📜

2. නාථවග්ගො

1. සෙනාසනසුත්තවණ්ණනා

11. දුතියස්ස පඨමෙ පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතොති පඤ්චහි ගුණඞ්ගෙහි සමන්නාගතො. නාතිදූරං හොති නාච්චාසන්නන්ති යඤ්හි අතිදූරෙ හොති, පිණ්ඩාය චරිත්වා තත්ථ ගච්ඡන්තස්ස කායචිත්තදරථා හොති, තතො අනුප්පන්නං වා සමාධිං උප්පාදෙතුං උප්පන්නං වා ථිරං කාතුං න සක්කොති. අච්චාසන්නං බහුජනාකිණ්ණං හොති. චත්තාලීසඋසභමත්තෙ පන පදෙසෙ වසතං දූරාසන්නදොසවිමුත්තඤ්ච ගමනාගමනසම්පන්නං නාම හොති. දිවාඅප්පාකිණ්ණන්ති දිවසභාගෙ මහාජනෙන අනාකිණ්ණං.

2. පඤ්චඞ්ගසුත්තවණ්ණනා

12. දුතියෙ කෙවලීති කෙවලෙහි සකලෙහි ගුණෙහි සමන්නාගතො. වුසිතවාති වුත්ථබ්රහ්මචරියවාසො. අසෙඛෙනාති අසෙඛධම්මපරියාපන්නෙන ලොකුත්තරෙන. සීලක්ඛන්ධෙනාති සීලරාසිනා. විමුත්තික්ඛන්ධෙනාති එත්ථ ඨපෙත්වා සීලාදයො තයො සෙසා ඵලධම්මා විමුත්ති නාම, විමුත්තිඤාණදස්සනං පච්චවෙක්ඛණඤාණං, තං ලොකියමෙව.

3-4. සංයොජනසුත්තාදිවණ්ණනා

13-14. තතියෙ ඔරම්භාගියානීති හෙට්ඨාභාගියානි. උද්ධම්භාගියානීති උපරිභාගියානි. ඉමස්මිං සුත්තෙ වට්ටමෙව කථිතං. චතුත්ථෙ ඛිලවිනිබන්ධා පඤ්චකනිපාතෙ විත්ථාරිතායෙව. ආරොහපරිණාහෙනාති දීඝපුථුලන්තෙන.

5. අප්පමාදසුත්තවණ්ණනා

15. පඤ්චමෙ එවමෙව ඛොති යථා සබ්බසත්තානං සම්මාසම්බුද්ධො අග්ගො, එවං සබ්බෙසං කුසලධම්මානං කාරාපකඅප්පමාදො අග්ගොති දට්ඨබ්බො. නනු චෙස ලොකියොව, කුසලධම්මා පන ලොකුත්තරාපි. අයඤ්ච කාමාවචරොව, කුසලධම්මා පන චතුභූමකා. කථමෙස තෙසං අග්ගොති? පටිලාභකත්තෙන. අප්පමාදෙන හි තෙ පටිලභන්ති, තස්මා සො තෙසං අග්ගො. තෙනෙව වුත්තං – සබ්බෙ තෙ අප්පමාදමූලකාති.

ජඞ්ගලානන්ති පථවිතලචාරීනං. පාණානන්ති සපාදකපාණානං. පදජාතානීති පදානි. සමොධානං ගච්ඡන්තීති ඔධානං පක්ඛෙපං ගච්ඡන්ති. අග්ගමක්ඛායතීති සෙට්ඨමක්ඛායති. යදිදංමහන්තත්තෙනාති මහන්තභාවෙන අග්ගමක්ඛායති, න ගුණග්ගෙනාති අත්ථො. වස්සිකන්ති සුමනපුප්ඵං. ඉදං කිර සුත්තං සුත්වා භාතියමහාරාජා වීමංසිතුකාමතාය එකස්මිං ගබ්භෙ චතුජාතිගන්ධෙහි පරිභණ්ඩං කත්වා සුගන්ධපුප්ඵානි ආහරාපෙත්වා එකස්ස සමුග්ගස්ස මජ්ඣෙ සුමනපුප්ඵමුට්ඨිං ඨපෙත්වා සෙසානි තස්ස සමන්තතො මුට්ඨිං කත්වා ඨපෙත්වා ද්වාරං පිධාය බහි නික්ඛන්තො. අථස්ස මුහුත්තං බහි වීතිනාමෙත්වා ද්වාරං විවරිත්වා පවිසන්තස්ස සබ්බපඨමං සුමනපුප්ඵගන්ධො ඝානං පහරි. සො මහාතලස්මිංයෙව මහාචෙතියාභිමුඛො නිපජ්ජිත්වා ‘‘වස්සිකං තෙසං අග්ගන්ති කථෙන්තෙන සුකථිතං සම්මාසම්බුද්ධෙනා’’ති චෙතියං වන්දි. ඛුද්දරාජානොති ඛුද්දකරාජානො. කූටරාජානොතිපි පාඨො.

