📜

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

අඞ්ගුත්තරනිකායො

දසකනිපාතපාළි

1. පඨමපණ්ණාසකං

1. ආනිසංසවග්ගො

1. කිමත්ථියසුත්තං

1. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘කිමත්ථියානි , භන්තෙ, කුසලානි සීලානි කිමානිසංසානී’’ති? ‘‘අවිප්පටිසාරත්ථානි ඛො, ආනන්ද, කුසලානි සීලානි අවිප්පටිසාරානිසංසානී’’ති.

‘‘අවිප්පටිසාරො පන, භන්තෙ, කිමත්ථියො කිමානිසංසො’’ති? ‘‘අවිප්පටිසාරො ඛො, ආනන්ද, පාමොජ්ජත්ථො පාමොජ්ජානිසංසො’’ති [පාමුජ්ජත්ථො පාමුජ්ජානිසංසොති (සී. ස්යා. පී.) අ. නි. 11.1].

‘‘පාමොජ්ජං පන, භන්තෙ, කිමත්ථියං කිමානිසංස’’න්ති? ‘‘පාමොජ්ජං ඛො, ආනන්ද, පීතත්ථං පීතානිසංස’’න්ති.

‘‘පීති පන, භන්තෙ, කිමත්ථියා කිමානිසංසා’’ති? ‘‘පීති ඛො, ආනන්ද, පස්සද්ධත්ථා පස්සද්ධානිසංසා’’ති.

‘‘පස්සද්ධි පන, භන්තෙ, කිමත්ථියා කිමානිසංසා’’ති? ‘‘පස්සද්ධි ඛො , ආනන්ද, සුඛත්ථා සුඛානිසංසා’’ති.

‘‘සුඛං පන, භන්තෙ, කිමත්ථියං කිමානිසංස’’න්ති? ‘‘සුඛං ඛො, ආනන්ද, සමාධත්ථං සමාධානිසංස’’න්ති .

‘‘සමාධි පන, භන්තෙ, කිමත්ථියො කිමානිසංසො’’ති? ‘‘සමාධි ඛො, ආනන්ද, යථාභූතඤාණදස්සනත්ථො යථාභූතඤාණදස්සනානිසංසො’’ති.

‘‘යථාභූතඤාණදස්සනං පන, භන්තෙ, කිමත්ථියං කිමානිසංස’’න්ති? ‘‘යථාභූතඤාණදස්සනං ඛො, ආනන්ද, නිබ්බිදාවිරාගත්ථං නිබ්බිදාවිරාගානිසංස’’න්ති.

‘‘නිබ්බිදාවිරාගො පන, භන්තෙ කිමත්ථියො කිමානිසංසො’’ති? ‘‘නිබ්බිදාවිරාගො ඛො, ආනන්ද, විමුත්තිඤාණදස්සනත්ථො විමුත්තිඤාණදස්සනානිසංසො [… නිසංසොති (සී. ක.)].

‘‘ඉති ඛො, ආනන්ද, කුසලානි සීලානි අවිප්පටිසාරත්ථානි අවිප්පටිසාරානිසංසානි; අවිප්පටිසාරො පාමොජ්ජත්ථො පාමොජ්ජානිසංසො; පාමොජ්ජං පීතත්ථං පීතානිසංසං; පීති පස්සද්ධත්ථා පස්සද්ධානිසංසා; පස්සද්ධි සුඛත්ථා සුඛානිසංසා; සුඛං සමාධත්ථං සමාධානිසංසං; සමාධි යථාභූතඤාණදස්සනත්ථො යථාභූතඤාණදස්සනානිසංසො; යථාභූතඤාණදස්සනං නිබ්බිදාවිරාගත්ථං නිබ්බිදාවිරාගානිසංසං; නිබ්බිදාවිරාගො විමුත්තිඤාණදස්සනත්ථො විමුත්තිඤාණදස්සනානිසංසො. ඉති ඛො, ආනන්ද, කුසලානි සීලානි අනුපුබ්බෙන අග්ගාය පරෙන්තී’’ති [අරහත්තාය පූරෙන්තීති (ස්යා.)]. පඨමං.

