📜

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

අඞ්ගුත්තරනිකායො

නවකනිපාතපාළි

1. පඨමපණ්ණාසකං

1. සම්බොධිවග්ගො

1. සම්බොධිසුත්තං

1. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘සම්බොධිපක්ඛිකානං [සම්බොධපක්ඛිකානං (සී. ස්යා. පී.)], ආවුසො, ධම්මානං කා උපනිසා භාවනායා’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං කින්ති බ්යාකරෙය්යාථා’’ති? ‘‘භගවංමූලකා නො, භන්තෙ, ධම්මා…පෙ… භගවතො සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති.

‘‘තෙන හි, භික්ඛවෙ, සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘සම්බොධිපක්ඛිකානං, ආවුසො, ධම්මානං කා උපනිසා භාවනායා’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ –

‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො හොති කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො . සම්බොධිපක්ඛිකානං, ආවුසො, ධම්මානං අයං පඨමා උපනිසා භාවනාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු. සම්බොධිපක්ඛිකානං, ආවුසො, ධම්මානං අයං දුතියා උපනිසා භාවනාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු යායං කථා අභිසල්ලෙඛිකා චෙතොවිවරණසප්පායා, සෙය්යථිදං – අප්පිච්ඡකථා සන්තුට්ඨිකථා පවිවෙකකථා අසංසග්ගකථා වීරියාරම්භකථා සීලකථා සමාධිකථා පඤ්ඤාකථා විමුත්තිකථා විමුත්තිඤාණදස්සනකථා, එවරූපියා කථාය නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී. සම්බොධිපක්ඛිකානං, ආවුසො, ධම්මානං අයං තතියා උපනිසා භාවනාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. සම්බොධිපක්ඛිකානං, ආවුසො, ධම්මානං අයං චතුත්ථී උපනිසා භාවනාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු පඤ්ඤවා හොති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. සම්බොධිපක්ඛිකානං, ආවුසො, ධම්මානං අයං පඤ්චමී උපනිසා භාවනාය’’.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං , භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – සීලවා භවිස්සති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරිස්සති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛිස්සති සික්ඛාපදෙසු.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – යායං කථා අභිසල්ලෙඛිකා චෙතොවිවරණසප්පායා, සෙය්යථිදං – අප්පිච්ඡකථා සන්තුට්ඨිකථා පවිවෙකකථා අසංසග්ගකථා වීරියාරම්භකථා සීලකථා සමාධිකථා පඤ්ඤාකථා විමුත්තිකථා විමුත්තිඤාණදස්සනකථා, එවරූපියා කථාය නිකාමලාභී භවිස්සති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – ආරද්ධවීරියො විහරිස්සති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – පඤ්ඤවා භවිස්සති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා.

‘‘තෙන ච පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉමෙසු පඤ්චසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය චත්තාරො ධම්මා උත්තරි [උත්තරිං (සී. ස්යා. පී.)] භාවෙතබ්බා – අසුභා භාවෙතබ්බා රාගස්ස පහානාය, මෙත්තා භාවෙතබ්බා බ්යාපාදස්ස පහානාය, ආනාපානස්සති [ආනාපානසති (සී. පී.)] භාවෙතබ්බා විතක්කුපච්ඡෙදාය, අනිච්චසඤ්ඤා භාවෙතබ්බා අස්මිමානසමුග්ඝාතාය. අනිච්චසඤ්ඤිනො, භික්ඛවෙ, අනත්තසඤ්ඤා සණ්ඨාති. අනත්තසඤ්ඤී අස්මිමානසමුග්ඝාතං පාපුණාති දිට්ඨෙව ධම්මෙ නිබ්බාන’’න්ති . පඨමං.

2. නිස්සයසුත්තං

2. අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘නිස්සයසම්පන්නො නිස්සයසම්පන්නො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, භික්ඛු නිස්සයසම්පන්නො හොතී’’ති? ‘‘සද්ධං චෙ, භික්ඛු, භික්ඛු නිස්සාය අකුසලං පජහති කුසලං භාවෙති, පහීනමෙවස්ස තං අකුසලං හොති. හිරිං චෙ, භික්ඛු, භික්ඛු නිස්සාය…පෙ… ඔත්තප්පං චෙ, භික්ඛු, භික්ඛු නිස්සාය…පෙ… වීරියං චෙ, භික්ඛු, භික්ඛු නිස්සාය…පෙ… පඤ්ඤං චෙ, භික්ඛු, භික්ඛු නිස්සාය අකුසලං පජහති කුසලං භාවෙති, පහීනමෙවස්ස තං අකුසලං හොති . තං හිස්ස භික්ඛුනො අකුසලං පහීනං හොති සුප්පහීනං, යංස අරියාය පඤ්ඤාය දිස්වා පහීනං’’.

