📜

(6) 1. සචිත්තවග්ගො

1. සචිත්තසුත්තං

51. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘නො චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පරචිත්තපරියායකුසලො හොති, අථ ‘සචිත්තපරියායකුසලො භවිස්සාමී’ති [භවිස්සාමාති (ස්යා.)] – එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සචිත්තපරියායකුසලො හොති? සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ඉත්ථී වා පුරිසො වා දහරො යුවා මණ්ඩනකජාතිකො ආදාසෙ වා පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අච්ඡෙ වා උදකපත්තෙ සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො සචෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තස්සෙව රජස්ස වා අඞ්ගණස්ස වා පහානාය වායමති. නො චෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තෙනෙවත්තමනො හොති පරිපුණ්ණසඞ්කප්පො – ‘ලාභා වත මෙ, පරිසුද්ධං වත මෙ’ති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පච්චවෙක්ඛණා බහුකාරා [භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො බහුකාරො (ක.)] හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු – ‘අභිජ්ඣාලු නු ඛො බහුලං විහරාමි, අනභිජ්ඣාලු නු ඛො බහුලං විහරාමි, බ්යාපන්නචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අබ්යාපන්නචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, විගතථිනමිද්ධො නු ඛො බහුලං විහරාමි , උද්ධතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අනුද්ධතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, විචිකිච්ඡො නු ඛො බහුලං විහරාමි, තිණ්ණවිචිකිච්ඡො නු ඛො බහුලං විහරාමි, කොධනො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අක්කොධනො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංකිලිට්ඨචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසංකිලිට්ඨචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි , සාරද්ධකායො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසාරද්ධකායො නු ඛො බහුලං විහරාමි, කුසීතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, ආරද්ධවීරියො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසමාහිතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සමාහිතො නු ඛො බහුලං විහරාමී’ති.

‘‘සචෙ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අභිජ්ඣාලු බහුලං විහරාමි, බ්යාපන්නචිත්තො බහුලං විහරාමි, ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතො බහුලං විහරාමි, උද්ධතො බහුලං විහරාමි, විචිකිච්ඡො බහුලං විහරාමි, කොධනො බහුලං විහරාමි, සංකිලිට්ඨචිත්තො බහුලං විහරාමි, සාරද්ධකායො බහුලං විහරාමි, කුසීතො බහුලං විහරාමි, අසමාහිතො බහුලං විහරාමී’ති, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ආදිත්තචෙලො වා ආදිත්තසීසො වා. තස්සෙව චෙලස්ස වා සීසස්ස වා නිබ්බාපනාය අධිමත්තං ඡන්දඤ්ච වායාමඤ්ච උස්සාහඤ්ච උස්සොළ්හිඤ්ච අප්පටිවානිඤ්ච සතිඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරෙය්ය. එවමෙවං ඛො තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං.

‘‘සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අනභිජ්ඣාලු බහුලං විහරාමි, අබ්යාපන්නචිත්තො බහුලං විහරාමි, විගතථිනමිද්ධො බහුලං විහරාමි, අනුද්ධතො බහුලං විහරාමි, තිණ්ණවිචිකිච්ඡො බහුලං විහරාමි, අක්කොධනො බහුලං විහරාමි, අසංකිලිට්ඨචිත්තො බහුලං විහරාමි, අසාරද්ධකායො බහුලං විහරාමි, ආරද්ධවීරියො බහුලං විහරාමි, සමාහිතො බහුලං විහරාමී’ති, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසුයෙව කුසලෙසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය උත්තරි ආසවානං ඛයාය යොගො කරණීයො’’ති. පඨමං.

2. සාරිපුත්තසුත්තං

52. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො භික්ඛවෙ’’ති. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘නො චෙ, ආවුසො, භික්ඛු පරචිත්තපරියායකුසලො හොති, අථ ‘සචිත්තපරියායකුසලො භවිස්සාමී’ති – එවඤ්හි වො, ආවුසො, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘කථඤ්චාවුසො , භික්ඛු සචිත්තපරියායකුසලො හොති? සෙය්යථාපි, ආවුසො, ඉත්ථී වා පුරිසො වා දහරො යුවා මණ්ඩනකජාතිකො ආදාසෙ වා පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අච්ඡෙ වා උදපත්තෙ සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො සචෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තස්සෙව රජස්ස වා අඞ්ගණස්ස වා පහානාය වායමති. නො චෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තෙනෙවත්තමනො හොති පරිපුණ්ණසඞ්කප්පො – ‘ලාභා වත මෙ, පරිසුද්ධං වත මෙ’ති.

