📜

4. උපාලිවග්ගො

1. උපාලිසුත්තවණ්ණනා

31. චතුත්ථස්ස පඨමෙ සඞ්ඝසුට්ඨුතායාතිආදීසු සඞ්ඝසුට්ඨුතා නාම සඞ්ඝස්ස සුට්ඨුභාවො, ‘‘සුට්ඨු දෙවා’’ති ආගතට්ඨානෙ විය ‘‘සුට්ඨු, භන්තෙ’’ති වචනසම්පටිච්ඡනභාවො. යො ච තථාගතස්ස වචනං සම්පටිච්ඡති, තස්ස තං දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය සංවත්තති. තස්මා සඞ්ඝස්ස ‘‘සුට්ඨු, භන්තෙ’’ති වචනසම්පටිච්ඡනත්ථං පඤ්ඤත්තං, අසම්පටිච්ඡනෙ ආදීනවං, සම්පටිච්ඡනෙ ආනිසංසං දස්සෙත්වා, න බලක්කාරෙන අභිභවිත්වාති එතමත්ථං ආවිකරොන්තො ආහ – සඞ්ඝසුට්ඨුතායාති. සඞ්ඝඵාසුතායාති සඞ්ඝස්ස ඵාසුභාවාය, සහජීවිතාය සුඛවිහාරත්ථායාති අත්ථො.

දුම්මඞ්කූනංපුග්ගලානං නිග්ගහායාති දුම්මඞ්කූනාම දුස්සීලපුග්ගලා, යෙ මඞ්කුතං ආපාදියමානාපි දුක්ඛෙන ආපජ්ජන්ති, වීතික්කමං කරොන්තා වා කත්වා වා න ලජ්ජන්ති, තෙසං නිග්ගහත්ථාය. තෙ හි සික්ඛාපදෙ අසති ‘‘කිං තුම්හෙහි දිට්ඨං, කිං සුතං, කිං අම්හෙහි කතං, කතමස්මිං වත්ථුස්මිං කතමං ආපත්තිං රොපෙත්වා අම්හෙ නිග්ගණ්හථා’’ති සඞ්ඝං විහෙඨෙය්යුං. සික්ඛාපදෙ පන සති තෙ සඞ්ඝො සික්ඛාපදං දස්සෙත්වා සහ ධම්මෙන නිග්ගහෙස්සති. තෙන වුත්තං – ‘‘දුම්මඞ්කූනං පුග්ගලානං නිග්ගහායා’’ති.

පෙසලානන්ති පියසීලානං භික්ඛූනං ඵාසුවිහාරත්ථාය. පියසීලා හි භික්ඛූ කත්තබ්බාකත්තබ්බං සාවජ්ජානවජ්ජං වෙලං මරියාදඤ්ච අජානන්තා සික්ඛාත්තයපාරිපූරියා ඝටමානා කිලමන්ති, තෙ පන සාවජ්ජානවජ්ජං වෙලං මරියාදඤ්ච ඤත්වා සික්ඛාපාරිපූරියා ඝටමානා න කිලමන්ති. තෙන තෙසං සික්ඛාපදපඤ්ඤාපනං ඵාසුවිහාරාය සංවත්තතියෙව. යො වා දුම්මඞ්කූනං පුග්ගලානං නිග්ගහො, ස්වෙව තෙසං ඵාසුවිහාරො. දුස්සීලපුග්ගලෙ නිස්සාය හි උපොසථප්පවාරණා න තිට්ඨන්ති, සඞ්ඝකම්මානි නප්පවත්තන්ති, සාමග්ගී න හොති, භික්ඛූ අනෙකග්ගා උද්දෙසාදීසු අනුයුඤ්ජිතුං න සක්කොන්ති. දුස්සීලෙසු පන නිග්ගහිතෙසු සබ්බොපි අයං උපද්දවො න හොති, තතො පෙසලා භික්ඛූ ඵාසු විහරන්ති. එවං ‘‘පෙසලානං භික්ඛූනං ඵාසුවිහාරායා’’ති එත්ථ ද්විධා අත්ථො වෙදිතබ්බො.