‘‘තෙන ච පන, භික්ඛු, භික්ඛුනා ඉමෙසු පඤ්චසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය චත්තාරො උපනිස්සාය විහාතබ්බා. කතමෙ චත්තාරො? ඉධ, භික්ඛු, භික්ඛු සඞ්ඛායෙකං පටිසෙවති, සඞ්ඛායෙකං අධිවාසෙති, සඞ්ඛායෙකං පරිවජ්ජෙති, සඞ්ඛායෙකං විනොදෙති. එවං ඛො, භික්ඛු, භික්ඛු නිස්සයසම්පන්නො හොතී’’ති. දුතියං.

3. මෙඝියසුත්තං

3. එකං සමයං භගවා චාලිකායං විහරති චාලිකාපබ්බතෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා මෙඝියො භගවතො උපට්ඨාකො හොති. අථ ඛො ආයස්මා මෙඝියො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො ආයස්මා මෙඝියො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡාමහං, භන්තෙ, ජන්තුගාමං [ජතුගාමං (සී. අට්ඨ., ස්යා. අට්ඨ.), ජත්තුගාමං (ක. අට්ඨකථායම්පි පාඨන්තරං)] පිණ්ඩාය පවිසිතු’’න්ති. ‘‘යස්ස දානි ත්වං, මෙඝිය, කාලං මඤ්ඤසී’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මෙඝියො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ජන්තුගාමං පිණ්ඩාය පාවිසි. ජන්තුගාමෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන කිමිකාළාය නදියා තීරං තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො ආයස්මා මෙඝියො කිමිකාළාය නදියා තීරෙ ජඞ්ඝාවිහාරං [ජඞ්ඝවිහාරං (ස්යා. ක.)] අනුචඞ්කමමානො අනුවිචරමානො අම්බවනං පාසාදිකං රමණීයං. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘පාසාදිකං වතිදං අම්බවනං රමණීයං, අලං වතිදං කුලපුත්තස්ස පධානත්ථිකස්ස පධානාය. සචෙ මං භගවා අනුජානෙය්ය, ආගච්ඡෙය්යාහං ඉමං අම්බවනං පධානායා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මෙඝියො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා මෙඝියො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධාහං, භන්තෙ, පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ජන්තුගාමං පිණ්ඩාය පාවිසිං. ජන්තුගාමෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන කිමිකාළාය නදියා තීරං තෙනුපසඞ්කමිං. අද්දසං ඛො අහං, භන්තෙ, කිමිකාළාය නදියා තීරෙ ජඞ්ඝාවිහාරං අනුචඞ්කමමානො අනුවිචරමානො අම්බවනං පාසාදිකං රමණීයං. දිස්වාන මෙ එතදහොසි – ‘පාසාදිකං වතිදං අම්බවනං රමණීයං. අලං වතිදං කුලපුත්තස්ස පධානත්ථිකස්ස පධානාය. සචෙ මං භගවා අනුජානෙය්ය, ආගච්ඡෙය්යාහං ඉමං අම්බවනං පධානායා’ති. සචෙ මං භගවා අනුජානෙය්ය, ගච්ඡෙය්යාහං තං අම්බවනං පධානායා’’ති. ‘‘ආගමෙහි තාව, මෙඝිය ! එකකම්හි [එකකම්හා (සී. පී.)] තාව [වත (ක.)] යාව අඤ්ඤොපි කොචි භික්ඛු ආගච්ඡතී’’ති [දිස්සතූති (සබ්බත්ථ, ටීකායම්පි පාඨන්තරං), ආගච්ඡතූති, දිස්සතීති (ටීකායං පාඨන්තරානි)].

දුතියම්පි ඛො ආයස්මා මෙඝියො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘භගවතො, භන්තෙ, නත්ථි කිඤ්චි උත්තරි කරණීයං, නත්ථි කතස්ස පටිචයො. මය්හං ඛො පන, භන්තෙ, අත්ථි උත්තරි කරණීයං, අත්ථි කතස්ස පටිචයො. සචෙ මං භගවා අනුජානෙය්ය, ගච්ඡෙය්යාහං තං අම්බවනං පධානායා’’ති. ‘‘ආගමෙහි තාව, මෙඝිය, එකකම්හි තාව යාව අඤ්ඤොපි කොචි භික්ඛු ආගච්ඡතී’’ති.