6. ආහුනෙය්යසුත්තවණ්ණනා

16. ඡට්ඨෙ ගොත්රභූති සිඛාපත්තවිපස්සනාභූතෙන නිබ්බානාරම්මණෙන ගොත්රභුඤාණෙන සමන්නාගතො.

7. පඨමනාථසුත්තවණ්ණනා

17. සත්තමෙ සනාථාති සඤාතකා බහුඤාතිවග්ගා හුත්වා විහරථ. නාථං කරොන්තීති නාථකරණා, අත්තනො සනාථභාවකරා පතිට්ඨාකරාති අත්ථො. කල්යාණමිත්තොතිආදීසු සීලාදිගුණසම්පන්නා කල්යාණා මිත්තා අස්සාති කල්යාණමිත්තො. තෙවස්ස ඨානනිසජ්ජාදීසු සහ අයනතො සහායාති කල්යාණසහායො. චිත්තෙන චෙව කායෙන ච කල්යාණමිත්තෙසුයෙව සම්පවඞ්කො ඔණතොති කල්යාණසම්පවඞ්කො. සුවචොහොතීති සුඛෙන වත්තබ්බො හොති, සුඛෙන අනුසාසිතබ්බො. ඛමොති ගාළ්හෙන ඵරුසෙන කක්ඛළෙන වුත්තො ඛමති න කුප්පති. පදක්ඛිණග්ගාහී අනුසාසනින්ති යථා එකච්චො ඔවදියමානො වාමතො ගණ්හාති, පටිප්ඵරති වා, අස්සුණන්තො වා ගච්ඡති, එවං අකත්වා ‘‘ඔවදථ , භන්තෙ, අනුසාසථ, තුම්හෙසු අනොවදන්තෙසු කො අඤ්ඤො ඔවදිස්සතී’’ති පදක්ඛිණං ගණ්හාති.

උච්චාවචානීති උච්චනීචානි. කිංකරණීයානීති ‘‘කිං කරොමී’’ති එවං වත්වා කත්තබ්බකම්මානි. තත්ථ උච්චකම්මං නාම චීවරස්ස කරණං රජනං, චෙතියෙ සුධාකම්මං, උපොසථාගාරචෙතියඝරබොධිඝරෙසු කත්තබ්බකම්මන්ති එවමාදි. අවචකම්මං නාම පාදධොවනමක්ඛනාදිඛුද්දකකම්මං. තත්රූපායායාති තත්රුපගමනියාය. අලං කාතුන්ති කාතුං සමත්ථො හොති. අලං සංවිධාතුන්ති විචාරෙතුං සමත්ථො හොති.

ධම්මෙ අස්ස කාමො සිනෙහොති ධම්මකාමො, තෙපිටකං බුද්ධවචනං පියායතීති අත්ථො. පියසමුදාහාරොති පරස්මිං කථෙන්තෙ සක්කච්චං සුණාති, සයඤ්ච පරෙසං දෙසෙතුකාමො හොතීති අත්ථො . අභිධම්මෙ අභිවිනයෙති එත්ථ ධම්මො අභිධම්මො, විනයො අභිවිනයොති චතුක්කං වෙදිතබ්බං. තත්ථ ධම්මොති සුත්තන්තපිටකං. අභිධම්මොති සත්ත පකරණානි. විනයොති උභතොවිභඞ්ගො. අභිවිනයොති ඛන්ධකපරිවාරා. අථ වා සුත්තන්තපිටකම්පි අභිධම්මපිටකම්පි ධම්මො එව, මග්ගඵලානි අභිධම්මො. සකලවිනයපිටකං විනයො, කිලෙසවූපසමකරණං අභිවිනයො. ඉති සබ්බස්මිම්පි එත්ථ ධම්මෙ ච අභිධම්මෙ ච විනයෙ ච අභිවිනයෙ ච උළාරපාමොජ්ජො හොතීති අත්ථො. කුසලෙසු ධම්මෙසූති කාරණත්ථෙ භුම්මං, චාතුභූමකකුසලධම්මකාරණා තෙසං අධිගමත්ථාය අනික්ඛිත්තධුරො හොතීති අත්ථො.