දිට්ඨධම්මිකානං ආසවානං සංවරායාති දිට්ඨධම්මිකා ආසවා නාම අසංවරෙ ඨිතෙන තස්මිංයෙව අත්තභාවෙ පත්තබ්බා පාණිප්පහාරදණ්ඩප්පහාරසත්ථප්පහාරහත්ථච්ඡෙදපාදච්ඡෙදඅකිත්තිඅයසවිප්පටිසාරාදයො දුක්ඛවිසෙසො, තෙසං සංවරාය පිදහනාය ආගමනමග්ගථකනායාති අත්ථො. සම්පරායිකානන්ති සම්පරායිකා ආසවා නාම අසංවරෙ ඨිතෙන කතපාපකම්මමූලකා සම්පරායෙ නරකාදීසු පත්තබ්බා දුක්ඛවිසෙසා, තෙසං පටිඝාතත්ථාය වූපසමත්ථාය.

අප්පසන්නානන්ති සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තියා හි සති සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තිං ඤත්වා වා, යථාපඤ්ඤත්තං පටිපජ්ජමානෙ භික්ඛූ දිස්වා වා, යෙපි අප්පසන්නා පණ්ඩිතමනුස්සා, තෙ ‘‘යානි වත ලොකෙ මහාජනස්ස රජ්ජනදුස්සනමුය්හනට්ඨානානි, තෙහි ඉමෙ සමණා ආරකා විරතා විහරන්ති, දුක්කරං වත කරොන්තී’’ති පසාදං ආපජ්ජන්ති විනයපිටකපොත්ථකං දිස්වා මිච්ඡාදිට්ඨිකතවෙදිබ්රාහ්මණා විය. තෙන වුත්තං – ‘‘අප්පසන්නානං පසාදායා’’ති.

පසන්නානන්ති යෙපි සාසනෙ පසන්නා කුලපුත්තා, තෙපි සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තිං වා ඤත්වා, යථාපඤ්ඤත්තං පටිපජ්ජමානෙ භික්ඛූ වා දිස්වා ‘‘අහො අය්යා දුක්කරං කරොන්ති, යෙ යාවජීවං එකභත්තා විනයසංවරං පාලෙන්තී’’ති භිය්යො භිය්යො පසීදන්ති. තෙන වුත්තං – ‘‘පසන්නානං භිය්යොභාවායා’’ති.

සද්ධම්මට්ඨිතියාති තිවිධො සද්ධම්මො පරියත්තිසද්ධම්මො පටිපත්තිසද්ධම්මො අධිගමසද්ධම්මොති. තත්ථ සකලම්පි බුද්ධවචනං පරියත්තිසද්ධම්මො නාම. තෙරස ධුතගුණා චාරිත්තවාරිත්තසීලසමාධිවිපස්සනාති අයං පටිපත්තිසද්ධම්මො නාම. නවලොකුත්තරධම්මො අධිගමසද්ධම්මො නාම. සො සබ්බොපි යස්මා සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තියා සති භික්ඛූ සික්ඛාපදඤ්ච තස්ස විභඞ්ගඤ්ච තදත්ථජොතනත්ථං අඤ්ඤඤ්ච බුද්ධවචනං පරියාපුණන්ති, යථාපඤ්ඤත්තඤ්ච පටිපජ්ජමානා පටිපත්තිං පූරෙත්වා පටිපත්තියා අධිගන්තබ්බං ලොකුත්තරධම්මං අධිගච්ඡන්ති, තස්මා සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තියා සද්ධම්මො චිරට්ඨිතිකො හොති. තෙන වුත්තං – ‘‘සද්ධම්මට්ඨිතියා’’ති.

