📜

3. ගහපතිවග්ගො

1. පඨමඋග්ගසුත්තං

21. එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං . තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි ‘‘අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි [අබ්භුතධම්මෙහි (ස්යා. ක.)] සමන්නාගතං උග්ගං ගහපතිං වෙසාලිකං ධාරෙථා’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.

අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන උග්ගස්ස ගහපතිනො වෙසාලිකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො උග්ගො ගහපති වෙසාලිකො යෙන සො භික්ඛු තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං භික්ඛුං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො උග්ගං ගහපතිං වෙසාලිකං සො භික්ඛු එතදවොච –

‘‘අට්ඨහි ඛො ත්වං, ගහපති, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො. කතමෙ තෙ, ගහපති, අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙහි ත්වං සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’’ති? ‘‘න ඛො අහං, භන්තෙ, ජානාමි – කතමෙහි අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතොති. අපි ච, භන්තෙ, යෙ මෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා සංවිජ්ජන්ති, තං සුණොහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, ගහපතී’’ති ඛො සො භික්ඛු උග්ගස්ස ගහපතිනො වෙසාලිකස්ස පච්චස්සොසි. උග්ගො ගහපති වෙසාලිකො එතදවොච – ‘‘යදාහං, භන්තෙ, භගවන්තං පඨමං දූරතොව අද්දසං; සහ දස්සනෙනෙව මෙ, භන්තෙ , භගවතො චිත්තං පසීදි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති’’.

‘‘සො ඛො අහං, භන්තෙ, පසන්නචිත්තො භගවන්තං පයිරුපාසිං. තස්ස මෙ භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි , සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං; කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා මං භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තං මුදුචිත්තං විනීවරණචිත්තං උදග්ගචිත්තං පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය; එවමෙවං ඛො මෙ තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – ‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්ම’න්ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ, දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ තත්ථෙව බුද්ධඤ්ච ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච සරණං අගමාසිං, බ්රහ්මචරියපඤ්චමානි ච සික්ඛාපදානි සමාදියිං. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, දුතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘තස්ස මය්හං, භන්තෙ, චතස්සො කොමාරියො පජාපතියො අහෙසුං. අථ ඛ්වාහං, භන්තෙ, යෙන තා පජාපතියො තෙනුපසඞ්කමිං; උපසඞ්කමිත්වා තා පජාපතියො එතදවචං – ‘මයා ඛො, භගිනියො, බ්රහ්මචරියපඤ්චමානි සික්ඛාපදානි සමාදින්නානි [සමාදිණ්ණානි (සී. ක.)]. යා ඉච්ඡති සා ඉධෙව භොගෙ ච භුඤ්ජතු පුඤ්ඤානි ච කරොතු, සකානි වා ඤාතිකුලානි ගච්ඡතු. හොති වා පන පුරිසාධිප්පායො, කස්ස වො දම්මී’ති? එවං වුත්තෙ සා, භන්තෙ, ජෙට්ඨා පජාපති මං එතදවොච – ‘ඉත්ථන්නාමස්ස මං, අය්යපුත්ත, පුරිසස්ස දෙහී’ති. අථ ඛො අහං, භන්තෙ, තං පුරිසං පක්කොසාපෙත්වා වාමෙන හත්ථෙන පජාපතිං ගහෙත්වා දක්ඛිණෙන හත්ථෙන භිඞ්ගාරං ගහෙත්වා තස්ස පුරිසස්ස ඔණොජෙසිං. කොමාරිං ඛො පනාහං, භන්තෙ, දාරං පරිච්චජන්තො නාභිජානාමි චිත්තස්ස අඤ්ඤථත්තං. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, තතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘සංවිජ්ජන්ති ඛො පන මෙ, භන්තෙ, කුලෙ භොගා. තෙ ච ඛො අප්පටිවිභත්තා සීලවන්තෙහි කල්යාණධම්මෙහි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, චතුත්ථො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘යං ඛො පනාහං, භන්තෙ, භික්ඛුං පයිරුපාසාමි; සක්කච්චංයෙව පයිරුපාසාමි, නො අසක්කච්චං. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඤ්චමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘සො චෙ, භන්තෙ, මෙ ආයස්මා ධම්මං දෙසෙති; සක්කච්චංයෙව සුණොමි, නො අසක්කච්චං. නො චෙ මෙ සො ආයස්මා ධම්මං දෙසෙති, අහමස්ස ධම්මං දෙසෙමි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ ඡට්ඨො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘අනච්ඡරියං ඛො පන මං, භන්තෙ, දෙවතා උපසඞ්කමිත්වා ආරොචෙන්ති – ‘ස්වාක්ඛාතො, ගහපති, භගවතා ධම්මො’ති. එවං වුත්තෙ අහං, භන්තෙ, තා දෙවතා එවං වදාමි – ‘වදෙය්යාථ වා එවං ඛො තුම්හෙ දෙවතා නො වා වදෙය්යාථ, අථ ඛො ස්වාක්ඛාතො භගවතා ධම්මො’ති. න ඛො පනාහං, භන්තෙ, අභිජානාමි තතොනිදානං චිත්තස්ස උන්නතිං [උණ්ණතිං (ක.) ධ. ස. 1121; විභ. 843, 845 පස්සිතබ්බං] – ‘මං වා දෙවතා උපසඞ්කමන්ති, අහං වා දෙවතාහි සද්ධිං සල්ලපාමී’ති. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, සත්තමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘යානිමානි, භන්තෙ, භගවතා දෙසිතානි පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි, නාහං තෙසං කිඤ්චි අත්තනි අප්පහීනං සමනුපස්සාමි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, අට්ඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති. ඉමෙ ඛො මෙ, භන්තෙ, අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා සංවිජ්ජන්ති. න ච ඛො අහං ජානාමි – කතමෙහි චාහං [කතමෙහිපහං (සී.), කතමෙහිපාහං (පී. ක.)] අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’’ති.

අථ ඛො සො භික්ඛු උග්ගස්ස ගහපතිනො වෙසාලිකස්ස නිවෙසනෙ පිණ්ඩපාතං ගහෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො සො භික්ඛු පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු යාවතකො අහොසි උග්ගෙන ගහපතිනා වෙසාලිකෙන සද්ධිං කථාසල්ලාපො, තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසි.

