📜

(7) 2. යමකවග්ගො

1. අවිජ්ජාසුත්තං

61. ‘‘පුරිමා , භික්ඛවෙ, කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජාය – ‘ඉතො පුබ්බෙ අවිජ්ජා නාහොසි, අථ පච්ඡා සමභවී’ති. එවඤ්චෙතං, භික්ඛවෙ, වුච්චති, අථ ච පන පඤ්ඤායති – ‘ඉදප්පච්චයා අවිජ්ජා’ති.

‘‘අවිජ්ජම්පාහං [අවිජ්ජම්පහං (සී. ස්යා.)], භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අවිජ්ජාය? ‘පඤ්ච නීවරණා’තිස්ස වචනීයං. පඤ්චපාහං, භික්ඛවෙ, නීවරණෙ සාහාරෙ වදාමි , නො අනාහාරෙ. කො චාහාරො පඤ්චන්නං නීවරණානං? ‘තීණි දුච්චරිතානී’තිස්ස වචනීයං. තීණිපාහං, භික්ඛවෙ, දුච්චරිතානි සාහාරානි වදාමි, නො අනාහාරානි. කො චාහාරො තිණ්ණං දුච්චරිතානං? ‘ඉන්ද්රියඅසංවරො’තිස්ස වචනීයං. ඉන්ද්රියඅසංවරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො ඉන්ද්රියඅසංවරස්ස? ‘අසතාසම්පජඤ්ඤ’න්තිස්ස වචනීයං. අසතාසම්පජඤ්ඤම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අසතාසම්පජඤ්ඤස්ස? ‘අයොනිසොමනසිකාරො’තිස්ස වචනීයං. අයොනිසොමනසිකාරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අයොනිසොමනසිකාරස්ස? ‘අස්සද්ධිය’න්තිස්ස වචනීයං. අස්සද්ධියම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අස්සද්ධියස්ස? ‘අසද්ධම්මස්සවන’න්තිස්ස වචනීයං. අසද්ධම්මස්සවනම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අසද්ධම්මස්සවනස්ස? ‘අසප්පුරිසසංසෙවො’තිස්ස වචනීයං.

