෙදකථාලිකන්ති මෙදකථාලිකා වුච්චති සූනකාරකෙහි යූසනික්ඛමනත්ථාය තත්ථ තත්ථ කතඡිද්දා ථාලිකා. පරිහරෙය්යාති මංසස්ස පූරෙත්වා උක්ඛිපිත්වා ගච්ඡෙය්ය. ඡිද්දාවඡිද්දන්ති පරිත්තමහන්තෙහි ඡිද්දෙහි සමන්නාගතං. උග්ඝරන්තන්ති උපරිමුඛෙහි ඡිද්දෙහි නික්ඛමමානයූසං. පග්ඝරන්තන්ති අධොමුඛෙහි නික්ඛමමානයූසං. එවමස්ස සකලසරීරං යූසමක්ඛිතං භවෙය්ය. ඡිද්දාවඡිද්දන්ති නවහි වණමුඛෙහි පරිත්තමහන්ත ඡිද්දං. එවමෙත්ථ අට්ඨමනවමෙහි ද්වීහි අඞ්ගෙහි ථෙරො අත්තනො සරීරෙ නිච්ඡන්දරාගතං කථෙසි.

අථ ඛො සො භික්ඛූති එවං ථෙරෙන නවහි කාරණෙහි සීහනාදෙ නදිතෙ අථ සො භික්ඛු. අච්චයොති අපරාධො. මං අච්චගමාති මං අතික්කම්ම අභිභවිත්වා පවත්තො. පතිග්ගණ්හතූති ඛමතු. ආයතිං සංවරායාති අනාගතෙ සංවරණත්ථාය, පුන එවරූපස්ස අපරාධස්ස අකරණත්ථාය. තග්ඝාති එකංසෙන. යථාධම්මං පටිකරොසීති යථා ධම්මො ඨිතො, තථෙව කරොසි, ඛමාපෙසීති වුත්තං හොති. තං තෙ මයං පටිග්ගණ්හාමාති තං තව අපරාධං මයං ඛමාම. වුද්ධිහෙසා භික්ඛු අරියස්ස විනයෙති එසා භික්ඛු අරියස්ස විනයෙ බුද්ධස්ස භගවතො සාසනෙ වුඩ්ඪි නාම. කතමා? අච්චයං අච්චයතො දිස්වා යථාධම්මං පටිකරිත්වා ආයතිං සංවරාපජ්ජනා. දෙසනං පන පුග්ගලාධිට්ඨානං කරොන්තො යො අච්චයං අච්චයතොදිස්වා යථාධම්මං පටිකරොති, ආයතිං සංවරං ආපජ්ජතීති ආහ. ඵලතීති සචෙ හි ථෙරො න ඛමෙය්ය, තස්ස භික්ඛුනො තත්ථෙව සත්තධා මුද්ධා ඵලෙය්ය. තස්මා භගවා එවමාහ. සචෙ මං සොති සචෙ මං අයං භික්ඛු ඛමාහීති එවං වදති. ඛමතු ච මෙ සොති අයම්පි චායස්මා මය්හං ඛමතූති එවං ථෙරො තස්ස අච්චයං පටිග්ගණ්හිත්වා සයම්පි තං සත්ථු සම්මුඛෙ ඛමාපෙසීති.

2. සඋපාදිසෙසසුත්තවණ්ණනා

12. දුතියෙ සඋපාදිසෙසන්ති සඋපාදානසෙසං. අනුපාදිසෙසන්ති උපාදානසෙසරහිතං නිග්ගහණං. මත්තසො කාරීති පමාණකාරී න පරිපූරකාරී. න තාවායං, සාරිපුත්ත, ධම්මපරියායො පටිභාසීති අප්පටිභානං නාම භගවතො නත්ථි, න තාවාහං ඉමං ධම්මපරියායං කථෙසින්ති අයං පනෙත්ථ අත්ථො. මායිමං ධම්මපරියායං සුත්වා පමාදං ආහරිංසූති ‘‘මයං කිර චතූහි අපායෙහි මුත්තා’’ති උපරි අරහත්තත්ථාය වීරියං අකරොන්තා මා පමාදං ආපජ්ජිංසු. පඤ්හාධිප්පායෙන භාසිතොති තයා පුච්ඡිතපඤ්හස්ස සභාවෙන කථිතොති දස්සෙති. ඉමෙසං පන නවන්නං පුග්ගලානං භවෙසු ඡන්දරාගවිනොදනත්ථං එතමෙව අත්ථුප්පත්තිං කත්වා – ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අප්පමත්තකොපි ගූථො දුග්ගන්ධො හොති, එවමෙව ඛො ඛ්වාහං, භික්ඛවෙ, අප්පමත්තකම්පි භවං න වණ්ණෙමි අන්තමසො අච්ඡරාසඞ්ඝාතමත්තම්පී’’ති ඉමං සුත්තං (අ. නි. 1.321) අභාසි. න කෙවලඤ්ච එතෙසංයෙව නවන්නං පුග්ගලානං ගති නිබද්ධා, යෙසං පන කුලානං තීණි සරණානි පඤ්ච සීලානි එකං සලාකභත්තං එකං පක්ඛියභත්තං එකං වස්සාවාසිකං එකා පොක්ඛරණී එකො ආවාසො, එවරූපානි නිබද්ධපුඤ්ඤානි අත්ථි. තෙසම්පි ගති නිබද්ධා, සොතාපන්නසදිසානෙව තානි කුලානි.