‘‘සාධු සාධු, භික්ඛු! යථා තං උග්ගො ගහපති වෙසාලිකො සම්මා බ්යාකරමානො බ්යාකරෙය්ය, ඉමෙහෙව ඛො, භික්ඛු, අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො උග්ගො ගහපති වෙසාලිකො මයා බ්යාකතො. ඉමෙහි ච පන, භික්ඛු, අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං උග්ගං ගහපතිං වෙසාලිකං ධාරෙහී’’ති. පඨමං.

2. දුතියඋග්ගසුත්තං

22. එකං සමයං භගවා වජ්ජීසු විහරති හත්ථිගාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං උග්ගං ගහපතිං හත්ථිගාමකං ධාරෙථා’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.

අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන උග්ගස්ස ගහපතිනො හත්ථිගාමකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො යෙන සො භික්ඛු තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං භික්ඛුං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො උග්ගං ගහපතිං හත්ථිගාමකං සො භික්ඛු එතදවොච – ‘‘අට්ඨහි ඛො ත්වං, ගහපති, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො. කතමෙ තෙ, ගහපති, අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙහි ත්වං සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’’ති?

‘‘න ඛො අහං, භන්තෙ, ජානාමි – කතමෙහි අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතොති. අපි ච, භන්තෙ, යෙ මෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා සංවිජ්ජන්ති, තං සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, ගහපතී’’ති ඛො සො භික්ඛු උග්ගස්ස ගහපතිනො හත්ථිගාමකස්ස පච්චස්සොසි. උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො එතදවොච – ‘‘යදාහං, භන්තෙ, නාගවනෙ පරිචරන්තො භගවන්තං පඨමං දූරතොව අද්දසං; සහ දස්සනෙනෙව මෙ, භන්තෙ, භගවතො චිත්තං පසීදි, සුරාමදො ච පහීයි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘සො ඛො අහං, භන්තෙ, පසන්නචිත්තො භගවන්තං පයිරුපාසිං. තස්ස මෙ භගවා අනුපුබ්බිං කථං කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං; කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා මං භගවා අඤ්ඤාසි කල්ලචිත්තං මුදුචිත්තං විනීවරණචිත්තං උදග්ගචිත්තං පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය; එවමෙවං ඛො මෙ තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – ‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං, සබ්බං තං නිරොධධම්ම’න්ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ, දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථුසාසනෙ තත්ථෙව බුද්ධඤ්ච ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච සරණං අගමාසිං, බ්රහ්මචරියපඤ්චමානි ච සික්ඛාපදානි සමාදියිං. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, දුතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘තස්ස මය්හං, භන්තෙ, චතස්සො කොමාරියො පජාපතියො අහෙසුං. අථ ඛ්වාහං, භන්තෙ, යෙන තා පජාපතියො තෙනුපසඞ්කමිං; උපසඞ්කමිත්වා තා පජාපතියො එතදවචං – ‘මයා ඛො, භගිනියො, බ්රහ්මචරියපඤ්චමානි සික්ඛාපදානි සමාදින්නානි. යා ඉච්ඡති සා ඉධෙව භොගෙ ච භුඤ්ජතු පුඤ්ඤානි ච කරොතු, සකානි වා ඤාතිකුලානි ගච්ඡතු. හොති වා පන පුරිසාධිප්පායො, කස්ස වො දම්මී’ති? එවං වුත්තෙ සා, භන්තෙ, ජෙට්ඨා පජාපති මං එතදවොච – ‘ඉත්ථන්නාමස්ස මං, අය්යපුත්ත, පුරිසස්ස දෙහී’ති. අථ ඛො අහං, භන්තෙ, තං පුරිසං පක්කොසාපෙත්වා වාමෙන හත්ථෙන පජාපතිං ගහෙත්වා දක්ඛිණෙන හත්ථෙන භිඞ්ගාරං ගහෙත්වා තස්ස පුරිසස්ස ඔණොජෙසිං. කොමාරිං ඛො පනාහං, භන්තෙ, දාරං පරිච්චජන්තො නාභිජානාමි චිත්තස්ස අඤ්ඤථත්තං. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, තතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘සංවිජ්ජන්ති ඛො පන මෙ, භන්තෙ, කුලෙ භොගා. තෙ ච ඛො අප්පටිවිභත්තා සීලවන්තෙහි කල්යාණධම්මෙහි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, චතුත්ථො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘යං ඛො පනාහං, භන්තෙ, භික්ඛුං පයිරුපාසාමි; සක්කච්චංයෙව පයිරුපාසාමි, නො අසක්කච්චං. සො චෙ මෙ ආයස්මා ධම්මං දෙසෙති; සක්කච්චංයෙව සුණොමි, නො අසක්කච්චං. නො චෙ මෙ සො ආයස්මා ධම්මං දෙසෙති, අහමස්ස ධම්මං දෙසෙමි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, පඤ්චමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘අනච්ඡරියං ඛො පන, භන්තෙ, සඞ්ඝෙ නිමන්තිතෙ දෙවතා උපසඞ්කමිත්වා ආරොචෙන්ති – ‘අසුකො, ගහපති, භික්ඛු උභතොභාගවිමුත්තො අසුකො පඤ්ඤාවිමුත්තො අසුකො කායසක්ඛී අසුකො දිට්ඨිප්පත්තො [දිට්ඨප්පත්තො (ක.)] අසුකො සද්ධාවිමුත්තො අසුකො ධම්මානුසාරී අසුකො සද්ධානුසාරී අසුකො සීලවා කල්යාණධම්මො අසුකො දුස්සීලො පාපධම්මො’ති. සඞ්ඝං ඛො පනාහං, භන්තෙ, පරිවිසන්තො නාභිජානාමි එවං චිත්තං උප්පාදෙන්තො – ‘ඉමස්ස වා ථොකං දෙමි ඉමස්ස වා බහුක’න්ති. අථ ඛ්වාහං, භන්තෙ, සමචිත්තොව දෙමි. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, ඡට්ඨො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘අනච්ඡරියං ඛො පන මං, භන්තෙ, දෙවතා උපසඞ්කමිත්වා ආරොචෙන්ති – ‘ස්වාක්ඛාතො, ගහපති, භගවතා ධම්මො’ති. එවං වුත්තෙ අහං, භන්තෙ, තා දෙවතා එවං වදෙමි – ‘වදෙය්යාථ වා එවං ඛො තුම්හෙ දෙවතා නො වා වදෙය්යාථ, අථ ඛො ස්වාක්ඛාතො භගවතා ධම්මො’ති. න ඛො පනාහං, භන්තෙ, අභිජානාමි තතොනිදානං චිත්තස්ස උන්නතිං – ‘මං තා දෙවතා උපසඞ්කමන්ති, අහං වා දෙවතාහි සද්ධිං සල්ලපාමී’ති. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, සත්තමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති.