එවමෙවං ඛො, ආවුසො, භික්ඛුනො පච්චවෙක්ඛණා බහුකාරා හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු – ‘අභිජ්ඣාලු නු ඛො බහුලං විහරාමි, අනභිජ්ඣාලු නු ඛො බහුලං විහරාමි, බ්යාපන්නචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අබ්යාපන්නචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, විගතථිනමිද්ධො නු ඛො බහුලං විහරාමි, උද්ධතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අනුද්ධතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, විචිකිච්ඡො නු ඛො බහුලං විහරාමි, තිණ්ණවිචිකිච්ඡො නු ඛො බහුලං විහරාමි, කොධනො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අක්කොධනො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංකිලිට්ඨචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසංකිලිට්ඨචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සාරද්ධකායො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසාරද්ධකායො නු ඛො බහුලං විහරාමි, කුසීතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, ආරද්ධවීරියො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සමාහිතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසමාහිතො නු ඛො බහුලං විහරාමී’ති.

‘‘සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අභිජ්ඣාලු බහුලං විහරාමි…පෙ… අසමාහිතො බහුලං විහරාමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, ආදිත්තචෙලො වා ආදිත්තසීසො වා. තස්සෙව චෙලස්ස වා සීසස්ස වා නිබ්බාපනාය අධිමත්තං ඡන්දඤ්ච වායාමඤ්ච උස්සාහඤ්ච උස්සොළ්හිඤ්ච අප්පටිවානිඤ්ච සතිඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරෙය්ය. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, තෙන භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං.

‘‘සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අනභිජ්ඣාලු බහුලං විහරාමි…පෙ… සමාහිතො බහුලං විහරාමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසුයෙව කුසලෙසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය උත්තරි ආසවානං ඛයාය යොගො කරණීයො’’ති. දුතියං.

3. ඨිතිසුත්තං

53. ‘‘ඨිතිම්පාහං , භික්ඛවෙ, න වණ්ණයාමි කුසලෙසු ධම්මෙසු, පගෙව පරිහානිං. වුඩ්ඪිඤ්ච ඛො අහං, භික්ඛවෙ, වණ්ණයාමි කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො ඨිතිං නො හානිං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, හානි හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො ඨිති නො වුඩ්ඪි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යත්තකො හොති සද්ධාය සීලෙන සුතෙන චාගෙන පඤ්ඤාය පටිභානෙන, තස්ස තෙ ධම්මා නෙව තිට්ඨන්ති නො වඩ්ඪන්ති. හානිමෙතං, භික්ඛවෙ, වදාමි කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො ඨිතිං නො වුඩ්ඪිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, හානි හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො ඨිති නො වුඩ්ඪි.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ ඨිති හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො හානි නො වුඩ්ඪි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යත්තකො හොති සද්ධාය සීලෙන සුතෙන චාගෙන පඤ්ඤාය පටිභානෙන, තස්ස තෙ ධම්මා නෙව හායන්ති නො වඩ්ඪන්ති . ඨිතිමෙතං, භික්ඛවෙ, වදාමි කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො හානිං නො වුඩ්ඪිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඨිති හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො වුඩ්ඪි නො හානි.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, වුඩ්ඪි හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො ඨිති නො හානි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යත්තකො හොති සද්ධාය සීලෙන සුතෙන චාගෙන පඤ්ඤාය පටිභානෙන, තස්ස තෙ ධම්මා නෙව තිට්ඨන්ති නො හායන්ති. වුඩ්ඪිමෙතං, භික්ඛවෙ, වදාමි කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො ඨිතිං නො හානිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, වුඩ්ඪි හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු, නො ඨිති නො හානි.

