📜

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

අඞ්ගුත්තරනිකායො

අට්ඨකනිපාතපාළි

1. පඨමපණ්ණාසකං

1. මෙත්තාවග්ගො

1. මෙත්තාසුත්තං

1. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

[අ. නි. 11.15] ‘‘මෙත්තාය, භික්ඛවෙ, චෙතොවිමුත්තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්ථුකතාය අනුට්ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්ධාය අට්ඨානිසංසා පාටිකඞ්ඛා. කතමෙ අට්ඨ? සුඛං සුපති, සුඛං පටිබුජ්ඣති, න පාපකං සුපිනං පස්සති, මනුස්සානං පියො හොති, අමනුස්සානං පියො හොති, දෙවතා රක්ඛන්ති, නාස්ස අග්ගි වා විසං වා සත්ථං වා කමති, උත්තරිං අප්පටිවිජ්ඣන්තො බ්රහ්මලොකූපගො හොති. මෙත්තාය, භික්ඛවෙ, චෙතොවිමුත්තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්ථුකතාය අනුට්ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්ධාය ඉමෙ අට්ඨානිසංසා පාටිකඞ්ඛා’’ති.

‘‘යො ච මෙත්තං භාවයති, අප්පමාණං පටිස්සතො [පතිස්සතො (සී.)];

තනූ සංයොජනා හොන්ති, පස්සතො උපධික්ඛයං.

‘‘එකම්පි චෙ පාණමදුට්ඨචිත්තො,

මෙත්තායති කුසලී තෙන හොති;

සබ්බෙ ච පාණෙ මනසානුකම්පී,

පහූතමරියො පකරොති පුඤ්ඤං.

‘‘යෙ සත්තසණ්ඩං පථවිං විජෙත්වා,

රාජිසයො යජමානා අනුපරියගා;

අස්සමෙධං පුරිසමෙධං,

සම්මාපාසං වාජපෙය්යං නිරග්ගළං.

‘‘මෙත්තස්ස චිත්තස්ස සුභාවිතස්ස,

කලම්පි තෙ නානුභවන්ති සොළසිං;

චන්දප්පභා තාරගණාව සබ්බෙ,

යථා න අග්ඝන්ති කලම්පි සොළසිං [අයං පාදො බහූසු න දිස්සති].

‘‘යො න හන්ති න ඝාතෙති, න ජිනාති න ජාපයෙ;

මෙත්තංසො සබ්බභූතානං, වෙරං තස්ස න කෙනචී’’ති. පඨමං;

2. පඤ්ඤාසුත්තං

2. ‘‘අට්ඨිමෙ , භික්ඛවෙ, හෙතූ අට්ඨ පච්චයා ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තන්ති. කතමෙ අට්ඨ? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සත්ථාරං උපනිස්සාය විහරති අඤ්ඤතරං වා ගරුට්ඨානියං සබ්රහ්මචාරිං, යත්ථස්ස තිබ්බං හිරොත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හොති පෙමඤ්ච ගාරවො ච. අයං , භික්ඛවෙ, පඨමො හෙතු පඨමො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘සො තං සත්ථාරං උපනිස්සාය විහරන්තො අඤ්ඤතරං වා ගරුට්ඨානියං සබ්රහ්මචාරිං, යත්ථස්ස තිබ්බං හිරොත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හොති පෙමං ගාරවො ච, තෙ කාලෙන කාලං උපසඞ්කමිත්වා පරිපුච්ඡති පරිපඤ්හති – ‘ඉදං, භන්තෙ, කථං; ඉමස්ස කො අත්ථො’ති? තස්ස තෙ ආයස්මන්තො අවිවටඤ්චෙව විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච උත්තානී කරොන්ති, අනෙකවිහිතෙසු ච කඞ්ඛාඨානියෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛං පටිවිනොදෙන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, දුතියො හෙතු දුතියො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘සො තං ධම්මං සුත්වා ද්වයෙන වූපකාසෙන සම්පාදෙති – කායවූපකාසෙන ච චිත්තවූපකාසෙන ච. අයං, භික්ඛවෙ, තතියො හෙතු තතියො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු. අයං, භික්ඛවෙ, චතුත්ථො හෙතු චතුත්ථො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො. යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං [සත්ථා සබ්යඤ්ජනා (ක. සී.)] කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා [ධතා (සී. ස්යා. කං. පී.)] වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා. අයං, භික්ඛවෙ, පඤ්චමො හෙතු පඤ්චමො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. අයං, භික්ඛවෙ, ඡට්ඨො හෙතු ඡට්ඨො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘සඞ්ඝගතො ඛො පන අනානාකථිකො හොති අතිරච්ඡානකථිකො. සාමං වා ධම්මං භාසති පරං වා අජ්ඣෙසති අරියං වා තුණ්හීභාවං නාතිමඤ්ඤති. අයං, භික්ඛවෙ, සත්තමො හෙතු සත්තමො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘පඤ්චසු ඛො පන උපාදානක්ඛන්ධෙසු උදයබ්බයානුපස්සී විහරති – ‘ඉති රූපං, ඉති රූපස්ස සමුදයො, ඉති රූපස්ස අත්ථඞ්ගමො; ඉති වෙදනා, ඉති වෙදනාය සමුදයො, ඉති වෙදනාය අත්ථඞ්ගමො; ඉති සඤ්ඤා…පෙ… ඉති සඞ්ඛාරා…පෙ… ඉති විඤ්ඤාණං, ඉති විඤ්ඤාණස්ස සමුදයො, ඉති විඤ්ඤාණස්ස අත්ථඞ්ගමො’ති. අයං, භික්ඛවෙ, අට්ඨමො හෙතු අට්ඨමො පච්චයො ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

