📜

(21) 1. කරජකායවග්ගො

1. පඨමනිරයසග්ගසුත්තං

211. ‘‘දසහි ¶ ¶ ¶ ¶ , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. කතමෙහි දසහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතී හොති ලුද්දො ලොහිතපාණි හතපහතෙ නිවිට්ඨො අදයාපන්නො සබ්බපාණභූතෙසු [නත්ථෙත්ථ පාඨභෙදො].

‘‘අදින්නාදායී හොති. යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං ගාමගතං වා අරඤ්ඤගතං වා, තං අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදාතා හොති.

‘‘කාමෙසු මිච්ඡාචාරී හොති. යා තා මාතුරක්ඛිතා පිතුරක්ඛිතා මාතාපිතුරක්ඛිතා භාතුරක්ඛිතා භගිනිරක්ඛිතා ඤාතිරක්ඛිතා ගොත්තරක්ඛිතා ධම්මරක්ඛිතා සසාමිකා සපරිදණ්ඩා අන්තමසො මාලාගුළපරික්ඛිත්තාපි, තථාරූපාසු චාරිත්තං ආපජ්ජිතා හොති.

‘‘මුසාවාදී හොති. සභග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො – ‘එහම්භො පුරිස, යං ජානාසි තං වදෙහී’ති, සො අජානං වා ආහ ‘ජානාමී’ති, ජානං වා ආහ ‘න ජානාමී’ති, අපස්සං වා ආහ ‘පස්සාමී’ති, පස්සං වා ආහ ‘න පස්සාමී’ති. ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා සම්පජානමුසා භාසිතා හොති.

‘‘පිසුණවාචො හොති – ඉතො සුත්වා අමුත්ර අක්ඛාතා ඉමෙසං භෙදාය, අමුත්ර වා සුත්වා ඉමෙසං අක්ඛාතා අමූසං භෙදාය. ඉති සමග්ගානං වා භෙත්තා භින්නානං වා අනුප්පදාතා වග්ගාරාමො ¶ වග්ගරතො වග්ගනන්දී, වග්ගකරණිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘ඵරුසවාචො ¶ හොති – යා සා වාචා අණ්ඩකා කක්කසා පරකටුකා පරාභිසජ්ජනී කොධසාමන්තා අසමාධිසංවත්තනිකා, තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘සම්ඵප්පලාපී ¶ හොති අකාලවාදී අභූතවාදී අනත්ථවාදී අධම්මවාදී අවිනයවාදී, අනිධානවතිං වාචං භාසිතා හොති අකාලෙන අනපදෙසං අපරියන්තවතිං අනත්ථසංහිතං.

‘‘අභිජ්ඣාලු ¶ හොති. යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං තං අභිජ්ඣාතා හොති – ‘අහො වත යං පරස්ස තං මම අස්සා’ති.

‘‘බ්යාපන්නචිත්තො හොති පදුට්ඨමනසඞ්කප්පො – ‘ඉමෙ සත්තා හඤ්ඤන්තු වා බජ්ඣන්තු වා උච්ඡිජ්ජන්තු වා විනස්සන්තු වා මා වා අහෙසු’න්ති.

‘‘මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති විපරීතදස්සනො – ‘නත්ථි දින්නං, නත්ථි යිට්ඨං, නත්ථි හුතං, නත්ථි සුකතදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකො, නත්ථි අයං ලොකො, නත්ථි පරො ලොකො, නත්ථි මාතා, නත්ථි පිතා, නත්ථි සත්තා ඔපපාතිකා, නත්ථි ලොකෙ සමණබ්රාහ්මණා සම්මග්ගතා සම්මාපටිපන්නා යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ.

‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං සග්ගෙ. කතමෙහි දසහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති නිහිතදණ්ඩො නිහිතසත්ථො ලජ්ජී දයාපන්නො, සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහරති.

‘‘අදින්නාදානං පහාය අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති. යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං ගාමගතං වා අරඤ්ඤගතං වා, න ¶ තං අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදාතා හොති.

‘‘කාමෙසුමිච්ඡාචාරං පහාය කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතො හොති. යා තා මාතුරක්ඛිතා…පෙ… අන්තමසො මාලාගුළපරික්ඛිත්තාපි, තථාරූපාසු න චාරිත්තං ආපජ්ජිතා හොති.

‘‘මුසාවාදං ¶ පහාය මුසාවාදා පටිවිරතො හොති. සභග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො – ‘එහම්භො පුරිස, යං ජානාසි තං වදෙහී’ති, සො අජානං වා ආහ ‘න ජානාමී’ති, ජානං වා ආහ ‘ජානාමී’ති, අපස්සං වා ආහ ‘න පස්සාමී’ති, පස්සං වා ආහ ‘පස්සාමී’ති. ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා න සම්පජානමුසා ¶ භාසිතා හොති.