‘‘සචෙ ඛො පනාහං, භන්තෙ, භගවතො පඨමතරං කාලං කරෙය්යං, අනච්ඡරියං ඛො පනෙතං යං මං භගවා එවං බ්යාකරෙය්ය – ‘නත්ථි තං සංයොජනං යෙන සංයුත්තො උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො පුන ඉමං ලොකං ආගච්ඡෙය්යා’ති. අයං ඛො මෙ, භන්තෙ, අට්ඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො සංවිජ්ජති. ඉමෙ ඛො මෙ, භන්තෙ, අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා සංවිජ්ජන්ති. න ච ඛො අහං ජානාමි – කතමෙහි චාහං අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’’ති.

‘‘අථ ඛො සො භික්ඛු උග්ගස්ස ගහපතිනො හත්ථිගාමකස්ස නිවෙසනෙ පිණ්ඩපාතං ගහෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි. අථ ඛො සො භික්ඛු පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු යාවතකො අහොසි උග්ගෙන ගහපතිනා හත්ථිගාමකෙන සද්ධිං කථාසල්ලාපො, තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසි.

‘‘සාධු සාධු, භික්ඛු! යථා තං උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො සම්මා බ්යාකරමානො බ්යාකරෙය්ය, ඉමෙහෙව ඛො භික්ඛු, අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො උග්ගො ගහපති හත්ථිගාමකො මයා බ්යාකතො. ඉමෙහි ච පන, භික්ඛු, අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං උග්ගං ගහපතිං හත්ථිගාමකං ධාරෙහී’’ති. දුතියං.

3. පඨමහත්ථකසුත්තං

23. එකං සමයං භගවා ආළවියං විහරති අග්ගාළවෙ චෙතියෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘සත්තහි , භික්ඛවෙ, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං හත්ථකං ආළවකං ධාරෙථ. කතමෙහි සත්තහි? සද්ධො හි, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; සීලවා, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; හිරීමා, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; ඔත්තප්පී, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; බහුස්සුතො, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; චාගවා, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; පඤ්ඤවා, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං හත්ථකං ආළවකං ධාරෙථා’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.

අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන හත්ථකස්ස ආළවකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො හත්ථකො ආළවකො යෙන සො භික්ඛු තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං භික්ඛුං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො හත්ථකං ආළවකං සො භික්ඛු එතදවොච –

‘‘සත්තහි ඛො ත්වං, ආවුසො, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො. කතමෙහි සත්තහි? ‘සද්ධො, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; සීලවා…පෙ… හිරිමා… ඔත්තප්පී… බහුස්සුතො… චාගවා… පඤ්ඤවා, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො’ති. ඉමෙහි ඛො ත්වං, ආවුසො, සත්තහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’’ති. ‘‘කච්චිත්ථ, භන්තෙ, න කොචි ගිහී අහොසි ඔදාතවසනො’’ති? ‘‘න හෙත්ථ, ආවුසො , කොචි ගිහී අහොසි ඔදාතවසනො’’ති. ‘‘සාධු, භන්තෙ, යදෙත්ථ න කොචි ගිහී අහොසි ඔදාතවසනො’’ති.

අථ ඛො සො භික්ඛු හත්ථකස්ස ආළවකස්ස නිවෙසනෙ පිණ්ඩපාතං ගහෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි . අථ ඛො සො භික්ඛු පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි ; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඉධාහං, භන්තෙ, පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන හත්ථකස්ස ආළවකස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමිං; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදිං. අථ ඛො, භන්තෙ, හත්ථකො ආළවකො යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො අහං, භන්තෙ, හත්ථකං ආළවකං එතදවචං – ‘සත්තහි ඛො ත්වං, ආවුසො, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො. කතමෙහි සත්තහි? සද්ධො, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; සීලවා…පෙ… හිරිමා… ඔත්තප්පී… බහුස්සුතො… චාගවා… පඤ්ඤවා, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකොති. ඉමෙහි ඛො ත්වං, ආවුසො, සත්තහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භගවතා බ්යාකතො’ති.

‘‘එවං වුත්තෙ, භන්තෙ, හත්ථකො මං එතදවොච – ‘කච්චිත්ථ, භන්තෙ, න කොචි ගිහී අහොසි ඔදාතවසනො’ති? ‘න හෙත්ථ, ආවුසො, කොචි ගිහී අහොසි ඔදාතවසනො’ති. ‘සාධු, භන්තෙ, යදෙත්ථ න කොචි ගිහී අහොසි ඔදාතවසනො’’’ති.

‘‘සාධු සාධු, භික්ඛු! අප්පිච්ඡො සො, භික්ඛු, කුලපුත්තො . සන්තෙයෙව අත්තනි කුසලධම්මෙ න ඉච්ඡති පරෙහි ඤායමානෙ [පඤ්ඤාපයමානෙ (ක.)]. තෙන හි ත්වං, භික්ඛු, ඉමිනාපි අට්ඨමෙන අච්ඡරියෙන අබ්භුතෙන ධම්මෙන සමන්නාගතං හත්ථකං ආළවකං ධාරෙහි, යදිදං අප්පිච්ඡතායා’’ති. තතියං.