‘‘තමෙනං සබ්රහ්මචාරී එවං සම්භාවෙන්ති – ‘අයං ඛො ආයස්මා සත්ථාරං උපනිස්සාය විහරති අඤ්ඤතරං වා ගරුට්ඨානියං සබ්රහ්මචාරිං, යත්ථස්ස තිබ්බං හිරොත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හොති පෙමඤ්ච ගාරවො ච. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය [පියතාය ගරුතාය (ස්යා.)] භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘‘තං ඛො පනායමායස්මා සත්ථාරං උපනිස්සාය විහරන්තො අඤ්ඤතරං වා ගරුට්ඨානියං සබ්රහ්මචාරිං, යත්ථස්ස තිබ්බං හිරොත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හොති පෙමඤ්ච ගාරවො ච, තෙ කාලෙන කාලං උපසඞ්කමිත්වා පරිපුච්ඡති පරිපඤ්හති – ඉදං, භන්තෙ, කථං; ඉමස්ස කො අත්ථොති? තස්ස තෙ ආයස්මන්තො අවිවටඤ්චෙව විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච උත්තානී කරොන්ති, අනෙකවිහිතෙසු ච කඞ්ඛාඨානියෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛං පටිවිනොදෙන්ති. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘‘තං ඛො පනායමායස්මා ධම්මං සුත්වා ද්වයෙන වූපකාසෙන සම්පාදෙති – කායවූපකාසෙන ච චිත්තවූපකාසෙන ච. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘‘සීලවා ඛො පනායමායස්මා පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘‘බහුස්සුතො ඛො පනායමායස්මා සුතධරො සුතසන්නිචයො. යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘‘ආරද්ධවීරියො ඛො පනායමායස්මා විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘‘සඞ්ඝගතො ඛො පනායමායස්මා අනානාකථිකො හොති අතිරච්ඡානකථිකො. සාමං වා ධම්මං භාසති පරං වා අජ්ඣෙසති අරියං වා තුණ්හීභාවං නාතිමඤ්ඤති. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘‘පඤ්චසු ඛො පනායමායස්මා උපාදානක්ඛන්ධෙසු උදයබ්බයානුපස්සී විහරති – ඉති රූපං, ඉති රූපස්ස සමුදයො, ඉති රූපස්ස අත්ථඞ්ගමො; ඉති වෙදනා…පෙ… ඉති සඤ්ඤා…පෙ… ඉති සඞ්ඛාරා…පෙ… ඉති විඤ්ඤාණං, ඉති විඤ්ඤාණස්ස සමුදයො, ඉති විඤ්ඤාණස්ස අත්ථඞ්ගමොති. අද්ධා අයමායස්මා ජානං ජානාති පස්සං පස්සතී’ති! අයම්පි ධම්මො පියත්තාය ගරුත්තාය භාවනාය සාමඤ්ඤාය එකීභාවාය සංවත්තති.

‘‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ හෙතූ අට්ඨ පච්චයා ආදිබ්රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තන්තී’’ති. දුතියං.

3. පඨමඅප්පියසුත්තං

3. ‘‘අට්ඨහි , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං අප්පියො ච හොති අමනාපො ච අගරු ච අභාවනීයො ච. කතමෙහි අට්ඨහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පියපසංසී ච හොති, පියගරහී ච, ලාභකාමො ච, සක්කාරකාමො ච, අහිරිකො ච, අනොත්තප්පී ච, පාපිච්ඡො ච, මිච්ඡාදිට්ඨි ච. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං අප්පියො ච හොති අමනාපො ච අගරු ච අභාවනීයො ච.

‘‘අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො ච. කතමෙහි අට්ඨහි? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු න අප්පියපසංසී ච හොති, න පියගරහී ච, න ලාභකාමො ච, න සක්කාරකාමො ච, හිරීමා ච හොති, ඔත්තප්පී ච, අප්පිච්ඡො ච, සම්මාදිට්ඨි ච. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො චා’’ති. තතියං.

4. දුතියඅප්පියසුත්තං

4. ‘‘අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං අප්පියො ච හොති අමනාපො ච අගරු ච අභාවනීයො ච. කතමෙහි අට්ඨහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ලාභකාමො ච හොති, සක්කාරකාමො ච, අනවඤ්ඤත්තිකාමො ච, අකාලඤ්ඤූ ච, අමත්තඤ්ඤූ ච, අසුචි ච, බහුභාණී ච, අක්කොසකපරිභාසකො ච සබ්රහ්මචාරීනං. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං අප්පියො ච හොති අමනාපො ච අගරු ච අභාවනීයො ච.

‘‘අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො ච. කතමෙහි අට්ඨහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ලාභකාමො ච හොති, න සක්කාරකාමො ච, න අනවඤ්ඤත්තිකාමො ච, කාලඤ්ඤූ ච, මත්තඤ්ඤූ ච, සුචි ච, න බහුභාණී ච, අනක්කොසකපරිභාසකො ච සබ්රහ්මචාරීනං. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො චා’’ති. චතුත්ථං.