3. කොට්ඨිකසුත්තවණ්ණනා

13. තතියෙ දිට්ඨධම්මවෙදනීයන්ති ඉමස්මිං යෙවත්තභාවෙ විපච්චනකකම්මං. සම්පරායවෙදනීයන්ති දුතියෙ අත්තභාවෙ විපච්චනකකම්මං. සුඛවෙදනීයන්ති සුඛවෙදනාජනකකම්මං. දුක්ඛවෙදනීයන්ති දුක්ඛවෙදනාජනකකම්මං. පරිපක්කවෙදනීයන්ති ලද්ධවිපාකවාරං. අපරිපක්කවෙදනීයන්ති අලද්ධවිපාකවාරං. බහුවෙදනීයන්ති බහුවිපාකදායකං. අප්පවෙදනීයන්ති න බහුවිපාකදායකං. අවෙදනීයන්ති විපාකවෙදනාය අදායකං. ඉමස්මිං සුත්තෙ වට්ටවිවට්ටං කථිතං.

4. සමිද්ධිසුත්තවණ්ණනා

14. චතුත්ථෙ සමිද්ධීති අත්තභාවසමිද්ධතාය එවංලද්ධනාමො ථෙරස්ස සද්ධිවිහාරිකත්ථෙරො. කිමාරම්මණාති කිංපච්චයා. සඞ්කප්පවිතක්කාති සඞ්කප්පභූතා විතක්කා. නාමරූපාරම්මණාති නාමරූපපච්චයා. ඉමිනා චත්තාරො අරූපක්ඛන්ධා භූතුපාදායරූපඤ්ච විතක්කානං පච්චයොති දස්සෙති. ක්ව නානත්තං ගච්ඡන්තීති කස්මිං ඨානෙ නානාසභාවතං වෙමත්තං ගච්ඡන්ති. ධාතුසූති රූපධාතුආදීසු. අඤ්ඤොයෙව හි රූපවිතක්කො, අඤ්ඤෙ සද්දවිතක්කාදයොති. ඵස්සසමුදයාති සම්පයුත්තඵස්සපච්චයා. වෙදනාසමොසරණාති තිස්සො වෙදනා සමොසරණා. එත්තකෙන කුසලාකුසලමිස්සකා කථිතා. සමාධිප්පමුඛාතිආදයො පන අපචයපක්ඛිකාති වෙදිතබ්බා. තත්ථ පුබ්බඞ්ගමට්ඨෙන ජෙට්ඨකට්ඨෙන වා සමාධි පමුඛං එතෙසන්ති සමාධිප්පමුඛා. ජෙට්ඨකකාරණට්ඨෙන සති අධිපතෙය්යා එතෙසන්ති සතාධිපතෙය්යා. මග්ගපඤ්ඤා උත්තරා එතෙසන්ති පඤ්ඤුත්තරා. ඵලවිමුත්තිං පත්වා සාරප්පත්තා හොන්තීති විමුත්තිසාරා. ආරම්මණවසෙන අමතං නිබ්බානං ඔගාහිත්වා තත්ථ පතිට්ඨිතාති අමතොගධා. තෙන ච මා මඤ්ඤීති තෙන විස්සජ්ජනෙන ‘‘අහං අග්ගසාවකෙන පුච්ඡිතෙ පඤ්හෙ විස්සජ්ජෙසි’’න්ති මා මානං වා දප්පං වා අකාසි.

