📜

(9) 4. ථෙරවග්ගො

1-3. වාහනසුත්තාදිවණ්ණනා

81-83. චතුත්ථස්ස පඨමෙ විමරියාදීකතෙනාති කිලෙසමරියාදං භින්දිත්වා විමරියාදං කතෙන. දුතියං උත්තානත්ථමෙව. තතියෙ නො ච පයිරුපාසිතාති න උපට්ඨාති.

4. බ්යාකරණසුත්තවණ්ණනා

84. චතුත්ථෙ ඣායී සමාපත්තිකුසලොති ඣානෙහි ච සම්පන්නො සමාපත්තියඤ්ච ඡෙකො. ඉරීණන්ති තුච්ඡභාවං. විචිනන්ති ගුණවිචිනතං නිග්ගුණභාවං. අථ වා ඉරීණසඞ්ඛාතං අරඤ්ඤං විචිනසඞ්ඛාතං මහාගහනඤ්ච ආපන්නො විය හොති. අනයන්ති අවඩ්ඪිං. බ්යසනන්ති විනාසං. අනයබ්යසනන්ති අවඩ්ඪිවිනාසං. කිං නු ඛොති කෙන කාරණෙන.

5-6. කත්ථීසුත්තාදිවණ්ණනා

85-86. පඤ්චමෙ කත්ථී හොති විකත්ථීති කත්ථනසීලො හොති විකත්ථනසීලො, විවටං කත්වා කථෙති. න සන්තතකාරීති න සතතකාරී. ඡට්ඨෙ අධිමානිකොති අනධිගතෙ අධිගතමානෙන සමන්නාගතො. අධිමානසච්චොති අධිගතමානමෙව සච්චතො වදති.

7. නප්පියසුත්තවණ්ණනා

87. සත්තමෙ අධිකරණිකො හොතීති අධිකරණකාරකො හොති. න පියතායාති න පියභාවාය. න ගරුතායාති න ගරුභාවාය. නසාමඤ්ඤායාති න සමණධම්මභාවාය. න එකීභාවායාති න නිරන්තරභාවාය. ධම්මානං න නිසාමකජාතිකොති නවන්නං ලොකුත්තරධම්මානං න නිසාමනසභාවො න උපධාරණසභාවො. න පටිසල්ලානොති න පටිසල්ලීනො. සාඨෙය්යානීති සඨභාවො. කූටෙය්යානීති කූටභාවො. ජිම්හෙය්යානීති න උජුභාවා. වඞ්කෙය්යානීති වඞ්කභාවා.

8. අක්කොසකසුත්තවණ්ණනා

88. අට්ඨමෙ අක්කොසකපරිභාසකො අරියූපවාදී සබ්රහ්මචාරිනන්ති එත්ථ සබ්රහ්මචාරිපදං අක්කොසකපරිභාසකපදෙහි යොජෙතබ්බං ‘‘අක්කොසකො සබ්රහ්මචාරීනං, පරිභාසකො සබ්රහ්මචාරීන’’න්ති. අරියානං පන ගුණෙ ඡින්දිස්සාමීති අන්තිමවත්ථුනා උපවදන්තො අරියූපවාදී නාම හොති. සද්ධම්මස්ස න වොදායන්තීති සික්ඛාත්තයසඞ්ඛාතා සාසනසද්ධම්මා අස්ස වොදානං න ගච්ඡන්ති. රොගාතඞ්කන්ති එත්ථ රොගොව කිච්ඡාජීවිතභාවකරණෙන ආතඞ්කොති වෙදිතබ්බො.

