📜

4. දානවග්ගො

1. පඨමදානසුත්තවණ්ණනා

31. චතුත්ථස්ස පඨමෙ ආසජ්ජ දානං දෙතීති පත්වා දානං දෙති. ආගතං දිස්වා තං මුහුත්තංයෙව නිසීදාපෙත්වා සක්කාරං කත්වා දානං දෙති, දස්සාමීති න කිලමෙති. භයාති ‘‘අයං අදායකො අකාරකො’’ති ගරහභයා, අපායභයා වා. අදාසිමෙති මය්හං පුබ්බෙ එස ඉදං නාම අදාසීති දෙති. දස්සති මෙති අනාගතෙ ඉදං නාම දස්සතීති දෙති. සාහු දානන්ති දානං නාම සාධු සුන්දරං බුද්ධාදීහි පණ්ඩිතෙහි පසත්ථන්ති දෙති. චිත්තාලඞ්කාරචිත්තපරික්ඛාරත්ථං දානං දෙතීති සමථවිපස්සනාචිත්තස්ස අලඞ්කාරත්ථඤ්චෙව පරික්ඛාරත්ථඤ්ච දෙති. දානඤ්හි චිත්තං මුදුං කරොති. යෙන ලද්ධො, සො ‘‘ලද්ධං මෙ’’ති මුදුචිත්තො හොති. යෙන දින්නං, සොපි ‘‘දින්නං මයා’’ති මුදුචිත්තො හොති. ඉති උභින්නං චිත්තං මුදුං කරොති. තෙනෙව ‘‘අදන්තදමන’’න්ති වුච්චති. යථාහ –

‘‘අදන්තදමනං දානං, අදානං දන්තදූසකං;

දානෙන පියවාචාය, උන්නමන්ති නමන්ති චා’’ති.

ඉමෙසු පන අට්ඨසු දානෙසු චිත්තාලඞ්කාරදානමෙව උත්තමන්ති.

2. දුතියදානසුත්තවණ්ණනා

32. දුතියෙ සද්ධාති යාය සද්ධාය දානං දෙති, සා සද්ධා. හිරියන්ති යාය හිරියා දානං දෙති, සාව අධිප්පෙතා. කුසලඤ්ච දානන්ති අනවජ්ජඤ්ච දානං. දිවියන්ති දිවඞ්ගමං.

3. දානවත්ථුසුත්තවණ්ණනා

33. තතියෙ දානවත්ථූනීති දානකාරණානි. ඡන්දා දානං දෙතීති පෙමෙන දානං දෙති. දොසාති දොසෙන කුද්ධො හුත්වා යං අත්ථි, තං වෙගෙන ගණ්හිත්වා දෙති. මොහාති මොහෙන මූළ්හො දෙති. භයාති ගරහභයෙන වා අපායභයෙන වා, තස්ස තස්සෙව වා පන භයෙන දෙති. කුලවංසන්ති කුලපවෙණිං.

4. ඛෙත්තසුත්තවණ්ණනා

34. චතුත්ථෙ න මහප්ඵලං හොතීති ධඤ්ඤඵලෙන මහප්ඵලං න හොති. න මහස්සාදන්ති යම්පිස්ස ඵලං හොති, තස්ස අස්සාදො න මහා හොති මන්දස්සාදං න මධුරං. න ඵාතිසෙය්යන්ති සෙය්යාපිස්ස න හොති වුඩ්ඪි, තස්ස මහන්තං වීහිථම්භසන්නිවෙසං න හොතීති අත්ථො. උන්නාමනින්නාමීති ථලනින්නවසෙන විසමතලං. තත්ථ ථලෙ උදකං න සණ්ඨාති, නින්නෙ අතිබහු තිට්ඨති. පාසාණසක්ඛරිකන්ති පත්ථරිත්වා ඨිතපිට්ඨිපාසාණෙහි ච ඛුද්දකපාසාණෙහි ච සක්ඛරාහි ච සමන්නාගතං. ඌසරන්ති උබ්භින්නලොණං. න ච ගම්භීරසිතන්ති ථද්ධභූමිතාය ගම්භීරානුගතං, නඞ්ගලමග්ගං කත්වා කසිතුං න සක්කා හොති, උත්තානනඞ්ගලමග්ගමෙව හොති. න ආයසම්පන්නන්ති න උදකාගමනසම්පන්නං. න අපායසම්පන්නන්ති පච්ඡාභාගෙ උදකනිග්ගමනමග්ගසම්පන්නං න හොති. න මාතිකාසම්පන්නන්ති න ඛුද්දකමහන්තීහි උදකමාතිකාහි සම්පන්නං හොති . න මරියාදසම්පන්නන්ති න කෙදාරමරියාදාහි සම්පන්නං. න මහප්ඵලන්තිආදීනි සබ්බානි විපාකඵලවසෙනෙව වෙදිතබ්බානි.