5-6. ගණ්ඩසුත්තාදිවණ්ණනා

15-16. පඤ්චමෙ තීණි චත්තාරි වස්සානි වස්සගණා, අනෙකෙ වස්සගණා උප්පන්නා අස්සාති අනෙකවස්සගණිකො. තස්සස්සූති තස්ස භවෙය්යුං. අභෙදනමුඛානීති න කෙනචි භින්දිත්වා කතානි, කෙවලං කම්මසමුට්ඨිතානෙව වණමුඛානි. ජෙගුච්ඡියංයෙවාති ජිගුච්ඡිතබ්බමෙව පටිකූලමෙව. චාතුමහාභූතිකස්සාති චතුමහාභූතමයස්ස. ඔදනකුම්මාසූපචයස්සාති ඔදනෙන චෙව කුම්මාසෙන ච උපචිතස්ස වඩ්ඪිතස්ස. අනිච්චුච්ඡාදනපරිමද්දනභෙදනවිද්ධංසනධම්මස්සාති හුත්වා අභාවට්ඨෙන අනිච්චධම්මස්ස, දුග්ගන්ධවිඝාතත්ථාය තනුවිලෙපනෙන උච්ඡාදනධම්මස්ස, අඞ්ගපච්චඞ්ගාබාධවිනොදනත්ථාය ඛුද්දකසම්බාහනෙන පරිමද්දනධම්මස්ස, දහරකාලෙ වා ඌරූසු සයාපෙත්වා ගබ්භවාසෙන දුස්සණ්ඨිතානං තෙසං තෙසං අඞ්ගපච්චඞ්ගානං සණ්ඨානසම්පාදනත්ථං අඤ්ඡනපීළනාදිවසෙන පරිමද්දනධම්මස්ස, එවං පරිහරිතස්සාපි ච භෙදනවිද්ධංසනධම්මස්ස, භිජ්ජනවිකිරණසභාවස්සෙවාති අත්ථො. එත්ථ ච අනිච්චපදෙන චෙව භෙදනවිද්ධංසනපදෙහි චස්ස අත්ථඞ්ගමො කථිතො, සෙසෙහි සමුදයො. නිබ්බින්දථාති උක්කණ්ඨථ පජහථ ඉමං කායන්ති දස්සෙති. එවමිමස්මිං සුත්තෙ බලවවිපස්සනා කථිතා. ඡට්ඨං වුත්තනයමෙව. සඤ්ඤාසීසෙන පනෙත්ථ ඤාණමෙව කථිතං.

7-8. කුලසුත්තාදිවණ්ණනා

17-18. සත්තමෙ න මනාපෙන පච්චුට්ඨෙන්තීති මනවඩ්ඪනෙන මනං අල්ලීයනාකාරෙන ආසනා වුට්ඨාය පච්චුග්ගමනං න කරොන්ති. න මනාපෙන අභිවාදෙන්තීති න පඤ්චපතිට්ඨිතෙන වන්දන්ති. අසක්කච්චං දෙන්තීති අචිත්තීකාරෙන දෙන්ති. නො සක්කච්චන්ති සහත්ථා න දෙන්ති. න උපනිසීදන්ති ධම්මසවනායාති ‘‘ධම්මං සුණිස්සාමා’’ති න සමීපෙ නිසීදන්ති. න සුස්සූසන්තීති ඝටපිට්ඨෙ ආසිත්තඋදකං විය විවට්ටෙත්වා ගච්ඡති. අට්ඨමෙ වෙනෙය්යජ්ඣාසයවසෙන මෙත්තාභාවනං පක්ඛිපිත්වා නවඞ්ගසමන්නාගතොති වුත්තං.

9. දෙවතාසුත්තවණ්ණනා

19. නවමෙ විප්පටිසාරිනියොති විප්පටිසාරිතං මඞ්කුභාවං ආපජ්ජිම්හ. හීනං කායන්ති උපරිදෙවලොකං උපාදාය හෙට්ඨිමො හීනොති වුච්චති. නො ච ඛො යථාසත්ති යථාබලං සංවිභජිම්හාති අත්තනො සත්තියා ච බලස්ස ච අනුරූපෙන සීලවන්තානං සංවිභාගං කත්වා න භුඤ්ජිම්හා.