4. දුතියහත්ථකසුත්තං

24. එකං සමයං භගවා ආළවියං විහරති අග්ගාළවෙ චෙතියෙ. අථ ඛො හත්ථකො ආළවකො පඤ්චමත්තෙහි උපාසකසතෙහි පරිවුතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො හත්ථකං ආළවකං භගවා එතදවොච – ‘‘මහතී ඛො ත්යායං, හත්ථක, පරිසා. කථං පන ත්වං, හත්ථක, ඉමං මහතිං පරිසං සඞ්ගණ්හාසී’’ති? ‘‘යානිමානි, භන්තෙ, භගවතා දෙසිතානි [අ. නි. 4.32; දී. නි. 3.313] චත්තාරි සඞ්ගහවත්ථූනි, තෙහාහං [තෙනාහං (සී.)] ඉමං මහතිං පරිසං සඞ්ගණ්හාමි. අහං, භන්තෙ, යං ජානාමි – ‘අයං දානෙන සඞ්ගහෙතබ්බො’ති, තං දානෙන සඞ්ගණ්හාමි; යං ජානාමි – ‘අයං පෙය්යවජ්ජෙන සඞ්ගහෙතබ්බො’ති, තං පෙය්යවජ්ජෙන සඞ්ගණ්හාමි; යං ජානාමි – ‘අයං අත්ථචරියාය සඞ්ගහෙතබ්බො’ති, තං අත්ථචරියාය සඞ්ගණ්හාමි; යං ජානාමි – ‘අයං සමානත්තතාය සඞ්ගහෙතබ්බො’ති, තං සමානත්තතාය සඞ්ගණ්හාමි. සංවිජ්ජන්ති ඛො පන මෙ, භන්තෙ, කුලෙ භොගා. දලිද්දස්ස ඛො නො තථා සොතබ්බං මඤ්ඤන්තී’’ති. ‘‘සාධු සාධු, හත්ථක! යොනි ඛො ත්යායං, හත්ථක, මහතිං පරිසං සඞ්ගහෙතුං. යෙ හි කෙචි, හත්ථක, අතීතමද්ධානං මහතිං පරිසං සඞ්ගහෙසුං, සබ්බෙ තෙ ඉමෙහෙව චතූහි සඞ්ගහවත්ථූහි මහතිං පරිසං සඞ්ගහෙසුං. යෙපි හි කෙචි, හත්ථක, අනාගතමද්ධානං මහතිං පරිසං සඞ්ගණ්හිස්සන්ති , සබ්බෙ තෙ ඉමෙහෙව චතූහි සඞ්ගහවත්ථූහි මහතිං පරිසං සඞ්ගණ්හිස්සන්ති. යෙපි හි කෙචි, හත්ථක, එතරහි මහතිං පරිසං සඞ්ගණ්හන්ති, සබ්බෙ තෙ ඉමෙහෙව චතූහි සඞ්ගහවත්ථූහි මහතිං පරිසං සඞ්ගණ්හන්තී’’ති.

අථ ඛො හත්ථකො ආළවකො භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි . අථ ඛො භගවා අචිරපක්කන්තෙ හත්ථකෙ ආළවකෙ භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අට්ඨහි, භික්ඛවෙ, අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං හත්ථකං ආළවකං ධාරෙථ. කතමෙහි අට්ඨහි? සද්ධො, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; සීලවා, භික්ඛවෙ…පෙ… හිරීමා… ඔත්තප්පී… බහුස්සුතො… චාගවා… පඤ්ඤවා, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො; අප්පිච්ඡො, භික්ඛවෙ, හත්ථකො ආළවකො. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨහි අච්ඡරියෙහි අබ්භුතෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං හත්ථකං ආළවකං ධාරෙථා’’ති. චතුත්ථං.

5. මහානාමසුත්තං

25. එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ. අථ ඛො මහානාමො සක්කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො මහානාමො සක්කො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, උපාසකො හොතී’’ති? ‘‘යතො ඛො, මහානාම, බුද්ධං සරණං ගතො හොති, ධම්මං සරණං ගතො හොති, සඞ්ඝං සරණං ගතො හොති; එත්තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො හොතී’’ති.

‘‘කිත්තාවතා පන, භන්තෙ, උපාසකො සීලවා හොතී’’ති? ‘‘යතො ඛො, මහානාම , උපාසකො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති, අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති, කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතො හොති, මුසාවාදා පටිවිරතො හොති, සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො හොති; එත්තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො සීලවා හොතී’’ති.

‘‘කිත්තාවතා පන, භන්තෙ, උපාසකො අත්තහිතාය පටිපන්නො හොති, නො පරහිතායා’’ති? ‘‘යතො ඛො, මහානාම, උපාසකො අත්තනාව සද්ධාසම්පන්නො හොති, නො පරං සද්ධාසම්පදාය සමාදපෙති [සමාදාපෙති (?)]; අත්තනාව සීලසම්පන්නො හොති, නො පරං සීලසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනාව චාගසම්පන්නො හොති, නො පරං චාගසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනාව භික්ඛූනං දස්සනකාමො හොති, නො පරං භික්ඛූනං දස්සනෙ සමාදපෙති; අත්තනාව සද්ධම්මං සොතුකාමො හොති, නො පරං සද්ධම්මස්සවනෙ සමාදපෙති; අත්තනාව සුතානං ධම්මානං ධාරණජාතිකො හොති, නො පරං ධම්මධාරණාය සමාදපෙති; අත්තනාව සුතානං ධම්මානං අත්ථූපපරික්ඛිතා හොති, නො පරං අත්ථූපපරික්ඛාය සමාදපෙති; අත්තනාව අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති, නො පරං ධම්මානුධම්මප්පටිපත්තියා සමාදපෙති. එත්තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො අත්තහිතාය පටිපන්නො හොති, නො පරහිතායා’’ති.

‘‘කිත්තාවතා පන, භන්තෙ, උපාසකො අත්තහිතාය ච පටිපන්නො හොති පරහිතාය චා’’ති? ‘‘යතො ඛො, මහානාම, උපාසකො අත්තනා ච සද්ධාසම්පන්නො හොති, පරඤ්ච සද්ධාසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනා ච සීලසම්පන්නො හොති, පරඤ්ච සීලසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනා ච චාගසම්පන්නො හොති, පරඤ්ච චාගසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනා ච භික්ඛූනං දස්සනකාමො හොති, පරඤ්ච භික්ඛූනං දස්සනෙ සමාදපෙති; අත්තනා ච සද්ධම්මං සොතුකාමො හොති, පරඤ්ච සද්ධම්මස්සවනෙ සමාදපෙති; අත්තනා ච සුතානං ධම්මානං ධාරණජාතිකො හොති, පරඤ්ච ධම්මධාරණාය සමාදපෙති; අත්තනා ච සුතානං ධම්මානං අත්ථූපපරික්ඛිතා හොති, පරඤ්ච අත්ථූපපරික්ඛාය සමාදපෙති, අත්තනා ච අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති, පරඤ්ච ධම්මානුධම්මප්පටිපත්තියා සමාදපෙති. එත්තාවතා ඛො, මහානාම, උපාසකො අත්තහිතාය ච පටිපන්නො හොති පරහිතාය චා’’ති. පඤ්චමං.

6. ජීවකසුත්තං

26. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ජීවකම්බවනෙ. අථ ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, උපාසකො හොතී’’ති? ‘‘යතො ඛො, ජීවක, බුද්ධං සරණං ගතො හොති, ධම්මං සරණං ගතො හොති, සඞ්ඝං සරණං ගතො හොති; එත්තාවතා ඛො ජීවක, උපාසකො හොතී’’ති.