සම්පන්නෙති පරිපුණ්ණෙ සම්පත්තියුත්තෙ. පවුත්තා බීජසම්පදාති සම්පන්නං බීජං රොපිතං. දෙවෙසම්පාදයන්තම්හීති දෙවෙ සම්මා වස්සන්තෙ. අනීතිසම්පදා හොතීති කීටකිමිආදිපාණකඊතියා අභාවො එකා සම්පදා හොති. විරූළ්හීති වඩ්ඪි දුතියා සම්පදා හොති. වෙපුල්ලන්ති විපුලභාවො තතියා සම්පදා හොති. ඵලන්ති පරිපුණ්ණඵලං චතුත්ථී සම්පදා හොති. සම්පන්නසීලෙසූති පරිපුණ්ණසීලෙසු. භොජනසම්පදාති සම්පන්නං විවිධභොජනං. සම්පදානන්ති තිවිධං කුසලසම්පදං. උපනෙතීති සා භොජනසම්පදා උපනයති. කස්මා? සම්පන්නඤ්හිස්ස තං කතං, යස්මාස්ස තං කතකම්මං සම්පන්නං පරිපුණ්ණන්ති අත්ථො. සම්පන්නත්ථූධාති සම්පන්නො අත්ථු ඉධ. විජ්ජාචරණසම්පන්නොති තීහි විජ්ජාහි ච පඤ්චදසහි චරණධම්මෙහි ච සමන්නාගතො. ලද්ධාති එවරූපො පුග්ගලො චිත්තස්ස සම්පදං අවෙකල්ලපරිපුණ්ණභාවං ලභිත්වා. කරොති කම්මසම්පදන්ති පරිපුණ්ණකම්මං කරොති. ලභති චත්ථසම්පදන්ති අත්ථඤ්ච පරිපුණ්ණං ලභති. දිට්ඨිසම්පදන්ති විපස්සනාදිට්ඨිං. මග්ගසම්පදන්ති සොතාපත්තිමග්ගං. යාති සම්පන්නමානසොති පරිපුණ්ණචිත්තො හුත්වා අරහත්තං යාති. සා හොති සබ්බසම්පදාති සා සබ්බදුක්ඛෙහි විමුත්ති සබ්බසම්පදා නාම හොතීති.

5. දානූපපත්තිසුත්තවණ්ණනා

35. පඤ්චමෙ දානූපපත්තියොති දානපච්චයා උපපත්තියො. දහතීති ඨපෙති. අධිට්ඨාතීති තස්සෙව වෙවචනං. භාවෙතීති වඩ්ඪෙති. හීනෙ විමුත්තන්ති හීනෙසු පඤ්චසු කාමගුණෙසු විමුත්තං. උත්තරි අභාවිතන්ති තතො උත්තරිමග්ගඵලත්ථාය අභාවිතං. තත්රූපපත්තියා සංවත්තතීති යං ඨානං පත්ථෙත්වා කුසලං කතං, තත්ථ නිබ්බත්තනත්ථාය සංවත්තති. වීතරාගස්සාති මග්ගෙන වා සමුච්ඡින්නරාගස්ස සමාපත්තියා වා වික්ඛම්භිතරාගස්ස. දානමත්තෙනෙව හි බ්රහ්මලොකෙ නිබ්බත්තිතුං න සක්කා, දානං පන සමාධිවිපස්සනාචිත්තස්ස අලඞ්කාරපරිවාරං හොති. තතො දානෙන මුදුචිත්තො බ්රහ්මවිහාරෙ භාවෙත්වා බ්රහ්මලොකෙ නිබ්බත්තති. තෙන වුත්තං – ‘‘වීතරාගස්ස නො සරාගස්සා’’ති.

