📜

3. මහාවග්ගො

1. සීහනාදසුත්තං

21. ‘‘සීහො , භික්ඛවෙ, මිගරාජා සායන්හසමයං ආසයා නික්ඛමති. ආසයා නික්ඛමිත්වා විජම්භති. විජම්භිත්වා සමන්තා චතුද්දිසං [චතුද්දිසා (ස්යා. ක.) අ. නි. 6.64] අනුවිලොකෙති. සමන්තා චතුද්දිසං [චතුද්දිසා (ස්යා. ක.) අ. නි. 6.64] අනුවිලොකෙත්වා තික්ඛත්තුං සීහනාදං නදති. තික්ඛත්තුං සීහනාදං නදිත්වා ගොචරාය පක්කමති. තං කිස්ස හෙතු? ‘මාහං ඛුද්දකෙ පාණෙ විසමගතෙ සඞ්ඝාතං ආපාදෙසි’න්ති!

‘‘‘සීහො’ති, ඛො භික්ඛවෙ, තථාගතස්සෙතං අධිවචනං අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස. යං ඛො, භික්ඛවෙ, තථාගතො පරිසාය ධම්මං දෙසෙති, ඉදමස්ස හොති සීහනාදස්මිං.

[ම. නි. 1.148; විභ. 760; පටි. ම. 2.44] ‘‘දසයිමානි , භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති. කතමානි දස? ඉධ, භික්ඛවෙ, තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති. යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, භික්ඛවෙ , තථාගතො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො අනෙකධාතුං නානාධාතුං ලොකං [අනෙකධාතුනානාධාතුලොකං (සී. ක.)] යථාභූතං පජානාති. යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො අනෙකධාතුං නානාධාතුං ලොකං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති…පෙ… බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති…පෙ… බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො පරසත්තානං පරපුග්ගලානං ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො පරසත්තානං පරපුග්ගලානං ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති…පෙ… බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං යථාභූතං පජානාති. යම්පි…පෙ… පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති…පෙ… බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො තිස්සොපි ජාතියො චතස්සොපි ජාතියො පඤ්චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්පි ජාතියො තිංසම්පි ජාතියො චත්තාලීසම්පි ජාතියො පඤ්ඤාසම්පි ජාතියො ජාතිසතම්පි ජාතිසහස්සම්පි ජාතිසතසහස්සම්පි අනෙකෙපි සංවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි විවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි සංවට්ටවිවට්ටකප්පෙ, ‘අමුත්රාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො අමුත්ර උදපාදිං; තත්රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්නො’ති, ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. යම්පි භික්ඛවෙ, තථාගතො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා; ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති. ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති, ඉදම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, දස තථාගතස්ස තථාගතබලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙතී’’ති. පඨමං.

2. අධිවුත්තිපදසුත්තං

22. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං ආනන්දං භගවා එතදවොච –

‘‘යෙ තෙ, ආනන්ද, ධම්මා තෙසං තෙසං අධිවුත්තිපදානං [අධිමුත්තිපදානං (ක.)] අභිඤ්ඤා සච්ඡිකිරියාය සංවත්තන්ති, විසාරදො අහං, ආනන්ද, තත්ථ පටිජානාමි. ‘තෙසං තෙසං තථා තථා ධම්මං දෙසෙතුං යථා යථා පටිපන්නො සන්තං වා අත්ථීති ඤස්සති, අසන්තං වා නත්ථීති ඤස්සති, හීනං වා හීනන්ති ඤස්සති , පණීතං වා පණීතන්ති ඤස්සති, සඋත්තරං වා සඋත්තරන්ති ඤස්සති, අනුත්තරං වා අනුත්තරන්ති ඤස්සති; යථා යථා වා පන තං ඤාතෙය්යං වා දට්ඨෙය්යං වා සච්ඡිකරෙය්යං වා, තථා තථා ඤස්සති වා දක්ඛති වා සච්ඡිකරිස්සති වා’ති ඨානමෙතං විජ්ජති. එතදානුත්තරියං, ආනන්ද, ඤාණානං යදිදං තත්ථ තත්ථ යථාභූතඤාණං. එතස්මා චාහං, ආනන්ද, ඤාණා අඤ්ඤං ඤාණං උත්තරිතරං වා පණීතතරං වා නත්ථීති වදාමි.

‘‘දසයිමානි, ආනන්ද, තථාගතස්ස තථාගතබලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති. කතමානි දස? ඉධානන්ද, තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති. යම්පානන්ද, තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පානන්ද, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං පජානාති. යම්පානන්ද…පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං පජානාති. යම්පානන්ද…පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො අනෙකධාතුං නානාධාතුං ලොකං යථාභූතං පජානාති. යම්පානන්ද …පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං පජානාති. යම්පානන්ද…පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො පරසත්තානං පරපුග්ගලානං ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං පජානාති. යම්පානන්ද…පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං යථාභූතං පජානාති. යම්පානන්ද…පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. යම්පානන්ද…පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. යම්පානන්ද…පෙ… ඉදම්පානන්ද…පෙ….

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, තථාගතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. යම්පානන්ද, තථාගතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං…පෙ… සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉදම්පානන්ද, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති, යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘ඉමානි ඛො, ආනන්ද, දස තථාගතස්ස තථාගතබලානි, යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති , පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙතී’’ති. දුතියං.

3. කායසුත්තං

23. ‘‘අත්ථි , භික්ඛවෙ, ධම්මා කායෙන පහාතබ්බා, නො වාචාය. අත්ථි, භික්ඛවෙ, ධම්මා වාචාය පහාතබ්බා, නො කායෙන. අත්ථි, භික්ඛවෙ, ධම්මා නෙව කායෙන පහාතබ්බා නො වාචාය, පඤ්ඤාය දිස්වා [දිස්වා දිස්වා (සී. ස්යා.)] පහාතබ්බා.

‘‘කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, ධම්මා කායෙන පහාතබ්බා, නො වාචාය? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අකුසලං ආපන්නො හොති කිඤ්චි දෙසං [කඤ්චි දෙව දෙසං (සී. ස්යා.)] කායෙන. තමෙනං අනුවිච්ච විඤ්ඤූ සබ්රහ්මචාරී එවමාහංසු – ‘ආයස්මා ඛො අකුසලං ආපන්නො කිඤ්චි දෙසං කායෙන. සාධු වතායස්මා කායදුච්චරිතං පහාය කායසුචරිතං භාවෙතූ’ති. සො අනුවිච්ච විඤ්ඤූහි සබ්රහ්මචාරීහි වුච්චමානො කායදුච්චරිතං පහාය කායසුචරිතං භාවෙති. ඉමෙ වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, ධම්මා කායෙන පහාතබ්බා, නො වාචාය.

