📜

4. උපාලිවග්ගො

1. උපාලිසුත්තං

31. අථ ඛො ආයස්මා උපාලි යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා උපාලි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කති නු ඛො, භන්තෙ, අත්ථවසෙ පටිච්ච තථාගතෙන සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, පාතිමොක්ඛං උද්දිට්ඨ’’න්ති?

‘‘දස ඛො, උපාලි, අත්ථවසෙ පටිච්ච තථාගතෙන සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, පාතිමොක්ඛං උද්දිට්ඨං. කතමෙ දස? සඞ්ඝසුට්ඨුතාය, සඞ්ඝඵාසුතාය, දුම්මඞ්කූනං පුග්ගලානං නිග්ගහාය, පෙසලානං භික්ඛූනං ඵාසුවිහාරාය, දිට්ඨධම්මිකානං ආසවානං සංවරාය, සම්පරායිකානං ආසවානං පටිඝාතාය, අප්පසන්නානං පසාදාය, පසන්නානං භිය්යොභාවාය, සද්ධම්මට්ඨිතියා, විනයානුග්ගහාය – ඉමෙ ඛො, උපාලි, දස අත්ථවසෙ පටිච්ච තථාගතෙන සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, පාතිමොක්ඛං උද්දිට්ඨ’’න්ති. පඨමං.

2. පාතිමොක්ඛට්ඨපනාසුත්තං

32. ‘‘කති නු ඛො, භන්තෙ, පාතිමොක්ඛට්ඨපනා’’ති? ‘‘දස ඛො, උපාලි, පාතිමොක්ඛට්ඨපනා. කතමෙ දස? පාරාජිකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති , පාරාජිකකථා විප්පකතා හොති, අනුපසම්පන්නො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, අනුපසම්පන්නකථා විප්පකතා හොති, සික්ඛං පච්චක්ඛාතකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, සික්ඛං පච්චක්ඛාතකකථා විප්පකතා හොති, පණ්ඩකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, පණ්ඩකකථා විප්පකතා හොති, භික්ඛුනිදූසකො තස්සං පරිසායං නිසින්නො හොති, භික්ඛුනිදූසකකථා විප්පකතා හොති – ඉමෙ ඛො, උපාලි, දස පාතිමොක්ඛට්ඨපනා’’ති. දුතියං.

3. උබ්බාහිකාසුත්තං

33. [චූළව. 231] ‘‘කතිහි නු ඛො, භන්තෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු උබ්බාහිකාය සම්මන්නිතබ්බො’’ති? ‘‘දසහි ඛො, උපාලි, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු උබ්බාහිකාය සම්මන්නිතබ්බො. කතමෙහි දසහි? ඉධුපාලි, භික්ඛු සීලවා හොති; පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු; බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො, යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං [සත්ථා සබ්යඤ්ජනා (සී.) එවමුපරිපි] කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා; උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො; විනයෙ ඛො පන ඨිතො හොති අසංහීරො; පටිබලො හොති උභො අත්ථපච්චත්ථිකෙ සඤ්ඤාපෙතුං පඤ්ඤාපෙතුං නිජ්ඣාපෙතුං පෙක්ඛෙතුං පසාදෙතුං; අධිකරණසමුප්පාදවූපසමකුසලො හොති – අධිකරණං ජානාති; අධිකරණසමුදයං ජානාති; අධිකරණනිරොධං ජානාති; අධිකරණනිරොධගාමිනිං පටිපදං ජානාති. ඉමෙහි ඛො, උපාලි, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු උබ්බාහිකාය සම්මන්නිතබ්බො’’ති. තතියං.

4. උපසම්පදාසුත්තං

34. ‘‘කතිහි නු ඛො, භන්තෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බ’’න්ති? ‘‘දසහි ඛො, උපාලි, ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බං. කතමෙහි දසහි? ඉධුපාලි, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු; බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො, යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා; පාතිමොක්ඛං ඛො පනස්ස විත්ථාරෙන ස්වාගතං හොති සුවිභත්තං සුප්පවත්තං සුවිනිච්ඡිතං සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො; පටිබලො හොති ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා; පටිබලො හොති අනභිරතිං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා; පටිබලො හොති උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං; පටිබලො හොති උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො විවෙචෙතුං; පටිබලො හොති අධිසීලෙ සමාදපෙතුං; පටිබලො හොති අධිචිත්තෙ සමාදපෙතුං; පටිබලො හොති අධිපඤ්ඤාය සමාදපෙතුං. ඉමෙහි ඛො, උපාලි, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා උපසම්පාදෙතබ්බ’’න්ති. චතුත්ථං.