6. පුඤ්ඤකිරියවත්ථුසුත්තවණ්ණනා

36. ඡට්ඨෙ පුඤ්ඤකිරියානි ච තානි තෙසං තෙසං ආනිසංසානං වත්ථූනි චාති පුඤ්ඤකිරියවත්ථූනි. දානාදීනඤ්හි ලක්ඛණෙ චිත්තං ඨපෙත්වා ‘‘එවරූපං නාම අම්හෙහි දානං දාතබ්බං, සීලං රක්ඛිතබ්බං, භාවනා භාවෙතබ්බා’’ති සත්තා පුඤ්ඤානි කරොන්ති. දානමෙව දානමයං, දානචෙතනාසු වා පුරිමචෙතනාතො නිප්ඵන්නා සන්නිට්ඨාපකචෙතනා දානමයං සීලාදීහි සීලමයාදීනි විය. සෙසද්වයෙසුපි එසෙව නයො. පරිත්තං කතං හොතීති ථොකං මන්දං කතං හොති. නාභිසම්භොතීති න නිප්ඵජ්ජති. අකතං හොතීති භාවනායයොගොයෙව අනාරද්ධො හොතීති අත්ථො. මනුස්සදොභග්යන්ති මනුස්සෙසු සම්පත්තිරහිතං පඤ්චවිධං නීචකුලං. උපපජ්ජතීති පටිසන්ධිවසෙන උපගච්ඡති, තත්ථ නිබ්බත්තතීති අත්ථො. මත්තසො කතන්ති පමාණෙන කතං, ථොකං න බහු. මනුස්සසොභග්යන්ති මනුස්සෙසු සුභගභාවං තිවිධකුලසම්පත්තිං. අධිමත්තන්ති අධිකප්පමාණං බලවං වා. අධිගණ්හන්තීති අභිභවිත්වා ගණ්හන්ති, විසිට්ඨතරා ජෙට්ඨකා හොන්තීති අත්ථො.

7. සප්පුරිසදානසුත්තවණ්ණනා

37. සත්තමෙ සුචින්ති පරිසුද්ධං වණ්ණසම්පන්නං දෙති. පණීතන්ති රසූපපන්නං. කාලෙනාති යුත්තපත්තකාලෙන. කප්පියන්ති යං කප්පියං, තං දෙති. විචෙය්ය දෙතීති ‘‘ඉමස්ස දින්නං මහප්ඵලං භවිස්සති, ඉමස්ස න මහප්ඵල’’න්ති එවං පටිග්ගාහකපරියෙසනවසෙන දානං වා පණිධායවසෙන දානං වා විචිනිත්වා දෙති.