10. වෙලාමසුත්තවණ්ණනා

20. දසමෙ අපි නු තෙ, ගහපති, කුලෙ දානං දීයතීති නයිදං භගවා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දානං සන්ධාය පුච්ඡති. සෙට්ඨිස්ස හි ඝරෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිච්චං පණීතදානං දීයති, න තං සත්ථා න ජානාති. ලොකියමහාජනස්ස පන දිය්යමානදානං අත්ථි, තං ලූඛං හොති, සෙට්ඨිස්ස චිත්තං න පීණෙති. තං පුච්ඡාමීති පුච්ඡති. කණාජකන්ති සකුණ්ඩකභත්තං, සකුණ්ඩකෙහිපි කණිකතණ්ඩුලෙහෙව පක්කං. බිළඞ්ගදුතියන්ති කඤ්ජියදුතියං. අසක්කච්චං දෙතීති අසක්කරිත්වා දෙති. අචිත්තීකත්වාති අචිත්තීකාරෙන දක්ඛිණෙය්ය අගාරවෙන දෙති. අසහත්ථා දෙතීති සහත්ථෙන අදත්වා පරහත්ථෙන දෙති, ආණත්තිමත්තමෙව කරොතීති අත්ථො. අපවිද්ධං දෙතීති න නිරන්තරං දෙති, සංවච්ඡරිකං සොණ්ඩබලි විය හොති. අනාගමනදිට්ඨිකො දෙතීති න කම්මඤ්ච ඵලඤ්ච සද්දහිත්වා දෙති.

යත්ථ යත්ථාති තීසු කුලසම්පදාසු යස්මිං යස්මිං කුලෙ. න උළාරාය භත්තභොගායාතිආදීසු නානග්ගරසසුගන්ධසාලිභොජනෙ උපනීතෙ චිත්තං න නමති, ‘‘හරථෙතං රොගවඩ්ඪන’’න්ති වත්වා යෙන වා තෙන වා ඩාකෙන සද්ධිං සකුණ්ඩකභත්තං අමතං විය සම්පියායමානො භුඤ්ජති. කාසිකාදීසු වරවත්ථෙසු උපනීතෙසු ‘‘හරථෙතානි නිවාසෙන්තස්ස පටිච්ඡාදෙතුම්පි න සක්කොන්ති, ගත්තෙසුපි න සණ්ඨහන්තී’’ති වත්වා නාළිකෙරසාටකමූලතචසදිසානි පන ථූලවත්ථානි ‘‘ඉමානි නිවාසෙන්තො නිවත්ථභාවම්පි ජානාති, පටිච්ඡාදෙතබ්බම්පි පටිච්ඡාදෙන්තී’’ති සම්පියායමානො නිවාසෙති. හත්ථියානඅස්සයානරථයානසුවණ්ණසිවිකාදීසු උපනීතෙසු ‘‘හරථෙතානි චලාචලානි, න සක්කා එත්ථ නිසීදිතු’’න්ති වත්වා ජජ්ජරරථකෙ උපනීතෙ ‘‘අයං නිච්චලො, එත්ථ සුඛං නිසීදිතු’’න්ති තං සාදියති. න උළාරෙසු පඤ්චසු කාමගුණෙසූති අලඞ්කතපටියත්තා රූපවතියො ඉත්ථියො දිස්වා ‘‘යක්ඛිනියො මඤ්ඤෙ, එතා ඛාදිතුකාමා, කිං එතාහී’’ති යථාඵාසුකෙනෙව වීතිනාමෙති. න සුස්සූසන්තීති සොතුං න ඉච්ඡන්ති, න සද්දහන්තීති අත්ථො. න සොතං ඔදහන්තීති කථිතස්ස සවනත්ථං න සොතපසාදං ඔදහන්ති. සක්කච්චන්තිආදීනි වුත්තවිපරියායෙන වෙදිතබ්බානි.

වෙලාමොති ජාතිගොත්තරූපභොගසද්ධාපඤ්ඤාදීහි මරියාදවෙලං අතික්කන්තෙහි උළාරෙහි ගුණෙහි සමන්නාගතත්තා එවංලද්ධනාමො. සො එවරූපං දානං අදාසි මහාදානන්ති එත්ථ අයං අනුපුබ්බීකථා – සො කිර අතීතෙ බාරාණසියං පුරොහිතගෙහෙ පටිසන්ධිං ගණ්හි, වෙලාමකුමාරොතිස්ස නාමං අකංසු. සො සොළසවස්සකාලෙ බාරාණසිරාජකුමාරෙන සද්ධිං සිප්පුග්ගහණත්ථං තක්කසිලං අගමාසි. තෙ උභොපි දිසාපාමොක්ඛස්ස ආචරියස්ස සන්තිකෙ සිප්පං පට්ඨපයිංසු. යථා ච තෙ, එවං අඤ්ඤෙපි ජම්බුදීපෙ චතුරාසීතිසහස්සරාජකුමාරා. බොධිසත්තො අත්තනා ගහිතට්ඨානෙ පිට්ඨිආචරියො හුත්වා චතුරාසීති රාජකුමාරසහස්සානි සික්ඛාපෙති, සයම්පි සොළසවස්සෙහි ගහෙතබ්බසිප්පං තීහි වස්සෙහි උග්ගණ්හි. ආචරියො ‘‘වෙලාමකුමාරස්ස සිප්පං පගුණ’’න්ති ඤත්වා, ‘‘තාතා, වෙලාමො මයා ඤාතං සබ්බං ජානාති, තුම්හෙ සබ්බෙපි සමග්ගා ගන්ත්වා එතස්ස සන්තිකෙ සිප්පං උග්ගණ්හථා’’ති චතුරාසීති කුමාරසහස්සානි බොධිසත්තස්ස නිය්යාදෙසි.