‘‘ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො අසද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති, අසද්ධම්මස්සවනං පරිපූරං අස්සද්ධියං පරිපූරෙති, අස්සද්ධියං පරිපූරං අයොනිසොමනසිකාරං පරිපූරෙති, අයොනිසොමනසිකාරො පරිපූරො අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරෙති, අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරං ඉන්ද්රියඅසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියඅසංවරො පරිපූරො තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරෙති, තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරානි පඤ්ච නීවරණෙ පරිපූරෙන්ති, පඤ්ච නීවරණා පරිපූරා අවිජ්ජං පරිපූරෙන්ති. එවමෙතිස්සා අවිජ්ජාය ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, උපරිපබ්බතෙ ථුල්ලඵුසිතකෙ දෙවෙ වස්සන්තෙ ( ) [(ගලගලායන්තෙ) (සී.), (ගළගළායන්තෙ) (ස්යා.)] තං උදකං යථානින්නං පවත්තමානං පබ්බතකන්දරපදරසාඛා පරිපූරෙති, පබ්බතකන්දරපදරසාඛා පරිපූරා කුසොබ්භෙ [කුස්සුබ්භෙ (සී.), කුසුබ්භෙ (ස්යා.), කුසොම්භෙ (ක.) අ. නි. 3.96] පරිපූරෙන්ති. කුසොබ්භා පරිපූරා මහාසොබ්භෙ [මහාසොම්භෙ (ක.)] පරිපූරෙන්ති, මහාසොබ්භා පරිපූරා කුන්නදියො පරිපූරෙන්ති, කුන්නදියො පරිපූරා මහානදියො පරිපූරෙන්ති, මහානදියො පරිපූරා මහාසමුද්දං සාගරං පරිපූරෙන්ති; එවමෙතස්ස මහාසමුද්දස්ස සාගරස්ස ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො අසද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති, අසද්ධම්මස්සවනං පරිපූරං අස්සද්ධියං පරිපූරෙති, අස්සද්ධියං පරිපූරං අයොනිසොමනසිකාරං පරිපූරෙති, අයොනිසොමනසිකාරො පරිපූරො අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරෙති, අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරං ඉන්ද්රියඅසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියඅසංවරො පරිපූරො තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරෙති, තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරානි පඤ්ච නීවරණෙ පරිපූරෙන්ති, පඤ්ච නීවරණා පරිපූරා අවිජ්ජං පරිපූරෙන්ති; එවමෙතිස්සා අවිජ්ජාය ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘විජ්ජාවිමුත්තිම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො විජ්ජාවිමුත්තියා? ‘සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා’තිස්ස වචනීයං. සත්තපාහං, භික්ඛවෙ, බොජ්ඣඞ්ගෙ සාහාරෙ වදාමි, නො අනාහාරෙ. කො චාහාරො සත්තන්නං බොජ්ඣඞ්ගානං? ‘චත්තාරො සතිපට්ඨානා’තිස්ස වචනීයං. චත්තාරොපාහං, භික්ඛවෙ, සතිපට්ඨානෙ සාහාරෙ වදාමි, නො අනාහාරෙ. කො චාහාරො චතුන්නං සතිපට්ඨානානං? ‘තීණි සුචරිතානී’තිස්ස වචනීයං. තීණිපාහං, භික්ඛවෙ, සුචරිතානි සාහාරානි වදාමි, නො අනාහාරානි. කො චාහාරො තිණ්ණං සුචරිතානං? ‘ඉන්ද්රියසංවරො’තිස්ස වචනීයං. ඉන්ද්රියසංවරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො ඉන්ද්රියසංවරස්ස? ‘සතිසම්පජඤ්ඤ’න්තිස්ස වචනීයං. සතිසම්පජඤ්ඤම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො සතිසම්පජඤ්ඤස්ස? ‘යොනිසොමනසිකාරො’තිස්ස වචනීයං. යොනිසොමනසිකාරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො යොනිසොමනසිකාරස්ස? ‘සද්ධා’තිස්ස වචනීයං. සද්ධම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො සද්ධාය ? ‘සද්ධම්මස්සවන’න්තිස්ස වචනීයං. සද්ධම්මස්සවනම්පාහං, භික්ඛවෙ , සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො සද්ධම්මස්සවනස්ස? ‘සප්පුරිසසංසෙවො’තිස්ස වචනීයං.

‘‘ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති, සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරං සද්ධං පරිපූරෙති, සද්ධා පරිපූරා යොනිසොමනසිකාරං පරිපූරෙති, යොනිසොමනසිකාරො පරිපූරො සතිසම්පජඤ්ඤං පරිපූරෙති, සතිසම්පජඤ්ඤං පරිපූරං ඉන්ද්රියසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියසංවරො පරිපූරො තීණි සුචරිතානි පරිපූරෙති, තීණි සුචරිතානි පරිපූරානි චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ පරිපූරෙන්ති, චත්තාරො සතිපට්ඨානා පරිපූරා සත්ත බොජ්ඣඞ්ගෙ පරිපූරෙන්ති, සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා පරිපූරා විජ්ජාවිමුත්තිං පරිපූරෙන්ති; එවමෙතිස්සා විජ්ජාවිමුත්තියා ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, උපරිපබ්බතෙ ථුල්ලඵුසිතකෙ දෙවෙ වස්සන්තෙ තං උදකං යථානින්නං පවත්තමානං පබ්බතකන්දරපදරසාඛා පරිපූරෙති, පබ්බතකන්දරපදරසාඛා පරිපූරා කුසොබ්භෙ පරිපූරෙන්ති, කුසොබ්භා පරිපූරා මහාසොබ්භෙ පරිපූරෙන්ති, මහාසොබ්භා පරිපූරා කුන්නදියො පරිපූරෙන්ති, කුන්නදියො පරිපූරා මහානදියො පරිපූරෙන්ති, මහානදියො පරිපූරා මහාසමුද්දං සාගරං පරිපූරෙන්ති; එවමෙතස්ස මහාසමුද්දස්ස සාගරස්ස ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති, සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරං සද්ධං පරිපූරෙති, සද්ධා පරිපූරා යොනිසොමනසිකාරං පරිපූරෙති, යොනිසොමනසිකාරො පරිපූරො සතිසම්පජඤ්ඤං පරිපූරෙති, සතිසම්පජඤ්ඤං පරිපූරං ඉන්ද්රියසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියසංවරො පරිපූරො තීණි සුචරිතානි පරිපූරෙති, තීණි සුචරිතානි පරිපූරානි චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ පරිපූරෙන්ති, චත්තාරො සතිපට්ඨානා පරිපූරා සත්ත බොජ්ඣඞ්ගෙ පරිපූරෙන්ති, සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා පරිපූරා විජ්ජාවිමුත්තිං පරිපූරෙන්ති; එවමෙතිස්සා විජ්ජාවිමුත්තියා ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරී’’ති. පඨමං.