තතියම්පි ඛො ආයස්මා මෙඝියො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘භගවතො, භන්තෙ, නත්ථි කිඤ්චි උත්තරි කරණීයං, නත්ථි කතස්ස පටිචයො. මය්හං ඛො පන, භන්තෙ, අත්ථි උත්තරි කරණීයං, අත්ථි කතස්ස පටිචයො. සචෙ මං භගවා අනුජානෙය්ය, ගච්ඡෙය්යාහං තං අම්බවනං පධානායා’’ති. ‘‘පධානන්ති ඛො, මෙඝිය, වදමානං කින්ති වදෙය්යාම! යස්ස දානි ත්වං, මෙඝිය, කාලං මඤ්ඤසී’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මෙඝියො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යෙන තං අම්බවනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං අම්බවනං අජ්ඣොගාහෙත්වා අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි. අථ ඛො ආයස්මතො මෙඝියස්ස තස්මිං අම්බවනෙ විහරන්තස්ස යෙභුය්යෙන තයො පාපකා අකුසලා විතක්කා සමුදාචරන්ති, සෙය්යථිදං – කාමවිතක්කො, බ්යාපාදවිතක්කො, විහිංසාවිතක්කො. අථ ඛො ආයස්මතො මෙඝියස්ස එතදහොසි – ‘‘අච්ඡරියං වත භො, අබ්භුතං වත භො! සද්ධාය ච වතම්හා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා; අථ ච පනිමෙහි තීහි පාපකෙහි අකුසලෙහි විතක්කෙහි අන්වාසත්තා – කාමවිතක්කෙන, බ්යාපාදවිතක්කෙන, විහිංසාවිතක්කෙනා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මෙඝියො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා මෙඝියො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, තස්මිං අම්බවනෙ විහරන්තස්ස යෙභුය්යෙන තයො පාපකා අකුසලා විතක්කා සමුදාචරන්ති, සෙය්යථිදං – කාමවිතක්කො, බ්යාපාදවිතක්කො, විහිංසාවිතක්කො. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එතදහොසි – ‘අච්ඡරියං වත භො, අබ්භුතං වත භො! සද්ධාය ච වතම්හා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා; අථ ච පනිමෙහි තීහි පාපකෙහි අකුසලෙහි විතක්කෙහි අන්වාසත්තා – කාමවිතක්කෙන, බ්යාපාදවිතක්කෙන, විහිංසාවිතක්කෙනාති’’’.

‘‘අපරිපක්කාය, මෙඝිය, චෙතොවිමුත්තියා පඤ්ච ධම්මා පරිපක්කාය සංවත්තන්ති. කතමෙ පඤ්ච? ඉධ, මෙඝිය, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො හොති කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො. අපරිපක්කාය, මෙඝිය, චෙතොවිමුත්තියා අයං පඨමො ධම්මො පරිපක්කාය සංවත්තති.

‘‘පුන චපරං, මෙඝිය, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු. අපරිපක්කාය, මෙඝිය, චෙතොවිමුත්තියා අයං දුතියො ධම්මො පරිපක්කාය සංවත්තති.

‘‘පුන චපරං, මෙඝිය, යායං කථා අභිසල්ලෙඛිකා චෙතොවිවරණසප්පායා, සෙය්යථිදං – අප්පිච්ඡකථා සන්තුට්ඨිකථා පවිවෙකකථා අසංසග්ගකථා වීරියාරම්භකථා සීලකථා සමාධිකථා පඤ්ඤාකථා විමුත්තිකථා විමුත්තිඤාණදස්සනකථා, එවරූපියා කථාය නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී. අපරිපක්කාය, මෙඝිය, චෙතොවිමුත්තියා අයං තතියො ධම්මො පරිපක්කාය සංවත්තති.

‘‘පුන චපරං, මෙඝිය, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. අපරිපක්කාය, මෙඝිය, චෙතොවිමුත්තියා අයං චතුත්ථො ධම්මො පරිපක්කාය සංවත්තති.

‘‘පුන චපරං, මෙඝිය, භික්ඛු පඤ්ඤවා හොති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. අපරිපක්කාය, මෙඝිය, චෙතොවිමුත්තියා අයං පඤ්චමො ධම්මො පරිපක්කාය සංවත්තති.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං , මෙඝිය, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – ‘සීලවා භවිස්සති…පෙ. … සමාදාය සික්ඛිස්සති සික්ඛාපදෙසු’’’.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං, මෙඝිය, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – ‘යායං කථා අභිසල්ලෙඛිකා චෙතොවිවරණසප්පායා, සෙය්යථිදං – අප්පිච්ඡකථා…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සනකථා, එවරූපියා කථාය නිකාමලාභී භවිස්සති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී’’’.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං, මෙඝිය, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – ‘ආරද්ධවීරියො විහරිස්සති…පෙ… අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු’’’.

‘‘කල්යාණමිත්තස්සෙතං , මෙඝිය, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – ‘පඤ්ඤවා භවිස්සති…පෙ… සම්මාදුක්ඛක්ඛයගාමිනියා’’’.

