📜

3. සත්තාවාසවග්ගො

1. තිඨානසුත්තවණ්ණනා

21. තතියස්ස පඨමෙ උත්තරකුරුකාති උත්තරකුරුවාසිනො. අධිග්ගණ්හන්තීති අධිභවන්ති, අධිකා විසිට්ඨා ජෙට්ඨකා හොන්ති. අමමාති නිත්තණ්හා. අට්ඨකථායං පන නිද්දුක්ඛාති වුත්තං. අපරිග්ගහාති ‘‘ඉදං මය්හ’’න්ති පරිග්ගහරහිතා. නියතායුකාති තෙසඤ්හි නිබද්ධං ආයු වස්සසහස්සමෙව, ගතිපි නිබද්ධා, තතො චවිත්වා සග්ගෙයෙව නිබ්බත්තන්ති. සතිමන්තොති දෙවතානඤ්හි එකන්තසුඛිතාය සති ථිරා න හොති, නෙරයිකානං එකන්තදුක්ඛිතාය. ඉමෙසං පන වොකිණ්ණසුඛදුක්ඛත්තා සති ථිරා හොති. ඉධ බ්රහ්මචරියවාසොති ජම්බුදීපෙ බුද්ධපච්චෙකබුද්ධානං උප්පජ්ජනතො අට්ඨඞ්ගිකමග්ගබ්රහ්මචරියවාසොපි ඉධෙව හොති.

2. අස්සඛළුඞ්කසුත්තවණ්ණනා

22. දුතියෙ ජවසම්පන්නොති පදජවෙන සම්පන්නො. න වණ්ණසම්පන්නොති න සරීරවණ්ණෙන සම්පන්නො. පුරිසඛළුඞ්කෙසු ජවසම්පන්නොති ඤාණජවෙන සම්පන්නො. න වණ්ණසම්පන්නොති න ගුණවණ්ණෙන සම්පන්නො. සෙසං පාළිනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. යඤ්හෙත්ථ වත්තබ්බං සියා, තං තිකනිපාතවණ්ණනායං වුත්තමෙව.

3. තණ්හාමූලකසුත්තවණ්ණනා

23. තතියෙ තණ්හං පටිච්චාති ද්වෙ තණ්හා එසනතණ්හා එසිතතණ්හා ච. යාය තණ්හාය අජපථසඞ්කුපථාදීනි පටිපජ්ජිත්වා භොගෙ එසති ගවෙසති, අයං එසනතණ්හා නාම. යා තෙසු එසිතෙසු ගවෙසිතෙසු පටිලද්ධෙසු තණ්හා, අයං එසිතතණ්හා නාම. ඉධ පන එසනතණ්හා දට්ඨබ්බා. පරියෙසනාති රූපාදිආරම්මණපරියෙසනා. සා හි එසනතණ්හාය සති හොති. ලාභොති රූපාදිආරම්මණපටිලාභො. සො හි පරියෙසනාය සති හොති.

විනිච්ඡයො පන ඤාණතණ්හාදිට්ඨිවිතක්කවසෙන චතුබ්බිධො. තත්ථ ‘‘සුඛවිනිච්ඡයං ජඤ්ඤා, සුඛවිනිච්ඡයං ඤත්වා අජ්ඣත්තං සුඛමනුයුඤ්ජෙය්යා’’ති (ම. නි. 3.323) අයං ඤාණවිනිච්ඡයො . ‘‘විනිච්ඡයාති ද්වෙ විනිච්ඡයා තණ්හාවිනිච්ඡයො ච දිට්ඨිවිනිච්ඡයො චා’’ති (මහානි. 102) එවං ආගතානි අට්ඨසතතණ්හාවිචරිතානි තණ්හාවිනිච්ඡයො. ද්වාසට්ඨි දිට්ඨියො දිට්ඨිවිනිච්ඡයො. ‘‘ඡන්දො ඛො, දෙවානමින්ද, විතක්කනිදානො’’ති (දී. නි. 2.358) ඉමස්මිං පන සුත්තෙ ඉධ විනිච්ඡයොති වුත්තො විතක්කොයෙව ආගතො. ලාභං ලභිත්වා හි ඉට්ඨානිට්ඨං සුන්දරාසුන්දරං විතක්කෙනෙව විනිච්ඡිනන්ති ‘‘එත්තකං මෙ රූපාරම්මණත්ථාය භවිස්සති, එත්තකං සද්ධාරම්මණත්ථාය, එත්තකං මය්හං භවිස්සති, එත්තකං පරස්ස, එත්තකං පරිභුඤ්ජිස්සාමි, එත්තකං නිදහිස්සාමී’’ති. තෙන වුත්තං – ලාභං පටිච්ච විනිච්ඡයොති.