8. දුතියනාථසුත්තවණ්ණනා

18. අට්ඨමෙ ථෙරානුකම්පිතස්සාති ථෙරෙහි ඔවාදානුසාසනිදානසමුස්සාහිතාය හිතඵරණාය අනුකම්පිතස්ස.

9. පඨමඅරියාවාසසුත්තවණ්ණනා

19. නවමෙ අරියවාසාති අරියානං ආවාසො, තෙ ආවසිංසු ආවසන්ති ආවසිස්සන්තීති අරියාවාසා. යදරියාති යෙ වාසෙ අරියා.

10. දුතියඅරියාවාසසුත්තවණ්ණනා

20. දසමං යස්මා කුරුරට්ඨවාසිනො භික්ඛූ ගම්භීරපඤ්ඤාකාරකා යුත්තප්පයුත්තා, තස්මා යථා තෙසං දීඝනිකායාදීසු මහානිදානාදීනි කථිතානි, එවමිදම්පි ගම්භීරං සුඛුමං තිලක්ඛණාහතං සුත්තං තත්ථෙව අවොච. තත්ථ පඤ්චඞ්ගවිප්පහීනොති පඤ්චහි අඞ්ගෙහි විප්පයුත්තො හුත්වා ඛීණාසවො අවසි වසති වසිස්සති. තස්මා අයං පඤ්චඞ්ගවිප්පහීනතා අරියාවාසොති වුත්තො. එස නයො සබ්බත්ථ. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඡළඞ්ගසමන්නාගතො හොතීති ඡළඞ්ගුපෙක්ඛාය සමන්නාගතො හොති. ඡළඞ්ගුපෙක්ඛා ධම්මා නාම කෙති? ඤාණාදයො. ‘‘ඤාණ’’න්ති වුත්තෙ කිරියතො චත්තාරි ඤාණසම්පයුත්තචිත්තානි ලබ්භන්ති, ‘‘සතතවිහාරො’’ති වුත්තෙ අට්ඨ මහාචිත්තානි, ‘‘රජ්ජනදුස්සනං නත්ථී’’ති වුත්තෙ දස චිත්තානි ලබ්භන්ති. සොමනස්සං ආසෙවනවසෙන ලබ්භති. සතාරක්ඛෙන චෙතසාති ඛීණාසවස්ස හි තීසු ද්වාරෙසු සබ්බකාලෙ සති ආරක්ඛකිච්චං සාධෙති. තෙනෙවස්ස චරතො ච තිට්ඨතො ච සුත්තස්ස ච ජාගරස්ස ච සතතං සමිතං ඤාණදස්සනං පච්චුපට්ඨිතං හොතීති වුච්චති.

පුථුසමණබ්රාහ්මණානන්ති බහූනං සමණබ්රාහ්මණානං. එත්ථ සමණාති පබ්බජ්ජූපගතා, බ්රාහ්මණාති භොවාදිනො. පුථුපච්චෙකසච්චානීති බහූනි පාටෙක්කසච්චානි. ‘‘ඉදමෙව දස්සනං සච්චං, ඉදමෙව සච්ච’’න්ති එවං පාටියෙක්කං ගහිතානි බහූනි සච්චානීති අත්ථො. නුණ්ණානීති නීහටානි. පනුණ්ණානීති සුට්ඨු නීහටානි. චත්තානීති විස්සට්ඨානි. වන්තානීති වමිතානි. මුත්තානීති ඡින්නබන්ධනානි කතානි. පහීනානීති පජහිතානි. පටිනිස්සට්ඨානීති යථා න පුන චිත්තං ආරොහන්ති, එවං පටිනිස්සජ්ජිතානි. සබ්බානෙව තානි ගහිතග්ගහණස්ස විස්සට්ඨභාවවෙවචනානි.

සමවයසට්ඨෙසනොති එත්ථ අවයාති අනූනා, සට්ඨාති විස්සට්ඨා. සම්මා අවයා සට්ඨා එසනා අස්සාති සමවයසට්ඨෙසනො, සුට්ඨුවිස්සට්ඨසබ්බඑසනොති අත්ථො. රාගා චිත්තං විමුත්තන්තිආදීහි මග්ගස්ස කිච්චනිප්ඵත්ති කථිතා. රාගො මෙ පහීනොතිආදීහි පච්චවෙක්ඛණඵලං කථිතං. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

නාථවග්ගො දුතියො.