2. චෙතනාකරණීයසුත්තං

2. [අ. නි. 11.2] ‘‘සීලවතො, භික්ඛවෙ, සීලසම්පන්නස්ස න චෙතනාය කරණීයං – ‘අවිප්පටිසාරො මෙ උප්පජ්ජතූ’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං සීලවතො සීලසම්පන්නස්ස අවිප්පටිසාරො උප්පජ්ජති. අවිප්පටිසාරිස්ස, භික්ඛවෙ, න චෙතනාය කරණීයං – ‘පාමොජ්ජං මෙ උප්පජ්ජතූ’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං අවිප්පටිසාරිස්ස පාමොජ්ජං ජායති. පමුදිතස්ස, භික්ඛවෙ, න චෙතනාය කරණීයං – ‘පීති මෙ උප්පජ්ජතූ’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං පමුදිතස්ස පීති උප්පජ්ජති. පීතිමනස්ස, භික්ඛවෙ, න චෙතනාය කරණීයං – ‘කායො මෙ පස්සම්භතූ’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති. පස්සද්ධකායස්ස, භික්ඛවෙ, න චෙතනාය කරණීයං – ‘සුඛං වෙදියාමී’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති. සුඛිනො, භික්ඛවෙ, න චෙතනාය කරණීයං – ‘චිත්තං මෙ සමාධියතූ’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. සමාහිතස්ස, භික්ඛවෙ, න චෙතනාය කරණීයං – ‘යථාභූතං ජානාමි පස්සාමී’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං සමාහිතො යථාභූතං ජානාති පස්සති. යථාභූතං, භික්ඛවෙ, ජානතො පස්සතො න චෙතනාය කරණීයං – ‘නිබ්බින්දාමි විරජ්ජාමී’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං යථාභූතං ජානං පස්සං නිබ්බින්දති විරජ්ජති. නිබ්බින්නස්ස [නිබ්බින්දස්ස (සී. ක.)], භික්ඛවෙ, විරත්තස්ස න චෙතනාය කරණීයං – ‘විමුත්තිඤාණදස්සනං සච්ඡිකරොමී’ති. ධම්මතා එසා, භික්ඛවෙ, යං නිබ්බින්නො [නිබ්බින්දො (සී. ක.)] විරත්තො විමුත්තිඤාණදස්සනං සච්ඡිකරොති.

‘‘ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, නිබ්බිදාවිරාගො විමුත්තිඤාණදස්සනත්ථො විමුත්තිඤාණදස්සනානිසංසො; යථාභූතඤාණදස්සනං නිබ්බිදාවිරාගත්ථං නිබ්බිදාවිරාගානිසංසං; සමාධි යථාභූතඤාණදස්සනත්ථො යථාභූතඤාණදස්සනානිසංසො; සුඛං සමාධත්ථං සමාධානිසංසං; පස්සද්ධි සුඛත්ථා සුඛානිසංසා; පීති පස්සද්ධත්ථා පස්සද්ධානිසංසා; පාමොජ්ජං පීතත්ථං පීතානිසංසං; අවිප්පටිසාරො පාමොජ්ජත්ථො පාමොජ්ජානිසංසො; කුසලානි සීලානි අවිප්පටිසාරත්ථානි අවිප්පටිසාරානිසංසානි . ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, ධම්මා ධම්මෙ අභිසන්දෙන්ති, ධම්මා ධම්මෙ පරිපූරෙන්ති අපාරා පාරං ගමනායා’’ති. දුතියං.

3. පඨමඋපනිසසුත්තං

3. [අ. නි. 5.24; 11.3] ‘‘දුස්සීලස්ස, භික්ඛවෙ, සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ අසති අවිප්පටිසාරවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති පාමොජ්ජං; පාමොජ්ජෙ අසති පාමොජ්ජවිපන්නස්ස හතූපනිසා හොති පීති; පීතියා අසති පීතිවිපන්නස්ස හතූපනිසා හොති පස්සද්ධි; පස්සද්ධියා අසති පස්සද්ධිවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති සුඛං; සුඛෙ අසති සුඛවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති සම්මාසමාධි; සම්මාසමාධිම්හි අසති සම්මාසමාධිවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං; යථාභූතඤාණදස්සනෙ අසති යථාභූතඤාණදස්සනවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති නිබ්බිදාවිරාගො ; නිබ්බිදාවිරාගෙ අසති නිබ්බිදාවිරාගවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, රුක්ඛො සාඛාපලාසවිපන්නො. තස්ස පපටිකාපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, දුස්සීලස්ස සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ අසති අවිප්පටිසාරවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සනං.