‘‘තෙන ච පන, මෙඝිය, භික්ඛුනා ඉමෙසු පඤ්චසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය චත්තාරො ධම්මා උත්තරි භාවෙතබ්බා – අසුභා භාවෙතබ්බා රාගස්ස පහානාය, මෙත්තා භාවෙතබ්බා බ්යාපාදස්ස පහානාය, ආනාපානස්සති භාවෙතබ්බා විතක්කුපච්ඡෙදාය, අනිච්චසඤ්ඤා භාවෙතබ්බා අස්මිමානසමුග්ඝාතාය. අනිච්චසඤ්ඤිනො, මෙඝිය, අනත්තසඤ්ඤා සණ්ඨාති. අනත්තසඤ්ඤී අස්මිමානසමුග්ඝාතං පාපුණාති දිට්ඨෙව ධම්මෙ නිබ්බාන’’න්ති. තතියං.

4. නන්දකසුත්තං

4. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා නන්දකො උපට්ඨානසාලායං භික්ඛූ ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනුපට්ඨානසාලා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා බහිද්වාරකොට්ඨකෙ අට්ඨාසි කථාපරියොසානං ආගමයමානො. අථ ඛො භගවා කථාපරියොසානං විදිත්වා උක්කාසෙත්වා අග්ගළං ආකොටෙසි. විවරිංසු ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො ද්වාරං.

අථ ඛො භගවා උපට්ඨානසාලං පවිසිත්වා පඤ්ඤත්තාසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා ආයස්මන්තං නන්දකං එතදවොච – ‘‘දීඝො ඛො ත්යායං, නන්දක, ධම්මපරියායො භික්ඛූනං පටිභාසි. අපි මෙ පිට්ඨි ආගිලායති බහිද්වාරකොට්ඨකෙ ඨිතස්ස කථාපරියොසානං ආගමයමානස්සා’’ති.

එවං වුත්තෙ ආයස්මා නන්දකො සාරජ්ජමානරූපො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘න ඛො පන මයං, භන්තෙ, ජානාම ‘භගවා බහිද්වාරකොට්ඨකෙ ඨිතො’ති. සචෙ හි මයං, භන්තෙ, ජානෙය්යාම ‘භගවා බහිද්වාරකොට්ඨකෙ ඨිතො’ති, එත්තකම්පි ( ) [(ධම්මං) කත්ථචි] නො නප්පටිභාසෙය්යා’’ති.

අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං නන්දකං සාරජ්ජමානරූපං විදිත්වා ආයස්මන්තං නන්දකං එතදවොච – ‘‘සාධු, සාධු, නන්දක! එතං ඛො, නන්දක, තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං සද්ධාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතානං, යං තුම්හෙ ධම්මියා කථාය සන්නිසීදෙය්යාථ. සන්නිපතිතානං වො, නන්දක, ද්වයං කරණීයං – ධම්මී වා කථා අරියො වා තුණ්හීභාවො. [අ. නි. 8.71; 9.1] සද්ධො ච, නන්දක, භික්ඛු හොති, නො ච සීලවා. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං සීලවා චා’ති. යතො ච ඛො, නන්දක, භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච, එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති.

‘‘සද්ධො ච, නන්දක, භික්ඛු හොති සීලවා ච, නො ච ලාභී අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං සීලවා ච ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්සා’ති. යතො ච ඛො, නන්දක, භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස, එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති.

‘‘සද්ධො ච, නන්දක, භික්ඛු හොති සීලවා ච ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස, න ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. සෙය්යථාපි, නන්දක, පාණකො චතුප්පාදකො අස්ස. තස්ස එකො පාදො ඔමකො ලාමකො. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො අස්ස. එවමෙවං ඛො, නන්දක, භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස, න ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං සීලවා ච ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස ලාභී ච අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනායා’’’ති.

‘‘යතො ච ඛො, නන්දක, භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස ලාභී ච අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය, එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොතී’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.

අථ ඛො ආයස්මා නන්දකො අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉදානි, ආවුසො, භගවා චතූහි පදෙහි කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘සද්ධො ච, නන්දක, භික්ඛු හොති, නො ච සීලවා. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං සීලවා චා’ති. යතො ච ඛො නන්දක භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච, එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති. සද්ධො ච නන්දක භික්ඛු හොති සීලවා ච, නො ච ලාභී අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස…පෙ… ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස, න ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය, එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. සෙය්යථාපි නන්දක පාණකො චතුප්පාදකො අස්ස, තස්ස එකො පාදො ඔමකො ලාමකො, එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො අස්ස. එවමෙවං ඛො, නන්දක, භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච, ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස, න ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය, එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති, තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං සීලවා ච, ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස, ලාභී ච අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනායා’ති. යතො ච ඛො, නන්දක, භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමාධිස්ස ලාභී ච අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය, එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොතී’’ති.