‘‘නො චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පරචිත්තපරියායකුසලො හොති, අථ ‘සචිත්තපරියායකුසලො භවිස්සාමී’ති – එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සචිත්තපරියායකුසලො හොති? සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, ඉත්ථී වා පුරිසො වා දහරො යුවා මණ්ඩනකජාතිකො ආදාසෙ වා පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අච්ඡෙ වා උදපත්තෙ සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො සචෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තස්සෙව රජස්ස වා අඞ්ගණස්ස වා පහානාය වායමති. නො චෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තෙනෙවත්තමනො හොති පරිපුණ්ණසඞ්කප්පො – ‘ලාභා වත මෙ, පරිසුද්ධං වත මෙ’ති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පච්චවෙක්ඛණා බහුකාරා හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු – ‘අභිජ්ඣාලු නු ඛො බහුලං විහරාමි, අනභිජ්ඣාලු නු ඛො බහුලං විහරාමි, බ්යාපන්නචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අබ්යාපන්නචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, විගතථිනමිද්ධො නු ඛො බහුලං විහරාමි, උද්ධතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අනුද්ධතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, විචිකිච්ඡො නු ඛො බහුලං විහරාමි, තිණ්ණවිචිකිච්ඡො නු ඛො බහුලං විහරාමි, කොධනො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අක්කොධනො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංකිලිට්ඨචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසංකිලිට්ඨචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සාරද්ධකායො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසාරද්ධකායො නු ඛො බහුලං විහරාමි, කුසීතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, ආරද්ධවීරියො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සමාහිතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, අසමාහිතො නු ඛො බහුලං විහරාමී’ති.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අභිජ්ඣාලු බහුලං විහරාමි, බ්යාපන්නචිත්තො බහුලං විහරාමි, ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතො බහුලං විහරාමි, උද්ධතො බහුලං විහරාමි, විචිකිච්ඡො බහුලං විහරාමි, කොධනො බහුලං විහරාමි, සංකිලිට්ඨචිත්තො බහුලං විහරාමි, සාරද්ධකායො බහුලං විහරාමි, කුසීතො බහුලං විහරාමි, අසමාහිතො බහුලං විහරාමී’ති, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ආදිත්තචෙලො වා ආදිත්තසීසො වා. තස්සෙව චෙලස්ස වා සීසස්ස වා නිබ්බාපනාය අධිමත්තං ඡන්දඤ්ච වායාමඤ්ච උස්සාහඤ්ච උස්සොළ්හිඤ්ච අප්පටිවානිඤ්ච සතිඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරෙය්ය; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තෙන භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං.

‘‘සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අනභිජ්ඣාලු බහුලං විහරාමි, අබ්යාපන්නචිත්තො බහුලං විහරාමි, විගතථිනමිද්ධො බහුලං විහරාමි, අනුද්ධතො බහුලං විහරාමි, තිණ්ණවිචිකිච්ඡො බහුලං විහරාමි, අක්කොධනො බහුලං විහරාමි, අසංකිලිට්ඨචිත්තො බහුලං විහරාමි, අසාරද්ධකායො බහුලං විහරාමි, ආරද්ධවීරියො බහුලං විහරාමි, සමාහිතො බහුලං විහරාමී’ති, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසුයෙව කුසලෙසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය උත්තරි ආසවානං ඛයාය යොගො කරණීයො’’ති. තතියං.

4. සමථසුත්තං

54. ‘‘නො චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පරචිත්තපරියායකුසලො හොති, අථ ‘සචිත්තපරියායකුසලො භවිස්සාමී’ති – එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සචිත්තපරියායකුසලො හොති? සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ඉත්ථී වා පුරිසො වා දහරො යුවා මණ්ඩනකජාතිකො ආදාසෙ වා පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අච්ඡෙ වා උදපත්තෙ සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො සචෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තස්සෙව රජස්ස වා අඞ්ගණස්ස වා පහානාය වායමති. නො චෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තෙනෙවත්තමනො හොති පරිපුණ්ණසඞ්කප්පො – ‘ලාභා වත මෙ, පරිසුද්ධං වත මෙ’ති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පච්චවෙක්ඛණා බහුකාරා හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු – ‘ලාභී නු ඛොම්හි අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස, න නු ඛොම්හි ලාභී අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස, ලාභී නු ඛොම්හි අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය, න නු ඛොම්හි ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනායා’ති.

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ලාභීම්හි අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස, න ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනායා’ති, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා අජ්ඣත්තං චෙතොසමථෙ පතිට්ඨාය අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය යොගො කරණීයො. සො අපරෙන සමයෙන ලාභී චෙව හොති අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස ලාභී ච අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය.

‘‘සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ලාභීම්හි අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය, න ලාභී අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්සා’ති, තෙන, භික්ඛවෙ , භික්ඛුනා අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය පතිට්ඨාය අජ්ඣත්තං චෙතොසමථෙ යොගො කරණීයො. සො අපරෙන සමයෙන ලාභී චෙව හොති අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය ලාභී ච අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස.

‘‘සචෙ, පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘න ලාභී අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස, න ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනායා’ති, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසංයෙව කුසලානං ධම්මානං පටිලාභාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ආදිත්තචෙලො වා ආදිත්තසීසො වා. තස්සෙව චෙලස්ස වා සීසස්ස වා නිබ්බාපනාය අධිමත්තං ඡන්දඤ්ච වායාමඤ්ච උස්සාහඤ්ච උස්සොළ්හිඤ්ච අප්පටිවානිඤ්ච සතිඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරෙය්ය. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තෙන භික්ඛුනා තෙසංයෙව කුසලානං ධම්මානං පටිලාභාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං. සො අපරෙන සමයෙන ලාභී චෙව හොති අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස ලාභී ච අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය.

‘‘සචෙ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ලාභීම්හි අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස, ලාභී අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනායා’ති, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසුයෙව කුසලෙසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය උත්තරි ආසවානං ඛයාය යොගො කරණීයො.