‘‘සීලවතො, භික්ඛවෙ, සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ සති අවිප්පටිසාරසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති පාමොජ්ජං; පාමොජ්ජෙ සති පාමොජ්ජසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නා හොති පීති; පීතියා සති පීතිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නා හොති පස්සද්ධි; පස්සද්ධියා සති පස්සද්ධිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති සුඛං; සුඛෙ සති සුඛසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති සම්මාසමාධි ; සම්මාසමාධිම්හි සති සම්මාසමාධිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං; යථාභූතඤාණදස්සනෙ සති යථාභූතඤාණදස්සනසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති නිබ්බිදාවිරාගො; නිබ්බිදාවිරාගෙ සති නිබ්බිදාවිරාගසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, රුක්ඛො සාඛාපලාසසම්පන්නො. තස්ස පපටිකාපි පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, සීලවතො සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ සති අවිප්පටිසාරසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සන’’න්ති. තතියං.

4. දුතියඋපනිසසුත්තං

4. [අ. නි. 11.4] තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘දුස්සීලස්ස, ආවුසො, සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ අසති අවිප්පටිසාරවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, රුක්ඛො සාඛාපලාසවිපන්නො. තස්ස පපටිකාපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, දුස්සීලස්ස සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ අසති අවිප්පටිසාරවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සනං.

‘‘සීලවතො , ආවුසො, සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ සති අවිප්පටිසාරසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති…පෙ. … විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, රුක්ඛො සාඛාපලාසසම්පන්නො. තස්ස පපටිකාපි පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, සීලවතො සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ සති අවිප්පටිසාරසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සන’’න්ති. චතුත්ථං.

5. තතියඋපනිසසුත්තං

5. [අ. නි. 11.5] තත්ර ඛො ආයස්මා ආනන්දො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘දුස්සීලස්ස, ආවුසො, සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ අසති අවිප්පටිසාරවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති පාමොජ්ජං; පාමොජ්ජෙ අසති පාමොජ්ජවිපන්නස්ස හතූපනිසා හොති පීති; පීතියා අසති පීතිවිපන්නස්ස හතූපනිසා හොති පස්සද්ධි; පස්සද්ධියා අසති පස්සද්ධිවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති සුඛං; සුඛෙ අසති සුඛවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති සම්මාසමාධි; සම්මාසමාධිම්හි අසති සම්මාසමාධිවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං; යථාභූතඤාණදස්සනෙ අසති යථාභූතඤාණදස්සනවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති නිබ්බිදාවිරාගො; නිබ්බිදාවිරාගෙ අසති නිබ්බිදාවිරාගවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, රුක්ඛො සාඛාපලාසවිපන්නො. තස්ස පපටිකාපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, දුස්සීලස්ස සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ අසති අවිප්පටිසාරවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සනං.

‘‘සීලවතො, ආවුසො, සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ සති අවිප්පටිසාරසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති පාමොජ්ජං; පාමොජ්ජෙ සති පාමොජ්ජසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නා හොති පීති; පීතියා සති පීතිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නා හොති පස්සද්ධි; පස්සද්ධියා සති පස්සද්ධිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති සුඛං; සුඛෙ සති සුඛසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති සම්මාසමාධි ; සම්මාසමාධිම්හි සති සම්මාසමාධිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං ; යථාභූතඤාණදස්සනෙ සති යථාභූතඤාණදස්සනසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති නිබ්බිදාවිරාගො; නිබ්බිදාවිරාගෙ සති නිබ්බිදාවිරාගසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, රුක්ඛො සාඛාපලාසසම්පන්නො . තස්ස පපටිකාපි පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, සීලවතො සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති අවිප්පටිසාරො; අවිප්පටිසාරෙ සති අවිප්පටිසාරසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සන’’න්ති. පඤ්චමං.