බොධිසත්තො ආචරියං වන්දිත්වා චතුරාසීති කුමාරසහස්සපරිවාරො නික්ඛමිත්වා එකං ආසන්නනගරං පත්වා නගරසාමිකං රාජකුමාරං උග්ගණ්හාපෙත්වා තස්ස සිප්පෙ පගුණෙ ජාතෙ තං තත්ථෙව නිවත්තෙසි. එතෙනුපායෙන චතුරාසීති නගරසහස්සානි ගන්ත්වා චතුරාසීතියා රාජකුමාරානං සිප්පං පගුණං කාරෙත්වා තස්මිං තස්මිං නගරෙ තං තං නිවත්තෙත්වා බාරාණසිරාජකුමාරං ආදාය බාරාණසිං පච්චාගඤ්ඡි. මනුස්සා කුමාරං පරියොසිතසිප්පං රජ්ජෙ අභිසිඤ්චිංසු, වෙලාමස්ස පුරොහිතට්ඨානං අදංසු. තෙපි චතුරාසීතිසහස්සරාජකුමාරා සකෙසු සකෙසු රජ්ජෙසු අභිසෙකං පත්වා අනුසංවච්ඡරං බාරාණසිරඤ්ඤො උපට්ඨානං ආගච්ඡන්ති. තෙ රාජානං දිස්වා වෙලාමස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා, ‘‘ආචරිය, අම්හෙ රජ්ජෙසු පතිට්ඨිතා, වදෙය්යාථ යෙනත්ථො’’ති වත්වා ගච්ඡන්ති. තෙසං ගමනාගමනකාලෙ සකටසන්දමානිකගාවිගොණකුක්කුටසූකරාදයො ගණ්හන්තානං ජනපදො අතිවිය උපද්දුතො හොති, මහාජනො සන්නිපතිත්වා රාජඞ්ගණෙ කන්දති.

රාජා වෙලාමං පක්කොසිත්වා, ‘‘ආචරිය, උපද්දුතො ජනපදො, රාජානො ගමනාගමනකාලෙ මහාවිලොපං කරොන්ති, මනුස්සා සන්ධාරෙතුං න සක්කොන්ති, ජනපදපීළාය උපසමං එකං උපායං කරොථා’’ති . සාධු මහාරාජ, උපායං කරිස්සාමි, තුම්හාකං යත්තකෙන ජනපදෙන අත්ථො, තං පරිච්ඡින්දිත්වා ගණ්හථාති. රාජා තථා අකාසි. වෙලාමො චතුරාසීතියා රාජසහස්සානං ජනපදෙ විචාරෙත්වා චක්කනාභියං අරෙ විය රඤ්ඤො ජනපදස්මිං ඔරොපෙසි. තතො පට්ඨාය තෙ රාජානො ආගච්ඡන්තාපි ගච්ඡන්තාපි අත්තනො අත්තනො ජනපදෙනෙව සඤ්චරන්ති, අම්හාකං ජනපදොති විලොපං න කරොන්ති. රාජගාරවෙන රඤ්ඤො ජනපදම්පි න පීළෙන්ති. ජනපදා සන්නිසින්නා නිස්සද්දා නිරවා අහෙසුං. සබ්බෙ රාජානො හට්ඨතුට්ඨා ‘‘යෙන වො, ආචරිය, අත්ථො, තං අම්හාකං වදෙථා’’ති පවාරයිංසු.