‘‘චීවරම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි. පිණ්ඩපාතම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි. සෙනාසනම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි. ගාමනිගමම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි. ජනපදපදෙසම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි. පුග්ගලම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පි.

‘‘‘චීවරම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා චීවරං – ‘ඉදං ඛො මෙ චීවරං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපං චීවරං න සෙවිතබ්බං. තත්ථ යං ජඤ්ඤා චීවරං – ‘ඉදං ඛො මෙ චීවරං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපං චීවරං සෙවිතබ්බං. ‘චීවරම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘පිණ්ඩපාතම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා පිණ්ඩපාතං – ‘ඉමං ඛො මෙ පිණ්ඩපාතං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපො පිණ්ඩපාතො න සෙවිතබ්බො. තත්ථ යං ජඤ්ඤා පිණ්ඩපාතං – ‘ඉමං ඛො මෙ පිණ්ඩපාතං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපො පිණ්ඩපාතො සෙවිතබ්බො. ‘පිණ්ඩපාතම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘සෙනාසනම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා සෙනාසනං – ‘ඉදං ඛො මෙ සෙනාසනං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපං සෙනාසනං න සෙවිතබ්බං. තත්ථ යං ජඤ්ඤා සෙනාසනං – ‘ඉදං ඛො මෙ සෙනාසනං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපං සෙනාසනං සෙවිතබ්බං. ‘සෙනාසනම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ගාමනිගමම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා ගාමනිගමං – ‘ඉමං ඛො මෙ ගාමනිගමං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති , එවරූපො ගාමනිගමො න සෙවිතබ්බො. තත්ථ යං ජඤ්ඤා ගාමනිගමං – ‘ඉමං ඛො මෙ ගාමනිගමං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපො ගාමනිගමො සෙවිතබ්බො . ‘ගාමනිගමම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘ජනපදපදෙසම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා ජනපදපදෙසං – ‘ඉමං ඛො මෙ ජනපදපදෙසං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපො ජනපදපදෙසො න සෙවිතබ්බො. තත්ථ යං ජඤ්ඤා ජනපදපදෙසං – ‘ඉමං ඛො මෙ ජනපදපදෙසං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපො ජනපදපදෙසො සෙවිතබ්බො. ‘ජනපදපදෙසම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්තං.

‘‘‘පුග්ගලම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති ඛො පනෙතං වුත්තං. කිඤ්චෙතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා පුග්ගලං – ‘ඉමං ඛො මෙ පුග්ගලං සෙවතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවරූපො පුග්ගලො න සෙවිතබ්බො. තත්ථ යං ජඤ්ඤා පුග්ගලං – ‘ඉමං ඛො මෙ පුග්ගලං සෙවතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවරූපො පුග්ගලො සෙවිතබ්බො . ‘පුග්ගලම්පාහං, භික්ඛවෙ, දුවිධෙන වදාමි – සෙවිතබ්බම්පි අසෙවිතබ්බම්පී’ති, ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමෙතං පටිච්ච වුත්ත’’න්ති. චතුත්ථං.

5. පරිහානසුත්තං

55. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො භික්ඛවෙ’’ති [භික්ඛවොති (සී. ස්යා.)]. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘‘පරිහානධම්මො පුග්ගලො, පරිහානධම්මො පුග්ගලො’ති, ආවුසො, වුච්චති. ‘අපරිහානධම්මො පුග්ගලො, අපරිහානධම්මො පුග්ගලො’ති, ආවුසො, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො, පරිහානධම්මො පුග්ගලො වුත්තො භගවතා, කිත්තාවතා ච පන අපරිහානධම්මො පුග්ගලො වුත්තො භගවතා’’ති? ‘‘දූරතොපි ඛො මයං, ආවුසො, ආගච්ඡාම ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස සන්තිකෙ එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථමඤ්ඤාතුං. සාධු වතායස්මන්තංයෙව සාරිපුත්තං පටිභාතු එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථො . ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති.

‘‘තෙනහාවුසො , සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො, පරිහානධම්මො පුග්ගලො වුත්තො භගවතා? ඉධාවුසො, භික්ඛු අස්සුතඤ්චෙව ධම්මං න සුණාති, සුතා චස්ස ධම්මා සම්මොසං ගච්ඡන්ති, යෙ චස්ස ධම්මා පුබ්බෙ චෙතසො අසම්ඵුට්ඨපුබ්බා තෙ චස්ස න සමුදාචරන්ති, අවිඤ්ඤාතඤ්චෙව න විජානාති. එත්තාවතා ඛො, ආවුසො, පරිහානධම්මො පුග්ගලො වුත්තො භගවතා.

