📜

5. සාමඤ්ඤවග්ගො

1. සම්බාධසුත්තං

42. එකං ¶ ¶ ¶ සමයං ආයස්මා ආනන්දො කොසම්බියං විහරති ඝොසිතාරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා උදායී යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා ආනන්දෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ¶ ඛො ආයස්මා උදායී ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘වුත්තමිදං, ආවුසො, පඤ්චාලචණ්ඩෙන දෙවපුත්තෙන –

‘‘සම්බාධෙ ගතං [සම්බාධෙ වත (සී.)] ඔකාසං, අවිද්වා භූරිමෙධසො;

යො ඣානමබුජ්ඣි බුද්ධො, පටිලීනනිසභො මුනී’’ති.

‘‘කතමො, ආවුසො, සම්බාධො, කතමො සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා’’ති? ‘‘පඤ්චිමෙ, ආවුසො, කාමගුණා සම්බාධො වුත්තො භගවතා. කතමෙ පඤ්ච? චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, සොතවිඤ්ඤෙය්යා සද්දා…පෙ… ඝානවිඤ්ඤෙය්යා ගන්ධා… ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා රසා… කායවිඤ්ඤෙය්යා ඵොට්ඨබ්බා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, පඤ්ච කාමගුණා සම්බාධො වුත්තො භගවතා.

‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා පරියායෙන. තත්රාපත්ථි සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව ¶ තත්ථ විතක්කවිචාරා අනිරුද්ධා හොන්ති, අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා…පෙ… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා පරියායෙන ¶ . තත්රාපත්ථි සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව තත්ථ පීති අනිරුද්ධා හොති ¶ , අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා…පෙ… තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා පරියායෙන. තත්රාපත්ථි සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව තත්ථ උපෙක්ඛාසුඛං අනිරුද්ධං හොති, අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා පරියායෙන. තත්රාපත්ථි සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව තත්ථ රූපසඤ්ඤා අනිරුද්ධා හොති, අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා පරියායෙන. තත්රාපත්ථි සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව තත්ථ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤා අනිරුද්ධා හොති, අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණ’න්ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං ¶ උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා පරියායෙන ¶ . තත්රාපත්ථි සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව තත්ථ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤා අනිරුද්ධා හොති, අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො ¶ වුත්තො භගවතා පරියායෙන. තත්රාපත්ථි සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව තත්ථ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤා අනිරුද්ධා හොති, අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා පරියායෙන. තත්රාපත්ථි ¶ සම්බාධො. කිඤ්ච තත්ථ සම්බාධො? යදෙව තත්ථ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤා අනිරුද්ධා හොති, අයමෙත්ථ සම්බාධො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සම්බාධෙ ඔකාසාධිගමො වුත්තො භගවතා නිප්පරියායෙනා’’ති. පඨමං.

2. කායසක්ඛීසුත්තං

43. ‘‘‘කායසක්ඛී කායසක්ඛී’ති, ආවුසො, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො, කායසක්ඛී වුත්තො භගවතා’’ති? ‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. යථා යථා ච තදායතනං තථා තථා නං කායෙන ඵුසිත්වා විහරති. එත්තාවතාපි ¶ ඛො, ආවුසො, කායසක්ඛී වුත්තො භගවතා පරියායෙන.

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා…පෙ… දුතියං ඣානං… තතියං ඣානං… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. යථා යථා ච තදායතනං තථා තථා නං කායෙන ඵුසිත්වා විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, කායසක්ඛී වුත්තො භගවතා පරියායෙන.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා ¶ නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. යථා යථා ච තදායතනං තථා තථා නං කායෙන ඵුසිත්වා විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, කායසක්ඛී වුත්තො භගවතා පරියායෙන…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. යථා යථා ච තදායතනං තථා තථා නං කායෙන ඵුසිත්වා විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, කායසක්ඛී වුත්තො භගවතා නිප්පරියායෙනා’’ති. දුතියං.