‘‘කිත්තාවතා පන, භන්තෙ, උපාසකො සීලවා හොතී’’ති? ‘‘යතො ඛො, ජීවක, උපාසකො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති…පෙ… සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො හොති; එත්තාවතා ඛො, ජීවක, උපාසකො සීලවා හොතී’’ති.

‘‘කිත්තාවතා පන, භන්තෙ, උපාසකො අත්තහිතාය පටිපන්නො හොති, නො පරහිතායා’’ති? ‘‘යතො ඛො, ජීවක, උපාසකො අත්තනාව සද්ධාසම්පන්නො හොති, නො පරං සද්ධාසම්පදාය සමාදපෙති…පෙ… අත්තනාව අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති, නො පරං ධම්මානුධම්මප්පටිපත්තියා සමාදපෙති. එත්තාවතා ඛො, ජීවක, උපාසකො අත්තහිතාය පටිපන්නො හොති, නො පරහිතායා’’ති.

‘‘කිත්තාවතා පන, භන්තෙ, උපාසකො අත්තහිතාය ච පටිපන්නො හොති පරහිතාය චා’’ති? ‘‘යතො ඛො, ජීවක, උපාසකො අත්තනා ච සද්ධාසම්පන්නො හොති, පරඤ්ච සද්ධාසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනා ච සීලසම්පන්නො හොති, පරඤ්ච සීලසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනා ච චාගසම්පන්නො හොති, පරඤ්ච චාගසම්පදාය සමාදපෙති; අත්තනා ච භික්ඛූනං දස්සනකාමො හොති, පරඤ්ච භික්ඛූනං දස්සනෙ සමාදපෙති; අත්තනා ච සද්ධම්මං සොතුකාමො හොති, පරඤ්ච සද්ධම්මස්සවනෙ සමාදපෙති; අත්තනා ච සුතානං ධම්මානං ධාරණජාතිකො හොති, පරඤ්ච ධම්මධාරණාය සමාදපෙති; අත්තනා ච සුතානං ධම්මානං අත්ථූපපරික්ඛිතා හොති, පරඤ්ච අත්ථූපපරික්ඛාය සමාදපෙති; අත්තනා ච අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති, පරඤ්ච ධම්මානුධම්මප්පටිපත්තියා සමාදපෙති. එත්තාවතා ඛො, ජීවක, උපාසකො අත්තහිතාය ච පටිපන්නො හොති පරහිතාය චා’’ති. ඡට්ඨං.

7. පඨමබලසුත්තං

27. ‘‘අට්ඨිමානි , භික්ඛවෙ, බලානි. කතමානි අට්ඨ? රුණ්ණබලා, භික්ඛවෙ, දාරකා, කොධබලා මාතුගාමා, ආවුධබලා චොරා, ඉස්සරියබලා රාජානො, උජ්ඣත්තිබලා බාලා, නිජ්ඣත්තිබලා පණ්ඩිතා, පටිසඞ්ඛානබලා බහුස්සුතා, ඛන්තිබලා සමණබ්රාහ්මණා – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ බලානී’’ති. සත්තමං.

8. දුතියබලසුත්තං

28. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං භගවා එතදවොච – ‘‘කති නු ඛො, සාරිපුත්ත, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති? ‘‘අට්ඨ, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති.

‘‘කතමානි අට්ඨ? [අ. නි. 10.90; පටි. ම. 2.44] ඉධ, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො අනිච්චතො සබ්බෙ සඞ්ඛාරා යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨා හොන්ති. යම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො අනිච්චතො සබ්බෙ සඞ්ඛාරා යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨා හොන්ති, ඉදම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලං හොති, යං බලං ආගම්ම ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො අඞ්ගාරකාසූපමා කාමා යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨා හොන්ති. යම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො අඞ්ගාරකාසූපමා කාමා යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨා හොන්ති, ඉදම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලං හොති, යං බලං ආගම්ම ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො විවෙකනින්නං චිත්තං හොති විවෙකපොණං විවෙකපබ්භාරං විවෙකට්ඨං නෙක්ඛම්මාභිරතං බ්යන්තිභූතං සබ්බසො ආසවට්ඨානියෙහි ධම්මෙහි. යම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො විවෙකනින්නං චිත්තං හොති විවෙකපොණං විවෙකපබ්භාරං විවෙකට්ඨං නෙක්ඛම්මාභිරතං බ්යන්තිභූතං සබ්බසො ආසවට්ඨානියෙහි ධම්මෙහි, ඉදම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලං හොති, යං බලං ආගම්ම ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො චත්තාරො සතිපට්ඨානා භාවිතා හොන්ති සුභාවිතා. යම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො චත්තාරො සතිපට්ඨානා භාවිතා හොන්ති සුභාවිතා, ඉදම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලං හොති, යං බලං ආගම්ම ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො චත්තාරො ඉද්ධිපාදා භාවිතා හොන්ති සුභාවිතා…පෙ… පඤ්චින්ද්රියානි භාවිතානි හොන්ති සුභාවිතානි…පෙ… සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා භාවිතා හොන්ති සුභාවිතා…පෙ… අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවිතො හොති සුභාවිතො. යම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවිතො හොති සුභාවිතො, ඉදම්පි, භන්තෙ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලං හොති, යං බලං ආගම්ම ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති.

‘‘ඉමානි ඛො, භන්තෙ, අට්ඨ ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො බලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො ඛීණාසවො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති – ‘ඛීණා මෙ ආසවා’’’ති. අට්ඨමං.

9. අක්ඛණසුත්තං

29. ‘‘‘ඛණකිච්චො ලොකො, ඛණකිච්චො ලොකො’ති, භික්ඛවෙ, අස්සුතවා පුථුජ්ජනො භාසති, නො ච ඛො සො ජානාති ඛණං වා අක්ඛණං වා. අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, අක්ඛණා අසමයා බ්රහ්මචරියවාසාය. කතමෙ අට්ඨ? ඉධ, භික්ඛවෙ, තථාගතො ච ලොකෙ උප්පන්නො හොති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා, ධම්මො ච දෙසියති ඔපසමිකො පරිනිබ්බානිකො සම්බොධගාමී සුගතප්පවෙදිතො; අයඤ්ච පුග්ගලො නිරයං උපපන්නො හොති. අයං, භික්ඛවෙ, පඨමො අක්ඛණො අසමයො බ්රහ්මචරියවාසාය.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො ච ලොකෙ උප්පන්නො හොති…පෙ… සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා, ධම්මො ච දෙසියති ඔපසමිකො පරිනිබ්බානිකො සම්බොධගාමී සුගතප්පවෙදිතො; අයඤ්ච පුග්ගලො තිරච්ඡානයොනිං උපපන්නො හොති…පෙ….