‘‘පඤ්චිමෙ, ආවුසො, ආනිසංසා කාලෙන ධම්මස්සවනෙ කාලෙන ධම්මසාකච්ඡාය. කතමෙ පඤ්ච? ඉධාවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති. යථා යථා, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති , තථා තථා සො සත්ථු පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො ච. අයං, ආවුසො, පඨමො ආනිසංසො කාලෙන ධම්මස්සවනෙ කාලෙන ධම්මසාකච්ඡාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති. යථා යථා, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං…පෙ… බ්රහ්මචරියං පකාසෙති, තථා තථා සො තස්මිං ධම්මෙ අත්ථප්පටිසංවෙදී ච හොති ධම්මප්පටිසංවෙදී ච. අයං, ආවුසො, දුතියො ආනිසංසො කාලෙන ධම්මස්සවනෙ කාලෙන ධම්මසාකච්ඡාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති. යථා යථා, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං…පෙ… බ්රහ්මචරියං පකාසෙති, තථා තථා සො තස්මිං ධම්මෙ ගම්භීරං අත්ථපදං පඤ්ඤාය අතිවිජ්ඣ පස්සති. අයං, ආවුසො, තතියො ආනිසංසො කාලෙන ධම්මස්සවනෙ කාලෙන ධම්මසාකච්ඡාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං…පෙ… බ්රහ්මචරියං පකාසෙති. යථා යථා, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං…පෙ… බ්රහ්මචරියං පකාසෙති, තථා තථා නං සබ්රහ්මචාරී උත්තරි සම්භාවෙන්ති – ‘අද්ධා අයමායස්මා පත්තො වා පජ්ජති වා’. අයං, ආවුසො, චතුත්ථො ආනිසංසො කාලෙන ධම්මස්සවනෙ කාලෙන ධම්මසාකච්ඡාය.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති. යථා යථා, ආවුසො, භික්ඛු භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං , කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති, තත්ථ යෙ ඛො භික්ඛූ සෙඛා අප්පත්තමානසා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං පත්ථයමානා විහරන්ති, තෙ තං ධම්මං සුත්වා වීරියං ආරභන්ති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. යෙ පන තත්ථ භික්ඛූ අරහන්තො ඛීණාසවා වුසිතවන්තො කතකරණීයා ඔහිතභාරා අනුප්පත්තසදත්ථා පරික්ඛීණභවසංයොජනා සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තා, තෙ තං ධම්මං සුත්වා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරංයෙව අනුයුත්තා විහරන්ති. අයං, ආවුසො, පඤ්චමො ආනිසංසො කාලෙන ධම්මස්සවනෙ කාලෙන ධම්මසාකච්ඡාය. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, පඤ්ච ආනිසංසා කාලෙන ධම්මස්සවනෙ කාලෙන ධම්මසාකච්ඡායා’’ති. චතුත්ථං.

5. බලසුත්තං

5. ‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, බලානි. කතමානි චත්තාරි? පඤ්ඤාබලං, වීරියබලං, අනවජ්ජබලං, සඞ්ගාහබලං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, පඤ්ඤාබලං? යෙ ධම්මා කුසලා කුසලසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා අකුසලා අකුසලසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා සාවජ්ජා සාවජ්ජසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා අනවජ්ජා අනවජ්ජසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා කණ්හා කණ්හසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා සුක්කා සුක්කසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා සෙවිතබ්බා සෙවිතබ්බසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා අසෙවිතබ්බා අසෙවිතබ්බසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා නාලමරියා නාලමරියසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා අලමරියා අලමරියසඞ්ඛාතා, ත්යාස්ස ධම්මා පඤ්ඤාය වොදිට්ඨා හොන්ති වොචරිතා. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පඤ්ඤාබලං.

‘‘කතමඤ්ච , භික්ඛවෙ, වීරියබලං? යෙ ධම්මා අකුසලා අකුසලසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා සාවජ්ජා සාවජ්ජසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා කණ්හා කණ්හසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා අසෙවිතබ්බා අසෙවිතබ්බසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා නාලමරියා නාලමරියසඞ්ඛාතා, තෙසං ධම්මානං පහානාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. යෙ ධම්මා කුසලා කුසලසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා අනවජ්ජා අනවජ්ජසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා සුක්කා සුක්කසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා සෙවිතබ්බා සෙවිතබ්බසඞ්ඛාතා යෙ ධම්මා අලමරියා අලමරියසඞ්ඛාතා, තෙසං ධම්මානං පටිලාභාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, වීරියබලං.

‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, අනවජ්ජබලං? ඉධ, භික්ඛවෙ, අරියසාවකො අනවජ්ජෙන කායකම්මෙන සමන්නාගතො හොති, අනවජ්ජෙන වචීකම්මෙන සමන්නාගතො හොති, අනවජ්ජෙන මනොකම්මෙන සමන්නාගතො හොති. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අනවජ්ජබලං.