3. පඤ්ඤාවිමුත්තසුත්තං

44. ‘‘‘පඤ්ඤාවිමුත්තො ¶ පඤ්ඤාවිමුත්තො’ති, ආවුසො, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො, පඤ්ඤාවිමුත්තො වුත්තො භගවතා’’ති?

‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය ච නං පජානාති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, පඤ්ඤාවිමුත්තො වුත්තො භගවතා පරියායෙන…පෙ….

‘‘පුන ¶ ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති, පඤ්ඤාය ච නං පජානාති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, පඤ්ඤාවිමුත්තො වුත්තො භගවතා නිප්පරියායෙනා’’ති. තතියං.

4. උභතොභාගවිමුත්තසුත්තං

45. ‘‘‘උභතොභාගවිමුත්තො ¶ උභතොභාගවිමුත්තො’ති, ආවුසො, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො, උභතොභාගවිමුත්තො වුත්තො භගවතා’’ති?

‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. යථා යථා ච තදායතනං තථා තථා නං කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය ච නං පජානාති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, උභතොභාගවිමුත්තො වුත්තො භගවතා පරියායෙන…පෙ….

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. යථා යථා ච තදායතනං තථා තථා නං කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය ච නං පජානාති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, උභතොභාගවිමුත්තො වුත්තො භගවතා නිප්පරියායෙනා’’ති. චතුත්ථං.

5. සන්දිට්ඨිකධම්මසුත්තං

46. ‘‘‘සන්දිට්ඨිකො ධම්මො සන්දිට්ඨිකො ධම්මො’ති, ආවුසො, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො වුත්තො භගවතා’’ති?

‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ¶ ඛො, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො වුත්තො භගවතා පරියායෙන…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො වුත්තො භගවතා නිප්පරියායෙනා’’ති. පඤ්චමං.

6. සන්දිට්ඨිකනිබ්බානසුත්තං

47. ‘‘‘සන්දිට්ඨිකං ¶ නිබ්බානං සන්දිට්ඨිකං නිබ්බාන’න්ති, ආවුසො, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං වුත්තං භගවතා’’ති?

‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං වුත්තං භගවතා පරියායෙන…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං වුත්තං භගවතා නිප්පරියායෙනා’’ති. ඡට්ඨං.

7. නිබ්බානසුත්තං

48. ‘‘‘නිබ්බානං ¶ නිබ්බාන’න්ති, ආවුසො, වුච්චති…පෙ…. සත්තමං.

8. පරිනිබ්බානසුත්තං

49. ‘‘‘පරිනිබ්බානං පරිනිබ්බාන’න්ති…පෙ…. අට්ඨමං.

9. තදඞ්ගනිබ්බානසුත්තං

50. ‘‘‘තදඞ්ගනිබ්බානං ¶ තදඞ්ගනිබ්බාන’න්ති, ආවුසො, වුච්චති…පෙ…. නවමං.

10. දිට්ඨධම්මනිබ්බානසුත්තං

51. ‘‘‘දිට්ඨධම්මනිබ්බානං දිට්ඨධම්මනිබ්බාන’න්ති, ආවුසො, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො දිට්ඨධම්මනිබ්බානං වුත්තං භගවතා’’ති?

‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි ¶ …පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, දිට්ඨධම්මනිබ්බානං වුත්තං භගවතා පරියායෙන ¶ …පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. එත්තාවතාපි ඛො, ආවුසො, දිට්ඨධම්මනිබ්බානං වුත්තං භගවතා නිප්පරියායෙනා’’ති. දසමං.

සාමඤ්ඤවග්ගො පඤ්චමො.

තස්සුද්දානං –

සම්බාධො ¶ කායසක්ඛී පඤ්ඤා,

උභතොභාගො සන්දිට්ඨිකා ද්වෙ;

නිබ්බානං පරිනිබ්බානං,

තදඞ්ගදිට්ඨධම්මිකෙන චාති.

පඨමපණ්ණාසකං සමත්තං.

2. දුතියපණ්ණාසකං