‘‘කිත්තාවතා ච පනාවුසො, අපරිහානධම්මො පුග්ගලො වුත්තො භගවතා? ඉධාවුසො, භික්ඛු අස්සුතඤ්චෙව ධම්මං සුණාති, සුතා චස්ස ධම්මා න සම්මොසං ගච්ඡන්ති, යෙ චස්ස ධම්මා පුබ්බෙ චෙතසො අසම්ඵුට්ඨපුබ්බා තෙ චස්ස සමුදාචරන්ති, අවිඤ්ඤාතඤ්චෙව විජානාති. එත්තාවතා ඛො, ආවුසො, අපරිහානධම්මො පුග්ගලො වුත්තො භගවතා.

‘‘නො චෙ, ආවුසො, භික්ඛු පරචිත්තපරියායකුසලො හොති, අථ ‘සචිත්තපරියායකුසලො භවිස්සාමී’ති – එවඤ්හි වො, ආවුසො, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘කථඤ්චාවුසො, භික්ඛු සචිත්තපරියායකුසලො හොති? සෙය්යථාපි, ආවුසො, ඉත්ථී වා පුරිසො වා දහරො යුවා මණ්ඩනකජාතිකො ආදාසෙ වා පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අච්ඡෙ වා උදපත්තෙ සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො සචෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තස්සෙව රජස්ස වා අඞ්ගණස්ස වා පහානාය වායමති. නො චෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තෙනෙවත්තමනො හොති පරිපුණ්ණසඞ්කප්පො – ‘ලාභා වත මෙ, පරිසුද්ධං වත මෙ’ති. එවමෙව ඛො, ආවුසො, භික්ඛුනො පච්චවෙක්ඛණා බහුකාරා හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු – ‘අනභිජ්ඣාලු නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, අබ්යාපන්නචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, විගතථිනමිද්ධො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, අනුද්ධතො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, තිණ්ණවිචිකිච්ඡො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, අක්කොධනො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, අසංකිලිට්ඨචිත්තො නු ඛො බහුලං විහරාමි, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, ලාභී නු ඛොම්හි අජ්ඣත්තං ධම්මපාමොජ්ජස්ස, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, ලාභී නු ඛොම්හි අජ්ඣත්තං චෙතොසමථස්ස, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො, ලාභී නු ඛොම්හි අධිපඤ්ඤාධම්මවිපස්සනාය, සංවිජ්ජති නු ඛො මෙ එසො ධම්මො උදාහු නො’ති.

‘‘සචෙ පන, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො සබ්බෙපිමෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි න සමනුපස්සති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා සබ්බෙසංයෙව ඉමෙසං කුසලානං ධම්මානං පටිලාභාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, ආදිත්තචෙලො වා ආදිත්තසීසො වා. තස්සෙව චෙලස්ස වා සීසස්ස වා නිබ්බාපනාය අධිමත්තං ඡන්දඤ්ච වායාමඤ්ච උස්සාහඤ්ච උස්සොළ්හිඤ්ච අප්පටිවානිඤ්ච සතිඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරෙය්ය. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, තෙන භික්ඛුනා සබ්බෙසංයෙව කුසලානං ධම්මානං පටිලාභාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං.

‘‘සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එකච්චෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි සමනුපස්සති, එකච්චෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි න සමනුපස්සති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා යෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි සමනුපස්සති තෙසු කුසලෙසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය, යෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි න සමනුපස්සති තෙසං කුසලානං ධම්මානං පටිලාභාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, ආදිත්තචෙලො වා ආදිත්තසීසො වා. තස්සෙව චෙලස්ස වා සීසස්ස වා නිබ්බාපනාය අධිමත්තං ඡන්දඤ්ච වායාමඤ්ච උස්සාහඤ්ච උස්සොළ්හිඤ්ච අප්පටිවානිඤ්ච සතිඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරෙය්ය. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, තෙන භික්ඛුනා යෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි සමනුපස්සති තෙසු කුසලෙසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය, යෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි න සමනුපස්සති තෙසං කුසලානං ධම්මානං පටිලාභාය අධිමත්තො ඡන්දො ච වායාමො ච උස්සාහො ච උස්සොළ්හී ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයං.

‘‘සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො සබ්බෙපිමෙ කුසලෙ ධම්මෙ අත්තනි සමනුපස්සති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා සබ්බෙස්වෙව ඉමෙසු කුසලෙසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය උත්තරි ආසවානං ඛයාය යොගො කරණීයො’’ති. පඤ්චමං.

6. පඨමසඤ්ඤාසුත්තං

56. ‘‘දසයිමා, භික්ඛවෙ, සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා. කතමා දස? අසුභසඤ්ඤා, මරණසඤ්ඤා, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා, සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, අනිච්චසඤ්ඤා, අනිච්චෙ දුක්ඛසඤ්ඤා, දුක්ඛෙ අනත්තසඤ්ඤා, පහානසඤ්ඤා, විරාගසඤ්ඤා, නිරොධසඤ්ඤා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, දස සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’’ති. ඡට්ඨං.