‘‘කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, ධම්මා වාචාය පහාතබ්බා, නො කායෙන? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අකුසලං ආපන්නො හොති කිඤ්චි දෙසං වාචාය. තමෙනං අනුවිච්ච විඤ්ඤූ සබ්රහ්මචාරී එවමාහංසු – ‘ආයස්මා ඛො අකුසලං ආපන්නො කිඤ්චි දෙසං වාචාය. සාධු වතායස්මා වචීදුච්චරිතං පහාය වචීසුචරිතං භාවෙතූ’ති. සො අනුවිච්ච විඤ්ඤූහි සබ්රහ්මචාරීහි වුච්චමානො වචීදුච්චරිතං පහාය වචීසුචරිතං භාවෙති. ඉමෙ වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, ධම්මා වාචාය පහාතබ්බා, නො කායෙන.

‘‘කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, ධම්මා නෙව කායෙන පහාතබ්බා නො වාචාය, පඤ්ඤාය දිස්වා පහාතබ්බා? ලොභො, භික්ඛවෙ, නෙව කායෙන පහාතබ්බො නො වාචාය, පඤ්ඤාය දිස්වා පහාතබ්බො. දොසො , භික්ඛවෙ…පෙ… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො … මච්ඡරියං, භික්ඛවෙ, නෙව කායෙන පහාතබ්බං නො වාචාය, පඤ්ඤාය දිස්වා පහාතබ්බං.

‘‘පාපිකා , භික්ඛවෙ, ඉස්සා නෙව කායෙන පහාතබ්බා නො වාචාය, පඤ්ඤාය දිස්වා පහාතබ්බා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, පාපිකා ඉස්සා? ඉධ, භික්ඛවෙ, ඉජ්ඣති ගහපතිස්ස වා ගහපතිපුත්තස්ස වා ධනෙන වා ධඤ්ඤෙන වා රජතෙන වා ජාතරූපෙන වා. තත්රාඤ්ඤතරස්ස දාසස්ස වා උපවාසස්ස වා එවං හොති – ‘අහො වතිමස්ස ගහපතිස්ස වා ගහපතිපුත්තස්ස වා න ඉජ්ඣෙය්ය ධනෙන වා ධඤ්ඤෙන වා රජතෙන වා ජාතරූපෙන වා’ති. සමණො වා පන බ්රාහ්මණො වා ලාභී හොති චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. තත්රාඤ්ඤතරස්ස සමණස්ස වා බ්රාහ්මණස්ස වා එවං හොති – ‘අහො වත අයමායස්මා න ලාභී අස්ස චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරාන’න්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පාපිකා ඉස්සා.

‘‘පාපිකා, භික්ඛවෙ, ඉච්ඡා නෙව කායෙන පහාතබ්බා නො වාචාය, පඤ්ඤාය දිස්වා පහාතබ්බා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, පාපිකා ඉච්ඡා? [විභ. 851] ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො අස්සද්ධො සමානො ‘සද්ධොති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; දුස්සීලො සමානො ‘සීලවාති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; අප්පස්සුතො සමානො ‘බහුස්සුතොති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; සඞ්ගණිකාරාමො සමානො ‘පවිවිත්තොති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; කුසීතො සමානො ‘ආරද්ධවීරියොති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; මුට්ඨස්සති සමානො ‘උපට්ඨිතස්සතීති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; අසමාහිතො සමානො ‘සමාහිතොති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; දුප්පඤ්ඤො සමානො ‘පඤ්ඤවාති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති; අඛීණාසවො සමානො ‘ඛීණාසවොති මං ජානෙය්යු’න්ති ඉච්ඡති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පාපිකා ඉච්ඡා. ඉමෙ වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, ධම්මා නෙව කායෙන පහාතබ්බා නො වාචාය, පඤ්ඤාය දිස්වා පහාතබ්බා.

‘‘තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුං ලොභො අභිභුය්ය ඉරියති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය ඉරියති. සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො අභිභුය්ය ඉරියති; නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය ඉරියතී’ති.

‘‘තඤ්චෙ , භික්ඛවෙ, භික්ඛුං ලොභො නාභිභුය්ය ඉරියති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය ඉරියති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො නාභිභුය්ය ඉරියති; තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො … උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය ඉරියතී’’’ති. තතියං.

4. මහාචුන්දසුත්තං

24. එකං සමයං ආයස්මා මහාචුන්දො චෙතීසු විහරති සහජාතියං. තත්ර ඛො ආයස්මා මහාචුන්දො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො භික්ඛවෙ’’ති. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො මහාචුන්දස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා මහාචුන්දො එතදවොච –

‘‘ඤාණවාදං, ආවුසො, භික්ඛු වදමානො – ‘ජානාමිමං ධම්මං, පස්සාමිමං ධම්ම’න්ති. තඤ්චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො … කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති; නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨතී’ති.

‘‘භාවනාවාදං, ආවුසො, භික්ඛු වදමානො – ‘භාවිතකායොම්හි භාවිතසීලො භාවිතචිත්තො භාවිතපඤ්ඤො’ති. තඤ්චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති; නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො … මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨතී’ති.

‘‘ඤාණවාදඤ්ච, ආවුසො, භික්ඛු වදමානො භාවනාවාදඤ්ච – ‘ජානාමිමං ධම්මං, පස්සාමිමං ධම්මං, භාවිතකායොම්හි භාවිතසීලො භාවිතචිත්තො භාවිතපඤ්ඤො’ති. තඤ්චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති; නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨතී’ති.

‘‘සෙය්යථාපි , ආවුසො, පුරිසො දලිද්දොව සමානො අඩ්ඪවාදං වදෙය්ය, අධනොව සමානො ධනවාවාදං වදෙය්ය, අභොගොව සමානො භොගවාවාදං වදෙය්ය. සො කිස්මිඤ්චිදෙව ධනකරණීයෙ සමුප්පන්නෙ න සක්කුණෙය්ය උපනීහාතුං ධනං වා ධඤ්ඤං වා රජතං වා ජාතරූපං වා. තමෙනං එවං ජානෙය්යුං – ‘දලිද්දොව අයමායස්මා සමානො අඩ්ඪවාදං වදෙති, අධනොව අයමායස්මා සමානො ධනවාවාදං වදෙති, අභොගවාව අයමායස්මා සමානො භොගවාවාදං වදෙති. තං කිස්ස හෙතු? තථා හි අයමායස්මා කිස්මිඤ්චිදෙව ධනකරණීයෙ සමුප්පන්නෙ න සක්කොති උපනීහාතුං ධනං වා ධඤ්ඤං වා රජතං වා ජාතරූපං වා’ති.