‘‘කතමඤ්ච , භික්ඛවෙ, සඞ්ගාහබලං? චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, සඞ්ගහවත්ථූනි – දානං, පෙය්යවජ්ජං, අත්ථචරියා, සමානත්තතා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, දානානං යදිදං ධම්මදානං. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, පෙය්යවජ්ජානං යදිදං අත්ථිකස්ස ඔහිතසොතස්ස පුනප්පුනං ධම්මං දෙසෙති. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, අත්ථචරියානං යදිදං අස්සද්ධං සද්ධාසම්පදාය සමාදපෙති නිවෙසෙති පතිට්ඨාපෙති, දුස්සීලං සීලසම්පදාය… පෙ… මච්ඡරිං චාගසම්පදාය…පෙ… දුප්පඤ්ඤං පඤ්ඤාසම්පදාය සමාදපෙති නිවෙසෙති පතිට්ඨාපෙති. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, සමානත්තතානං යදිදං සොතාපන්නො සොතාපන්නස්ස සමානත්තො, සකදාගාමී සකදාගාමිස්ස සමානත්තො, අනාගාමී අනාගාමිස්ස සමානත්තො, අරහා අරහතො සමානත්තො. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සඞ්ගාහබලං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි බලානි.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි බලෙහි සමන්නාගතො අරියසාවකො පඤ්ච භයානි සමතික්කන්තො හොති. කතමානි පඤ්ච? ආජීවිකභයං, අසිලොකභයං, පරිසසාරජ්ජභයං, මරණභයං , දුග්ගතිභයං. ස ඛො සො, භික්ඛවෙ, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘නාහං ආජීවිකභයස්ස භායාමි. කිස්සාහං ආජීවිකභයස්ස භායිස්සාමි? අත්ථි මෙ චත්තාරි බලානි – පඤ්ඤාබලං, වීරියබලං, අනවජ්ජබලං, සඞ්ගාහබලං. දුප්පඤ්ඤො ඛො ආජීවිකභයස්ස භායෙය්ය. කුසීතො ආජීවිකභයස්ස භායෙය්ය. සාවජ්ජකායකම්මන්තවචීකම්මන්තමනොකම්මන්තො ආජීවිකභයස්ස භායෙය්ය. අසඞ්ගාහකො ආජීවිකභයස්ස භායෙය්ය. නාහං අසිලොකභයස්ස භායාමි…පෙ… නාහං පරිසසාරජ්ජභයස්ස භායාමි…පෙ… නාහං මරණභයස්ස භායාමි…පෙ… නාහං දුග්ගතිභයස්ස භායාමි. කිස්සාහං දුග්ගතිභයස්ස භායිස්සාමි? අත්ථි මෙ චත්තාරි බලානි – පඤ්ඤාබලං, වීරියබලං, අනවජ්ජබලං, සඞ්ගාහබලං. දුප්පඤ්ඤො ඛො දුග්ගතිභයස්ස භායෙය්ය. කුසීතො දුග්ගතිභයස්ස භායෙය්ය. සාවජ්ජකායකම්මන්තවචීකම්මන්තමනොකම්මන්තො දුග්ගතිභයස්ස භායෙය්ය. අසඞ්ගාහකො දුග්ගතිභයස්ස භායෙය්ය. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි බලෙහි සමන්නාගතො අරියසාවකො ඉමානි පඤ්ච භයානි සමතික්කන්තො හොතී’’ති. පඤ්චමං.

6. සෙවනාසුත්තං

6. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි…පෙ… ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘පුග්ගලොපි , ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපි. චීවරම්පි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බං – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි. පිණ්ඩපාතොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපි. සෙනාසනම්පි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බං – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි. ගාමනිගමොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපි. ජනපදපදෙසොපි ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපි.

‘‘‘පුග්ගලොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා පුග්ගලං – ‘ඉමං ඛො මෙ පුග්ගලං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති; යෙ ච ඛො මෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා තෙ ච කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති; යස්ස චම්හි අත්ථාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො සො ච මෙ සාමඤ්ඤත්ථො න භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡතී’ති, තෙනාවුසො, පුග්ගලෙන සො පුග්ගලො රත්තිභාගං වා දිවසභාගං වා සඞ්ඛාපි අනාපුච්ඡා පක්කමිතබ්බං නානුබන්ධිතබ්බො.

‘‘තත්ථ යං ජඤ්ඤා පුග්ගලං – ‘ඉමං ඛො මෙ පුග්ගලං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති; යෙ ච ඛො මෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා තෙ ච අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති; යස්ස චම්හි අත්ථාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො සො ච මෙ සාමඤ්ඤත්ථො න භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡතී’ති, තෙනාවුසො, පුග්ගලෙන සො පුග්ගලො සඞ්ඛාපි අනාපුච්ඡා පක්කමිතබ්බං නානුබන්ධිතබ්බො.