ඡන්දරාගොති එවං අකුසලවිතක්කෙන විතක්කිතෙ වත්ථුස්මිං දුබ්බලරාගො ච බලවරාගො ච උප්පජ්ජති. ඉදඤ්හි ඉධ ඡන්දොති දුබ්බලරාගස්සාධිවචනං. අජ්ඣොසානන්ති අහං මමන්ති බලවසන්නිට්ඨානං. පරිග්ගහොති තණ්හාදිට්ඨිවසෙන පරිග්ගහකරණං. මච්ඡරියන්ති පරෙහි සාධාරණභාවස්ස අසහනතා. තෙනෙවස්ස පොරාණා එවං වචනත්ථං වදන්ති – ‘‘ඉදං අච්ඡරියං මය්හමෙව හොතු, මා අඤ්ඤස්ස අච්ඡරියං හොතූති පවත්තත්තා මච්ඡරියන්ති වුච්චතී’’ති. ආරක්ඛොති ද්වාරපිදහනමඤ්ජූසාගොපනාදිවසෙන සුට්ඨු රක්ඛනං. අධිකරොතීති අධිකරණං, කාරණස්සෙතං නාමං. ආරක්ඛාධිකරණන්ති භාවනපුංසකං, ආරක්ඛාහෙතූති අත්ථො. දණ්ඩාදානාදීසු පරනිසෙධනත්ථං දණ්ඩස්ස ආදානං දණ්ඩාදානං. එකතො ධාරාදිනො සත්ථස්ස ආදානං සත්ථාදානං. කලහොති කායකලහොපි වාචාකලහොපි. පුරිමො විග්ගහො, පච්ඡිමො විවාදො (දී. නි. අට්ඨ. 2.103). තුවංතුවන්ති අගාරවවසෙන තුවංතුවංවචනං.

4. සත්තාවාසසුත්තවණ්ණනා

24. චතුත්ථෙ සත්තාවාසාති සත්තානං ආවාසා, වසනට්ඨානානීති අත්ථො. තත්ථ සුද්ධාවාසාපි සත්තාවාසොව, අසබ්බකාලිකත්තා පන න ගහිතා. සුද්ධාවාසා හි බුද්ධානං ඛන්ධාවාරට්ඨානසදිසා, අසඞ්ඛෙය්යකප්පෙ බුද්ධෙසු අනිබ්බත්තෙසු තං ඨානං සුඤ්ඤං හොති. ඉති අසබ්බකාලිකත්තා න ගහිතා. සෙසමෙත්ථ විඤ්ඤාණට්ඨිතීසු වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.

5. පඤ්ඤාසුත්තවණ්ණනා

25. පඤ්චමෙ යතොති යස්මිං කාලෙ. සුපරිචිතං හොතීති සුට්ඨු උපචිතං සුවඩ්ඪිතං හොති. කල්ලං වචනායාති යුත්තං වත්තුං. වීතරාගන්ති විගතරාගං. අසරාගධම්මන්ති න සරජ්ජනසභාවං. අනාවත්තිධම්මන්ති අනාවත්තනසභාවං අනිබ්බත්තාරහං, අප්පටිසන්ධිකභාවෙනෙව නිරුජ්ඣනසභාවන්ති අත්ථො. ඉමස්මිං සුත්තෙ ඛීණාසවොව කථිතො.