වෙලාමො සීසංන්හාතො අත්තනො අන්තොනිවෙසනෙ සත්තරතනපරිපූරානං ගබ්භානං ද්වාරානි විවරාපෙත්වා යාව සත්තමා කුලපරිවට්ටා ඨපිතං ධනං ඔලොකෙත්වා ආයවයං උපධාරෙත්වා ‘‘මයා සකලජම්බුදීපං ඛොභෙන්තෙන දානං දාතුං වට්ටතී’’ති රඤ්ඤො ආරොචෙත්වා ගඞ්ගාතීරෙ ද්වාදසයොජනිකා උද්ධනපන්තියො කාරෙත්වා තස්මිං තස්මිං ඨානෙ සප්පිමධුඵාණිතතෙලතිලතණ්ඩුලාදීනං ඨපනත්ථාය මහාකොට්ඨාගාරානි පතිට්ඨාපෙත්වා ‘‘එකෙකස්මිං ඨානෙ එත්තකා එත්තකා ජනා සංවිදහථ, යංකිඤ්චි මනුස්සානං ලද්ධබ්බං නාම අත්ථි, තතො එකස්මිම්පි අසති මය්හං ආරොචෙය්යාථා’’ති මනුස්සෙ සංවිධාය ‘‘අසුකදිවසතො පට්ඨාය වෙලාමබ්රාහ්මණස්ස දානං භුඤ්ජන්තූ’’ති නගරෙ භෙරිං චරාපෙත්වා ‘‘දානග්ගං පරිනිට්ඨිත’’න්ති දානයුත්තෙහි ආරොචිතෙ සහස්සග්ඝනකං වත්ථං නිවාසෙත්වා පඤ්චසතග්ඝනකං එකංසං කත්වා සබ්බාලඞ්කාරභූසිතො දානවීමංසනත්ථාය ඵලිකවණ්ණස්ස උදකස්ස සුවණ්ණභිඞ්ගාරං පූරෙත්වා ‘‘ඉමස්මිං ලොකෙ සචෙ ඉමං දානං පටිග්ගහෙතුං යුත්තරූපා දක්ඛිණෙය්යපුග්ගලා අත්ථි, ඉදං උදකං නික්ඛමිත්වා පථවිං ගණ්හාතු. සචෙ නත්ථි, එවමෙව තිට්ඨතූ’’ති සච්චකිරියං කත්වා භිඞ්ගාරං අධොමුඛං අකාසි. උදකං ධමකරණෙන ගහිතං විය අහොසි. බොධිසත්තො ‘‘සුඤ්ඤො වත, භො, ජම්බුදීපො, එකපුග්ගලොපි දක්ඛිණං පටිග්ගහෙතුං යුත්තරූපො නත්ථී’’ති විප්පටිසාරං අකත්වා ‘‘සචෙ දායකස්ස වසෙනායං දක්ඛිණා විසුජ්ඣිස්සති, උදකං නික්ඛමිත්වා පථවිං ගණ්හාතූ’’ති චින්තෙසි. ඵලිකවණ්ණසදිසං උදකං නික්ඛමිත්වා පථවිං ගණ්හි . ‘‘ඉදානි දානං දස්සාමී’’ති දානග්ගං පත්වා දානං ඔලොකෙත්වා යාගුවෙලාය යාගුං, ඛජ්ජකවෙලාය ඛජ්ජකං, භොජනවෙලාය භොජනං දාපෙසි. එතෙනෙව නීහාරෙන දිවසෙ දිවසෙ දානං දීයති.

තස්මිං ඛො පන දානග්ගෙ ‘‘ඉදං නාම අත්ථි, ඉදං නාම නත්ථී’’ති වත්තබ්බං නත්ථි. ඉදානි තං දානං එත්තකමත්තෙනෙව න නිට්ඨං ගමිස්සතීති රත්තසුවණ්ණං නීහරාපෙත්වා සුවණ්ණපාතියො කාරෙත්වා චතුරාසීතිසුවණ්ණපාතිසහස්සාදීනං අත්ථාය චතුරාසීතිරාජසහස්සානං සාසනං පහිණි. රාජානො ‘‘චිරස්සං වත මයං ආචරියෙන අනුග්ගහිතා’’ති සබ්බං සම්පාදෙත්වා පෙසෙසුං. දානෙ දිය්යමානෙයෙව සත්ත වස්සානි සත්ත මාසා අතික්කන්තා. අථ බ්රාහ්මණො ‘‘හිරඤ්ඤං භාජෙත්වා දානං දස්සාමී’’ති මහන්තෙ ඔකාසෙ දානං සජ්ජාපෙසි. සජ්ජාපෙත්වා චතුරාසීති සුවණ්ණපාතිසහස්සානි ආදිං කත්වා කොටිතො පට්ඨාය අදාසි.