5. පඨමලොකධම්මසුත්තං

5. ‘‘අට්ඨිමෙ , භික්ඛවෙ, ලොකධම්මා ලොකං අනුපරිවත්තන්ති, ලොකො ච අට්ඨ ලොකධම්මෙ අනුපරිවත්තති. කතමෙ අට්ඨ? ලාභො ච, අලාභො ච, යසො ච, අයසො ච, නින්දා ච, පසංසා ච, සුඛඤ්ච, දුක්ඛඤ්ච. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ ලොකධම්මා ලොකං අනුපරිවත්තන්ති, ලොකො ච ඉමෙ අට්ඨ ලොකධම්මෙ අනුපරිවත්තතී’’ති.

‘‘ලාභො අලාභො ච යසායසො ච,

නින්දා පසංසා ච සුඛං දුඛඤ්ච;

එතෙ අනිච්චා මනුජෙසු ධම්මා,

අසස්සතා විපරිණාමධම්මා.

‘‘එතෙ ච ඤත්වා සතිමා සුමෙධො,

අවෙක්ඛති විපරිණාමධම්මෙ;

ඉට්ඨස්ස ධම්මා න මථෙන්ති චිත්තං,

අනිට්ඨතො නො පටිඝාතමෙති.

‘‘තස්සානුරොධා අථ වා විරොධා,

විධූපිතා අත්ථඞ්ගතා න සන්ති;

පදඤ්ච ඤත්වා විරජං අසොකං,

සම්මප්පජානාති භවස්ස පාරගූ’’ති. පඤ්චමං;

6. දුතියලොකධම්මසුත්තං

6. ‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, ලොකධම්මා ලොකං අනුපරිවත්තන්ති, ලොකො ච අට්ඨ ලොකධම්මෙ අනුපරිවත්තති. කතමෙ අට්ඨ? ලාභො ච, අලාභො ච, යසො ච, අයසො ච, නින්දා ච, පසංසා ච, සුඛඤ්ච, දුක්ඛඤ්ච. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ ලොකධම්මා ලොකං අනුපරිවත්තන්ති, ලොකො ච ඉමෙ අට්ඨ ලොකධම්මෙ අනුපරිවත්තති.

‘‘අස්සුතවතො, භික්ඛවෙ, පුථුජ්ජනස්ස උප්පජ්ජති ලාභොපි අලාභොපි යසොපි අයසොපි නින්දාපි පසංසාපි සුඛම්පි දුක්ඛම්පි. සුතවතොපි, භික්ඛවෙ, අරියසාවකස්ස උප්පජ්ජති ලාභොපි අලාභොපි යසොපි අයසොපි නින්දාපි පසංසාපි සුඛම්පි දුක්ඛම්පි. තත්ර, භික්ඛවෙ, කො විසෙසො කො අධිප්පයාසො [අධිප්පායො (සී.), අධිප්පායසො (ස්යා. කං.) අධි + ප + යසු + ණ = අධිප්පයාසො] කිං නානාකරණං සුතවතො අරියසාවකස්ස අස්සුතවතා පුථුජ්ජනෙනා’’ති? ‘‘භගවංමූලකා නො, භන්තෙ, ධම්මා භගවංනෙත්තිකා භගවංපටිසරණා. සාධු වත, භන්තෙ, භගවන්තංයෙව පටිභාතු එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථො. භගවතො සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති.

‘‘තෙන හි, භික්ඛවෙ, සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච – ‘‘අස්සුතවතො, භික්ඛවෙ, පුථුජ්ජනස්ස උප්පජ්ජති ලාභො. සො න ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘උප්පන්නො ඛො මෙ අයං ලාභො; සො ච ඛො අනිච්චො දුක්ඛො විපරිණාමධම්මො’ති යථාභූතං නප්පජානාති. උප්පජ්ජති අලාභො…පෙ… උප්පජ්ජති යසො… උප්පජ්ජති අයසො… උප්පජ්ජති නින්දා… උප්පජ්ජති පසංසා… උප්පජ්ජති සුඛං… උප්පජ්ජති දුක්ඛං. සො න ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘උප්පන්නං ඛො මෙ ඉදං දුක්ඛං; තඤ්ච ඛො අනිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්ම’න්ති යථාභූතං නප්පජානාති’’.

‘‘තස්ස ලාභොපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, අලාභොපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, යසොපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, අයසොපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, නින්දාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, පසංසාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, සුඛම්පි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, දුක්ඛම්පි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති. සො උප්පන්නං ලාභං අනුරුජ්ඣති, අලාභෙ පටිවිරුජ්ඣති; උප්පන්නං යසං අනුරුජ්ඣති, අයසෙ පටිවිරුජ්ඣති; උප්පන්නං පසංසං අනුරුජ්ඣති, නින්දාය පටිවිරුජ්ඣති; උප්පන්නං සුඛං අනුරුජ්ඣති, දුක්ඛෙ පටිවිරුජ්ඣති. සො එවං අනුරොධවිරොධසමාපන්නො න පරිමුච්චති ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි. ‘න පරිමුච්චති දුක්ඛස්මා’ති වදාමි’’.