‘‘පිසුණවාචං ¶ පහාය පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො හොති – න ඉතො සුත්වා අමුත්ර අක්ඛාතා ඉමෙසං භෙදාය, අමුත්ර වා සුත්වා ඉමෙසං අක්ඛාතා අමූසං භෙදාය. ඉති භින්නානං වා සන්ධාතා සහිතානං වා අනුප්පදාතා සමග්ගාරාමො සමග්ගරතො සමග්ගනන්දී, සමග්ගකරණිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘ඵරුසවාචං පහාය ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති. යා සා වාචා නෙලා කණ්ණසුඛා පෙමනීයා හදයඞ්ගමා පොරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා, තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘සම්ඵප්පලාපං පහාය සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතො හොති කාලවාදී භූතවාදී, අත්ථවාදී ධම්මවාදී විනයවාදී, නිධානවතිං වාචං භාසිතා හොති කාලෙන සාපදෙසං පරියන්තවතිං අත්ථසංහිතං.

‘‘අනභිජ්ඣාලු හොති ¶ . යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං තං අනභිජ්ඣාතා හොති – ‘අහො වත යං පරස්ස තං මම අස්සා’ති.

‘‘අබ්යාපන්නචිත්තො හොති අප්පදුට්ඨමනසඞ්කප්පො – ‘ඉමෙ සත්තා අවෙරා හොන්තු අබ්යාපජ්ජා අනීඝා, සුඛී අත්තානං පරිහරන්තූ’ති.

‘‘සම්මාදිට්ඨිකො හොති අවිපරීතදස්සනො – ‘අත්ථි දින්නං, අත්ථි යිට්ඨං, අත්ථි හුතං, අත්ථි සුකටදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකො, අත්ථි අයං ලොකො, අත්ථි පරො ලොකො, අත්ථි මාතා, අත්ථි පිතා, අත්ථි සත්තා ඔපපාතිකා, අත්ථි ලොකෙ සමණබ්රාහ්මණා සම්මග්ගතා සම්මාපටිපන්නා ¶ යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං සග්ගෙ’’ති. පඨමං.

2. දුතියනිරයසග්ගසුත්තං

212. ‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. කතමෙහි දසහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතී හොති ලුද්දො ලොහිතපාණි හතපහතෙ නිවිට්ඨො අදයාපන්නො සබ්බපාණභූතෙසු.

‘‘අදින්නාදායී හොති… කාමෙසුමිච්ඡාචාරී හොති… මුසාවාදී හොති… පිසුණවාචො හොති… ඵරුසවාචො හොති ¶ … සම්ඵප්පලාපී හොති… අභිජ්ඣාලු ¶ හොති… බ්යාපන්නචිත්තො හොති… මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති විපරීතදස්සනො – ‘නත්ථි දින්නං…පෙ… සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ.

‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං සග්ගෙ. කතමෙහි දසහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති නිහිතදණ්ඩො නිහිතසත්ථො ලජ්ජී දයාපන්නො, සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහරති.

‘‘අදින්නාදානං පහාය අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති… කාමෙසුමිච්ඡාචාරං පහාය කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතො හොති… මුසාවාදං පහාය මුසාවාදා පටිවිරතො හොති… පිසුණං වාචං පහාය පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො හොති… ඵරුසං වාචං පහාය ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති… සම්ඵප්පලාපං පහාය සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතො හොති… අනභිජ්ඣාලු හොති… අබ්යාපන්නචිත්තො හොති… සම්මාදිට්ඨිකො හොති අවිපරීතදස්සනො – ‘අත්ථි දින්නං…පෙ… යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං සග්ගෙ’’ති. දුතියං.

3. මාතුගාමසුත්තං

213. ‘‘දසහි ¶ , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො මාතුගාමො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. කතමෙහි දසහි? පාණාතිපාතී ¶ හොති…පෙ… අදින්නාදායී හොති… කාමෙසුමිච්ඡාචාරී හොති… මුසාවාදී හොති… පිසුණවාචො හොති… ඵරුසවාචො හොති… සම්ඵප්පලාපී හොති… අභිජ්ඣාලු හොති… බ්යාපන්නචිත්තො හොති… මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති…. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො මාතුගාමො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ.

‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො මාතුගාමො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං සග්ගෙ. කතමෙහි දසහි? පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති…පෙ… අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති… කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතො හොති… මුසාවාදා පටිවිරතො හොති… පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො ¶ හොති… ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති… සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතො හොති… අනභිජ්ඣාලු හොති… අබ්යාපන්නචිත්තො හොති… සම්මාදිට්ඨිකො හොති… ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො මාතුගාමො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං සග්ගෙ’’ති. තතියං.