‘‘එවමෙවං ඛො, ආවුසො, ඤාණවාදඤ්ච භික්ඛු වදමානො භාවනාවාදඤ්ච – ‘ජානාමිමං ධම්මං, පස්සාමිමං ධම්මං, භාවිතකායොම්හි භාවිතසීලො භාවිතචිත්තො භාවිතපඤ්ඤො’ති. තං චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො අභිභුය්ය තිට්ඨති; නායමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා … පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා අභිභුය්ය තිට්ඨතී’ති.

‘‘ඤාණවාදං, ආවුසො, භික්ඛු වදමානො – ‘ජානාමිමං ධම්මං, පස්සාමිමං ධම්ම’න්ති. තඤ්චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘අයමායස්මා තථා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති; තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨතී’ති.

‘‘භාවනාවාදං , ආවුසො, භික්ඛු වදමානො – ‘භාවිතකායොම්හි භාවිතසීලො භාවිතචිත්තො භාවිතපඤ්ඤො’ති. තඤ්චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති; තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨතී’ති.

‘‘ඤාණවාදඤ්ච, ආවුසො, භික්ඛු වදමානො භාවනාවාදඤ්ච – ‘ජානාමිමං ධම්මං, පස්සාමිමං ධම්මං, භාවිතකායොම්හි භාවිතසීලො භාවිතචිත්තො භාවිතපඤ්ඤො’ති. තඤ්චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති; තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො දොසො හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨතී’ති.

‘‘සෙය්යථාපි , ආවුසො, පුරිසො අඩ්ඪොව සමානො අඩ්ඪවාදං වදෙය්ය, ධනවාව සමානො ධනවාවාදං වදෙය්ය, භොගවාව සමානො භොගවාවාදං වදෙය්ය. සො කිස්මිඤ්චිදෙව ධනකරණීයෙ සමුප්පන්නෙ සක්කුණෙය්ය උපනීහාතුං ධනං වා ධඤ්ඤං වා රජතං වා ජාතරූපං වා. තමෙනං එවං ජානෙය්යුං – ‘අඩ්ඪොව අයමායස්මා සමානො අඩ්ඪවාදං වදෙති, ධනවාව අයමායස්මා සමානො ධනවාවාදං වදෙති, භොගවාව අයමායස්මා සමානො භොගවාවාදං වදෙති. තං කිස්ස හෙතු? තථා හි අයමායස්මා කිස්මිඤ්චිදෙව ධනකරණීයෙ සමුප්පන්නෙ සක්කොති උපනීහාතුං ධනං වා ධඤ්ඤං වා රජතං වා ජාතරූපං වා’ති.

එවමෙවං ඛො, ආවුසො, ඤාණවාදඤ්ච භික්ඛු වදමානො භාවනාවාදඤ්ච – ‘ජානාමිමං ධම්මං, පස්සාමිමං ධම්මං, භාවිතකායොම්හි භාවිතසීලො භාවිතචිත්තො භාවිතපඤ්ඤො’ති. තඤ්චෙ, ආවුසො, භික්ඛුං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති, දොසො… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨති, සො එවමස්ස වෙදිතබ්බො – ‘තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො ලොභො න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං ලොභො නාභිභුය්ය තිට්ඨති; තථා අයමායස්මා පජානාති යථා පජානතො දොසො න හොති… මොහො… කොධො… උපනාහො… මක්ඛො… පළාසො… මච්ඡරියං… පාපිකා ඉස්සා… පාපිකා ඉච්ඡා න හොති, තථාහිමං ආයස්මන්තං පාපිකා ඉච්ඡා නාභිභුය්ය තිට්ඨතී’’’ති. චතුත්ථං.

5. කසිණසුත්තං

25. [දී. නි. 3.346, 360; අ. නි. 10.29] ‘‘දසයිමානි , භික්ඛවෙ, කසිණායතනානි. කතමානි දස? පථවීකසිණමෙකො සඤ්ජානාති උද්ධං අධො තිරියං අද්වයං අප්පමාණං; ආපොකසිණමෙකො සඤ්ජානාති…පෙ… තෙජොකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… වායොකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… නීලකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… පීතකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… ලොහිතකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… ඔදාතකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… ආකාසකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… විඤ්ඤාණකසිණමෙකො සඤ්ජානාති උද්ධං අධො තිරියං අද්වයං අප්පමාණං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, දස කසිණායතනානී’’ති. පඤ්චමං.

6. කාළීසුත්තං

26. එකං සමයං ආයස්මා මහාකච්චානො අවන්තීසු විහරති කුරරඝරෙ [ගුලඝරෙ (ක.) කුරුරඝරෙ මහාව. 257] පවත්තෙ පබ්බතෙ. අථ ඛො කාළී උපාසිකා කුරරඝරිකා යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නා ඛො කාළී උපාසිකා කුරරඝරිකා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතදවොච – ‘‘වුත්තමිදං, භන්තෙ, භගවතා කුමාරිපඤ්හෙසු –

‘අත්ථස්ස පත්තිං හදයස්ස සන්තිං,

ජෙත්වාන සෙනං පියසාතරූපං;

එකොහං [එකාහං (ක.)] ඣායං සුඛමනුබොධිං,

තස්මා ජනෙන න කරොමි සක්ඛිං [සඛිං (ක.) සං. නි. 1.161 පස්සිතබ්බං];

සක්ඛී [සඛී (ක.)] න සම්පජ්ජති කෙනචි මෙ’ති.

‘‘ඉමස්ස ඛො, භන්තෙ, භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස කථං විත්ථාරෙන අත්ථො දට්ඨබ්බො’’ති?

‘‘පථවීකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා ‘අත්ථො’ති අභිනිබ්බත්තෙසුං [අත්ථාභිනිබ්බත්තෙසුං (සී. ස්යා.)]. යාවතා ඛො, භගිනි, පථවීකසිණසමාපත්තිපරමතා , තදභිඤ්ඤාසි භගවා. තදභිඤ්ඤාය භගවා අස්සාදමද්දස [ආදිමද්දස (සී. ස්යා.)] ආදීනවමද්දස නිස්සරණමද්දස මග්ගාමග්ගඤාණදස්සනමද්දස. තස්ස අස්සාදදස්සනහෙතු ආදීනවදස්සනහෙතු නිස්සරණදස්සනහෙතු මග්ගාමග්ගඤාණදස්සනහෙතු අත්ථස්ස පත්ති හදයස්ස සන්ති විදිතා හොති.