‘‘සුතවතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, අරියසාවකස්ස උප්පජ්ජති ලාභො. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘උප්පන්නො ඛො මෙ අයං ලාභො; සො ච ඛො අනිච්චො දුක්ඛො විපරිණාමධම්මො’ති යථාභූතං පජානාති. උප්පජ්ජති අලාභො…පෙ… උප්පජ්ජති යසො… උප්පජ්ජති අයසො… උප්පජ්ජති නින්දා… උප්පජ්ජති පසංසා… උප්පජ්ජති සුඛං… උප්පජ්ජති දුක්ඛං. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘උප්පන්නං ඛො මෙ ඉදං දුක්ඛං; තඤ්ච ඛො අනිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්ම’න්ති යථාභූතං පජානාති’’.

‘‘තස්ස ලාභොපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, අලාභොපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, යසොපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, අයසොපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, නින්දාපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, පසංසාපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, සුඛම්පි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, දුක්ඛම්පි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති. සො උප්පන්නං ලාභං නානුරුජ්ඣති, අලාභෙ නප්පටිවිරුජ්ඣති; උප්පන්නං යසං නානුරුජ්ඣති, අයසෙ නප්පටිවිරුජ්ඣති; උප්පන්නං පසංසං නානුරුජ්ඣති, නින්දාය නප්පටිවිරුජ්ඣති; උප්පන්නං සුඛං නානුරුජ්ඣති, දුක්ඛෙ නප්පටිවිරුජ්ඣති. සො එවං අනුරොධවිරොධවිප්පහීනො පරිමුච්චති ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි. ‘පරිමුච්චති දුක්ඛස්මා’ති වදාමි. අයං ඛො, භික්ඛවෙ, විසෙසො අයං අධිප්පයාසො ඉදං නානාකරණං සුතවතො අරියසාවකස්ස අස්සුතවතා පුථුජ්ජනෙනා’’ති.

‘‘ලාභො අලාභො ච යසායසො ච,

නින්දා පසංසා ච සුඛං දුඛඤ්ච;

එතෙ අනිච්චා මනුජෙසු ධම්මා,

අසස්සතා විපරිණාමධම්මා.

‘‘එතෙ ච ඤත්වා සතිමා සුමෙධො,

අවෙක්ඛති විපරිණාමධම්මෙ;

ඉට්ඨස්ස ධම්මා න මථෙන්ති චිත්තං,

අනිට්ඨතො නො පටිඝාතමෙති.

‘‘තස්සානුරොධා අථ වා විරොධා,

විධූපිතා අත්ථඞ්ගතා න සන්ති;

පදඤ්ච ඤත්වා විරජං අසොකං,

සම්මප්පජානාති භවස්ස පාරගූ’’ති. ඡට්ඨං;

7. දෙවදත්තවිපත්තිසුත්තං

7. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ අචිරපක්කන්තෙ දෙවදත්තෙ. තත්ර භගවා දෙවදත්තං ආරබ්භ භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘සාධු, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධු, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධු, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධු , භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, අසද්ධම්මෙහි අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො’’.

[චූළව. 348] ‘‘කතමෙහි අට්ඨහි? ලාභෙන හි, භික්ඛවෙ, අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො. අලාභෙන, භික්ඛවෙ…පෙ… යසෙන, භික්ඛවෙ… අයසෙන, භික්ඛවෙ… සක්කාරෙන, භික්ඛවෙ… අසක්කාරෙන, භික්ඛවෙ… පාපිච්ඡතාය, භික්ඛවෙ… පාපමිත්තතාය, භික්ඛවෙ, අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨහි අසද්ධම්මෙහි අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො.

‘‘සාධු, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය, උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං … උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය.

‘‘කිඤ්ච [කථඤ්ච (ක.)], භික්ඛවෙ, භික්ඛු අත්ථවසං පටිච්ච උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය, උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය?

‘‘යං හිස්ස, භික්ඛවෙ, උප්පන්නං ලාභං අනභිභුය්ය [අනභිභූය්ය අනභිභූය්ය (ක.)] විහරතො උප්පජ්ජෙය්යුං ආසවා විඝාතපරිළාහා, උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය [අභිභූය්ය අභිභූය්ය (ක.)] විහරතො එවංස තෙ ආසවා විඝාතපරිළාහා න හොන්ති. යං හිස්ස, භික්ඛවෙ, උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අනභිභුය්ය විහරතො උප්පජ්ජෙය්යුං ආසවා විඝාතපරිළාහා, උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය විහරතො එවංස තෙ ආසවා විඝාතපරිළාහා න හොන්ති. ඉදං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අත්ථවසං පටිච්ච උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය, උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං … උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය.

‘‘තස්මාතිහ , භික්ඛවෙ, එවං සික්ඛිතබ්බං – ‘උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරිස්සාම, උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරිස්සාමා’ති. එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බ’’න්ති. සත්තමං.

8. උත්තරවිපත්තිසුත්තං

8. එකං සමයං ආයස්මා උත්තරො මහිසවත්ථුස්මිං විහරති සඞ්ඛෙය්යකෙ පබ්බතෙ වටජාලිකායං [ධවජාලිකායං (සී.), වට්ටජාලිකායං (ස්යා.)]. තත්ර ඛො ආයස්මා උත්තරො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොතී’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන වෙස්සවණො මහාරාජා උත්තරාය දිසාය දක්ඛිණං දිසං ගච්ඡති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අස්සොසි ඛො වෙස්සවණො මහාරාජා ආයස්මතො උත්තරස්ස මහිසවත්ථුස්මිං සඞ්ඛෙය්යකෙ පබ්බතෙ වටජාලිකායං භික්ඛූනං එවං ධම්මං දෙසෙන්තස්ස – ‘‘සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොතී’’ති.