4. උපාසිකාසුත්තං

214. ‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා යථාභතං නික්ඛිත්තා එවං නිරයෙ. කතමෙහි දසහි? පාණාතිපාතිනී හොති…පෙ… මිච්ඡාදිට්ඨිකා ¶ හොති…. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා යථාභතං නික්ඛිත්තා එවං නිරයෙ.

‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා යථාභතං නික්ඛිත්තා එවං සග්ගෙ. කතමෙහි දසහි? පාණාතිපාතා පටිවිරතා හොති…පෙ… සම්මාදිට්ඨිකා හොති…. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා යථාභතං නික්ඛිත්තා එවං සග්ගෙ’’. චතුත්ථං.

5. විසාරදසුත්තං

215. ‘‘දසහි ¶ ¶ , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා අවිසාරදා අගාරං අජ්ඣාවසති. කතමෙහි දසහි? පාණාතිපාතිනී හොති… අදින්නාදායිනී හොති… කාමෙසුමිච්ඡාචාරිනී හොති… මුසාවාදිනී හොති… පිසුණාවාචා හොති… ඵරුසවාචා හොති… සම්ඵප්පලාපිනී හොති… අභිජ්ඣාලුනී හොති… බ්යාපන්නචිත්තා හොති… මිච්ඡාදිට්ඨිකා හොති…. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා අවිසාරදා අගාරං අජ්ඣාවසති.

‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා විසාරදා අගාරං අජ්ඣාවසති. කතමෙහි දසහි? පාණාතිපාතා පටිවිරතා හොති… අදින්නාදානා පටිවිරතා හොති… කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතා හොති… මුසාවාදා පටිවිරතා හොති… පිසුණාය වාචාය පටිවිරතා හොති… ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතා හොති… සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතා හොති… අනභිජ්ඣාලුනී හොති… අබ්යාපන්නචිත්තා හොති… සම්මාදිට්ඨිකා හොති…. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතා උපාසිකා විසාරදා අගාරං අජ්ඣාවසතී’’ති. පඤ්චමං.

6. සංසප්පනීයසුත්තං

216. ‘‘සංසප්පනීයපරියායං ¶ වො, භික්ඛවෙ, ධම්මපරියායං දෙසෙස්සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සංසප්පනීයපරියායො ධම්මපරියායො? කම්මස්සකා, භික්ඛවෙ, සත්තා කම්මදායාදා කම්මයොනී කම්මබන්ධූ කම්මපටිසරණා, යං කම්මං කරොන්ති – කල්යාණං වා පාපකං වා – තස්ස දායාදා භවන්ති.

‘‘ඉධ ¶ , භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතී ¶ හොති ලුද්දො ලොහිතපාණි හතපහතෙ නිවිට්ඨො, අදයාපන්නො ¶ සබ්බපාණභූතෙසු. සො සංසප්පති කායෙන, සංසප්පති වාචාය, සංසප්පති මනසා. තස්ස ජිම්හං කායකම්මං හොති, ජිම්හං වචීකම්මං, ජිම්හං මනොකම්මං, ජිම්හා ගති, ජිම්හුපපත්ති.

‘‘ජිම්හගතිකස්ස ඛො පනාහං, භික්ඛවෙ, ජිම්හුපපත්තිකස්ස ද්වින්නං ගතීනං අඤ්ඤතරං ගතිං වදාමි – යෙ වා එකන්තදුක්ඛා නිරයා යා වා සංසප්පජාතිකා තිරච්ඡානයොනි. කතමා ච සා, භික්ඛවෙ, සංසප්පජාතිකා තිරච්ඡානයොනි? අහි විච්ඡිකා සතපදී නකුලා බිළාරා මූසිකා උලූකා, යෙ වා පනඤ්ඤෙපි කෙචි තිරච්ඡානයොනිකා සත්තා මනුස්සෙ දිස්වා සංසප්පන්ති. ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, භූතා භූතස්ස උපපත්ති හොති. යං කරොති තෙන උපපජ්ජති. උපපන්නමෙනං ඵස්සා ඵුසන්ති. එවමහං, භික්ඛවෙ, ‘කම්මදායාදා සත්තා’ති වදාමි.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො අදින්නාදායී හොති…පෙ… කාමෙසුමිච්ඡාචාරී හොති… මුසාවාදී හොති… පිසුණවාචො හොති… ඵරුසවාචො හොති… සම්ඵප්පලාපී හොති… අභිජ්ඣාලු හොති… බ්යාපන්නචිත්තො හොති… මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති විපරීතදස්සනො – ‘නත්ථි දින්නං…පෙ… සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. සො සංසප්පති කායෙන, සංසප්පති වාචාය, සංසප්පති මනසා. තස්ස ජිම්හං කායකම්මං ¶ හොති, ජිම්හං වචීකම්මං, ජිම්හං මනොකම්මං, ජිම්හා ගති, ජිම්හුපපත්ති ¶ .