‘‘ආපොකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි…පෙ… තෙජොකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි… වායොකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි… නීලකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි… පීතකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි… ලොහිතකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි… ඔදාතකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි… ආකාසකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි… විඤ්ඤාණකසිණසමාපත්තිපරමා ඛො, භගිනි, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා ‘අත්ථො’ති අභිනිබ්බත්තෙසුං . යාවතා ඛො, භගිනි, විඤ්ඤාණකසිණසමාපත්තිපරමතා, තදභිඤ්ඤාසි භගවා. තදභිඤ්ඤාය භගවා අස්සාදමද්දස ආදීනවමද්දස නිස්සරණමද්දස මග්ගාමග්ගඤාණදස්සනමද්දස. තස්ස අස්සාදදස්සනහෙතු ආදීනවදස්සනහෙතු නිස්සරණදස්සනහෙතු මග්ගාමග්ගඤාණදස්සනහෙතු අත්ථස්ස පත්ති හදයස්ස සන්ති විදිතා හොති. ඉති ඛො, භගිනි, යං තං වුත්තං භගවතා කුමාරිපඤ්හෙසු –

‘අත්ථස්ස පත්තිං හදයස්ස සන්තිං,

ජෙත්වාන සෙනං පියසාතරූපං;

එකොහං ඣායං සුඛමනුබොධිං,

තස්මා ජනෙන න කරොමි සක්ඛිං;

සක්ඛී න සම්පජ්ජති කෙනචි මෙ’ති.

‘‘ඉමස්ස ඛො, භගිනි, භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස එවං විත්ථාරෙන අත්ථො දට්ඨබ්බො’’ති. ඡට්ඨං.

7. පඨමමහාපඤ්හාසුත්තං

27. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පවිසිංසු. අථ ඛො තෙසං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අතිප්පගො ඛො තාව සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිතුං; යංනූන මයං යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමෙය්යාමා’’ති.

අථ ඛො තෙ භික්ඛූ යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං සම්මොදිංසු. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො තෙ භික්ඛූ තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එතදවොචුං –

‘‘සමණො, ආවුසො, ගොතමො සාවකානං එවං ධම්මං දෙසෙති – ‘එථ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, සබ්බං ධම්මං අභිජානාථ, සබ්බං ධම්මං අභිඤ්ඤාය විහරථා’ති; මයම්පි ඛො, ආවුසො, සාවකානං එවං ධම්මං දෙසෙම – ‘එථ තුම්හෙ, ආවුසො, සබ්බං ධම්මං අභිජානාථ, සබ්බං ධම්මං අභිඤ්ඤාය විහරථා’ති. ඉධ නො, ආවුසො, කො විසෙසො කො අධිප්පයාසො කිං නානාකරණං සමණස්ස වා ගොතමස්ස අම්හාකං වා, යදිදං ධම්මදෙසනාය වා ධම්මදෙසනං අනුසාසනියා වා අනුසාසනි’’න්ති?

අථ ඛො තෙ භික්ඛූ තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං භාසිතං නෙව අභිනන්දිංසු නප්පටික්කොසිංසු. අනභිනන්දිත්වා අප්පටික්කොසිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කමිංසු – ‘‘භගවතො සන්තිකෙ එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථං ආජානිස්සාමා’’ති.

අථ ඛො තෙ භික්ඛූ සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං –

‘‘ඉධ මයං, භන්තෙ, පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පවිසිම්හා. තෙසං නො, භන්තෙ, අම්හාකං එතදහොසි – ‘අතිප්පගො ඛො තාව සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිතුං; යංනූන මයං යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමෙය්යාමා’ති. අථ ඛො මයං, භන්තෙ, යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමිම්හා; උපසඞ්කමිත්වා තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං සම්මොදිම්හා. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිම්හා. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො, භන්තෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා අම්හෙ එතදවොචුං –

‘සමණො, ආවුසො, ගොතමො සාවකානං එවං ධම්මං දෙසෙති – එථ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, සබ්බං ධම්මං අභිජානාථ, සබ්බං ධම්මං අභිඤ්ඤාය විහරථාති; මයම්පි ඛො, ආවුසො, සාවකානං එවං ධම්මං දෙසෙම – එථ තුම්හෙ, ආවුසො, සබ්බං ධම්මං අභිජානාථ, සබ්බං ධම්මං අභිඤ්ඤාය විහරථාති. ඉධ නො, ආවුසො, කො විසෙසො කො අධිප්පයාසො කිං නානාකරණං සමණස්ස වා ගොතමස්ස අම්හාකං වා, යදිදං ධම්මදෙසනාය වා ධම්මදෙසනං අනුසාසනියා වා අනුසාසනි’න්ති?

‘‘අථ ඛො මයං, භන්තෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං භාසිතං නෙව අභිනන්දිම්හා නප්පටික්කොසිම්හා. අනභිනන්දිත්වා අප්පටික්කොසිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කමිම්හා – ‘භගවතො සන්තිකෙ එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථං ආජානිස්සාමා’’’ති.

‘‘එවංවාදිනො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවමස්සු වචනීයා – ‘එකො, ආවුසො, පඤ්හො එකො උද්දෙසො එකං වෙය්යාකරණං, ද්වෙ පඤ්හා ද්වෙ උද්දෙසා ද්වෙ වෙය්යාකරණානි, තයො පඤ්හා තයො උද්දෙසා තීණි වෙය්යාකරණානි, චත්තාරො පඤ්හා චත්තාරො උද්දෙසා චත්තාරි වෙය්යාකරණානි, පඤ්ච පඤ්හා පඤ්චුද්දෙසා පඤ්ච වෙය්යාකරණානි, ඡ පඤ්හා ඡ උද්දෙසා ඡ වෙය්යාකරණානි, සත්ත පඤ්හා සත්තුද්දෙසා සත්ත වෙය්යාකරණානි, අට්ඨ පඤ්හා අට්ඨුද්දෙසා අට්ඨ වෙය්යාකරණානි, නව පඤ්හා නවුද්දෙසා නව වෙය්යාකරණානි, දස පඤ්හා දසුද්දෙසා දස වෙය්යාකරණානී’ති. එවං පුට්ඨා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා න චෙව සම්පායිස්සන්ති, උත්තරි ච විඝාතං ආපජ්ජිස්සන්ති. තං කිස්ස හෙතු? යථා තං, භික්ඛවෙ, අවිසයස්මිං. නාහං තං, භික්ඛවෙ, පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය යො ඉමෙසං පඤ්හානං වෙය්යාකරණෙන චිත්තං ආරාධෙය්ය, අඤ්ඤත්ර තථාගතෙන වා තථාගතසාවකෙන වා ඉතො වා පන සුත්වා.