අථ ඛො වෙස්සවණ්ණො මහාරාජා – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං [සම්මිඤ්ජිතං (සී. ස්යා. කං. පී.)] වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය [සම්මිඤ්ජෙය්ය (සී. ස්යා. කං. පී.)], එවමෙවං මහිසවත්ථුස්මිං සඞ්ඛෙය්යකෙ පබ්බතෙ වටජාලිකායං අන්තරහිතො දෙවෙසු තාවතිංසෙසු පාතුරහොසි. අථ ඛො වෙස්සවණ්ණො මහාරාජා යෙන සක්කො දෙවානමින්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා සක්කං දෙවානමින්දං එතදවොච – ‘‘යග්ඝෙ මාරිස, ජානෙය්යාසි! එසො ආයස්මා උත්තරො මහිසවත්ථුස්මිං සඞ්ඛෙය්යකෙ පබ්බතෙ වටජාලිකායං භික්ඛූනං එවං ධම්මං දෙසෙති – ‘සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති . සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරවිපත්තිං…පෙ… අත්තසම්පත්තිං… පරසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොතී’’’ති.

අථ ඛො සක්කො දෙවානමින්දො සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙවං දෙවෙසු තාවතිංසෙසු අන්තරහිතො මහිසවත්ථුස්මිං සඞ්ඛෙය්යකෙ පබ්බතෙ වටජාලිකායං ආයස්මතො උත්තරස්ස සම්මුඛෙ පාතුරහොසි. අථ ඛො සක්කො දෙවානමින්දො යෙනායස්මා උත්තරො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං උත්තරං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො සක්කො දෙවානමින්දො ආයස්මන්තං උත්තරං එතදවොච –

‘‘සච්චං කිර, භන්තෙ, ආයස්මා උත්තරො භික්ඛූනං එවං ධම්මං දෙසෙසි – ‘සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති, සාධාවුසො, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරවිපත්තිං…පෙ… අත්තසම්පත්තිං… පරසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොතී’’’ ති? ‘‘එවං, දෙවානමින්දා’’ති. ‘‘කිං පනිදං [කිං පන (ස්යා.)], භන්තෙ, ආයස්මතො උත්තරස්ස සකං පටිභානං [සකපටිභානං උපාදාය (ක.)], උදාහු තස්ස භගවතො වචනං අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්සා’’ති? ‘‘තෙන හි, දෙවානමින්ද, උපමං තෙ කරිස්සාමි. උපමාය මිධෙකච්චෙ විඤ්ඤූ පුරිසා භාසිතස්ස අත්ථං ආජාන’’න්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, දෙවානමින්ද, ගාමස්ස වා නිගමස්ස වා අවිදූරෙ මහාධඤ්ඤරාසි. තතො මහාජනකායො ධඤ්ඤං ආහරෙය්ය – කාජෙහිපි පිටකෙහිපි උච්ඡඞ්ගෙහිපි අඤ්ජලීහිපි . යො නු ඛො, දෙවානමින්ද, තං මහාජනකායං උපසඞ්කමිත්වා එවං පුච්ඡෙය්ය – ‘කුතො ඉමං ධඤ්ඤං ආහරථා’ති, කථං බ්යාකරමානො නු ඛො, දෙවානමින්ද, සො මහාජනකායො සම්මා බ්යාකරමානො බ්යාකරෙය්යා’’ති? ‘‘‘අමුම්හා මහාධඤ්ඤරාසිම්හා ආහරාමා’ති ඛො, භන්තෙ, සො මහාජනකායො සම්මා බ්යාකරමානො බ්යාකරෙය්යා’’ති. ‘‘එවමෙවං ඛො, දෙවානමින්ද, යං කිඤ්චි සුභාසිතං සබ්බං තං තස්ස භගවතො වචනං අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස. තතො උපාදායුපාදාය මයං චඤ්ඤෙ ච භණාමා’’ති.

‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං භන්තෙ! යාව සුභාසිතං චිදං ආයස්මතා උත්තරෙන – ‘යං කිඤ්චි සුභාසිතං සබ්බං තං තස්ස භගවතො වචනං අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස . තතො උපාදායුපාදාය මයං චඤ්ඤෙ ච භණාමා’ති. එකමිදං, භන්තෙ උත්තර, සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ අචිරපක්කන්තෙ දෙවදත්තෙ. තත්ර ඛො භගවා දෙවදත්තං ආරබ්භ භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘සාධු, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාලෙන කාලං අත්තවිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. සාධු, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාලෙන කාලං පරවිපත්තිං…පෙ… අත්තසම්පත්තිං… පරසම්පත්තිං පච්චවෙක්ඛිතා හොති. අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, අසද්ධම්මෙහි අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො. කතමෙහි අට්ඨහි? ලාභෙන හි, භික්ඛවෙ, අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො; අලාභෙන, භික්ඛවෙ…පෙ… යසෙන, භික්ඛවෙ … අයසෙන, භික්ඛවෙ… සක්කාරෙන, භික්ඛවෙ… අසක්කාරෙන, භික්ඛවෙ… පාපිච්ඡතාය, භික්ඛවෙ… පාපමිත්තතාය , භික්ඛවෙ, අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨහි අසද්ධම්මෙහි අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො දෙවදත්තො ආපායිකො නෙරයිකො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො.