‘‘තත්ථ යං ජඤ්ඤා පුග්ගලං – ‘ඉමං ඛො මෙ පුග්ගලං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති; යෙ ච ඛො මෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා තෙ ච කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති; යස්ස චම්හි අත්ථාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො සො ච මෙ සාමඤ්ඤත්ථො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡතී’ති, තෙනාවුසො, පුග්ගලෙන සො පුග්ගලො සඞ්ඛාපි අනුබන්ධිතබ්බො න පක්කමිතබ්බං.

‘‘තත්ථ යං ජඤ්ඤා පුග්ගලං – ‘ඉමං ඛො මෙ පුග්ගලං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති; යෙ ච ඛො මෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා තෙ ච අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති; යස්ස චම්හි අත්ථාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො සො ච මෙ සාමඤ්ඤත්ථො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡතී’ති, තෙනාවුසො, පුග්ගලෙන සො පුග්ගලො යාවජීවං අනුබන්ධිතබ්බො න පක්කමිතබ්බං අපි පනුජ්ජමානෙන [පණුජ්ජමානෙන (?)]. ‘පුග්ගලොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘චීවරම්පි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බං – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා චීවරං – ‘ඉදං ඛො මෙ චීවරං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපං චීවරං න සෙවිතබ්බං . තත්ථ යං ජඤ්ඤා චීවරං – ‘ඉදං ඛො මෙ චීවරං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපං චීවරං සෙවිතබ්බං. ‘චීවරම්පි , ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බං – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘පිණ්ඩපාතොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා පිණ්ඩපාතං – ‘ඉමං ඛො මෙ පිණ්ඩපාතං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපො පිණ්ඩපාතො න සෙවිතබ්බො. තත්ථ යං ජඤ්ඤා පිණ්ඩපාතං – ‘ඉමං ඛො මෙ පිණ්ඩපාතං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපො පිණ්ඩපාතො සෙවිතබ්බො. ‘පිණ්ඩපාතොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘සෙනාසනම්පි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බං – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා සෙනාසනං – ‘‘ඉදං ඛො මෙ සෙනාසනං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපං සෙනාසනං න සෙවිතබ්බං. තත්ථ යං ජඤ්ඤා සෙනාසනං – ‘ඉදං ඛො මෙ සෙනාසනං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති , කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපං සෙනාසනං සෙවිතබ්බං. ‘සෙනාසනම්පි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බං – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ගාමනිගමොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා ගාමනිගමං – ‘ඉමං ඛො මෙ ගාමනිගමං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපො ගාමනිගමො න සෙවිතබ්බො. තත්ථ යං ජඤ්ඤා ගාමනිගමං – ‘ඉමං ඛො, මෙ ගාමනිගමං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපො ගාමනිගමො සෙවිතබ්බො. ‘ගාමනිගමොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ජනපදපදෙසොපි , ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා ජනපදපදෙසං – ‘ඉමං ඛො මෙ ජනපදපදෙසං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපො ජනපදපදෙසො න සෙවිතබ්බො. තත්ථ යං ජඤ්ඤා ජනපදපදෙසං – ‘ඉමං ඛො මෙ ජනපදපදෙසං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපො ජනපදපදෙසො සෙවිතබ්බො. ‘ජනපදපදෙසොපි, ආවුසො, දුවිධෙන වෙදිතබ්බො – සෙවිතබ්බොපි අසෙවිතබ්බොපී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්ත’’න්ති. ඡට්ඨං.

7. සුතවාසුත්තං

7. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. අථ ඛො සුතවා පරිබ්බාජකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සුතවා පරිබ්බාජකො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘එකමිදාහං, භන්තෙ, සමයං භගවා ඉධෙව රාජගහෙ විහරාමි ගිරිබ්බජෙ. තත්ර මෙ, භන්තෙ, භගවතො සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං – ‘යො සො, සුතවා [සුතව (ස්යා.)], භික්ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්පත්තසදත්ථො පරික්ඛීණභවසංයොජනො සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තො, අභබ්බො සො පඤ්ච ඨානානි අජ්ඣාචරිතුං – අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සඤ්චිච්ච පාණං ජීවිතා වොරොපෙතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදාතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවිතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සම්පජානමුසා [සම්පජානං මුසා (ක. සී.)] භාසිතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සන්නිධිකාරකං කාමෙ පරිභුඤ්ජිතුං සෙය්යථාපි පුබ්බෙ අගාරියභූතො’ති. කච්චි මෙතං, භන්තෙ, භගවතො සුස්සුතං සුග්ගහිතං සුමනසිකතං සූපධාරිත’’න්ති?