‘‘‘එකො පඤ්හො එකො උද්දෙසො එකං වෙය්යාකරණ’න්ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? එකධම්මෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමස්මිං එකධම්මෙ? ‘සබ්බෙ සත්තා ආහාරට්ඨිතිකා’ – ඉමස්මිං ඛො, භික්ඛවෙ, එකධම්මෙ භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘එකො පඤ්හො එකො උද්දෙසො එකං වෙය්යාකරණ’න්ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ද්වෙ පඤ්හා ද්වෙ උද්දෙසා ද්වෙ වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ද්වීසු, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු ද්වීසු? නාමෙ ච රූපෙ ච – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වීසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘ද්වෙ පඤ්හා ද්වෙ උද්දෙසා ද්වෙ වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘තයො පඤ්හා තයො උද්දෙසා තීණි වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තීසු, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති . කතමෙසු තීසු? තීසු වෙදනාසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, තීසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘තයො පඤ්හා තයො උද්දෙසා තීණි වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘චත්තාරො පඤ්හා චත්තාරො උද්දෙසා චත්තාරි වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? චතූසු , භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු චතූසු? චතූසු ආහාරෙසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, චතූසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘චත්තාරො පඤ්හා චත්තාරො උද්දෙසා චත්තාරි වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘පඤ්ච පඤ්හා පඤ්චුද්දෙසා පඤ්ච වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? පඤ්චසු, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු පඤ්චසු? පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධෙසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති . ‘පඤ්ච පඤ්හා පඤ්චුද්දෙසා පඤ්ච වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ඡ පඤ්හා ඡ උද්දෙසා ඡ වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ඡසු, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු ඡසු? ඡසු අජ්ඣත්තිකෙසු ආයතනෙසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, ඡසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘ඡ පඤ්හා ඡ උද්දෙසා ඡ වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘සත්ත පඤ්හා සත්තුද්දෙසා සත්ත වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? සත්තසු, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු සත්තසු? සත්තසු විඤ්ඤාණට්ඨිතීසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘සත්ත පඤ්හා සත්තුද්දෙසා සත්ත වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘අට්ඨ පඤ්හා අට්ඨුද්දෙසා අට්ඨ වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? අට්ඨසු, භික්ඛවෙ , ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු අට්ඨසු? අට්ඨසු ලොකධම්මෙසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො…පෙ… දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘අට්ඨ පඤ්හා අට්ඨුද්දෙසා අට්ඨ වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘නව පඤ්හා නවුද්දෙසා නව වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? නවසු, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු නවසු? නවසු සත්තාවාසෙසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, නවසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘නව පඤ්හා නවුද්දෙසා නව වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘දස පඤ්හා දසුද්දෙසා දස වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? දසසු, භික්ඛවෙ, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු දසසු? දසසු අකුසලෙසු කම්මපථෙසු – ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, දසසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති . ‘දස පඤ්හා දසුද්දෙසා දස වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්ත’’න්ති. සත්තමං.

8. දුතියමහාපඤ්හාසුත්තං

28. එකං සමයං භගවා කජඞ්ගලායං විහරති වෙළුවනෙ. අථ ඛො සම්බහුලා කජඞ්ගලකා උපාසකා යෙන කජඞ්ගලිකා භික්ඛුනී තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා කජඞ්ගලිකං භික්ඛුනිං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො කජඞ්ගලකා උපාසකා කජඞ්ගලිකං භික්ඛුනිං එතදවොචුං –

‘‘වුත්තමිදං, අය්යෙ, භගවතා මහාපඤ්හෙසු – ‘එකො පඤ්හො එකො උද්දෙසො එකං වෙය්යාකරණං, ද්වෙ පඤ්හා ද්වෙ උද්දෙසා ද්වෙ වෙය්යාකරණානි, තයො පඤ්හා තයො උද්දෙසා තීණි වෙය්යාකරණානි, චත්තාරො පඤ්හා චත්තාරො උද්දෙසා චත්තාරි වෙය්යාකරණානි, පඤ්ච පඤ්හා පඤ්චුද්දෙසා පඤ්ච වෙය්යාකරණානි, ඡ පඤ්හා ඡ උද්දෙසා ඡ වෙය්යාකරණානි, සත්ත පඤ්හා සත්තුද්දෙසා සත්ත වෙය්යාකරණානි, අට්ඨ පඤ්හා අට්ඨුද්දෙසා අට්ඨ වෙය්යාකරණානි, නව පඤ්හා නවුද්දෙසා නව වෙය්යාකරණානි, දස පඤ්හා දසුද්දෙසා දස වෙය්යාකරණානී’ති. ඉමස්ස නු ඛො, අය්යෙ, භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස කථං විත්ථාරෙන අත්ථො දට්ඨබ්බො’’ති?

‘‘න ඛො පනෙතං, ආවුසො, භගවතො සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං, නපි මනොභාවනීයානං භික්ඛූනං සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං; අපි ච, යථා මෙත්ථ ඛායති තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ, භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, අය්යෙ’’ති, ඛො කජඞ්ගලකා උපාසකා කජඞ්ගලිකාය භික්ඛුනියා පච්චස්සොසුං. කජඞ්ගලිකා භික්ඛුනී එතදවොච –