‘‘සාධු, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය; උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය.

‘‘කිඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අත්ථවසං පටිච්ච උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය; උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය?

‘‘යං හිස්ස, භික්ඛවෙ, උප්පන්නං ලාභං අනභිභුය්ය විහරතො උප්පජ්ජෙය්යුං ආසවා විඝාතපරිළාහා, උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය විහරතො එවංස තෙ ආසවා විඝාතපරිළාහා න හොන්ති. යං හිස්ස, භික්ඛවෙ, උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අනභිභුය්ය විහරතො උප්පජ්ජෙය්යුං ආසවා විඝාතපරිළාහා, උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය විහරතො එවංස තෙ ආසවා විඝාතපරිළාහා න හොන්ති. ඉදං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අත්ථවසං පටිච්ච උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය; උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං … උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරෙය්ය.

‘‘තස්මාතිහ, භික්ඛවෙ, එවං සික්ඛිතබ්බං – උප්පන්නං ලාභං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරිස්සාම, උප්පන්නං අලාභං…පෙ… උප්පන්නං යසං… උප්පන්නං අයසං… උප්පන්නං සක්කාරං… උප්පන්නං අසක්කාරං… උප්පන්නං පාපිච්ඡතං… උප්පන්නං පාපමිත්තතං අභිභුය්ය අභිභුය්ය විහරිස්සාමාති. එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බ’’න්ති.

‘‘එත්තාවතා, භන්තෙ උත්තර, මනුස්සෙසු චතස්සො පරිසා – භික්ඛූ, භික්ඛුනියො, උපාසකා, උපාසිකායො. නායං ධම්මපරියායො කිස්මිඤ්චි උපට්ඨිතො [පතිට්ඨිතො (සී. ස්යා.)]. උග්ගණ්හතු, භන්තෙ, ආයස්මා උත්තරො ඉමං ධම්මපරියායං. පරියාපුණාතු, භන්තෙ, ආයස්මා උත්තරො ඉමං ධම්මපරියායං. ධාරෙතු, භන්තෙ, ආයස්මා උත්තරො ඉමං ධම්මපරියායං. අත්ථසංහිතො අයං, භන්තෙ, ධම්මපරියායො ආදිබ්රහ්මචරියකො’’ති [ආදිබ්රහ්මචරියිකො (සී. ක.)]. අට්ඨමං.

9. නන්දසුත්තං

9. ‘‘‘කුලපුත්තො’ති, භික්ඛවෙ, නන්දං සම්මා වදමානො වදෙය්ය. ‘බලවා’ති, භික්ඛවෙ, නන්දං සම්මා වදමානො වදෙය්ය. ‘පාසාදිකො’ති, භික්ඛවෙ, නන්දං සම්මා වදමානො වදෙය්ය. ‘තිබ්බරාගො’ති, භික්ඛවෙ, නන්දං සම්මා වදමානො වදෙය්ය. කිමඤ්ඤත්ර, භික්ඛවෙ, නන්දො ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරො, භොජනෙ මත්තඤ්ඤූ, ජාගරියං අනුයුත්තො, සතිසම්පජඤ්ඤෙන සමන්නාගතො, යෙහි [යෙන (ක.)] නන්දො සක්කොති පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරිතුං! තත්රිදං, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරතාය හොති. සචෙ , භික්ඛවෙ, නන්දස්ස පුරත්ථිමා දිසා ආලොකෙතබ්බා හොති, සබ්බං චෙතසා සමන්නාහරිත්වා නන්දො පුරත්ථිමං දිසං ආලොකෙති – ‘එවං මෙ පුරත්ථිමං දිසං ආලොකයතො නාභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවිස්සන්තී’ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති.

‘‘සචෙ , භික්ඛවෙ, නන්දස්ස පච්ඡිමා දිසා ආලොකෙතබ්බා හොති…පෙ… උත්තරා දිසා ආලොකෙතබ්බා හොති… දක්ඛිණා දිසා ආලොකෙතබ්බා හොති… උද්ධං උල්ලොකෙතබ්බා හොති… අධො ඔලොකෙතබ්බා හොති… අනුදිසා අනුවිලොකෙතබ්බා හොති, සබ්බං චෙතසා සමන්නාහරිත්වා නන්දො අනුදිසං අනුවිලොකෙති – ‘එවං මෙ අනුදිසං අනුවිලොකයතො නාභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවිස්සන්තී’ති. ඉතිහ තත්ථ සම්පජානො හොති. ඉදං ඛො, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරතාය හොති.

‘‘තත්රිදං, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතාය හොති. ඉධ, භික්ඛවෙ, නන්දො පටිසඞ්ඛා යොනිසො ආහාරං ආහාරෙති – ‘නෙව දවාය න මදාය න මණ්ඩනාය න විභූසනාය, යාවදෙව ඉමස්ස කායස්ස ඨිතියා යාපනාය විහිංසූපරතියා බ්රහ්මචරියානුග්ගහාය ඉති පුරාණඤ්ච වෙදනං පටිහඞ්ඛාමි, නවඤ්ච වෙදනං න උප්පාදෙස්සාමි, යාත්රා ච මෙ භවිස්සති අනවජ්ජතා ච ඵාසුවිහාරො චා’ති. ඉදං ඛො, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස භොජනෙ මත්තඤ්ඤුතාය හොති.