5. නිස්සයසුත්තං

35. ‘‘කතිහි නු ඛො, භන්තෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා නිස්සයො දාතබ්බො’’ති? ‘‘දසහි ඛො, උපාලි, ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා නිස්සයො දාතබ්බො. කතමෙහි දසහි? ඉධුපාලි, භික්ඛු සීලවා හොති…පෙ… සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු; බහුස්සුතො හොති…පෙ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා; පාතිමොක්ඛං ඛො පනස්ස විත්ථාරෙන ස්වාගතං හොති සුවිභත්තං සුප්පවත්තං සුවිනිච්ඡිතං සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො; පටිබලො හොති ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා; පටිබලො හොති අනභිරතිං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා; පටිබලො හොති උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං; පටිබලො හොති උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො විවෙචෙතුං; පටිබලො හොති අධිසීලෙ…පෙ… අධිචිත්තෙ… අධිපඤ්ඤාය සමාදපෙතුං. ඉමෙහි ඛො, උපාලි, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා නිස්සයො දාතබ්බො’’ති. පඤ්චමං.

6. සාමණෙරසුත්තං

36. ‘‘කතිහි නු ඛො, භන්තෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො’’ති? ‘‘දසහි ඛො, උපාලි, ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො. කතමෙහි දසහි? ඉධුපාලි, භික්ඛු සීලවා හොති…පෙ… සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු; බහුස්සුතො හොති…පෙ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා; පාතිමොක්ඛං ඛො පනස්ස විත්ථාරෙන ස්වාගතං හොති සුවිභත්තං සුප්පවත්තං සුවිනිච්ඡිතං සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො; පටිබලො හොති ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා; පටිබලො හොති අනභිරතිං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා; පටිබලො හොති උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං; පටිබලො හොති උප්පන්නං දිට්ඨිගතං ධම්මතො විවෙචෙතුං; පටිබලො හොති අධිසීලෙ සමාදපෙතුං; පටිබලො හොති අධිචිත්තෙ සමාදපෙතුං; පටිබලො හොති අධිපඤ්ඤාය සමාදපෙතුං. ඉමෙහි ඛො, උපාලි, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බො’’ති. ඡට්ඨං.

7. සඞ්ඝභෙදසුත්තං

37. ‘‘‘සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝභෙදො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, සඞ්ඝො භින්නො හොතී’’ති? ‘‘ඉධුපාලි, භික්ඛූ අධම්මං ධම්මොති දීපෙන්ති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙන්ති, අවිනයං විනයොති දීපෙන්ති, විනයං අවිනයොති දීපෙන්ති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති , පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති. තෙ ඉමෙහි දසහි වත්ථූහි අවකස්සන්ති අපකස්සන්ති ආවෙනි [ආවෙනිං (චූළව. 352) ආවෙණි, ආවෙණිකං (තත්ථෙව අධොලිපි)] කම්මානි කරොන්ති ආවෙනි පාතිමොක්ඛං උද්දිසන්ති. එත්තාවතා ඛො, උපාලි, සඞ්ඝො භින්නො හොතී’’ති. සත්තමං.

8. සඞ්ඝසාමග්ගීසුත්තං

38. [චූළව. 353] ‘‘‘සඞ්ඝසාමග්ගී සඞ්ඝසාමග්ගී’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, සඞ්ඝො සමග්ගො හොතී’’ති? ‘‘ඉධුපාලි, භික්ඛූ අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්ති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්ති, අවිනයං අවිනයොති දීපෙන්ති, විනයං විනයොති දීපෙන්ති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති. තෙ ඉමෙහි දසහි වත්ථූහි න අවකස්සන්ති න අපකස්සන්ති න ආවෙනි කම්මානි කරොන්ති න ආවෙනි පාතිමොක්ඛං උද්දිසන්ති. එත්තාවතා ඛො, උපාලි, සඞ්ඝො සමග්ගො හොතී’’ති. අට්ඨමං.