7. දුතියසඤ්ඤාසුත්තං

57. ‘‘දසයිමා , භික්ඛවෙ, සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා. කතමා දස? අනිච්චසඤ්ඤා, අනත්තසඤ්ඤා, මරණසඤ්ඤා, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤා, සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා, අට්ඨිකසඤ්ඤා, පුළවකසඤ්ඤා [පුලවකසඤ්ඤා (සී. පී.), පුළුවකසඤ්ඤා (ක.), අ. නි. 1.463-472], විනීලකසඤ්ඤා, විච්ඡිද්දකසඤ්ඤා, උද්ධුමාතකසඤ්ඤා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, දස සඤ්ඤා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොන්ති මහානිසංසා අමතොගධා අමතපරියොසානා’’ති. සත්තමං.

8. මූලකසුත්තං

58. [අ. නි. 8.83] ‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘කිංමූලකා, ආවුසො, සබ්බෙ ධම්මා, කිංසම්භවා සබ්බෙ ධම්මා, කිංසමුදයා සබ්බෙ ධම්මා, කිංසමොසරණා සබ්බෙ ධම්මා, කිංපමුඛා සබ්බෙ ධම්මා, කිංඅධිපතෙය්යා සබ්බෙ ධම්මා, කිංඋත්තරා සබ්බෙ ධම්මා, කිංසාරා සබ්බෙ ධම්මා, කිංඔගධා සබ්බෙ ධම්මා, කිංපරියොසානා සබ්බෙ ධම්මා’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ , තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං කින්ති බ්යාකරෙය්යාථා’’ති? ‘‘භගවංමූලකා නො, භන්තෙ, ධම්මා භගවංනෙත්තිකා භගවංපටිසරණා. සාධු වත, භන්තෙ, භගවන්තංයෙව පටිභාතු එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථො. භගවතො සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති.

‘‘තෙන හි, භික්ඛවෙ, සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘සචෙ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘කිංමූලකා, ආවුසො, සබ්බෙ ධම්මා, කිංසම්භවා සබ්බෙ ධම්මා, කිංසමුදයා සබ්බෙ ධම්මා, කිංසමොසරණා සබ්බෙ ධම්මා කිංපමුඛා සබ්බෙ ධම්මා, කිං අධිපතෙය්යා සබ්බෙ ධම්මා, කිංඋත්තරා සබ්බෙ ධම්මා, කිංසාරා සබ්බෙ ධම්මා, කිංඔගධා සබ්බෙ ධම්මා, කිංපරියොසානා සබ්බෙ ධම්මා’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ – ‘ඡන්දමූලකා, ආවුසො, සබ්බෙ ධම්මා, මනසිකාරසම්භවා සබ්බෙ ධම්මා, ඵස්සසමුදයා සබ්බෙ ධම්මා, වෙදනාසමොසරණා සබ්බෙ ධම්මා, සමාධිප්පමුඛා සබ්බෙ ධම්මා, සතාධිපතෙය්යා සබ්බෙ ධම්මා, පඤ්ඤුත්තරා සබ්බෙ ධම්මා, විමුත්තිසාරා සබ්බෙ ධම්මා, අමතොගධා සබ්බෙ ධම්මා, නිබ්බානපරියොසානා සබ්බෙ ධම්මා’ති. එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථා’’ති. අට්ඨමං.

9. පබ්බජ්ජාසුත්තං

59. ‘‘තස්මාතිහ, භික්ඛවෙ, එවං සික්ඛිතබ්බං – ‘යථාපබ්බජ්ජාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, න චුප්පන්නා පාපකා අකුසලා ධම්මා චිත්තං පරියාදාය ඨස්සන්ති; අනිච්චසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, අනත්තසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, අසුභසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, ආදීනවසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, ලොකස්ස සමඤ්ච විසමඤ්ච ඤත්වා තංසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, ලොකස්ස භවඤ්ච [සම්භවඤ්ච (සී. ස්යා.)] විභවඤ්ච ඤත්වා තංසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, ලොකස්ස සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච ඤත්වා තංසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, පහානසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, විරාගසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සති, නිරොධසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච නො චිත්තං භවිස්සතී’ති – එවඤ්හි වො, භික්ඛවෙ, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘යතො ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො යථාපබ්බජ්ජාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති න චුප්පන්නා පාපකා අකුසලා ධම්මා චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති, අනිච්චසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, අනත්තසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, අසුභසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, ආදීනවසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, ලොකස්ස සමඤ්ච විසමඤ්ච ඤත්වා තංසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, ලොකස්ස භවඤ්ච විභවඤ්ච ඤත්වා තංසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, ලොකස්ස සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච ඤත්වා තංසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, පහානසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, විරාගසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, නිරොධසඤ්ඤාපරිචිතඤ්ච චිත්තං හොති, තස්ස ද්වින්නං ඵලානං අඤ්ඤතරං ඵලං පාටිකඞ්ඛං – දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤා, සති වා උපාදිසෙසෙ අනාගාමිතා’’ති. නවමං.