‘‘‘එකො පඤ්හො එකො උද්දෙසො එකං වෙය්යාකරණ’න්ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං භගවතා. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? එකධම්මෙ, ආවුසො, භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමස්මිං එකධම්මෙ? සබ්බෙ සත්තා ආහාරට්ඨිතිකා – ඉමස්මිං ඛො, ආවුසො, එකධම්මෙ භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘එකො පඤ්හො එකො උද්දෙසො එකං වෙය්යාකරණන්ති, ඉති යං තං වුත්තං භගවතා ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ද්වෙ පඤ්හා ද්වෙ උද්දෙසා ද්වෙ වෙය්යාකරණානී’ති ඉති, ඛො පනෙතං වුත්තං භගවතා. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? ද්වීසු, ආවුසො, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු ද්වීසු? නාමෙ ච රූපෙ ච…පෙ… කතමෙසු තීසු? තීසු වෙදනාසු – ඉමෙසු ඛො, ආවුසො, තීසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘තයො පඤ්හා තයො උද්දෙසා තීණි වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං භගවතා ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘චත්තාරො පඤ්හා චත්තාරො උද්දෙසා චත්තාරි වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං භගවතා. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? චතූසු, ආවුසො, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා සුභාවිතචිත්තො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු චතූසු? චතූසු සතිපට්ඨානෙසු – ඉමෙසු ඛො, ආවුසො, චතූසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා සුභාවිතචිත්තො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘චත්තාරො පඤ්හා චත්තාරො උද්දෙසා චත්තාරි වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං භගවතා ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘පඤ්ච පඤ්හා පඤ්චුද්දෙසා පඤ්ච වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං භගවතා. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? පඤ්චසු, ආවුසො, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා සුභාවිතචිත්තො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු පඤ්චසු? පඤ්චසු ඉන්ද්රියෙසු…පෙ… කතමෙසු ඡසු? ඡසු නිස්සරණීයාසු ධාතූසු…පෙ… කතමෙසු සත්තසු? සත්තසු බොජ්ඣඞ්ගෙසු…පෙ… කතමෙසු අට්ඨසු? අට්ඨසු අරියඅට්ඨඞ්ගිකමග්ගෙසු – ඉමෙසු ඛො, ආවුසො, අට්ඨසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා සුභාවිතචිත්තො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘අට්ඨ පඤ්හා අට්ඨුද්දෙසා අට්ඨ වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං භගවතා ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘නව පඤ්හා නවුද්දෙසා නව වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං භගවතා. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? නවසු, ආවුසො, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු නවසු? නවසු සත්තාවාසෙසු – ඉමෙසු ඛො, ආවුසො, නවසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා නිබ්බින්දමානො සම්මා විරජ්ජමානො සම්මා විමුච්චමානො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘නව පඤ්හා නවුද්දෙසා නව වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං භගවතා ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘දස පඤ්හා දසුද්දෙසා දස වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං භගවතා. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? දසසු, ආවුසො, ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා සුභාවිතචිත්තො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. කතමෙසු දසසු? දසසු කුසලෙසු කම්මපථෙසු – ඉමෙසු ඛො, ආවුසො, දසසු ධම්මෙසු භික්ඛු සම්මා සුභාවිතචිත්තො සම්මා පරියන්තදස්සාවී සම්මදත්ථං අභිසමෙච්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ දුක්ඛස්සන්තකරො හොති. ‘දස පඤ්හා දසුද්දෙසා දස වෙය්යාකරණානී’ති, ඉති යං තං වුත්තං භගවතා ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘ඉති ඛො, ආවුසො, යං තං වුත්තං භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතාසු මහාපඤ්හාසු – ‘එකො පඤ්හො එකො උද්දෙසො එකං වෙය්යාකරණං…පෙ… දස පඤ්හා දසුද්දෙසා දස වෙය්යාකරණානී’ති, ඉමස්ස ඛො අහං, ආවුසො, භගවතා සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස එවං විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි. ආකඞ්ඛමානා ච පන තුම්හෙ, ආවුසො, භගවන්තඤ්ඤෙව උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාථ. යථා වො [යථා ඛො (ක.), යථා නො (බහූසු) අ. නි. 10.115, 172 පන පාඨභෙදො නත්ථි] භගවා බ්යාකරොති තථා නං ධාරෙය්යාථා’’ති. ‘‘එවං, අය්යෙ’’ති ඛො කජඞ්ගලකා උපාසකා කජඞ්ගලිකාය ඛො භික්ඛුනියා භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා කජඞ්ගලිකං භික්ඛුනිං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො කජඞ්ගලකා උපාසකා යාවතකො අහොසි කජඞ්ගලිකාය භික්ඛුනියා සද්ධිං කථාසල්ලාපො, තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසුං.

‘‘සාධු සාධු, ගහපතයො! පණ්ඩිතා, ගහපතයො, කජඞ්ගලිකා භික්ඛුනී. මහාපඤ්ඤා, ගහපතයො, කජඞ්ගලිකා භික්ඛුනී. මඤ්චෙපි තුම්හෙ, ගහපතයො, උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාථ, අහම්පි චෙතං එවමෙවං [එවමෙව (ක.) ම. නි. 1.205 පස්සිතබ්බං] බ්යාකරෙය්යං යථා තං කජඞ්ගලිකාය භික්ඛුනියා බ්යාකතං. එසො චෙව තස්ස [එසො චෙවෙතස්ස (ම. නි. 1.205)] අත්ථො. එවඤ්ච නං ධාරෙය්යාථා’’ති. අට්ඨමං.

9. පඨමකොසලසුත්තං

29. ‘‘යාවතා, භික්ඛවෙ, කාසිකොසලා, යාවතා රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස විජිතං [විජිතෙ (සී. ක.)], රාජා තත්ථ පසෙනදි කොසලො අග්ගමක්ඛායති. රඤ්ඤොපි ඛො, භික්ඛවෙ, පසෙනදිස්ස කොසලස්ස අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

‘‘යාවතා, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියා පරිහරන්ති දිසා භන්ති විරොචමානා, තාව සහස්සධා ලොකො. තස්මිං සහස්සධා ලොකෙ සහස්සං චන්දානං සහස්සං සූරියානං [සුරියානං (සී. ස්යා. කං. පී.)] සහස්සං සිනෙරුපබ්බතරාජානං සහස්සං ජම්බුදීපානං සහස්සං අපරගොයානානං සහස්සං උත්තරකුරූනං සහස්සං පුබ්බවිදෙහානං චත්තාරි මහාසමුද්දසහස්සානි චත්තාරි මහාරාජසහස්සානි සහස්සං චාතුමහාරාජිකානං සහස්සං තාවතිංසානං සහස්සං යාමානං සහස්සං තුසිතානං සහස්සං නිම්මානරතීනං සහස්සං පරනිම්මිතවසවත්තීනං සහස්සං බ්රහ්මලොකානං. යාවතා, භික්ඛවෙ, සහස්සී ලොකධාතු, මහාබ්රහ්මා තත්ථ අග්ගමක්ඛායති. මහාබ්රහ්මුනොපි ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

‘‘හොති සො, භික්ඛවෙ, සමයො යං අයං ලොකො සංවට්ටති. සංවට්ටමානෙ, භික්ඛවෙ, ලොකෙ යෙභුය්යෙන සත්තා ආභස්සරසංවත්තනිකා [ආභස්සරවත්තනිකා (සී. ස්යා.)] භවන්ති. තෙ තත්ථ හොන්ති මනොමයා පීතිභක්ඛා සයංපභා අන්තලික්ඛෙචරා සුභට්ඨායිනො චිරං දීඝමද්ධානං තිට්ඨන්ති. සංවට්ටමානෙ, භික්ඛවෙ, ලොකෙ ආභස්සරා දෙවා අග්ගමක්ඛායන්ති. ආභස්සරානම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, දෙවානං අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති . තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

[අ. නි. 10.25] ‘‘දසයිමානි, භික්ඛවෙ, කසිණායතනානි. කතමානි දස? පථවීකසිණමෙකො සඤ්ජානාති උද්ධං අධො තිරියං අද්වයං අප්පමාණං; ආපොකසිණමෙකො සඤ්ජානාති…පෙ… තෙජොකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… වායොකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… නීලකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… පීතකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… ලොහිතකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… ඔදාතකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… ආකාසකසිණමෙකො සඤ්ජානාති… විඤ්ඤාණකසිණමෙකො සඤ්ජානාති උද්ධං අධො තිරියං අද්වයං අප්පමාණං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, දස කසිණායතනානි.