9. කොකාලිකසුත්තවණ්ණනා

89. නවමෙ කොකාලිකො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමීති කොයං කොකාලිකො, කස්මා ච උපසඞ්කමි? අයං කිර කොකාලිකරට්ඨෙ කොකාලිකනගරෙ කොකාලිකසෙට්ඨිස්ස පුත්තො පබ්බජිත්වා පිතරා කාරිතෙ විහාරෙ වසති චූළකොකාලිකොති නාමෙන, න පන දෙවදත්තස්ස සිස්සො. සො හි බ්රාහ්මණපුත්තො මහාකොකාලිකො නාම. භගවති පන සාවත්ථියං විහරන්තෙ ද්වෙ අග්ගසාවකා පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සද්ධිං ජනපදචාරිකං චරමානා උපකට්ඨාය වස්සූපනායිකාය විවෙකවාසං වසිතුකාමා තෙ භික්ඛූ උය්යොජෙත්වා අත්තනො පත්තචීවරමාදාය තස්මිං ජනපදෙ තං නගරං පත්වා විහාරං අගමිංසු. තත්ථ නෙසං කොකාලිකො වත්තං අකාසි. තෙපි තෙන සද්ධිං සම්මොදිත්වා, ‘‘ආවුසො, මයං ඉධ තෙමාසං වසිස්සාම, මා නො කස්සචි ආරොචෙසී’’ති පටිඤ්ඤං ගහෙත්වා වසිංසු. වසිත්වා පවාරණාදිවසෙ පවාරෙත්වා ‘‘ගච්ඡාම මයං, ආවුසො’’ති කොකාලිකං ආපුච්ඡිංසු. කොකාලිකො ‘‘අජ්ජ, ආවුසො, එකදිවසං වසිත්වා ස්වෙ ගමිස්සථා’’ති වත්වා දුතියදිවසෙ නගරං පවිසිත්වා මනුස්සෙ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො, තුම්හෙ ද්වෙ අග්ගසාවකෙ ඉධ ආගන්ත්වා වසමානෙපි න ජානාථ, න තෙ කොචි පච්චයෙනපි නිමන්තෙතී’’ති. නගරවාසිනො ‘‘කහං, භන්තෙ, ථෙරා, කස්මා නො නාරොචයිත්ථා’’ති? කිං, ආවුසො, ආරොචිතෙන, කිං න පස්සථ ද්වෙ භික්ඛූ ථෙරාසනෙ නිසීදන්තෙ, එතෙ අග්ගසාවකාති. තෙ ඛිප්පං සන්නිපතිත්වා සප්පිඵාණිතාදීනි චෙව චීවරදුස්සානි ච සංහරිංසු.

කොකාලිකො චින්තෙසි – ‘‘පරමප්පිච්ඡා අග්ගසාවකා පයුත්තවාචාය උප්පන්නලාභං න සාදියිස්සන්ති, අසාදියන්තා ‘ආවාසිකස්ස දෙථා’ති වක්ඛන්තී’’ති තං ලාභං ගාහාපෙත්වා ථෙරානං සන්තිකං අගමාසි. ථෙරා දිස්වාව ‘‘ඉමෙ පච්චයා නෙව අම්හාකං, න කොකාලිකස්ස කප්පන්තී’’ති පටික්ඛිපිත්වා පක්කමිංසු. කොකාලිකො ‘‘කථඤ්හි නාම සයං අග්ගණ්හන්තා මය්හම්පි අදාපෙත්වා පක්කමිස්සන්තී’’ති ආඝාතං උප්පාදෙසි . තෙපි භගවතො සන්තිකං ගන්ත්වා භගවන්තං වන්දිත්වා පුන අත්තනො පරිසං ආදාය ජනපදචාරිකං චරන්තා අනුපුබ්බෙන තස්මිං රට්ඨෙ තමෙව නගරං පච්චාගමිංසු. නාගරා ථෙරෙ සඤ්ජානිත්වා සහ පරික්ඛාරෙහි දානං සජ්ජෙත්වා නගරමජ්ඣෙ මණ්ඩපං කත්වා දානං අදංසු, ථෙරානඤ්ච පරික්ඛාරෙ උපනාමෙසුං. ථෙරා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිය්යාදයිංසු. තං දිස්වා කොකාලිකො චින්තෙසි – ‘‘ඉමෙ පුබ්බෙ අප්පිච්ඡා අහෙසුං, ඉදානි පාපිච්ඡා ජාතා, පුබ්බෙපි අප්පිච්ඡසන්තුට්ඨපවිවිත්තසදිසාව මඤ්ඤෙ’’ති ථෙරෙ උපසඞ්කමිත්වා, ‘‘ආවුසො, තුම්හෙ පුබ්බෙ අප්පිච්ඡා විය, ඉදානි පන පාපභික්ඛූ ජාතත්ථා’’ති වත්වා ‘‘මූලට්ඨානෙයෙව නෙසං පතිට්ඨං භින්දිස්සාමී’’ති තරමානරූපො නික්ඛමිත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි. අයමෙස කොකාලිකො, ඉමිනා ච කාරණෙන උපසඞ්කමීති වෙදිතබ්බො.