6. සිලායූපසුත්තවණ්ණනා

26. ඡට්ඨෙ චන්දිකාපුත්තොති මාතු නාමවසෙන පඤ්ඤාතො චන්දිකාපුත්තත්ථෙරො. චෙතසා චිත්තං හොතීති චිත්තවාරපරියායෙන චිත්තවාරපරියායො චිතො වඩ්ඪිතො හොති. චෙතසා චිත්තං සුපරිචිතන්ති චිත්තවාරපරියායෙන චිත්තවාරපරියායො උපරූපරි සුචිතො සුවඩ්ඪිතො හොති. නෙවස්ස චිත්තං පරියාදියන්තීති තානි ආරම්මණානි තස්ස ඛීණාසවස්ස චිත්තුප්පාදං ගහෙත්වා ඛෙපෙත්වා ඨාතුං න සක්කොන්ති. අමිස්සීකතන්ති තානි ආරම්මණානි අනල්ලීනත්තා තෙහි අමිස්සීකතං. ආනෙඤ්ජප්පත්තන්ති අනිඤ්ජනභාවං නිප්ඵන්දනභාවං පත්තං.

සිලායූපොති සිලාථම්භො. සොළසකුක්කුකොති දීඝතො සොළසහත්ථො. හෙට්ඨානෙමඞ්ගමාති ආවාටස්ස හෙට්ඨාගතා. උපරි නෙමස්සාති උපරි ආවාටස්ස. සුනිඛාතත්තාති අයමුසලෙහි කොට්ටෙත්වා කොට්ටෙත්වා සුට්ඨු නිඛාතත්තා. එවමෙව ඛොති එත්ථ සිලායූපො විය ඛීණාසවො දට්ඨබ්බො, මහාවාතා විය ඡසු ද්වාරෙසු උප්පජ්ජනකා කිලෙසා, චතූහි දිසාහි ආගන්ත්වා වාතානං සිලායූපං චාලෙතුං අසමත්ථභාවො විය ඡසු ද්වාරෙසු උප්පජ්ජනකකිලෙසානං ඛීණාසවස්ස චිත්තං චාලෙතුං අසමත්ථභාවො වෙදිතබ්බො. ඉමස්මිම්පි සුත්තෙ ඛීණාසවොව කථිතො.

7-8. වෙරසුත්තද්වයවණ්ණනා

27-28. සත්තමෙ භයං වෙරං පසවතීති චිත්තුත්රාසභයඤ්ච පුග්ගලවෙරඤ්ච පටිලභති. චෙතසිකන්ති චිත්තනිස්සිතං. දුක්ඛන්ති කායවත්ථුකං. දොමනස්සන්ති පටිඝසම්පයුත්තදුක්ඛං. ඉමස්මිං සුත්තෙ සොතාපත්තිමග්ගො කථිතො. අට්ඨමං භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කථිතං, ඉමස්මිං පන සොතාපන්නොව කථිතොති වුත්තං.

9. ආඝාතවත්ථුසුත්තවණ්ණනා

29. නවමෙ ආඝාතවත්ථූනීති ආඝාතකාරණානි. ආඝාතං බන්ධතීති කොපං බන්ධති උප්පාදෙති.

10-11. ආඝාතපටිවිනයසුත්තාදිවණ්ණනා

30-31. දසමෙ ආඝාතපටිවිනයාති ආඝාතස්ස පටිවිනයකාරණානි. තංකුතෙත්ථ ලබ්භාති ‘‘තං අනත්ථචරණං මා අහොසී’’ති එතස්මිං පුග්ගලෙ කුතො ලබ්භා, කෙන කාරණෙන සක්කා ලද්ධුං, ‘‘පරො නාම පරස්ස අත්තනො චිත්තරුචියා අනත්ථං කරොතී’’ති එවං චින්තෙත්වා ආඝාතං පටිවිනෙති. අථ වා සචාහං කොපං කරෙය්යං, තං කොපකරණං එත්ථ පුග්ගලෙ කුතො ලබ්භා, කෙන කාරණෙන ලද්ධබ්බන්ති අත්ථො. කුතො ලාභාතිපි පාඨො. සචාහං එත්ථ කොපං කරෙය්යං, තස්මිං මෙ කොපකරණෙ කුතො ලාභා ලාභා, නාම කෙ සියුන්ති අත්ථො. ඉමස්මිඤ්ච අත්ථෙ තන්ති නිපාතමත්තමෙව හොති. එකාදසමෙ අනුපුබ්බනිරොධාති අනුපටිපාටිනිරොධා. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

සත්තාවාසවග්ගො තතියො.