තත්ථ රූපියපූරානීති රජතතට්ටිරජතඵාලරජතමාසකෙහි පූරානි. පාතියො පන ඛුද්දිකාති න සල්ලක්ඛෙතබ්බා, එකකරීසප්පමාණෙ භූමිභාගෙ චතස්සොව පාතියො ඨපයිංසු. පාතිමකුළං නවරතනං හොති, මුඛවට්ටිතො පට්ඨාය අට්ඨරතනං, පාතිමුඛවට්ටියා ඡයුත්තො ආජඤ්ඤරථො අනුපරියායති, දදමානො පාතියා බාහිරන්තෙන වග්ගවග්ගෙ පටිග්ගාහකෙ ඨපෙත්වා පඨමං පාතියා පක්ඛිත්තං දත්වා පච්ඡා සන්ධිසන්ධිතො වියොජෙත්වා පාතින්ති එවං චතුරාසීති පාතිසහස්සානි අදාසි. රූපියපාතිආදීසුපි එසෙව නයො. එත්ථපි ච සුවණ්ණපූරානීති සුවණ්ණතට්ටිසුවණ්ණඵාලසුවණ්ණමාසකෙහි පූරානි. හිරඤ්ඤපූරානීති සත්තවිධරතනපූරානි. සොවණ්ණාලඞ්කාරානීති සුවණ්ණාලඞ්කාරානි. කංසූපධාරණානීති රජතමයඛීරපටිච්ඡකානි. තාසං පන ධෙනූනං සිඞ්ගානි සුවණ්ණකොසකපරියොනද්ධානි අහෙසුං, ගීවාය සුමනදාමං පිළන්ධිංසු, චතූසු පාදෙසු නුපූරානි, පිට්ඨියං වරදුකූලං පාරුතං, කණ්ඨෙ සුවණ්ණඝණ්ටං බන්ධිංසු. වත්ථකොටිසහස්සානීති ලොකවොහාරතො වීසතිවත්ථයුගානි එකා කොටි , ඉධ පන දස සාටකාති වුත්තං. ඛොමසුඛුමානන්තිආදිම්හි ඛොමාදීසු යං යං සුඛුමං, තං තදෙව අදාසි. යානි පනෙතානි ඉත්ථිදානං උසභදානං මජ්ජදානං සමජ්ජාදානන්ති අදානසම්මතානි, තානිපි එස ‘‘වෙලාමස්ස දානමුඛෙ ඉදං නාම නත්ථී’’ති වචනපථං පච්ඡින්දිතුං පරිවාරත්ථාය අදාසි. නජ්ජො මඤ්ඤෙ විස්සන්දන්තීති නදියො විය විස්සන්දන්ති.

ඉමිනා සත්ථා වෙලාමස්ස දානං කථෙත්වා, ‘‘ගහපති, එතං මහාදානං නාඤ්ඤො අදාසි, අහං අදාසිං. එවරූපං පන දානං දදන්තොපි අහං පටිග්ගහෙතුං යුත්තරූපං පුග්ගලං නාලත්ථං, ත්වං මාදිසෙ බුද්ධෙ ලොකස්මිං දිට්ඨමානෙ දානං දදමානො කස්මා චින්තෙසී’’ති සෙට්ඨිස්ස දෙසනං වඩ්ඪෙන්තො සියා ඛො පන තෙතිආදිමාහ. නනු ච යානි තදා අහෙසුං රූපවෙදනාසඤ්ඤාසඞ්ඛාරවිඤ්ඤාණානි, තානි නිරුද්ධානි? කස්මා ‘‘අහං තෙන සමයෙන වෙලාමො බ්රාහ්මණො’’ති ආහාති? පවෙණියා අවිච්ඡින්නත්තා. තානි හි රූපාදීනි නිරුජ්ඣමානානි ඉමෙසං පච්චයෙ දත්වා නිරුද්ධානි අපරාපරං අවිච්ඡින්නං පවෙණිං ගහෙත්වා එවමාහ. න තං කොචි දක්ඛිණං සොධෙතීති කොචි සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා උට්ඨාය තං දක්ඛිණං සොධෙතීති වත්තබ්බො නාහොසි. තඤ්හි දක්ඛිණං සොධෙන්තො උත්තමකොටියා බුද්ධො, හෙට්ඨිමකොටියා ධම්මසෙනාපතිසාරිපුත්තත්ථෙරසදිසො සාවකො සොධෙය්ය.

දිට්ඨිසම්පන්නන්ති දස්සනසම්පන්නං සොතාපන්නං. ඉදං තතො මහප්ඵලතරන්ති ඉදං සොතාපන්නස්ස දින්නදානං ලොකියමහාජනස්ස සත්තමාසාධිකානි සත්ත සංවච්ඡරානි එත්තකං හිරඤ්ඤසුවණ්ණං පරිච්චජන්තෙන දින්නදානතො මහප්ඵලං.