6. සමාධිසුත්තං

6. [අ. නි. 11.18] අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සියා නු ඛො, භන්තෙ, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී [පඨවිසඤ්ඤී (සී.), පඨවීසඤ්ඤී (ස්යා.)] අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස ; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති? ‘‘සියා, ආනන්ද, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති.

‘‘යථා කථං පන, භන්තෙ, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස , න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායත්තනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘ඉධානන්ද, භික්ඛු එවංසඤ්ඤී හොති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බාන’න්ති. එවං ඛො, ආනන්ද, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති. ඡට්ඨං.

7. සාරිපුත්තසුත්තං

7. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච –

‘‘සියා නු ඛො, ආවුසො සාරිපුත්ත, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘සියා , ආවුසො ආනන්ද, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති.

‘‘යථා කථං පන, ආවුසො සාරිපුත්ත, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති? ‘‘එකමිදාහං, ආවුසො ආනන්ද, සමයං ඉධෙව සාවත්ථියං විහරාමි අන්ධවනස්මිං. තත්ථාහං [අථාහං (ක.)] තථාරූපං සමාධිං සමාපජ්ජිං [පටිලභාමි (ක.)] යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අහොසිං, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අහොසිං, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අහොසිං, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අහොසිං, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අහොසිං, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අහොසිං, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අහොසිං, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අහොසිං, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අහොසිං, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අහොසිං; සඤ්ඤී ච පන අහොසි’’න්ති.

‘‘කිංසඤ්ඤී පනායස්මා සාරිපුත්තො [කිං සඤ්ඤී පනාවුසො සාරිපුත්ත (ක.)] තස්මිං සමයෙ අහොසී’’ති? ‘‘භවනිරොධො නිබ්බානං භවනිරොධො නිබ්බාන’’න්ති ඛො මෙ, ආවුසො, අඤ්ඤාව සඤ්ඤා උප්පජ්ජති අඤ්ඤාව සඤ්ඤා නිරුජ්ඣති. සෙය්යථාපි, ආවුසො, සකලිකග්ගිස්ස ඣායමානස්ස අඤ්ඤාව අච්චි උප්පජ්ජති අඤ්ඤාව අච්චි නිරුජ්ඣති; එවමෙවං ඛො, ආවුසො, ‘භවනිරොධො නිබ්බානං භවනිරොධො නිබ්බාන’න්ති අඤ්ඤාව සඤ්ඤා උප්පජ්ජති අඤ්ඤාව සඤ්ඤා නිරුජ්ඣති. ‘භවනිරොධො නිබ්බාන’න්ති [නිබ්බානං (සී. ක.)] සඤ්ඤී ච පනාහං, ආවුසො, තස්මිං සමයෙ අහොසි’’න්ති. සත්තමං.

8. ඣානසුත්තං

8. ‘‘සද්ධො ච [ඉමස්මිං වාක්යෙ අයං ච කාරො නත්ථි ස්යාමපොත්ථකෙ], භික්ඛවෙ, භික්ඛු හොති, නො ච [නො (ස්යා.) එවමුපරිපි. අ. නි. 8.71] සීලවා; එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං, සීලවා චා’ති! යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සද්ධො ච හොති සීලවා ච, එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති.

‘‘සද්ධො ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු හොති සීලවා ච, නො ච බහුස්සුතො…පෙ… බහුස්සුතො ච, නො ච ධම්මකථිකො… ධම්මකථිකො ච, නො ච පරිසාවචරො… පරිසාවචරො ච, නො ච විසාරදො පරිසාය ධම්මං දෙසෙති… විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙති, නො ච විනයධරො… විනයධරො ච, නො ච ආරඤ්ඤිකො [ආරඤ්ඤකො (ක.)] පන්තසෙනාසනො… ආරඤ්ඤිකො ච පන්තසෙනාසනො, නො ච චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී… චතුන්නඤ්ච ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, නො ච ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං, සීලවා ච, බහුස්සුතො ච, ධම්මකථිකො ච, පරිසාවචරො ච, විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙය්යං, විනයධරො ච, ආරඤ්ඤිකො ච පන්තසෙනාසනො, චතුන්නඤ්ච ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී අස්සං අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්ය’න්ති.