‘‘තත්රිදං, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස ජාගරියානුයොගස්මිං හොති. ඉධ , භික්ඛවෙ, නන්දො දිවසං චඞ්කමෙන නිසජ්ජාය ආවරණීයෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පරිසොධෙති; රත්තියා පඨමං යාමං චඞ්කමෙන නිසජ්ජාය ආවරණීයෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පරිසොධෙති ; රත්තියා මජ්ඣිමං යාමං දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්යං කප්පෙති පාදෙ පාදං අච්චාධාය සතො සම්පජානො උට්ඨානසඤ්ඤං මනසි කරිත්වා; රත්තියා පච්ඡිමං යාමං පච්චුට්ඨාය චඞ්කමෙන නිසජ්ජාය ආවරණීයෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පරිසොධෙති. ඉදං ඛො, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස ජාගරියානුයොගස්මිං හොති.

‘‘තත්රිදං, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස සතිසම්පජඤ්ඤස්මිං හොති. ඉධ, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස විදිතා වෙදනා උප්පජ්ජන්ති, විදිතා උපට්ඨහන්ති, විදිතා අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති; විදිතා සඤ්ඤා…පෙ… විදිතා විතක්කා…පෙ… අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. ඉදං ඛො, භික්ඛවෙ, නන්දස්ස සතිසම්පජඤ්ඤස්මිං හොති.

‘‘කිමඤ්ඤත්ර, භික්ඛවෙ, නන්දො ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරො, භොජනෙ මත්තඤ්ඤූ, ජාගරියං අනුයුත්තො , සතිසම්පජඤ්ඤෙන සමන්නාගතො, යෙහි නන්දො සක්කොති පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරිතු’’න්ති! නවමං.

10. කාරණ්ඩවසුත්තං

10. එකං සමයං භගවා චම්පායං විහරති ගග්ගරාය පොක්ඛරණියා තීරෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භික්ඛූ භික්ඛුං ආපත්තියා චොදෙන්ති. සො භික්ඛු භික්ඛූහි ආපත්තියා චොදියමානො අඤ්ඤෙනාඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති.

අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘නිද්ධමථෙතං , භික්ඛවෙ, පුග්ගලං; නිද්ධමථෙතං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලං. අපනෙය්යෙසො [අපනෙය්යො සො (සී.), අපනෙය්යො (ස්යා.)], භික්ඛවෙ, පුග්ගලො. කිං වො තෙන පරපුත්තෙන විසොධිතෙන [කිං වොපරපුත්තො විහෙඨියති (සී.), කිං පරපුත්තො විහෙඨෙති (ස්යා.), කිං වො පරපුත්තා විහෙඨෙති (පී.), කිං සො පරපුත්තො විසොධෙති (ක.)]! ඉධ , භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස තාදිසංයෙව හොති අභික්කන්තං පටික්කන්තං ආලොකිතං විලොකිතං සමිඤ්ජිතං පසාරිතං සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණං, සෙය්යථාපි අඤ්ඤෙසං භද්දකානං භික්ඛූනං – යාවස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං න පස්සන්ති. යතො ච ඛ්වස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං පස්සන්ති, තමෙනං එවං ජානන්ති – ‘සමණදූසීවායං [සමණරූපී (ක.)] සමණපලාපො සමණකාරණ්ඩවො’ති [සමණකරණ්ඩවොති (ක.)]. තමෙනං ඉති විදිත්වා බහිද්ධා නාසෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? මා අඤ්ඤෙ භද්දකෙ භික්ඛූ දූසෙසී’’ති!

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සම්පන්නෙ යවකරණෙ යවදූසී [යවරූපී (ක.)] ජායෙථ යවපලාපො යවකාරණ්ඩවොති. තස්ස තාදිසංයෙව මූලං හොති, සෙය්යථාපි අඤ්ඤෙසං භද්දකානං යවානං; තාදිසංයෙව නාළං හොති, සෙය්යථාපි අඤ්ඤෙසං භද්දකානං යවානං; තාදිසංයෙව පත්තං හොති, සෙය්යථාපි අඤ්ඤෙසං භද්දකානං යවානං – යාවස්ස සීසං න නිබ්බත්තති. යතො ච ඛ්වස්ස සීසං නිබ්බත්තති, තමෙනං එවං ජානන්ති – ‘යවදූසීවායං යවපලාපො යවකාරණ්ඩවො’ති . තමෙනං ඉති විදිත්වා සමූලං උප්පාටෙත්වා බහිද්ධා යවකරණස්ස ඡඩ්ඩෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? මා අඤ්ඤෙ භද්දකෙ යවෙ දූසෙසීති!