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ…පෙ… අයඤ්ච පුග්ගලො පෙත්තිවිසයං උපපන්නො හොති…පෙ….

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ…පෙ… අයඤ්ච පුග්ගලො අඤ්ඤතරං දීඝායුකං දෙවනිකායං උපපන්නො හොති…පෙ….

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ…පෙ… අයඤ්ච පුග්ගලො පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු පච්චාජාතො හොති, සො ච හොති අවිඤ්ඤාතාරෙසු මිලක්ඛෙසු [මිලක්ඛූසු (ස්යා. ක.) දී. නි. 3.358], යත්ථ නත්ථි ගති භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං…පෙ… පඤ්චමො අක්ඛණො අසමයො බ්රහ්මචරියවාසාය.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ…පෙ… අයඤ්ච පුග්ගලො මජ්ඣිමෙසු ජනපදෙසු පච්චාජාතො හොති, සො ච හොති මිච්ඡාදිට්ඨිකො විපරීතදස්සනො – ‘නත්ථි දින්නං, නත්ථි යිට්ඨං, නත්ථි හුතං, නත්ථි සුකතදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකො, නත්ථි අයං ලොකො, නත්ථි පරො ලොකො, නත්ථි මාතා, නත්ථි පිතා, නත්ථි සත්තා ඔපපාතිකා, නත්ථි ලොකෙ සමණබ්රාහ්මණා සම්මග්ගතා සම්මා පටිපන්නා යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති…පෙ….

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ…පෙ… අයඤ්ච පුග්ගලො මජ්ඣිමෙසු ජනපදෙසු පච්චාජාතො හොති , සො ච හොති දුප්පඤ්ඤො ජළො එළමූගො අප්පටිබලො සුභාසිතදුබ්භාසිතස්ස අත්ථමඤ්ඤාතුං. අයං, භික්ඛවෙ, සත්තමො අක්ඛණො අසමයො බ්රහ්මචරියවාසාය.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො ච ලොකෙ අනුප්පන්නො හොති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො…පෙ… සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා. ධම්මො ච න දෙසියති ඔපසමිකො පරිනිබ්බානිකො සම්බොධගාමී සුගතප්පවෙදිතො. අයඤ්ච පුග්ගලො මජ්ඣිමෙසු ජනපදෙසු පච්චාජාතො හොති, සො ච හොති පඤ්ඤවා අජළො අනෙළමූගො පටිබලො සුභාසිතදුබ්භාසිතස්ස අත්ථමඤ්ඤාතුං. අයං, භික්ඛවෙ, අට්ඨමො අක්ඛණො අසමයො බ්රහ්මචරියවාසාය. ‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ අක්ඛණා අසමයා බ්රහ්මචරියවාසාය’’’.

‘‘එකොව ඛො, භික්ඛවෙ, ඛණො ච සමයො ච බ්රහ්මචරියවාසාය. කතමො එකො? ඉධ, භික්ඛවෙ, තථාගතො ච ලොකෙ උප්පන්නො හොති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා. ධම්මො ච දෙසියති ඔපසමිකො පරිනිබ්බානිකො සම්බොධගාමී සුගතප්පවෙදිතො. අයඤ්ච පුග්ගලො මජ්ඣිමෙසු ජනපදෙසු පච්චාජාතො හොති, සො ච හොති පඤ්ඤවා අජළො අනෙළමූගො පටිබලො සුභාසිතදුබ්භාසිතස්ස අත්ථමඤ්ඤාතුං. අයං, භික්ඛවෙ, එකොව ඛණො ච සමයො ච බ්රහ්මචරියවාසායා’’ති.

‘‘මනුස්සලාභං [මනුස්සලොකං (ස්යා.)] ලද්ධාන, සද්ධම්මෙ සුප්පවෙදිතෙ;

යෙ ඛණං නාධිගච්ඡන්ති, අතිනාමෙන්ති තෙ ඛණං.

‘‘බහූ හි අක්ඛණා වුත්තා, මග්ගස්ස අන්තරායිකා;

කදාචි කරහචි ලොකෙ, උප්පජ්ජන්ති තථාගතා.

‘‘තයිදං [තස්සිදං (ක.)] සම්මුඛීභූතං, යං ලොකස්මිං සුදුල්ලභං;

මනුස්සපටිලාභො ච, සද්ධම්මස්ස ච දෙසනා;

අලං වායමිතුං තත්ථ, අත්තකාමෙන [අත්ථකාමෙන (සී. ස්යා. ක.)] ජන්තුනා.

‘‘කථං විජඤ්ඤා සද්ධම්මං, ඛණො වෙ [වො (ස්යා.)] මා උපච්චගා;

ඛණාතීතා හි සොචන්ති, නිරයම්හි සමප්පිතා.

‘‘ඉධ චෙ නං විරාධෙති, සද්ධම්මස්ස නියාමතං [නියාමිතං (ස්යා.)];

වාණිජොව අතීතත්ථො, චිරත්තං [චිරන්තං (ක.)] අනුතපිස්සති.

‘‘අවිජ්ජානිවුතො පොසො, සද්ධම්මං අපරාධිකො;

ජාතිමරණසංසාරං, චිරං පච්චනුභොස්සති.

‘‘යෙ ච ලද්ධා මනුස්සත්තං, සද්ධම්මෙ සුප්පවෙදිතෙ;

අකංසු සත්ථු වචනං, කරිස්සන්ති කරොන්ති වා.

‘‘ඛණං පච්චවිදුං ලොකෙ, බ්රහ්මචරියං අනුත්තරං;

යෙ මග්ගං පටිපජ්ජිංසු, තථාගතප්පවෙදිතං.

‘‘යෙ සංවරා චක්ඛුමතා, දෙසිතාදිච්චබන්ධුනා;

තෙසු [තෙසං (ක.)] ගුත්තො සදා සතො, විහරෙ අනවස්සුතො.