‘‘එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං දසන්නං කසිණායතනානං යදිදං විඤ්ඤාණකසිණං එකො සඤ්ජානාති උද්ධං අධො තිරියං අද්වයං අප්පමාණං. එවංසඤ්ඤිනොපි ඛො, භික්ඛවෙ, සන්ති සත්තා. එවංසඤ්ඤීනම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානං අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං , භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

[දී. නි. 3.338, 358; අ. නි. 8.64] ‘‘අට්ඨිමානි, භික්ඛවෙ, අභිභායතනානි. කතමානි අට්ඨ? අජ්ඣත්තං රූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති පරිත්තානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං පඨමං අභිභායතනං.

‘‘අජ්ඣත්තං රූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති අප්පමාණානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං දුතියං අභිභායතනං.

‘‘අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති පරිත්තානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං තතියං අභිභායතනං.

‘‘අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති අප්පමාණානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං චතුත්ථං අභිභායතනං.

‘‘අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති නීලානි නීලවණ්ණානි නීලනිදස්සනානි නීලනිභාසානි. සෙය්යථාපි නාම උමාපුප්ඵං නීලං නීලවණ්ණං නීලනිදස්සනං නීලනිභාසං, සෙය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසෙය්යකං උභතොභාගවිමට්ඨං නීලං නීලවණ්ණං නීලනිදස්සනං නීලනිභාසං; එවමෙවං අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති නීලානි නීලවණ්ණානි නීලනිදස්සනානි නීලනිභාසානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං පඤ්චමං අභිභායතනං.

‘‘අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති පීතානි පීතවණ්ණානි පීතනිදස්සනානි පීතනිභාසානි. සෙය්යථාපි නාම කණිකාරපුප්ඵං පීතං පීතවණ්ණං පීතනිදස්සනං පීතනිභාසං, සෙය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසෙය්යකං උභතොභාගවිමට්ඨං පීතං පීතවණ්ණං පීතනිදස්සනං පීතනිභාසං; එවමෙවං අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති පීතානි පීතවණ්ණානි පීතනිදස්සනානි පීතනිභාසානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං ඡට්ඨං අභිභායතනං.

‘‘අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති ලොහිතකානි ලොහිතකවණ්ණානි ලොහිතකනිදස්සනානි ලොහිතකනිභාසානි. සෙය්යථාපි නාම බන්ධුජීවකපුප්ඵං ලොහිතකං ලොහිතකවණ්ණං ලොහිතකනිදස්සනං ලොහිතකනිභාසං, සෙය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසෙය්යකං උභතොභාගවිමට්ඨං ලොහිතකං ලොහිතකවණ්ණං ලොහිතකනිදස්සනං ලොහිතකනිභාසං; එවමෙවං අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති ලොහිතකානි ලොහිතකවණ්ණානි ලොහිතකනිදස්සනානි ලොහිතකනිභාසානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං සත්තමං අභිභායතනං.

‘‘අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති ඔදාතානි ඔදාතවණ්ණානි ඔදාතනිදස්සනානි ඔදාතනිභාසානි. සෙය්යථාපි නාම ඔසධිතාරකා ඔදාතා ඔදාතවණ්ණා ඔදාතනිදස්සනා ඔදාතනිභාසා, සෙය්යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසෙය්යකං උභතොභාගවිමට්ඨං ඔදාතං ඔදාතවණ්ණං ඔදාතනිදස්සනං ඔදාතනිභාසං; එවමෙවං අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති ඔදාතානි ඔදාතවණ්ණානි ඔදාතනිදස්සනානි ඔදාතනිභාසානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. ඉදං අට්ඨමං අභිභායතනං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ අභිභායතනානි.

‘‘එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං අට්ඨන්නං අභිභායතනානං යදිදං අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී එකො බහිද්ධා රූපානි පස්සති ඔදාතානි ඔදාතවණ්ණානි ඔදාතනිදස්සනානි ඔදාතනිභාසානි; ‘තානි අභිභුය්ය ජානාමි පස්සාමී’ති, එවංසඤ්ඤී හොති. එවංසඤ්ඤිනොපි ඛො, භික්ඛවෙ, සන්ති සත්තා. එවංසඤ්ඤීනම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානං අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො පටිපදා.

‘‘එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං චතුන්නං පටිපදානං යදිදං සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා. එවංපටිපන්නාපි ඛො, භික්ඛවෙ, සන්ති සත්තා. එවංපටිපන්නානම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානං අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, සඤ්ඤා. කතමා චතස්සො? පරිත්තමෙකො සඤ්ජානාති, මහග්ගතමෙකො සඤ්ජානාති, අප්පමාණමෙකො සඤ්ජානාති, ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනමෙකො සඤ්ජානාති – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො සඤ්ඤා.

‘‘එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං චතුන්නං සඤ්ඤානං යදිදං ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනමෙකො සඤ්ජානාති. එවංසඤ්ඤිනොපි ඛො, භික්ඛවෙ, සන්ති සත්තා. එවංසඤ්ඤීනම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානං අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

‘‘එතදග්ගං , භික්ඛවෙ, බාහිරකානං දිට්ඨිගතානං යදිදං ‘නො චස්සං, නො ච මෙ සියා, න භවිස්සාමි, න මෙ භවිස්සතී’ති. එවංදිට්ඨිනො, භික්ඛවෙ , එතං පාටිකඞ්ඛං – ‘යා චායං භවෙ අප්පටිකුල්යතා, සා චස්ස න භවිස්සති; යා චායං භවනිරොධෙ පාටිකුල්යතා, සා චස්ස න භවිස්සතී’ති. එවංදිට්ඨිනොපි ඛො, භික්ඛවෙ, සන්ති සත්තා. එවංදිට්ඨීනම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානං අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා පරමත්ථවිසුද්ධිං පඤ්ඤාපෙන්ති. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, පරමත්ථවිසුද්ධිං පඤ්ඤාපෙන්තානං යදිදං සබ්බසො ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. තෙ තදභිඤ්ඤාය තස්ස සච්ඡිකිරියාය ධම්මං දෙසෙන්ති. එවංවාදිනොපි ඛො, භික්ඛවෙ, සන්ති සත්තා. එවංවාදීනම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානං අත්ථෙව අඤ්ඤථත්තං අත්ථි විපරිණාමො. එවං පස්සං, භික්ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො තස්මිම්පි නිබ්බින්දති. තස්මිං නිබ්බින්දන්තො අග්ගෙ විරජ්ජති, පගෙව හීනස්මිං.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා පරමදිට්ඨධම්මනිබ්බානං පඤ්ඤාපෙන්ති. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, පරමදිට්ඨධම්මනිබ්බානං පඤ්ඤාපෙන්තානං යදිදං ඡන්නං ඵස්සායතනානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං විදිත්වා අනුපාදා විමොක්ඛො. එවංවාදිං ඛො මං, භික්ඛවෙ, එවමක්ඛායිං එකෙ සමණබ්රාහ්මණා අසතා තුච්ඡා මුසා අභූතෙන අබ්භාචික්ඛන්ති – ‘සමණො ගොතමො න කාමානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤාපෙති, න රූපානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤාපෙති, න වෙදනානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤාපෙතී’ති. කාමානඤ්චාහං , භික්ඛවෙ, පරිඤ්ඤං පඤ්ඤාපෙමි, රූපානඤ්ච පරිඤ්ඤං පඤ්ඤාපෙමි, වෙදනානඤ්ච පරිඤ්ඤං පඤ්ඤාපෙමි, දිට්ඨෙව ධම්මෙ නිච්ඡාතො නිබ්බුතො සීතිභූතො අනුපාදා පරිනිබ්බානං පඤ්ඤාපෙමී’’ති. නවමං.