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චස්ස පුග්ගලස්ස තාදිසංයෙව හොති අභික්කන්තං පටික්කන්තං ආලොකිතං විලොකිතං සමිඤ්ජිතං පසාරිතං සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණං, සෙය්යථාපි අඤ්ඤෙසං භද්දකානං භික්ඛූනං – යාවස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං න පස්සන්ති. යතො ච ඛ්වස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං පස්සන්ති, තමෙනං එවං ජානන්ති – ‘සමණදූසීවායං සමණපලාපො සමණකාරණ්ඩවො’ති. තමෙනං ඉති විදිත්වා බහිද්ධා නාසෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? මා අඤ්ඤෙ භද්දකෙ භික්ඛූ දූසෙසීති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහතො ධඤ්ඤරාසිස්ස ඵුණමානස්ස [වුය්හමානස්ස (සී. පී.), ඵුසයමානස්ස (ස්යා.), පුනමානස්ස (?)] තත්ථ යානි තානි ධඤ්ඤානි දළ්හානි සාරවන්තානි තානි එකමන්තං පුඤ්ජං හොති, යානි පන තානි ධඤ්ඤානි දුබ්බලානි පලාපානි තානි වාතො එකමන්තං අපවහති [අපකස්සති (සී.)]. තමෙනං සාමිකා සම්මජ්ජනිං ගහෙත්වා භිය්යොසොමත්තාය අපසම්මජ්ජන්ති. තං කිස්ස හෙතු? මා අඤ්ඤෙ භද්දකෙ ධඤ්ඤෙ දූසෙසීති! එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චස්ස පුග්ගලස්ස තාදිසංයෙව හොති අභික්කන්තං පටික්කන්තං ආලොකිතං විලොකිතං සමිඤ්ජිතං පසාරිතං සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණං, සෙය්යථාපි අඤ්ඤෙසං භද්දකානං භික්ඛූනං – යාවස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං න පස්සන්ති. යතො ච ඛ්වස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං පස්සන්ති, තමෙනං එවං ජානන්ති – ‘සමණදූසීවායං සමණපලාපො සමණකාරණ්ඩවො’ති. තමෙනං ඉති විදිත්වා බහිද්ධා නාසෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? මා අඤ්ඤෙ භද්දකෙ භික්ඛූ දූසෙසීති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසො උදපානපනාළියත්ථිකො තිණ්හං කුඨාරිං [කුධාරිං (ස්යා. කං. ක.)] ආදාය වනං පවිසෙය්ය. සො යං යදෙව රුක්ඛං කුඨාරිපාසෙන ආකොටෙය්ය තත්ථ යානි තානි රුක්ඛානි දළ්හානි සාරවන්තානි තානි කුඨාරිපාසෙන ආකොටිතානි කක්ඛළං පටිනදන්ති; යානි පන තානි රුක්ඛානි අන්තොපූතීනි අවස්සුතානි කසම්බුජාතානි තානි කුඨාරිපාසෙන ආකොටිතානි දද්දරං පටිනදන්ති. තමෙනං මූලෙ ඡින්දති, මූලෙ ඡින්දිත්වා අග්ගෙ ඡින්දති, අග්ගෙ ඡින්දිත්වා අන්තො සුවිසොධිතං විසොධෙති, අන්තො සුවිසොධිතං විසොධෙත්වා උදපානපනාළිං යොජෙති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ , ඉධෙකච්චස්ස පුග්ගලස්ස තාදිසංයෙව හොති අභික්කන්තං පටික්කන්තං ආලොකිතං විලොකිතං සමිඤ්ජිතං පසාරිතං සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණං, සෙය්යථාපි අඤ්ඤෙසං භද්දකානං භික්ඛූනං – යාවස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං න පස්සන්ති. යතො ච ඛ්වස්ස භික්ඛූ ආපත්තිං පස්සන්ති, තමෙනං එවං ජානන්ති – ‘සමණදූසීවායං සමණපලාපො සමණකාරණ්ඩවො’ති. තමෙනං ඉති විදිත්වා බහිද්ධා නාසෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? මා අඤ්ඤෙ භද්දකෙ භික්ඛූ දූසෙසී’’ති.

‘‘සංවාසායං විජානාථ, පාපිච්ඡො කොධනො ඉති;

මක්ඛී ථම්භී පළාසී ච, ඉස්සුකී මච්ඡරී සඨො.

‘‘සන්තවාචො ජනවති, සමණො විය භාසති;

රහො කරොති කරණං, පාපදිට්ඨි අනාදරො.

‘‘සංසප්පී ච මුසාවාදී, තං විදිත්වා යථාතථං;

සබ්බෙ සමග්ගා හුත්වාන, අභිනිබ්බජ්ජයාථ [අභිනිබ්බිජ්ජයෙථ (ක.)] නං.

‘‘කාරණ්ඩවං [කරණ්ඩවං (ක.) සු. නි. 283 පස්සිතබ්බං] නිද්ධමථ, කසම්බුං අපකස්සථ [අවකස්සථ (ක.)];

තතො පලාපෙ වාහෙථ, අස්සමණෙ සමණමානිනෙ.

‘‘නිද්ධමිත්වාන පාපිච්ඡෙ, පාපආචාරගොචරෙ;

සුද්ධාසුද්ධෙහි සංවාසං, කප්පයව්හො පතිස්සතා;

තතො සමග්ගා නිපකා, දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සථා’’ති. දසමං;

මෙත්තාවග්ගො පඨමො.

තස්සුද්දානං –

මෙත්තං පඤ්ඤා ච ද්වෙ පියා, ද්වෙ ලොකා ද්වෙ විපත්තියො;

දෙවදත්තො ච උත්තරො, නන්දො කාරණ්ඩවෙන චාති.