‘‘සබ්බෙ අනුසයෙ ඡෙත්වා, මාරධෙය්යපරානුගෙ;

තෙ වෙ පාරඞ්ගතා [පාරගතා (සී. ස්යා. පී.)] ලොකෙ, යෙ පත්තා ආසවක්ඛය’’න්ති. නවමං;

10. අනුරුද්ධමහාවිතක්කසුත්තං

30. එකං සමයං භගවා භග්ගෙසු විහරති සුංසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා අනුරුද්ධො චෙතීසු විහරති පාචීනවංසදායෙ. අථ ඛො ආයස්මතො අනුරුද්ධස්ස රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘අප්පිච්ඡස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො මහිච්ඡස්ස; සන්තුට්ඨස්සායං ධම්මො , නායං ධම්මො අසන්තුට්ඨස්ස; පවිවිත්තස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො සඞ්ගණිකාරාමස්ස; ආරද්ධවීරියස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො කුසීතස්ස; උපට්ඨිතස්සතිස්සායං [උපට්ඨිතසතිස්සායං (සී. ස්යා. පී.)] ධම්මො, නායං ධම්මො මුට්ඨස්සතිස්ස [මුට්ඨසතිස්ස (සී. ස්යා. පී.)]; සමාහිතස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො අසමාහිතස්ස; පඤ්ඤවතො අයං ධම්මො, නායං ධම්මො දුප්පඤ්ඤස්සා’’ති.

අථ ඛො භගවා ආයස්මතො අනුරුද්ධස්ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය; එවමෙවං – භග්ගෙසු සුංසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ අන්තරහිතො චෙතීසු පාචීනවංසදායෙ ආයස්මතො අනුරුද්ධස්ස සම්මුඛෙ පාතුරහොසි. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ. ආයස්මාපි ඛො අනුරුද්ධො භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං

නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං භගවා එතදවොච –

‘‘සාධු සාධු, අනුරුද්ධ! සාධු ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, (යං තං මහාපුරිසවිතක්කං) [සත්ත මහාපුරිසවිතක්කෙ (සී. පී.) දී. නි. 3.358] විතක්කෙසි – ‘අප්පිච්ඡස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො මහිච්ඡස්ස; සන්තුට්ඨස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො අසන්තුට්ඨස්ස; පවිවිත්තස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො සඞ්ගණිකාරාමස්ස; ආරද්ධවීරියස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො කුසීතස්ස; උපට්ඨිතස්සතිස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො මුට්ඨස්සතිස්ස; සමාහිතස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො අසමාහිතස්ස; පඤ්ඤවතො අයං ධම්මො, නායං ධම්මො දුප්පඤ්ඤස්සා’ති. තෙන හි ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමම්පි අට්ඨමං මහාපුරිසවිතක්කං විතක්කෙහි – ‘නිප්පපඤ්චාරාමස්සායං ධම්මො නිප්පපඤ්චරතිනො, නායං ධම්මො පපඤ්චාරාමස්ස පපඤ්චරතිනො’’’ති.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, තතො ත්වං, අනුරුද්ධ, යාවදෙව [යාවදෙ (සං. නි. 2.152)] ආකඞ්ඛිස්සසි, විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරිස්සසි.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, තතො ත්වං, අනුරුද්ධ, යාවදෙව ආකඞ්ඛිස්සසි, විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරිස්සසි.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, තතො ත්වං, අනුරුද්ධ , යාවදෙව ආකඞ්ඛිස්සසි, පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛකො ච විහරිස්සසි සතො ච සම්පජානො සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදිස්සසි යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති – ‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරිස්සසි.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, තතො ත්වං, අනුරුද්ධ, යාවදෙව ආකඞ්ඛිස්සසි, සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරිස්සසි.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ ච අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, ඉමෙසඤ්ච චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී භවිස්සසි අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, තතො තුය්හං, අනුරුද්ධ, සෙය්යථාපි නාම ගහපතිස්ස වා ගහපතිපුත්තස්ස වා නානාරත්තානං දුස්සානං දුස්සකරණ්ඩකො පූරො; එවමෙවං තෙ පංසුකූලචීවරං ඛායිස්සති සන්තුට්ඨස්ස විහරතො රතියා අපරිතස්සාය ඵාසුවිහාරාය ඔක්කමනාය නිබ්බානස්ස.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ ච අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, ඉමෙසඤ්ච චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී භවිස්සසි අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, තතො තුය්හං, අනුරුද්ධ, සෙය්යථාපි නාම ගහපතිස්ස වා ගහපතිපුත්තස්ස වා සාලීනං ඔදනො විචිතකාළකො අනෙකසූපො අනෙකබ්යඤ්ජනො; එවමෙවං තෙ පිණ්ඩියාලොපභොජනං ඛායිස්සති සන්තුට්ඨස්ස විහරතො රතියා අපරිතස්සාය ඵාසුවිහාරාය ඔක්කමනාය නිබ්බානස්ස.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ ච අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, ඉමෙසඤ්ච චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී භවිස්සසි අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, තතො තුය්හං, අනුරුද්ධ, සෙය්යථාපි නාම ගහපතිස්ස වා ගහපතිපුත්තස්ස වා කූටාගාරං උල්ලිත්තාවලිත්තං නිවාතං ඵුසිතග්ගළං පිහිතවාතපානං; එවමෙවං තෙ රුක්ඛමූලසෙනාසනං ඛායිස්සති සන්තුට්ඨස්ස විහරතො රතියා අපරිතස්සාය ඵාසුවිහාරාය ඔක්කමනාය නිබ්බානස්ස.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ ච අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, ඉමෙසඤ්ච චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී භවිස්සසි අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, තතො තුය්හං, අනුරුද්ධ , සෙය්යථාපි නාම ගහපතිස්ස වා ගහපතිපුත්තස්ස වා පල්ලඞ්කො ගොනකත්ථතො පටිකත්ථතො පටලිකත්ථතො කදලිමිගපවරපච්චත්ථරණො [කාදලි… පච්චත්ථරණො (සී.)] සඋත්තරච්ඡදො උභතොලොහිතකූපධානො; එවමෙවං තෙ තිණසන්ථාරකසයනාසනං ඛායිස්සති සන්තුට්ඨස්ස විහරතො රතියා අපරිතස්සාය ඵාසුවිහාරාය ඔක්කමනාය නිබ්බානස්ස.

‘‘යතො ඛො ත්වං, අනුරුද්ධ, ඉමෙ ච අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කෙ විතක්කෙස්සසි, ඉමෙසඤ්ච චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී භවිස්සසි අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, තතො තුය්හං, අනුරුද්ධ, සෙය්යථාපි නාම ගහපතිස්ස වා ගහපතිපුත්තස්ස වා නානාභෙසජ්ජානි, සෙය්යථිදං – සප්පි නවනීතං තෙලං මධු ඵාණිතං; එවමෙවං තෙ පූතිමුත්තභෙසජ්ජං ඛායිස්සති සන්තුට්ඨස්ස විහරතො රතියා අපරිතස්සාය ඵාසුවිහාරාය ඔක්කමනාය නිබ්බානස්ස. තෙන හි ත්වං, අනුරුද්ධ, ආයතිකම්පි වස්සාවාසං ඉධෙව චෙතීසු පාචීනවංසදායෙ විහරෙය්යාසී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා අනුරුද්ධො භගවතො පච්චස්සොසි.

අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං ඉමිනා ඔවාදෙන ඔවදිත්වා – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙවං – චෙතීසු පාචීනවංසදායෙ අන්තරහිතො භග්ගෙසු සුංසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ පාතුරහොසීති. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ. නිසජ්ජ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අට්ඨ ඛො, භික්ඛවෙ, මහාපුරිසවිතක්කෙ දෙසෙස්සාමි, තං සුණාථ…පෙ… කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කා? අප්පිච්ඡස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො මහිච්ඡස්ස; සන්තුට්ඨස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො අසන්තුට්ඨස්ස; පවිවිත්තස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො සඞ්ගණිකාරාමස්ස; ආරද්ධවීරියස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො කුසීතස්ස; උපට්ඨිතස්සතිස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො මුට්ඨස්සතිස්ස; සමාහිතස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො අසමාහිතස්ස; පඤ්ඤවතො අයං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො දුප්පඤ්ඤස්ස; නිප්පපඤ්චාරාමස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො නිප්පපඤ්චරතිනො, නායං ධම්මො පපඤ්චාරාමස්ස පපඤ්චරතිනො’’.

‘‘‘අප්පිච්ඡස්සායං , භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො මහිච්ඡස්සා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පිච්ඡො සමානො ‘අප්පිච්ඡොති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති, සන්තුට්ඨො සමානො ‘සන්තුට්ඨොති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති, පවිවිත්තො සමානො ‘පවිවිත්තොති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති, ආරද්ධවීරියො සමානො ‘ආරද්ධවීරියොති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති, උපට්ඨිතස්සති සමානො ‘උපට්ඨිතස්සතීති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති, සමාහිතො සමානො ‘සමාහිතොති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති, පඤ්ඤවා සමානො ‘පඤ්ඤවාති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති, නිප්පපඤ්චාරාමො සමානො ‘නිප්පපඤ්චාරාමොති මං ජානෙය්යු’න්ති න ඉච්ඡති. ‘අප්පිච්ඡස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො මහිච්ඡස්සා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘සන්තුට්ඨස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො අසන්තුට්ඨස්සා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං, කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සන්තුට්ඨො හොති ඉතරීතරචීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙන. ‘සන්තුට්ඨස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො අසන්තුට්ඨස්සා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘පවිවිත්තස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො සඞ්ගණිකාරාමස්සා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං, කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පවිවිත්තස්ස විහරතො භවන්ති උපසඞ්කමිතාරො භික්ඛූ භික්ඛුනියො උපාසකා උපාසිකායො රාජානො රාජමහාමත්තා තිත්ථියා තිත්ථියසාවකා. තත්ර භික්ඛු විවෙකනින්නෙන චිත්තෙන විවෙකපොණෙන විවෙකපබ්භාරෙන විවෙකට්ඨෙන නෙක්ඛම්මාභිරතෙන අඤ්ඤදත්ථු උය්යොජනිකපටිසංයුත්තංයෙව කථං කත්තා [පවත්තා (ක.)] හොති. ‘පවිවිත්තස්සායං , භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො සඞ්ගණිකාරාමස්සා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ආරද්ධවීරියස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො කුසීතස්සා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං, කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. ‘ආරද්ධවීරියස්සායං , භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො කුසීතස්සා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘උපට්ඨිතස්සතිස්සායං , භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො මුට්ඨස්සතිස්සා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සතිමා හොති පරමෙන සතිනෙපක්කෙන සමන්නාගතො, චිරකතම්පි චිරභාසිතම්පි සරිතා අනුස්සරිතා. ‘උපට්ඨිතස්සතිස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො, මුට්ඨස්සතිස්සා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘සමාහිතස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො අසමාහිතස්සා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. ‘සමාහිතස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො අසමාහිතස්සා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘පඤ්ඤවතො අයං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො දුප්පඤ්ඤස්සා’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පඤ්ඤවා හොති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. ‘පඤ්ඤවතො අයං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නායං ධම්මො දුප්පඤ්ඤස්සා’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘නිප්පපඤ්චාරාමස්සායං , භික්ඛවෙ, ධම්මො නිප්පපඤ්චරතිනො, නායං ධම්මො පපඤ්චාරාමස්ස පපඤ්චරතිනො’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පපඤ්චනිරොධෙ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. ‘නිප්පපඤ්චාරාමස්සායං, භික්ඛවෙ, ධම්මො, නිප්පපඤ්චරතිනො, නායං ධම්මො පපඤ්චාරාමස්ස පපඤ්චරතිනො’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්ත’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මා අනුරුද්ධො ආයතිකම්පි වස්සාවාසං තත්ථෙව චෙතීසු පාචීනවංසදායෙ විහාසි. අථ ඛො ආයස්මා අනුරුද්ධො එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරන්තො නචිරස්සෙව – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති, තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි. ‘‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’’ති අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා අනුරුද්ධො අරහතං අහොසීති. අථ ඛො ආයස්මා අනුරුද්ධො අරහත්තප්පත්තො තායං වෙලායං ඉමා ගාථායො අභාසි –

[ථෙරගා. 901-903] ‘‘මම සඞ්කප්පමඤ්ඤාය, සත්ථා ලොකෙ අනුත්තරො;

මනොමයෙන කායෙන, ඉද්ධියා උපසඞ්කමි.

‘‘යථා මෙ අහු සඞ්කප්පො, තතො උත්තරි දෙසයි;

නිප්පපඤ්චරතො බුද්ධො, නිප්පපඤ්චං අදෙසයි.

‘‘තස්සාහං ධම්මමඤ්ඤාය, විහාසිං සාසනෙ රතො;

තිස්සො විජ්ජා අනුප්පත්තා, කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති. දසමං;

ගහපතිවග්ගො තතියො.

තස්සුද්දානං –

ද්වෙ උග්ගා ද්වෙ ච හත්ථකා, මහානාමෙන ජීවකො;

ද්වෙ බලා අක්ඛණා වුත්තා, අනුරුද්ධෙන තෙ දසාති.