‘‘ජිම්හගතිකස්ස ඛො පනාහං, භික්ඛවෙ, ජිම්හුපපත්තිකස්ස ද්වින්නං ගතීනං අඤ්ඤතරං ගතිං වදාමි – යෙ වා එකන්තදුක්ඛා නිරයා යා වා සංසප්පජාතිකා තිරච්ඡානයොනි. කතමා ච සා, භික්ඛවෙ, සංසප්පජාතිකා තිරච්ඡානයොනි ¶ ? අහි විච්ඡිකා සතපදී නකුලා බිළාරා මූසිකා උලූකා, යෙ වා පනඤ්ඤෙපි කෙචි තිරච්ඡානයොනිකා සත්තා මනුස්සෙ දිස්වා සංසප්පන්ති. ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, භූතා භූතස්ස උපපත්ති හොති, යං කරොති තෙන උපපජ්ජති. උපපන්නමෙනං ඵස්සා ඵුසන්ති. එවමහං, භික්ඛවෙ, ‘කම්මදායාදා සත්තා’ති වදාමි. කම්මස්සකා, භික්ඛවෙ, සත්තා කම්මදායාදා කම්මයොනී කම්මබන්ධූ කම්මපටිසරණා, යං කම්මං කරොන්ති – කල්යාණං වා පාපකං වා – තස්ස දායාදා භවන්ති.

‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති නිහිතදණ්ඩො ¶ නිහිතසත්ථො, ලජ්ජී දයාපන්නො සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහරති. සො න සංසප්පති කායෙන, න සංසප්පති වාචාය, න සංසප්පති මනසා. තස්ස උජු කායකම්මං හොති, උජු වචීකම්මං, උජු මනොකම්මං, උජු ගති, උජුපපත්ති.

‘‘උජුගතිකස්ස ඛො පනාහං, භික්ඛවෙ, උජුපපත්තිකස්ස ද්වින්නං ගතීනං අඤ්ඤතරං ගතිං වදාමි – යෙ වා එකන්තසුඛා සග්ගා යානි වා පන තානි උච්චාකුලානි ඛත්තියමහාසාලකුලානි වා බ්රාහ්මණමහාසාලකුලානි වා ගහපතිමහාසාලකුලානි වා අඩ්ඪානි මහද්ධනානි මහාභොගානි පහූතජාතරූපරජතානි පහූතවිත්තූපකරණානි පහූතධනධඤ්ඤානි. ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, භූතා භූතස්ස ¶ උපපත්ති හොති. යං කරොති තෙන උපපජ්ජති. උපපන්නමෙනං ඵස්සා ඵුසන්ති. එවමහං, භික්ඛවෙ, ‘කම්මදායාදා සත්තා’ති වදාමි.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො අදින්නාදානං පහාය අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති…පෙ… කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතො හොති… මුසාවාදං ¶ පහාය මුසාවාදා පටිවිරතො හොති… පිසුණං වාචං පහාය පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො හොති… ඵරුසං වාචං පහාය ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති… සම්ඵප්පලාපං පහාය සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතො හොති… අනභිජ්ඣාලු හොති… අබ්යාපන්නචිත්තො හොති… සම්මාදිට්ඨිකො හොති අවිපරීතදස්සනො – ‘අත්ථි දින්නං…පෙ… යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. සො න සංසප්පති කායෙන, න සංසප්පති වාචාය, න සංසප්පති මනසා. තස්ස උජු කායකම්මං හොති, උජු වචීකම්මං, උජු මනොකම්මං, උජු ගති, උජුපපත්ති.

‘‘උජුගතිකස්ස ¶ ඛො පන අහං, භික්ඛවෙ, උජුපපත්තිකස්ස ද්වින්නං ගතීනං අඤ්ඤතරං ගතිං වදාමි – යෙ වා එකන්තසුඛා සග්ගා යානි වා පන තානි උච්චාකුලානි ඛත්තියමහාසාලකුලානි වා බ්රාහ්මණමහාසාලකුලානි වා ගහපතිමහාසාලකුලානි වා අඩ්ඪානි මහද්ධනානි මහාභොගානි පහූතජාතරූපරජතානි පහූතවිත්තූපකරණානි පහූතධනධඤ්ඤානි. ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, භූතා භූතස්ස ¶ උපපත්ති හොති. යං කරොති තෙන උපපජ්ජති. උපපන්නමෙනං ඵස්සා ඵුසන්ති. එවමහං, භික්ඛවෙ, ‘කම්මදායාදා සත්තා’ති වදාමි.