10. දුතියකොසලසුත්තං

30. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජා පසෙනදි කොසලො උය්යොධිකා නිවත්තො හොති විජිතසඞ්ගාමො ලද්ධාධිප්පායො. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යෙන ආරාමො තෙන පායාසි. යාවතිකා යානස්ස භූමි, යානෙන ගන්ත්වා යානා පච්චොරොහිත්වා පත්තිකොව ආරාමං පාවිසි. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ අබ්භොකාසෙ චඞ්කමන්ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘කහං නු ඛො, භන්තෙ, භගවා එතරහි විහරති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො. දස්සනකාමා හි මයං, භන්තෙ, තං භගවන්තං අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති. ‘‘එසො, මහාරාජ, විහාරො සංවුතද්වාරො. තෙන අප්පසද්දො උපසඞ්කමිත්වා අතරමානො ආලින්දං පවිසිත්වා උක්කාසිත්වා අග්ගළං ආකොටෙහි; විවරිස්සති තෙ භගවා ද්වාර’’න්ති.

අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යෙන සො විහාරො සංවුතද්වාරො, තෙන අප්පසද්දො උපසඞ්කමිත්වා අතරමානො ආලින්දං පවිසිත්වා උක්කාසිත්වා අග්ගළං ආකොටෙසි. විවරි භගවා ද්වාරං. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො විහාරං පවිසිත්වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවතො පාදානි මුඛෙන ච පරිචුම්බති පාණීහි ච පරිසම්බාහති නාමඤ්ච සාවෙති – ‘‘රාජාහං, භන්තෙ, පසෙනදි කොසලො; රාජාහං, භන්තෙ , පසෙනදි කොසලො’’ති.

‘‘කං පන ත්වං, මහාරාජ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො ඉමස්මිං සරීරෙ එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොසි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙසී’’ති? ‘‘කතඤ්ඤුතං ඛො අහං, භන්තෙ, කතවෙදිතං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘භගවා හි, භන්තෙ, බහුජනහිතාය පටිපන්නො බහුජනසුඛාය බහුනො ජනස්ස අරියෙ ඤායෙ පතිට්ඨාපිතා යදිදං කල්යාණධම්මතාය කුසලධම්මතාය. යම්පි, භන්තෙ, භගවා බහුජනහිතාය පටිපන්නො බහුජනසුඛාය බහුනො ජනස්ස අරියෙ ඤායෙ පතිට්ඨාපිතා යදිදං කල්යාණධම්මතාය කුසලධම්මතාය, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා සීලවා වුද්ධසීලො අරියසීලො කුසලසීලො කුසලසීලෙන සමන්නාගතො. යම්පි, භන්තෙ, භගවා සීලවා වුද්ධසීලො අරියසීලො කුසලසීලො කුසලසීලෙන සමන්නාගතො, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා දීඝරත්තං ආරඤ්ඤිකො, අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවති. යම්පි, භන්තෙ, භගවා දීඝරත්තං ආරඤ්ඤිකො, අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවති, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා සන්තුට්ඨො ඉතරීතරචීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙන. යම්පි, භන්තෙ, භගවා සන්තුට්ඨො ඉතරීතරචීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙන, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි. ‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස. යම්පි, භන්තෙ, භගවා ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා යායං කථා අභිසල්ලෙඛිකා චෙතොවිවරණසප්පායා, සෙය්යථිදං – අප්පිච්ඡකථා සන්තුට්ඨිකථා පවිවෙකකථා අසංසග්ගකථා වීරියාරම්භකථා සීලකථා සමාධිකථා පඤ්ඤාකථා විමුත්තිකථා විමුත්තිඤාණදස්සනකථා, එවරූපාය කථාය නිකාමලාභී අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී. යම්පි, භන්තෙ, භගවා යායං කථා අභිසල්ලෙඛිකා චෙතොවිවරණසප්පායා, සෙය්යථිදං – අප්පිච්ඡකථා…පෙ… විමුත්තිඤාණදස්සනකථා, එවරූපාය කථාය නිකාමලාභී අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී. යම්පි, භන්තෙ, භගවා චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො තිස්සොපි ජාතියො චතස්සොපි ජාතියො පඤ්චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්පි ජාතියො තිංසම්පි ජාතියො චත්තාලීසම්පි ජාතියො පඤ්ඤාසම්පි ජාතියො ජාතිසතම්පි ජාතිසහස්සම්පි ජාතිසතසහස්සම්පි අනෙකෙපි සංවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි විවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි සංවට්ටවිවට්ටකප්පෙ – ‘අමුත්රාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො අමුත්ර උදපාදිං; තත්රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්නො’ති. ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. යම්පි, භන්තෙ, භගවා අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා; ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති, ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. යම්පි, භන්තෙ, භගවා දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘පුන චපරං, භන්තෙ, භගවා ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. යම්පි, භන්තෙ, භගවා ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං…පෙ… සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති, ඉදම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො භගවති එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොමි, මෙත්තූපහාරං උපදංසෙමි.

‘‘හන්ද ච දානි මයං, භන්තෙ, ගච්ඡාම. බහුකිච්චා මයං බහුකරණීයා’’ති. ‘‘යස්ස දානි ත්වං, මහාරාජ, කාලං මඤ්ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමීති. දසමං.

මහාවග්ගො තතියො.

තස්සුද්දානං –

සීහාධිවුත්ති කායෙන, චුන්දෙන කසිණෙන ච;

කාළී ච ද්වෙ මහාපඤ්හා, කොසලෙහි පරෙ දුවෙති.