2. තණ්හාසුත්තං

62. ‘‘පුරිමා, භික්ඛවෙ, කොටි න පඤ්ඤායති භවතණ්හාය – ‘ඉතො පුබ්බෙ භවතණ්හා නාහොසි , අථ පච්ඡා සමභවී’ති. එවඤ්චෙතං, භික්ඛවෙ, වුච්චති, අථ ච පන පඤ්ඤායති – ‘ඉදප්පච්චයා භවතණ්හා’ති.

‘‘භවතණ්හාම්පාහං , භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො භවතණ්හාය? ‘අවිජ්ජා’තිස්ස වචනීයං. අවිජ්ජම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අවිජ්ජාය? ‘පඤ්ච නීවරණා’තිස්ස වචනීයං. පඤ්ච නීවරණෙපාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරෙ වදාමි, නො අනාහාරෙ. කො චාහාරො පඤ්චන්නං නීවරණානං? ‘තීණි දුච්චරිතානී’තිස්ස වචනීයං. තීණිපාහං, භික්ඛවෙ , දුච්චරිතානි සාහාරානි වදාමි, නො අනාහාරානි. කො චාහාරො තිණ්ණන්නං දුච්චරිතානං? ‘ඉන්ද්රියඅසංවරො’තිස්ස වචනීයං. ඉන්ද්රියඅසංවරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං . කො චාහාරො ඉන්ද්රියඅසංවරස්ස? ‘අසතාසම්පජඤ්ඤ’න්තිස්ස වචනීයං. අසතාසම්පජඤ්ඤම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අසතා සම්පජඤ්ඤස්ස? ‘අයොනිසොමනසිකාරො’තිස්ස වචනීයං. අයොනිසොමනසිකාරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අයොනිසොමනසිකාරස්ස? ‘අස්සද්ධිය’න්තිස්ස වචනීයං. අස්සද්ධියම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අස්සද්ධියස්ස? ‘අස්සද්ධම්මස්සවන’න්තිස්ස වචනීයං. අස්සද්ධම්මස්සවනම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො අස්සද්ධම්මස්සවනස්ස? ‘අසප්පුරිසසංසෙවො’තිස්ස වචනීයං.