‘‘යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සද්ධො ච හොති, සීලවා ච, බහුස්සුතො ච, ධම්මකථිකො ච, පරිසාවචරො ච, විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙති, විනයධරො ච, ආරඤ්ඤිකො ච පන්තසෙනාසනො, චතුන්නඤ්ච ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති; එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සමන්තපාසාදිකො ච හොති සබ්බාකාරපරිපූරො චා’’ති. අට්ඨමං.

9. සන්තවිමොක්ඛසුත්තං

9. ‘‘සද්ධො ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු හොති, නො ච සීලවා…පෙ… සීලවා ච, නො ච බහුස්සුතො… බහුස්සුතො ච, නො ච ධම්මකථිකො… ධම්මකථිකො ච, නො ච පරිසාවචරො… පරිසාවචරො ච, නො ච විසාරදො පරිසාය ධම්මං දෙසෙති… විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙති, නො ච විනයධරො… විනයධරො ච, නො ච ආරඤ්ඤිකො පන්තසෙනාසනො… ආරඤ්ඤිකො ච පන්තසෙනාසනො, නො ච යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ කායෙන ඵුසිත්වා විහරති… යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ ච කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, නො ච ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං, සීලවා ච, බහුස්සුතො ච, ධම්මකථිකො ච, පරිසාවචරො ච, විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙය්යං, විනයධරො ච, ආරඤ්ඤිකො ච පන්තසෙනාසනො, යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ ච කායෙන ඵුසිත්වා විහරෙය්යං, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්ය’න්ති.

‘‘යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සද්ධො ච හොති, සීලවා ච, බහුස්සුතො ච, ධම්මකථිකො ච, පරිසාවචරො ච, විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙති, විනයධරො ච, ආරඤ්ඤිකො ච පන්තසෙනාසනො, යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ ච කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති; එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සමන්තපාසාදිකො ච හොති සබ්බාකාරපරිපූරො චා’’ති. නවමං.

10. විජ්ජාසුත්තං

10. ‘‘සද්ධො ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු හොති, නො ච සීලවා. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං සීලවා චා’ති. යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සද්ධො ච හොති, සීලවා ච, එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති.

‘‘සද්ධො ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු හොති සීලවා ච, නො ච බහුස්සුතො බහුස්සුතො ච, නො ච ධම්මකථිකො ධම්මකථිකො ච, නො ච පරිසාවචරො පරිසාවචරො ච, නො ච විසාරදො පරිසාය ධම්මං දෙසෙති විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙති, නො ච විනයධරො විනයධරො ච, නො ච අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. අනෙකවිහිතඤ්ච…පෙ… පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, නො ච දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති දිබ්බෙන ච චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති, නො ච ආසවානං ඛයා…පෙ… සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. එවං සො තෙනඞ්ගෙන අපරිපූරො හොති. තෙන තං අඞ්ගං පරිපූරෙතබ්බං – ‘කින්තාහං සද්ධො ච අස්සං, සීලවා ච, බහුස්සුතො ච, ධම්මකථිකො ච, පරිසාවචරො ච, විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙය්යං, විනයධරො ච, අනෙකවිහිතඤ්ච පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරෙය්යං, සෙය්යථිදං, එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරෙය්යං, දිබ්බෙන ච චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානෙය්යං, ආසවානඤ්ච ඛයා…පෙ… සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්ය’න්ති.

‘‘යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සද්ධො ච හොති, සීලවා ච, බහුස්සුතො ච, ධම්මකථිකො ච, පරිසාවචරො ච, විසාරදො ච පරිසාය ධම්මං දෙසෙති, විනයධරො ච, අනෙකවිහිතඤ්ච පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, දිබ්බෙන ච චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. එවං සො තෙනඞ්ගෙන පරිපූරො හොති. ඉමෙහි, ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු සමන්තපාසාදිකො ච හොති සබ්බාකාරපරිපූරො චා’’ති. දසමං.

ආනිසංසවග්ගො පඨමො.

තස්සුද්දානං –

කිමත්ථියං චෙතනා ච, තයො උපනිසාපි ච;

සමාධි සාරිපුත්තො ච, ඣානං සන්තෙන විජ්ජයාති.