භගවා තං තුරිතතුරිතං ආගච්ඡන්තං දිස්වාව ආවජ්ජෙන්තො අඤ්ඤාසි ‘‘අයං අග්ගසාවකෙ අක්කොසිතුකාමො ආගතො, සක්කා නු ඛො පටිසෙධෙතු’’න්ති. තතො ‘‘න සක්කා පටිසෙධෙතුං, ථෙරෙසු අපරජ්ඣිත්වා ආගතො, එකංසෙන පන පදුමනිරයෙ නිබ්බත්තිස්සතී’’ති දිස්වා ‘‘සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානෙපි නාම ගරහන්තං සුත්වා න නිසෙධෙතී’’ති වාදමොචනත්ථං අරියූපවාදස්ස ච මහාසාවජ්ජභාවදස්සනත්ථං මා හෙවන්ති තික්ඛත්තුං පටිසෙධෙසි. තත්ථ මා හෙවන්ති මා එවං අභණි. සද්ධායිකොති සද්ධාය ආගමකරො පසාදාවහො, සද්ධාතබ්බවචනො වා. පච්චයිකොති පත්තියායිතබ්බවචනො.

පක්කාමීති කම්මානුභාවෙන චොදියමානො පක්කාමි. ඔකාසකතඤ්හි කම්මං න සක්කා පටිබාහිතුං. අචිරපක්කන්තස්සාති පක්කන්තස්ස සතො නචිරෙනෙව. සබ්බො කායො ඵුටො අහොසීති කෙසග්ගමත්තම්පි ඔකාසං අවජ්ජෙත්වා සකලසරීරං අට්ඨීනි භින්දිත්වා උග්ගතාහි පීළකාහි අජ්ඣොත්ථටං අහොසි. යස්මා පන බුද්ධානුභාවෙන තථාරූපං කම්මං බුද්ධානං සම්මුඛීභාවෙ විපාකං දාතුං න සක්කොති, දස්සනූපචාරෙ විජහිතමත්තෙ දෙති, තස්මා තස්ස අචිරපක්කන්තස්ස පීළකා උට්ඨහිංසු. කලායමත්තියොති චණකමත්තියො. බෙලුවසලාටුකමත්තියොති තරුණබෙලුවමත්තියො. පභිජ්ජිංසූති භිජ්ජිංසු. තාසු භින්නාසු සකලසරීරං පනසපක්කං විය අහොසි. සො පක්කෙන ගත්තෙන ජෙතවනද්වාරකොට්ඨකෙ විසගිලිතො මච්ඡො විය කදලිපත්තෙසු නිපජ්ජි. අථ ධම්මස්සවනත්ථං ආගතාගතා මනුස්සා ‘‘ධි කොකාලික, ධි කොකාලික, අයුත්තමකාසි, අත්තනොයෙව මුඛං නිස්සාය අනයබ්යසනං පත්තොසී’’ති ආහංසු. තෙසං සද්දං සුත්වා ආරක්ඛදෙවතා ධික්කාරමකංසු, ආරක්ඛදෙවතානං ආකාසදෙවතාති ඉමිනා උපායෙන යාව අකනිට්ඨභවනා එකධික්කාරො උදපාදි.

තුරූති කොකාලිකස්ස උපජ්ඣායො තුරුත්ථෙරො නාම අනාගාමිඵලං වත්වා බ්රහ්මලොකෙ නිබ්බත්තො. සො භුම්මට්ඨදෙවතා ආදිං කත්වා ‘‘අයුත්තං කොකාලිකෙන කතං අග්ගසාවකෙ අන්තිමවත්ථුනා අබ්භාචික්ඛන්තෙනා’’ති පරම්පරාය බ්රහ්මලොකසම්පත්තං තං සද්දං සුත්වා ‘‘මා මය්හං පස්සන්තස්සෙව වරාකො නස්සි, ඔවදිස්සාමි නං ථෙරෙසු චිත්තප්පසාදත්ථායා’’ති ආගන්ත්වා තස්ස පුරතො අට්ඨාසි. තං සන්ධායෙතං වුත්තං – ‘‘තුරූ පච්චෙකබ්රහ්මා’’ති. පෙසලාති පියසීලා. කොසි ත්වං, ආවුසොති නිසින්නකොව කබරක්ඛීනි උම්මීලෙත්වා එවමාහ. පස්ස යාවඤ්ච තෙ ඉදං අපරද්ධති යත්තකං තයා අපරද්ධං, අත්තනො නලාටෙ මහාගණ්ඩං අපස්සන්තො සාසපමත්තාය පීළකාය මං චොදෙතබ්බං මඤ්ඤසීති ආහ.