‘‘ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො අස්සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති, අස්සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරං අස්සද්ධියං පරිපූරෙති, අස්සද්ධියං පරිපූරං අයොනිසොමනසිකාරං පරිපූරෙති, අයොනිසොමනසිකාරො පරිපූරො අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරෙති, අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරං ඉන්ද්රියඅසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියඅසංවරො පරිපූරො තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරෙති, තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරානි පඤ්ච නීවරණෙ පරිපූරෙන්ති, පඤ්ච නීවරණා පරිපූරා අවිජ්ජං පරිපූරෙන්ති, අවිජ්ජා පරිපූරා භවතණ්හං පරිපූරෙති; එවමෙතිස්සා භවතණ්හාය ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, උපරිපබ්බතෙ ථුල්ලඵුසිතකෙ දෙවෙ වස්සන්තෙ තං උදකං යථානින්නං පවත්තමානං පබ්බතකන්දරපදරසාඛා පරිපූරෙති, පබ්බතකන්දරපදරසාඛා පරිපූරා කුසොබ්භෙ පරිපූරෙන්ති , කුසොබ්භා පරිපූරා මහාසොබ්භෙ පරිපූරෙන්ති, මහාසොබ්භා පරිපූරා කුන්නදියො පරිපූරෙන්ති, කුන්නදියො පරිපූරා මහානදියො පරිපූරෙන්ති, මහානදියො පරිපූරා මහාසමුද්දං සාගරං පරිපූරෙන්ති; එවමෙතස්ස මහාසමුද්දස්ස සාගරස්ස ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො අස්සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති, අස්සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරං අස්සද්ධියං පරිපූරෙති, අස්සද්ධියං පරිපූරං අයොනිසොමනසිකාරං පරිපූරෙති, අයොනිසොමනසිකාරො පරිපූරො අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරෙති, අසතාසම්පජඤ්ඤං පරිපූරං ඉන්ද්රියඅසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියඅසංවරො පරිපූරො තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරෙති, තීණි දුච්චරිතානි පරිපූරානි පඤ්ච නීවරණෙ පරිපූරෙන්ති, පඤ්ච නීවරණා පරිපූරා අවිජ්ජං පරිපූරෙන්ති, අවිජ්ජා පරිපූරා භවතණ්හං පරිපූරෙති; එවමෙතිස්සා භවතණ්හාය ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘විජ්ජාවිමුත්තිම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො විජ්ජාවිමුත්තියා? ‘සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා’තිස්ස වචනීයං. සත්තපාහං, භික්ඛවෙ, බොජ්ඣඞ්ගෙ සාහාරෙ වදාමි, නො අනාහාරෙ. කො චාහාරො සත්තන්නං බොජ්ඣඞ්ගානං? ‘චත්තාරො සතිපට්ඨානා’තිස්ස වචනීයං. චත්තාරොපාහං, භික්ඛවෙ, සතිපට්ඨානෙ සාහාරෙ වදාමි, නො අනාහාරෙ. කො චාහාරො චතුන්නං සතිපට්ඨානානං? ‘තීණි සුචරිතානී’තිස්ස වචනීයං. තීණිපාහං, භික්ඛවෙ, සුචරිතානි සාහාරානි වදාමි, නො අනාහාරානි. කො චාහාරො තිණ්ණන්නං සුචරිතානං? ‘ඉන්ද්රියසංවරො’තිස්ස වචනීයං. ඉන්ද්රියසංවරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො ඉන්ද්රියසංවරස්ස? ‘සතිසම්පජඤ්ඤ’න්තිස්ස වචනීයං. සතිසම්පජඤ්ඤම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො සතිසම්පජඤ්ඤස්ස? ‘යොනිසොමනසිකාරො’තිස්ස වචනීයං. යොනිසොමනසිකාරම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො යොනිසොමනසිකාරස්ස? ‘සද්ධා’තිස්ස වචනීයං. සද්ධම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො සද්ධාය? ‘සද්ධම්මස්සවන’න්තිස්ස වචනීයං. සද්ධම්මස්සවනම්පාහං, භික්ඛවෙ, සාහාරං වදාමි, නො අනාහාරං. කො චාහාරො සද්ධම්මස්සවනස්ස? ‘සප්පුරිසසංසෙවො’තිස්ස වචනීයං.

‘‘ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති, සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරං සද්ධං පරිපූරෙති, සද්ධා පරිපූරා යොනිසොමනසිකාරං පරිපූරෙති, යොනිසොමනසිකාරො පරිපූරො සතිසම්පජඤ්ඤං පරිපූරෙති, සතිසම්පජඤ්ඤං පරිපූරං ඉන්ද්රියසංවරං පරිපූරෙති, ඉන්ද්රියසංවරො පරිපූරො තීණි සුචරිතානි පරිපූරෙති, තීණි සුචරිතානි පරිපූරානි චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ පරිපූරෙන්ති, චත්තාරො සතිපට්ඨානා පරිපූරා සත්ත බොජ්ඣඞ්ගෙ පරිපූරෙන්ති , සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා පරිපූරා විජ්ජාවිමුත්තිං පරිපූරෙන්ති; එවමෙතිස්සා විජ්ජාවිමුත්තියා ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, උපරිපබ්බතෙ ථුල්ලඵුසිතකෙ දෙවෙ වස්සන්තෙ තං උදකං යථානින්නං පවත්තමානං…පෙ… එවමෙතස්ස මහාසමුද්දස්ස සාගරස්ස ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරි. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසසංසෙවො පරිපූරො සද්ධම්මස්සවනං පරිපූරෙති…පෙ… එවමෙතිස්සා විජ්ජාවිමුත්තියා ආහාරො හොති, එවඤ්ච පාරිපූරී’’ති. දුතියං.