9. පඨමආනන්දසුත්තං

39. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘සඞ්ඝභෙදො සඞ්ඝභෙදො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, සඞ්ඝො භින්නො හොතී’’ති ? ‘‘ඉධානන්ද, භික්ඛූ අධම්මං ධම්මොති දීපෙන්ති, ධම්මං අධම්මොති දීපෙන්ති, අවිනයං විනයොති දීපෙන්ති…පෙ… පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති. තෙ ඉමෙහි දසහි වත්ථූහි අවකස්සන්ති අපකස්සන්ති ආවෙනි කම්මානි කරොන්ති ආවෙනි පාතිමොක්ඛං උද්දිසන්ති. එත්තාවතා ඛො, ආනන්ද, සඞ්ඝො භින්නො හොතී’’ති.

‘‘සමග්ගං පන, භන්තෙ, සඞ්ඝං භින්දිත්වා කිං සො පසවතී’’ති? ‘‘කප්පට්ඨිකං, ආනන්ද, කිබ්බිසං පසවතී’’ති. ‘‘කිං පන, භන්තෙ, කප්පට්ඨිකං කිබ්බිස’’න්ති? ‘‘කප්පං, ආනන්ද, නිරයම්හි පච්චතීති –

‘‘ආපායිකො නෙරයිකො, කප්පට්ඨො සඞ්ඝභෙදකො;

වග්ගරතො අධම්මට්ඨො, යොගක්ඛෙමා පධංසති;

සඞ්ඝං සමග්ගං භින්දිත්වා [භෙත්වාන (සී. ස්යා.), භිත්වාන (ක.) චූළව. 354; ඉතිවු. 18; කථාව. 657] කප්පං නිරයම්හි පච්චතී’’ති. නවමං;

10. දුතියආනන්දසුත්තං

40. ‘‘‘සඞ්ඝසාමග්ගී සඞ්ඝසාමග්ගී’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, සඞ්ඝො සමග්ගො හොතී’’ති? ‘‘ඉධානන්ද, භික්ඛූ අධම්මං අධම්මොති දීපෙන්ති, ධම්මං ධම්මොති දීපෙන්ති, අවිනයං අවිනයොති දීපෙන්ති , විනයං විනයොති දීපෙන්ති, අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, අනාචිණ්ණං තථාගතෙන අනාචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, ආචිණ්ණං තථාගතෙන ආචිණ්ණං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙන අපඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති, පඤ්ඤත්තං තථාගතෙන පඤ්ඤත්තං තථාගතෙනාති දීපෙන්ති. තෙ ඉමෙහි දසහි වත්ථූහි න අවකස්සන්ති න අපකස්සන්ති න ආවෙනි කම්මානි කරොන්ති න ආවෙනි පාතිමොක්ඛං උද්දිසන්ති. එත්තාවතා ඛො, ආනන්ද, සඞ්ඝො සමග්ගො හොතී’’ති.

‘‘භින්නං පන, භන්තෙ, සඞ්ඝං සමග්ගං කත්වා කිං සො පසවතී’’ති? ‘‘බ්රහ්මං, ආනන්ද, පුඤ්ඤං පසවතී’’ති. ‘‘කිං පන, භන්තෙ, බ්රහ්මං පුඤ්ඤ’’න්ති? ‘‘කප්පං, ආනන්ද, සග්ගම්හි මොදතීති –

‘‘සුඛා සඞ්ඝස්ස සාමග්ගී, සමග්ගානඤ්ච අනුග්ගහො;

සමග්ගරතො ධම්මට්ඨො, යොගක්ඛෙමා න ධංසති;

සඞ්ඝං සමග්ගං කත්වාන, කප්පං සග්ගම්හි මොදතී’’ති. දසමං;

උපාලිවග්ගො චතුත්ථො.

තස්සුද්දානං –

උපාලි ඨපනා උබ්බාහො, උපසම්පදනිස්සයා;

සාමණෙරො ච ද්වෙ භෙදා, ආනන්දෙහි පරෙ දුවෙති.