‘‘කම්මස්සකා ¶ , භික්ඛවෙ, සත්තා කම්මදායාදා කම්මයොනී කම්මබන්ධූ කම්මපටිසරණා, යං කම්මං කරොන්ති – කල්යාණං වා පාපකං වා – තස්ස දායාදා භවන්ති. අයං ඛො සො, භික්ඛවෙ, සංසප්පනීයපරියායො ධම්මපරියායො’’ති. ඡට්ඨං.

7. පඨමසඤ්චෙතනිකසුත්තං

217. ‘‘නාහං ¶ , භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා [අප්පටිසංවිදිත්වා (සී. ස්යා. පී.)] බ්යන්තීභාවං වදාමි. තඤ්ච ඛො දිට්ඨෙව ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා [උපපජ්ජං වා (ක.) අ. නි. 6.63 පස්සිතබ්බං, උපපජ්ජ වා (ම. නි. 3.303)] අපරෙ වා පරියායෙ. න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා දුක්ඛස්සන්තකිරියං වදාමි.

‘‘තත්ර, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා [අකුසලං සඤ්චෙතනිකං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාකං (ක.)] හොති; චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති; තිවිධා මනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතී හොති ලුද්දො ලොහිතපාණි හතපහතෙ නිවිට්ඨො අදයාපන්නො සබ්බපාණභූතෙසු.

‘‘අදින්නාදායී ¶ හොති. යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං ගාමගතං වා අරඤ්ඤගතං වා, තං අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදාතා හොති.

‘‘කාමෙසුමිච්ඡාචාරී හොති. යා තා මාතුරක්ඛිතා…පෙ… අන්තමසො මාලාගුළපරික්ඛිත්තාපි ¶ , තථාරූපාසු චාරිත්තං ආපජ්ජිතා හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා ¶ දුක්ඛවිපාකා හොති? ඉධ ¶ , භික්ඛවෙ, එකච්චො මුසාවාදී හොති. සභග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො ‘එහම්භො පුරිස, යං ජානාසි තං වදෙහී’ති, සො අජානං වා ආහ ‘ජානාමී’ති, ජානං වා ආහ ‘න ජානාමී’ති, අපස්සං වා ආහ ‘පස්සාමී’ති, පස්සං වා ආහ ‘න පස්සාමී’ති, ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා සම්පජානමුසා භාසිතා හොති.

‘‘පිසුණවාචො හොති. ඉතො සුත්වා අමුත්ර අක්ඛාතා ඉමෙසං භෙදාය, අමුත්ර වා සුත්වා ඉමෙසං අක්ඛාතා අමූසං භෙදාය. ඉති සමග්ගානං වා භෙත්තා භින්නානං වා අනුප්පදාතා වග්ගාරාමො වග්ගරතො වග්ගනන්දී, වග්ගකරණිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘ඵරුසවාචො හොති. යා සා වාචා අණ්ඩකා කක්කසා පරකටුකා පරාභිසජ්ජනී කොධසාමන්තා. අසමාධිසංවත්තනිකා, තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘සම්ඵප්පලාපී හොති අකාලවාදී අභූතවාදී අනත්ථවාදී අධම්මවාදී අවිනයවාදී, අනිධානවතිං වාචං භාසිතා හොති අකාලෙන අනපදෙසං අපරියන්තවතිං අනත්ථසංහිතං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො අභිජ්ඣාලු හොති. යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං, තං අභිජ්ඣාතා හොති – ‘අහො වත, යං පරස්ස තං මම අස්සා’ති.

‘‘බ්යාපන්නචිත්තො ¶ හොති පදුට්ඨමනසඞ්කප්පො – ‘ඉමෙ සත්තා හඤ්ඤන්තු වා බජ්ඣන්තු වා උච්ඡිජ්ජන්තු වා විනස්සන්තු වා මා වා අහෙසු’න්ති.

මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති විපරීතදස්සනො – ‘නත්ථි දින්නං…පෙ. ¶ … යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං ¶ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති.

‘‘තිවිධ කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු [… සඤ්චෙතනිකහෙතු (ක.)] වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති; චතුබ්බිධවචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති; තිවිධමනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අපණ්ණකො මණි උද්ධංඛිත්තො යෙන යෙනෙව පතිට්ඨාති සුප්පතිට්ඨිතංයෙව පතිට්ඨාති ¶ ; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධකායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති; චතුබ්බිධවචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති; තිවිධමනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්තීති.

‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා බ්යන්තීභාවං වදාමි, තඤ්ච ඛො දිට්ඨෙව ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ. න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා දුක්ඛස්සන්තකිරියං වදාමි.

‘‘තත්ර, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති; චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති; තිවිධා මනොකම්මන්තසම්පත්ති ¶ කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා ¶ හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති නිහිතදණ්ඩො නිහිතසත්ථො ලජ්ජී දයාපන්නො, සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහරති…පෙ….