අථ නං ‘‘අදිට්ඨිප්පත්තො අයං කොකාලිකො, ගිලිතවිසො විය න කස්සචි වචනං න කරිස්සතී’’ති ඤත්වා පුරිසස්ස හීතිආදිමාහ. තත්ථ කුඨාරීති කුඨාරිසදිසා ඵරුසවාචා. ඡින්දතීති කුසලමූලසඞ්ඛාතෙ මූලෙයෙව නිකන්තති. නින්දියන්ති නින්දිතබ්බං දුස්සීලපුග්ගලං. පසංසතීති උත්තමත්ථෙ සම්භාවෙත්වා ඛීණාසවොති වදති. තං වා නින්දති යො පසංසියොති යො වා පසංසිතබ්බො ඛීණාසවො, තං අන්තිමවත්ථුනා චොදෙන්තො ‘‘දුස්සීලො අය’’න්ති වදති. විචිනාති මුඛෙන සො කලින්ති සො තං අපරාධං මුඛෙන විචිනාති නාම. කලිනාතෙනාති තෙන අපරාධෙන සුඛං න වින්දති. නින්දියපසංසාය හි පසංසියනින්දාය ච සමකොව විපාකො.

සබ්බස්සාපි සහාපි අත්තනාති සබ්බෙන සකෙන ධනෙනපි අත්තනාපි සද්ධිං යො අක්ඛෙසු ධනපරාජයො නාම, අයං අප්පමත්තකො අපරාධො. යො සුගතෙසූති යො පන සම්මග්ගතෙසු පුග්ගලෙසු චිත්තං දූසෙය්ය, අයං චිත්තපදොසොව තතො කලිතො මහන්තතරො කලි.

ඉදානි තස්ස මහන්තතරභාවං දස්සෙන්තො සතං සහස්සානන්තිආදිමාහ. තත්ථ සතං සහස්සානන්ති නිරබ්බුදගණනාය සතසහස්සඤ්ච. ඡත්තිංසතීති අපරානි ඡත්තිංසති නිරබ්බුදානි. පඤ්ච චාති අබ්බුදගණනාය පඤ්ච අබ්බුදානි. යමරියගරහීති යං අරියෙ ගරහන්තො නිරයං උපපජ්ජති, තත්ථ එත්තකං ආයුප්පමාණන්ති අත්ථො.

කාලමකාසීති උපජ්ඣායෙ පක්කන්තෙ කාලං අකාසි. පදුමනිරයන්ති පාටියෙක්කො පදුමනිරයො නාම නත්ථි, අවීචිමහානිරයස්මිංයෙව පන පදුමගණනාය පච්චිතබ්බෙ එකස්මිං ඨානෙ නිබ්බත්ති.

වීසතිඛාරිකොති මාගධකෙන පත්ථෙන චත්තාරො පත්ථා, කොසලරට්ඨෙ එකො පත්ථො හොති. තෙන පත්ථෙන චත්තාරො පත්ථා ආළ්හකං , චත්තාරි ආළ්හකානි දොණං, චතුදොණා මානිකා, චතුමානිකා ඛාරී, තාය ඛාරියා වීසතිඛාරිකො. තිලවාහොති මාගධකානං සුඛුමතිලානං තිලසකටං. අබ්බුදො නිරයොති අබ්බුදො නාම පාටියෙක්කො නිරයො නත්ථි, අවීචිම්හියෙව පන අබ්බුදගණනාය පච්චිතබ්බට්ඨානස්සෙතං නාමං. නිරබ්බුදාදීසුපි එසෙව නයො.

වස්සගණනාපි පනෙත්ථ එවං වෙදිතබ්බා – යථෙව හි සතං සතසහස්සානි කොටි හොති, එවං සතං සතසහස්සකොටියො පකොටි නාම හොති, සතං සතසහස්සපකොටියො කොටිපකොටි නාම, සතං සතසහස්සකොටිපකොටියො නහුතං, සතං සතසහස්සනහුතානි නින්නහුතං, සතං සතසහස්සනින්නහුතානි එකං අබ්බුදං, තතො වීසතිගුණං නිරබ්බුදං, එස නයො සබ්බත්ථාති. දසමං හෙට්ඨා වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

ථෙරවග්ගො චතුත්ථො.