යො ච සතං දිට්ඨිසම්පන්නානන්ති එත්ථ එකස්ස සකදාගාමිස්ස වසෙන එකුත්තරසතං සොතාපන්නෙ කත්වා සොතාපන්නගණනා වෙදිතබ්බා. ඉමිනා උපායෙන සබ්බවාරෙසු හෙට්ඨා හෙට්ඨා ආගතෙ අනන්තරෙන සතගුණං කත්වා පුග්ගලගණනා වෙදිතබ්බා.

බුද්ධප්පමුඛන්ති එත්ථ සම්මාසම්බුද්ධං සඞ්ඝත්ථෙරං කත්වා නිසින්නො සඞ්ඝො බුද්ධප්පමුඛො සඞ්ඝොති වෙදිතබ්බො. චාතුද්දිසං සඞ්ඝං උද්දිස්සාති එත්ථ චාතුද්දිසං සඞ්ඝං උද්දිස්ස කතවිහාරො නාම යත්ථ චෙතියං පතිට්ඨිතං හොති, ධම්මස්සවනං කරීයති, චතූහි දිසාහි අනුදිසාහි ච භික්ඛූ ආගන්ත්වා අප්පටිපුච්ඡිත්වායෙව පාදෙ ධොවිත්වා කුඤ්චිකාය ද්වාරං විවරිත්වා සෙනාසනං පටිජග්ගිත්වා වසිත්වා යථාඵාසුකං ගච්ඡන්ති. සො අන්තමසො චතුරතනියා පණ්ණසාලාපි හොතු, චාතුද්දිසං සඞ්ඝං උද්දිස්ස කතවිහාරොත්වෙව වුච්චති.

සරණං ගච්ඡෙය්යාති එත්ථ මග්ගෙනාගතං අනිවත්තනසරණං අධිප්පෙතං. අපරෙ පනාහු – අත්තානං නිය්යාදෙත්වා දින්නත්තා සරණාගමනං තතො මහප්ඵලතරන්ති වුත්තං. සික්ඛාපදානි සමාදියෙය්යාති පඤ්ච සීලානි ගණ්හෙය්ය. සීලම්පි මග්ගෙන ආගතං අනිවත්තනසීලමෙව කථිතං. අපරෙ පනාහු – සබ්බසත්තානං අභයදානස්ස දින්නත්තා සීලං තතො මහප්ඵලතරන්ති වුත්තං. ගන්ධොහනමත්තන්ති ගන්ධඌහනමත්තං, ද්වීහඞ්ගුලීහි ගණ්ඩපිණ්ඩං ගහෙත්වා උපසිඞ්ඝනමත්තං. අපරෙ පන ‘‘ගද්දොහනමත්ත’’න්ති පාළිං වත්වා ගාවියා එකවාරං ථනඅඤ්ඡනමත්තන්ති අත්ථං වදන්ති. මෙත්තචිත්තන්ති සබ්බසත්තානං හිතානුඵරණචිත්තං. තං පන අප්පනාවසෙනෙව ගහිතං. අනිච්චසඤ්ඤන්ති මග්ගස්ස අනන්තරපච්චයභාවෙන සිඛාපත්තබලවවිපස්සනං.

උපමාතො පන ඉමානි දානාදීනි පුඤ්ඤානි එවං වෙදිතබ්බානි – සචෙපි හි ජම්බුදීපං භෙරිතලසදිසං සමතලං කත්වා කොටිතො පට්ඨාය පල්ලඞ්කෙ අත්ථරිත්වා අරියපුග්ගලෙ නිසීදාපෙය්ය, තත්ථ සොතාපන්නානං දස පන්තියො අස්සු, සකදාගාමීනං පඤ්ච, අනාගාමීනං අඩ්ඪතෙය්යා, ඛිණාසවානං දියඩ්ඪා, පච්චෙකබුද්ධානං එකා පන්ති භවෙය්ය, සම්මාසම්බුද්ධො එකකොව. එත්තකස්ස ජනස්ස දින්නදානතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස දින්නමෙව මහප්ඵලං. ඉතරං පන –

‘‘විහාරදානං පණිපාතො, සික්ඛා මෙත්තාය භාවනා;

ඛයතො සම්මසන්තස්ස, කලං නාග්ඝති සොළසිං’’.

තෙනෙව භගවා පරිනිබ්බානසමයෙ ‘‘ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති අනුත්තරා පූජා’’ති ආහ. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

සීහනාදවග්ගො දුතියො.