10. ගිරිමානන්දසුත්තං

60. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා ගිරිමානන්දො ආබාධිකො හොති දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ආයස්මා, භන්තෙ, ගිරිමානන්දො ආබාධිකො හොති දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො . සාධු, භන්තෙ, භගවා යෙනායස්මා ගිරිමානන්දො තෙනුපසඞ්කමතු අනුකම්පං උපාදායා’’ති. ‘‘සචෙ ඛො ත්වං, ආනන්ද, ගිරිමානන්දස්ස භික්ඛුනො දස සඤ්ඤා භාසෙය්යාසි, ඨානං ඛො පනෙතං විජ්ජති යං ගිරිමානන්දස්ස භික්ඛුනො දස සඤ්ඤා සුත්වා සො ආබාධො ඨානසො පටිප්පස්සම්භෙය්ය.

‘‘කතමා දස? අනිච්චසඤ්ඤා , අනත්තසඤ්ඤා, අසුභසඤ්ඤා, ආදීනවසඤ්ඤා, පහානසඤ්ඤා, විරාගසඤ්ඤා, නිරොධසඤ්ඤා, සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා [අනභිරතිසඤ්ඤා (ක.)], සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අනිච්ඡාසඤ්ඤා, ආනාපානස්සති.

‘‘කතමා චානන්ද, අනිච්චසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘රූපං අනිච්චං, වෙදනා අනිච්චා , සඤ්ඤා අනිච්චා , සඞ්ඛාරා අනිච්චා, විඤ්ඤාණං අනිච්ච’න්ති. ඉති ඉමෙසු පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධෙසු අනිච්චානුපස්සී විහරති. අයං වුච්චතානන්ද, අනිච්චසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, අනත්තසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘චක්ඛු අනත්තා, රූපා අනත්තා, සොතං අනත්තා, සද්දා අනත්තා, ඝානං අනත්තා, ගන්ධා අනත්තා, ජිව්හා අනත්තා, රසා අනත්තා, කායා අනත්තා, ඵොට්ඨබ්බා අනත්තා, මනො අනත්තා, ධම්මා අනත්තා’ති. ඉති ඉමෙසු ඡසු අජ්ඣත්තිකබාහිරෙසු ආයතනෙසු අනත්තානුපස්සී විහරති. අයං වුච්චතානන්ද, අනත්තසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, අසුභසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු ඉමමෙව කායං උද්ධං පාදතලා අධො කෙසමත්ථකා තචපරියන්තං පූරං නානාප්පකාරස්ස අසුචිනො පච්චවෙක්ඛති – ‘අත්ථි ඉමස්මිං කායෙ කෙසා ලොමා නඛා දන්තා තචො මංසං න්හාරු අට්ඨි අට්ඨිමිඤ්ජං වක්කං හදයං යකනං කිලොමකං පිහකං පප්ඵාසං අන්තං අන්තගුණං උදරියං කරීසං පිත්තං සෙම්හං පුබ්බො ලොහිතං සෙදො මෙදො අස්සු වසා ඛෙළො සිඞ්ඝාණිකා ලසිකා මුත්ත’න්ති. ඉති ඉමස්මිං කායෙ අසුභානුපස්සී විහරති. අයං වුච්චතානන්ද, අසුභසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, ආදීනවසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘බහුදුක්ඛො ඛො අයං කායො බහුආදීනවො? ඉති ඉමස්මිං කායෙ විවිධා ආබාධා උප්පජ්ජන්ති, සෙය්යථිදං – චක්ඛුරොගො සොතරොගො ඝානරොගො ජිව්හාරොගො කායරොගො සීසරොගො කණ්ණරොගො මුඛරොගො දන්තරොගො ඔට්ඨරොගො කාසො සාසො පිනාසො ඩාහො [ඩහො (සී. ස්යා.)] ජරො කුච්ඡිරොගො මුච්ඡා පක්ඛන්දිකා සූලා විසූචිකා කුට්ඨං ගණ්ඩො කිලාසො සොසො අපමාරො දද්දු කණ්ඩු කච්ඡු නඛසා විතච්ඡිකා ලොහිතං පිත්තං [ලොහිතපිත්තං (සී.)] මධුමෙහො අංසා පිළකා භගන්දලා පිත්තසමුට්ඨානා ආබාධා සෙම්හසමුට්ඨානා ආබාධා වාතසමුට්ඨානා ආබාධා සන්නිපාතිකා ආබාධා උතුපරිණාමජා ආබාධා විසමපරිහාරජා ආබාධා ඔපක්කමිකා ආබාධා කම්මවිපාකජා ආබාධා සීතං උණ්හං ජිඝච්ඡා පිපාසා උච්චාරො පස්සාවො’ති. ඉති ඉමස්මිං කායෙ ආදීනවානුපස්සී විහරති. අයං වුච්චතානන්ද, ආදීනවසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, පහානසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු උප්පන්නං කාමවිතක්කං නාධිවාසෙති, පජහති , විනොදෙති, බ්යන්තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. උප්පන්නං බ්යාපාදවිතක්කං නාධිවාසෙති, පජහති, විනොදෙති, බ්යන්තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. උප්පන්නං විහිංසාවිතක්කං නාධිවාසෙති, පජහති, විනොදෙති, බ්යන්තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ නාධිවාසෙති, පජහති, විනොදෙති, බ්යන්තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. අයං වුච්චතානන්ද, පහානසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, විරාගසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිප්පටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිබ්බාන’න්ති. අයං වුච්චතානන්ද, විරාගසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, නිරොධසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිප්පටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො නිරොධො නිබ්බාන’න්ති. අයං වුච්චතානන්ද, නිරොධසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු යෙ ලොකෙ උපාදානා චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා, තෙ පජහන්තො විහරති අනුපාදියන්තො. අයං වුච්චතානන්ද, සබ්බලොකෙ අනභිරතසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අනිච්ඡාසඤ්ඤා? ඉධානන්ද, භික්ඛු සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අට්ටීයති හරායති ජිගුච්ඡති. අයං වුච්චතානන්ද, සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අනිච්ඡාසඤ්ඤා.