‘‘අදින්නාදානං පහාය, අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති. යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං ගාමගතං වා අරඤ්ඤගතං වා, න තං අදින්නං ථෙය්යසඞ්ඛාතං ආදාතා හොති.

‘‘කාමෙසුමිච්ඡාචාරං පහාය, කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතො හොති. යා තා මාතුරක්ඛිතා ¶ …පෙ… අන්තමසො මාලාගුළපරික්ඛිත්තාපි, තථාරූපාසු න චාරිත්තං ආපජ්ජිතා හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො මුසාවාදං පහාය මුසාවාදා පටිවිරතො හොති. සභග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො ‘එහම්භො පුරිස, යං ජානාසි තං වදෙහී’ති, සො අජානං වා ආහ ‘න ජානාමී’ති, ජානං වා ආහ ‘ජානාමී’ති, අපස්සං වා ආහ ‘න පස්සාමී’ති, පස්සං වා ආහ ‘පස්සාමී’ති, ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා න සම්පජානමුසා භාසිතා හොති.

‘‘පිසුණං වාචං පහාය, පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො හොති – න ඉතො සුත්වා අමුත්ර අක්ඛාතා ඉමෙසං භෙදාය, අමුත්ර වා සුත්වා න ඉමෙසං අක්ඛාතා අමූසං භෙදාය. ඉති භින්නානං වා සන්ධාතා ¶ සහිතානං වා අනුප්පදාතා සමග්ගාරාමො සමග්ගරතො සමග්ගනන්දිං, සමග්ගකරණිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘ඵරුසං වාචං පහාය, ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති. යා සා වාචා නෙලා කණ්ණසුඛා පෙමනීයා හදයඞ්ගමා පොරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා, තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘සම්ඵප්පලාපං ¶ පහාය, සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතො හොති කාලවාදී භූතවාදී අත්ථවාදී ධම්මවාදී විනයවාදී, නිධානවතිං ¶ වාචං භාසිතා හොති කාලෙන ¶ සාපදෙසං පරියන්තවතිං අත්ථසංහිතං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො අනභිජ්ඣාලු හොති. යං තං පරස්ස පරවිත්තූපකරණං තං අනභිජ්ඣාතා හොති – ‘අහො වත, යං පරස්ස තං මමස්සා’ති.

‘‘අබ්යාපන්නචිත්තො හොති අප්පදුට්ඨමනසඞ්කප්පො – ‘ඉමෙ සත්තා අවෙරා හොන්තු අබ්යාපජ්ජා අනීඝා, සුඛී අත්තානං පරිහරන්තූ’ති.

‘‘සම්මාදිට්ඨිකො හොති අවිපරීතදස්සනො – ‘අත්ථි දින්නං, අත්ථි යිට්ඨං…පෙ… යෙ ඉමඤ්ච ලොකං පරඤ්ච ලොකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙන්තී’ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති.

‘‘තිවිධකායකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති; චතුබ්බිධවචීකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති; තිවිධමනොකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අපණ්ණකො මණි උද්ධංඛිත්තො යෙන යෙනෙව පතිට්ඨාති සුප්පතිට්ඨිතංයෙව පතිට්ඨාති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධකායකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු ¶ වා සත්තා ¶ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති; චතුබ්බිධවචීකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති; තිවිධමනොකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති. නාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං ¶ කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා බ්යන්තීභාවං වදාමි. තඤ්ච ඛො දිට්ඨෙව ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ. න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා දුක්ඛස්සන්තකිරියං වදාමී’’ති. සත්තමං. [අට්ඨකථායං පන අට්ඨමසුත්තම්පි එත්ථෙව පරියාපන්නං විය සංවණ්ණනා දිස්සති]

8. දුතියසඤ්චෙතනිකසුත්තං

218. ‘‘නාහං ¶ , භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා බ්යන්තීභාවං වදාමි, තඤ්ච ඛො දිට්ඨෙව ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ. න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා දුක්ඛස්සන්තකිරියං වදාමි.

‘‘තත්ර, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති; චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති; තිවිධා මනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති…පෙ… එවං ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා ¶ හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකා දුක්ඛුද්රයා දුක්ඛවිපාකා හොති.

‘‘තිවිධ ¶ කායකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති, චතුබ්බිධවචීකම්මන්ත…පෙ… තිවිධමනොකම්මන්තසන්දොසබ්යාපත්ති අකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති.

‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා බ්යන්තීභාවං වදාමි, තඤ්ච ඛො දිට්ඨෙව ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ ¶ . න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා දුක්ඛස්සන්තකිරියං වදාමි.

‘‘තත්ර ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති; චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති; තිවිධා මනොකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා කායකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති.

‘‘කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුබ්බිධා වචීකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති ¶ .