8. සප්පුරිසසුත්තවණ්ණනා

38. අට්ඨමෙ අත්ථායාති අත්ථත්ථාය. හිතාය සුඛායාති හිතත්ථාය සුඛත්ථාය. පුබ්බපෙතානන්ති පරලොකගතානං ඤාතීනං. ඉමස්මිං සුත්තෙ අනුප්පන්නෙ බුද්ධෙ චක්කවත්තිරාජානො බොධිසත්තා පච්චෙකබුද්ධා ලබ්භන්ති, බුද්ධකාලෙ බුද්ධා චෙව බුද්ධසාවකා ච. යථාවුත්තානඤ්හි එතෙසං අත්ථාය හිතාය සුඛාය සංවත්තන්ති. බහුන්නංවත අත්ථාය, සප්පඤ්ඤො ඝරමාවසන්ති සප්පඤ්ඤො ඝරෙ වසන්තො බහූනං වත අත්ථාය හොති. පුබ්බෙති පඨමෙව. පුබ්බෙකතමනුස්සරන්ති මාතාපිතූනං පුබ්බකාරගුණෙ අනුස්සරන්තො. සහධම්මෙනාති සකාරණෙන පච්චයපූජනෙන පූජෙති. අපචෙ බ්රහ්මචාරයොති බ්රහ්මචාරිනො අපචයති, නීචවුත්තිතං නෙසං ආපජ්ජති. පෙසලොති පියසීලො.

9. අභිසන්දසුත්තවණ්ණනා

39. නවමෙ දානානීති චෙතනාදානානි. අග්ගඤ්ඤානීතිආදීනං අත්ථො හෙට්ඨා වුත්තොයෙව.

10. දුච්චරිතවිපාකසුත්තවණ්ණනා

40. දසමෙ පාණාතිපාතොති පාණාතිපාතචෙතනා. සබ්බලහුසොති සබ්බලහුකො. අප්පායුකසංවත්තනිකොති තෙන පරිත්තකෙන කම්මවිපාකෙන අප්පායුකො හොති, දින්නමත්තාය වා පටිසන්ධියා විලීයති මාතුකුච්ඡිතො නික්ඛන්තමත්තෙ වා. එවරූපො හි න අඤ්ඤස්ස කස්සචි නිස්සන්දො, පාණාතිපාතස්සෙව ගතමග්ගො එසොති. භොගබ්යසනසංවත්තනිකොති යථා කාකණිකාමත්තම්පි හත්ථෙ න තිට්ඨති, එවං භොගබ්යසනං සංවත්තෙති. සපත්තවෙරසංවත්තනිකො හොතීති සහ සපත්තෙහි වෙරං සංවත්තෙති. තස්ස හි සපත්තා ච බහුකා හොන්ති. යො ච නං පස්සති, තස්මිං වෙරමෙව උප්පාදෙති න නිබ්බායති. එවරූපො හි පරස්ස රක්ඛිතගොපිතභණ්ඩෙ අපරාධස්ස නිස්සන්දො.

අභූතබ්භක්ඛානසංවත්තනිකො හොතීති අභූතෙන අබ්භක්ඛානං සංවත්තෙති, යෙන කෙනචි කතං තස්සෙව උපරි පතති. මිත්තෙහිභෙදනසංවත්තනිකොති මිත්තෙහි භෙදං සංවත්තෙති. යං යං මිත්තං කරොති, සො සො භිජ්ජතියෙව. අමනාපසද්දසංවත්තනිකොති අමනාපසද්දං සංවත්තෙති. යා සා වාචා කණ්ටකා කක්කසා කටුකා අභිසජ්ජනී මම්මච්ඡෙදිකා, ගතගතට්ඨානෙ තමෙව සුණාති, මනාපසද්දසවනං නාම න ලභති. එවරූපො ඵරුසවාචාය ගතමග්ගො නාම. අනාදෙය්යවාචාසංවත්තනිකොති අග්ගහෙතබ්බවචනතං සංවත්තෙති, ‘‘ත්වං කස්මා කථෙසි, කො හි තව වචනං ගහෙස්සතී’’ති වත්තබ්බතං ආපජ්ජති. අයං සම්ඵප්පලාපස්ස ගතමග්ගො. උම්මත්තකසංවත්තනිකො හොතීති උම්මත්තකභාවං සංවත්තෙති. තෙන හි මනුස්සො උම්මත්තො වා ඛිත්තචිත්තො වා එළමූගො වා හොති. අයං සුරාපානස්ස නිස්සන්දො. ඉමස්මිං සුත්තෙ වට්ටමෙව කථිතන්ති.

දානවග්ගො චතුත්ථො.