විනයානුග්ගහායාති සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තියා සති සංවරවිනයො, පහානවිනයො, සමථවිනයො, පඤ්ඤත්තිවිනයොති චතුබ්බිධො විනයො අනුග්ගහිතො හොති සූපත්ථම්භිතො. තෙන වුත්තං – ‘‘විනයානුග්ගහායා’’ති.

2. පාතිමොක්ඛට්ඨපනාසුත්තවණ්ණනා

32. දුතියෙ පාරාජිකොති පාරාජිකාපත්තිං ආපන්නො. පාරාජිකකථාවිප්පකතා හොතීති ‘‘අසුකපුග්ගලො පාරාජිකං ආපන්නො නු ඛො නො’’ති එවං කථා ආරභිත්වා අනිට්ඨාපිතා හොති. එස නයො සබ්බත්ථ.

3. උබ්බාහිකාසුත්තවණ්ණනා

33. තතියෙ උබ්බාහිකායාති සම්පත්තඅධිකරණං වූපසමෙතුං සඞ්ඝතො උබ්බාහිත්වා උද්ධරිත්වා ගහණත්ථාය. විනයෙ ඛො පන ඨිතො හොතීති විනයලක්ඛණෙ පතිට්ඨිතො හොති. අසංහීරොති න අඤ්ඤස්ස වචනමත්තෙනෙව අත්තනො ලද්ධිං විස්සජ්ජෙති. පටිබලොති කායබලෙනපි ඤාණබලෙනපි සමන්නාගතො. සඤ්ඤාපෙතුන්ති ජානාපෙතුං. පඤ්ඤාපෙතුන්ති සම්පජානාපෙතුං. නිජ්ඣාපෙතුන්ති ඔලොකාපෙතුං. පෙක්ඛතුන්ති පස්සාපෙතුං. පසාදෙතුන්ති සඤ්ජාතපසාදං කාතුං. අධිකරණන්ති විවාදාධිකරණාදිචතුබ්බිධං. අධිකරණසමුදයන්ති විවාදමූලාදිකං අධිකරණකාරකං. අධිකරණනිරොධන්ති අධිකරණානං වූපසමං. අධිකරණනිරොධගාමිනිං පටිපදන්ති සත්තවිධඅධිකරණසමථං.

4. උපසම්පදාසුත්තවණ්ණනා

34. චතුත්ථෙ අනභිරතින්ති උක්කණ්ඨිතභාවං. වූපකාසෙතුන්ති විනෙතුං. අධිසීලෙති උත්තමසීලෙ. චිත්තපඤ්ඤාසුපි එසෙව නයො.

7. සඞ්ඝභෙදසුත්තවණ්ණනා

37. සත්තමෙ වත්ථූහීති කාරණෙහි. අවකස්සන්තීති පරිසං ආකඩ්ඪන්ති විජටෙන්ති එකමන්තං උස්සාරෙන්ති. අපකස්සන්තීති අතිවිය ආකඩ්ඪන්ති, යථා විසංසට්ඨා හොන්ති, එවං කරොන්ති. ආවෙනි කම්මානි කරොන්තීති විසුං සඞ්ඝකම්මානි කරොන්ති.

9-10. ආනන්දසුත්තද්වයවණ්ණනා

39-40. නවමෙ කප්පට්ඨිකන්ති ආයුකප්පං නිරයම්හි ඨිතිකාරණං. කිබ්බිසං පසවතීති පාපං පටිලභති. ආපායිකොති අපායගමනීයො. නෙරයිකොති නිරයෙ නිබ්බත්තනකො. වග්ගරතොති භෙදරතො. යොගක්ඛෙමා පධංසතීති යොගෙහි ඛෙමතො අරහත්තතො ධංසති විගච්ඡති. දසමෙ අනුග්ගහොති අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස සඞ්ගහානුග්ගහො. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

උපාලිවග්ගො චතුත්ථො.