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, තිවිධා මනොකම්මන්තසම්පත්ති කුසලසඤ්චෙතනිකා සුඛුද්රයා සුඛවිපාකා හොති.

‘‘තිවිධකායකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති; චතුබ්බිධවචීකම්මන්තසම්පත්ති…පෙ… තිවිධමනොකම්මන්තසම්පත්තිකුසලසඤ්චෙතනිකාහෙතු ¶ වා, භික්ඛවෙ, සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්ති…පෙ…. [උපපජ්ජන්ති. (ස්යා. ක.) තථා සති ‘‘නාහං භික්ඛවෙ සඤ්චෙතනිකාන’’ මිච්චාදිනා වුච්චමානවචනෙන සහ එකසුත්තන්ති ගහෙතබ්බං. පෙය්යාලෙන පන පුරිමසුත්තෙ විය නිගමනං දස්සිතං] අට්ඨමං.

9. කරජකායසුත්තං

219. ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා බ්යන්තීභාවං වදාමි, තඤ්ච ඛො දිට්ඨෙව ධම්මෙ උපපජ්ජෙ වා අපරෙ වා පරියායෙ. න ත්වෙවාහං, භික්ඛවෙ, සඤ්චෙතනිකානං කම්මානං කතානං උපචිතානං අප්පටිසංවෙදිත්වා දුක්ඛස්සන්තකිරියං වදාමි.

‘‘ස ඛො සො, භික්ඛවෙ, අරියසාවකො එවං විගතාභිජ්ඣො විගතබ්යාපාදො අසම්මූළ්හො සම්පජානො පටිස්සතො මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා ¶ එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්ථං [චතුත්ථිං (?)]. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන ¶ අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති.

‘‘සො එවං පජානාති – ‘පුබ්බෙ ඛො මෙ ඉදං චිත්තං පරිත්තං අහොසි අභාවිතං, එතරහි පන මෙ ඉදං චිත්තං අප්පමාණං සුභාවිතං. යං ඛො පන කිඤ්චි පමාණකතං කම්මං, න තං තත්රාවසිස්සති න තං තත්රාවතිට්ඨතී’ති ¶ .

‘‘තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, දහරතග්ගෙ චෙ සො අයං [චෙ අයං (ස්යා.)] කුමාරො මෙත්තං චෙතොවිමුත්තිං භාවෙය්ය, අපි නු ඛො [අපි නු සො (?)] පාපකම්මං කරෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’.

‘‘අකරොන්තං ඛො පන පාපකම්මං අපි නු ඛො දුක්ඛං ඵුසෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ. අකරොන්තඤ්හි, භන්තෙ, පාපකම්මං කුතො දුක්ඛං ඵුසිස්සතී’’ති!

‘‘භාවෙතබ්බා ඛො පනායං, භික්ඛවෙ, මෙත්තාචෙතොවිමුත්ති ඉත්ථියා වා පුරිසෙන වා. ඉත්ථියා වා, භික්ඛවෙ, පුරිසස්ස වා නායං කායො ආදාය ගමනීයො. චිත්තන්තරො අයං, භික්ඛවෙ ¶ , මච්චො. සො එවං පජානාති – ‘යං ඛො මෙ ඉදං කිඤ්චි පුබ්බෙ ඉමිනා කරජකායෙන පාපකම්මං කතං, සබ්බං තං ඉධ වෙදනීයං; න තං අනුගං භවිස්සතී’ති. එවං භාවිතා ඛො, භික්ඛවෙ, මෙත්තා චෙතොවිමුත්ති අනාගාමිතාය සංවත්තති, ඉධ පඤ්ඤස්ස භික්ඛුනො උත්තරි [උත්තරිං (සී. ස්යා. පී.)] විමුත්තිං අප්පටිවිජ්ඣතො.

‘‘කරුණාසහගතෙන චෙතසා… මුදිතාසහගතෙන චෙතසා… උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති.

‘‘සො එවං පජානාති – ‘පුබ්බෙ ඛො මෙ ඉදං චිත්තං පරිත්තං අහොසි අභාවිතං, එතරහි පන මෙ ඉදං චිත්තං අප්පමාණං ¶ සුභාවිතං. යං ඛො පන කිඤ්චි පමාණකතං කම්මං ¶ , න තං තත්රාවසිස්සති න තං තත්රාවතිට්ඨතී’ති.

‘‘තං ¶ කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, දහරතග්ගෙ චෙ සො අයං කුමාරො උපෙක්ඛං චෙතොවිමුත්තිං භාවෙය්ය, අපි නු ඛො පාපකම්මං කරෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’.

‘‘අකරොන්තං ඛො පන පාපකම්මං අපි නු ඛො දුක්ඛං ඵුසෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ. අකරොන්තඤ්හි, භන්තෙ, පාපකම්මං කුතො දුක්ඛං ඵුසිස්සතී’’ති!