‘‘කතමා චානන්ද, ආනාපානස්සති? ඉධානන්ද, භික්ඛු අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා නිසීදති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා. සො සතොව අස්සසති සතොව පස්සසති. දීඝං වා අස්සසන්තො ‘දීඝං අස්සසාමී’ති පජානාති. දීඝං වා පස්සසන්තො ‘දීඝං පස්සසාමී’ති පජානාති. රස්සං වා අස්සසන්තො ‘රස්සං අස්සසාමී’ති පජානාති. රස්සං වා පස්සසන්තො ‘රස්සං පස්සසාමී’ති පජානාති. ‘සබ්බකායපටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘සබ්බකායපටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘පීතිපටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘පීතිපටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘සුඛපටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘සුඛපටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘චිත්තසඞ්ඛාරපටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘චිත්තසඞ්ඛාරපටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘පස්සම්භයං චිත්තසඞ්ඛාරං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘පස්සම්භයං චිත්තසඞ්ඛාරං පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘චිත්තපටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘චිත්තපටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති . අභිප්පමොදයං චිත්තං…පෙ… සමාදහං චිත්තං…පෙ… විමොචයං චිත්තං…පෙ… අනිච්චානුපස්සී…පෙ… විරාගානුපස්සී…පෙ… නිරොධානුපස්සී…පෙ… ‘පටිනිස්සග්ගානුපස්සී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. ‘පටිනිස්සග්ගානුපස්සී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති. අයං වුච්චතානන්ද, ආනාපානස්සති.

‘‘සචෙ ඛො ත්වං, ආනන්ද, ගිරිමානන්දස්ස භික්ඛුනො ඉමා දස සඤ්ඤා භාසෙය්යාසි, ඨානං ඛො පනෙතං විජ්ජති යං ගිරිමානන්දස්ස භික්ඛුනො ඉමා දස සඤ්ඤා සුත්වා සො ආබාධො ඨානසො පටිප්පස්සම්භෙය්යා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො සන්තිකෙ ඉමා දස සඤ්ඤා උග්ගහෙත්වා යෙනායස්මා ගිරිමානන්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතො ගිරිමානන්දස්ස ඉමා දස සඤ්ඤා අභාසි. අථ ඛො ආයස්මතො ගිරිමානන්දස්ස දස සඤ්ඤා සුත්වා සො ආබාධො ඨානසො පටිප්පස්සම්භි. වුට්ඨහි චායස්මා ගිරිමානන්දො තම්හා ආබාධා. තථා පහීනො ච පනායස්මතො ගිරිමානන්දස්ස සො ආබාධො අහොසී’’ති. දසමං.

සචිත්තවග්ගො පඨමො.

තස්සුද්දානං –

සචිත්තඤ්ච සාරිපුත්ත, ඨිති ච සමථෙන ච;

පරිහානො ච ද්වෙ සඤ්ඤා, මූලා පබ්බජිතං ගිරීති.