‘‘තග්ඝ තෙ එතං, සුතවා, සුස්සුතං සුග්ගහිතං සුමනසිකතං සූපධාරිතං. පුබ්බෙ චාහං, සුතවා, එතරහි ච එවං වදාමි – ‘යො සො භික්ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්පත්තසදත්ථො පරික්ඛීණභවසංයොජනො සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තො, අභබ්බො සො නව ඨානානි අජ්ඣාචරිතුං – අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සඤ්චිච්ච පාණං ජීවිතා වොරොපෙතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදාතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවිතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සම්පජානමුසා භාසිතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සන්නිධිකාරකං කාමෙ පරිභුඤ්ජිතුං සෙය්යථාපි පුබ්බෙ අගාරියභූතො, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු ඡන්දාගතිං ගන්තුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු දොසාගතිං ගන්තුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු මොහාගතිං ගන්තුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු භයාගතිං ගන්තුං’. පුබ්බෙ චාහං, සුතවා, එතරහි ච එවං වදාමි – ‘යො සො භික්ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්පත්තසදත්ථො පරික්ඛීණභවසංයොජනො සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තො, අභබ්බො සො ඉමානි නව ඨානානි අජ්ඣාචරිතු’’’න්ති. සත්තමං.

8. සජ්ඣසුත්තං

8. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. අථ ඛො සජ්ඣො පරිබ්බාජකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සජ්ඣො පරිබ්බාජකො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘එකමිදාහං, භන්තෙ, සමයං භගවා ඉධෙව රාජගහෙ විහරාමි ගිරිබ්බජෙ. තත්ර මෙ, භන්තෙ, භගවතො සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං – ‘යො සො, සජ්ඣ, භික්ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්පත්තසදත්ථො පරික්ඛීණභවසංයොජනො සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තො, අභබ්බො සො පඤ්ච ඨානානි අජ්ඣාචරිතුං – අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සඤ්චිච්ච පාණං ජීවිතා වොරොපෙතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදාතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවිතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සම්පජානමුසා භාසිතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සන්නිධිකාරකං කාමෙ පරිභුඤ්ජිතුං සෙය්යථාපි පුබ්බෙ අගාරියභූතො’ති. කච්චි මෙතං, භන්තෙ, භගවතො සුස්සුතං සුග්ගහිතං සුමනසිකතං සූපධාරිත’’න්ති?

‘‘තග්ඝ තෙ එතං, සජ්ඣ, සුස්සුතං සුග්ගහිතං සුමනසිකතං සූපධාරිතං. පුබ්බෙ චාහං, සජ්ඣ , එතරහි ච එවං වදාමි – ‘යො සො භික්ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්පත්තසදත්ථො පරික්ඛීණභවසංයොජනො සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තො, අභබ්බො සො නව ඨානානි අජ්ඣාචරිතුං – අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සඤ්චිච්ච පාණං ජීවිතා වොරොපෙතුං…පෙ… අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සන්නිධිකාරකං කාමෙ පරිභුඤ්ජිතුං සෙය්යථාපි පුබ්බෙ අගාරියභූතො, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු බුද්ධං පච්චක්ඛාතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු ධම්මං පච්චක්ඛාතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සඞ්ඝං පච්චක්ඛාතුං, අභබ්බො ඛීණාසවො භික්ඛු සික්ඛං පච්චක්ඛාතුං’. පුබ්බෙ චාහං, සජ්ඣ, එතරහි ච එවං වදාමි – ‘යො සො භික්ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්පත්තසදත්ථො පරික්ඛීණභවසංයොජනො සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තො, අභබ්බො සො ඉමානි නව ඨානානි අජ්ඣාචරිතු’’’න්ති. අට්ඨමං.

9. පුග්ගලසුත්තං

9. ‘‘නවයිමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ නව? අරහා, අරහත්තාය පටිපන්නො, අනාගාමී, අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, සකදාගාමී, සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො , සොතාපන්නො, සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, පුථුජ්ජනො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, නව පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති. නවමං.

10. ආහුනෙය්යසුත්තං

10. ‘‘නවයිමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා ආහුනෙය්යා පාහුනෙය්යා දක්ඛිණෙය්යා අඤ්ජලිකරණීයා අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස. කතමෙ නව? අරහා, අරහත්තාය පටිපන්නො, අනාගාමී, අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, සකදාගාමී, සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, සොතාපන්නො, සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, ගොත්රභූ – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, නව පුග්ගලා ආහුනෙය්යා…පෙ… අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සා’’ති. දසමං.

සම්බොධිවග්ගො පඨමො.

තස්සුද්දානං –

සම්බොධි නිස්සයො චෙව, මෙඝිය නන්දකං බලං;

සෙවනා සුතවා සජ්ඣො, පුග්ගලො ආහුනෙය්යෙන චාති.