‘‘භාවෙතබ්බා ඛො පනායං, භික්ඛවෙ, උපෙක්ඛා චෙතොවිමුත්ති ඉත්ථියා වා පුරිසෙන වා. ඉත්ථියා වා, භික්ඛවෙ, පුරිසස්ස වා නායං කායො ආදාය ගමනීයො. චිත්තන්තරො අයං, භික්ඛවෙ, මච්චො. සො එවං පජානාති – ‘යං ඛො මෙ ඉදං කිඤ්චි පුබ්බෙ ඉමිනා කරජකායෙන පාපකම්මං කතං, සබ්බං තං ඉධ වෙදනීයං; න තං අනුගං භවිස්සතී’ති. එවං භාවිතා ඛො, භික්ඛවෙ, උපෙක්ඛා චෙතොවිමුත්ති අනාගාමිතාය සංවත්තති, ඉධ පඤ්ඤස්ස භික්ඛුනො උත්තරි විමුත්තිං අප්පටිවිජ්ඣතො’’ති. නවමං.

10. අධම්මචරියාසුත්තං

220. [අ. නි. 2.16] අථ ¶ ඛො අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කො නු ඛො, භො ගොතම, හෙතු කො පච්චයො යෙනමිධෙකච්චෙ සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්තී’’ති? ‘‘අධම්මචරියාවිසමචරියාහෙතු ඛො, බ්රාහ්මණ, එවමිධෙකච්චෙ සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්තී’’ති.

‘‘කො පන, භො ගොතම, හෙතු කො පච්චයො ¶ යෙනමිධෙකච්චෙ සත්තා කායස්ස භෙදා ¶ පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්තී’’ති? ‘‘ධම්මචරියාසමචරියාහෙතු ඛො, බ්රාහ්මණ, එවමිධෙකච්චෙ සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්තී’’ති.

‘‘න ඛො අහං ඉමස්ස භොතො ගොතමස්ස සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි. සාධු මෙ භවං ගොතමො තථා ධම්මං දෙසෙතු යථාහං ඉමස්ස භොතො ගොතමස්ස සංඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානෙය්ය’’න්ති. ‘‘තෙන හි, බ්රාහ්මණ, සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි ¶ ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවතො පච්චස්සොසි. භගවා එතදවොච –

‘‘තිවිධා ¶ ඛො, බ්රාහ්මණ, කායෙන අධම්මචරියාවිසමචරියා හොති; චතුබ්බිධා වාචාය අධම්මචරියාවිසමචරියා හොති; තිවිධා මනසා අධම්මචරියාවිසමචරියා හොති.

‘‘කථඤ්ච, බ්රාහ්මණ, තිවිධා කායෙන අධම්මචරියාවිසමචරියා හොති…පෙ… එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, තිවිධා කායෙන අධම්මචරියා විසමචරියා හොති.

‘‘කථඤ්ච, බ්රාහ්මණ, චතුබ්බිධා වාචාය අධම්මචරියාවිසමචරියා හොති…පෙ… එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, චතුබ්බිධා වාචාය අධම්මචරියා විසමචරියා හොති.

‘‘කථඤ්ච ¶ , බ්රාහ්මණ, තිවිධා මනසා අධම්මචරියාවිසමචරියා හොති…පෙ… එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, තිවිධා මනසා අධම්මචරියාවිසමචරියා හොති. එවං අධම්මචරියාවිසමචරියාහෙතු ඛො, බ්රාහ්මණ, එවමිධෙකච්චෙ සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති.

‘‘තිවිධා බ්රාහ්මණ, කායෙන ධම්මචරියාසමචරියා හොති; චතුබ්බිධා වාචාය ධම්මචරියාසමචරියා හොති; තිවිධා මනසා ධම්මචරියාසමචරියා හොති.

‘‘කථඤ්ච, බ්රාහ්මණ, තිවිධා කායෙන ධම්මචරියාසමචරියා හොති…පෙ… එවං ¶ ඛො, බ්රාහ්මණ, තිවිධා කායෙන ධම්මචරියාසමචරියා හොති.

‘‘කථඤ්ච, බ්රාහ්මණ, චතුබ්බිධා වාචාය ධම්මචරියාසමචරියා හොති…පෙ… එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, චතුබ්බිධා වාචාය ධම්මචරියාසමචරියා හොති.

‘‘කථඤ්ච, බ්රාහ්මණ, තිවිධා මනසා ධම්මචරියාසමචරියා හොති…පෙ… එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, තිවිධා මනසා ධම්මචරියාසමචරියා හොති. එවං ධම්මචරියාසමචරියාහෙතු ඛො, බ්රාහ්මණ, එවමිධෙකච්චෙ සත්තා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජන්තී’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. දසමං.

කරජකායවග්ගො පඨමො.