3. නිට්ඨඞ්ගතසුත්තං

63. ‘‘යෙ කෙචි, භික්ඛවෙ, මයි නිට්ඨං ගතා සබ්බෙ තෙ දිට්ඨිසම්පන්නා. තෙසං දිට්ඨිසම්පන්නානං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා, පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා. කතමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා? සත්තක්ඛත්තුපරමස්ස , කොලංකොලස්ස, එකබීජිස්ස, සකදාගාමිස්ස, යො ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරහා – ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා. කතමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා? අන්තරාපරිනිබ්බායිස්ස, උපහච්චපරිනිබ්බායිස්ස, අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායිස්ස, සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායිස්ස, උද්ධංසොතස්ස අකනිට්ඨගාමිනො – ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා. යෙ කෙචි, භික්ඛවෙ, මයි නිට්ඨං ගතා, සබ්බෙ තෙ දිට්ඨිසම්පන්නා. තෙසං දිට්ඨිසම්පන්නානං ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා, ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා’’ති. තතියං.

4. අවෙච්චප්පසන්නසුත්තං

64. ‘‘යෙ කෙචි, භික්ඛවෙ, මයි අවෙච්චප්පසන්නා, සබ්බෙ තෙ සොතාපන්නා. තෙසං සොතාපන්නානං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා, පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා. කතමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා? සත්තක්ඛත්තුපරමස්ස, කොලංකොලස්ස, එකබීජිස්ස, සකදාගාමිස්ස, යො ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ අරහා – ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා. කතමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා? අන්තරාපරිනිබ්බායිස්ස, උපහච්චපරිනිබ්බායිස්ස, අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායිස්ස, සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායිස්ස, උද්ධංසොතස්ස අකනිට්ඨගාමිනො – ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා. යෙ කෙචි, භික්ඛවෙ , මයි අවෙච්චප්පසන්නා සබ්බෙ තෙ සොතාපන්නා. තෙසං සොතාපන්නානං ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ නිට්ඨා, ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉධ විහාය නිට්ඨා’’ති. චතුත්ථං.

5. පඨමසුඛසුත්තං

65. එකං සමයං ආයස්මා සාරිපුත්තො මගධෙසු විහරති නාලකගාමකෙ. අථ ඛො සාමණ්ඩකානි පරිබ්බාජකො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සාමණ්ඩකානි පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච –

‘‘කිං නු ඛො, ආවුසො සාරිපුත්ත, සුඛං, කිං දුක්ඛ’’න්ති? ‘‘අභිනිබ්බත්ති ඛො, ආවුසො , දුක්ඛා, අනභිනිබ්බත්ති සුඛා. අභිනිබ්බත්තියා, ආවුසො, සති ඉදං දුක්ඛං පාටිකඞ්ඛං – සීතං උණ්හං ජිඝච්ඡා පිපාසා උච්චාරො පස්සාවො අග්ගිසම්ඵස්සො දණ්ඩසම්ඵස්සො සත්ථසම්ඵස්සො ඤාතීපි මිත්තාපි සඞ්ගම්ම සමාගම්ම රොසෙන්ති. අභිනිබ්බත්තියා, ආවුසො, සති ඉදං දුක්ඛං පාටිකඞ්ඛං. අනභිනිබ්බත්තියා, ආවුසො, සති ඉදං සුඛං පාටිකඞ්ඛං – න සීතං න උණ්හං න ජිඝච්ඡා න පිපාසා න උච්චාරො න පස්සාවො න අග්ගිසම්ඵස්සො න දණ්ඩසම්ඵස්සො න සත්ථසම්ඵස්සො ඤාතීපි මිත්තාපි සඞ්ගම්ම සමාගම්ම න රොසෙන්ති. අනභිනිබ්බත්තියා, ආවුසො, සති ඉදං සුඛං පාටිකඞ්ඛ’’න්ති. පඤ්චමං.

6. දුතියසුඛසුත්තං

66. එකං සමයං ආයස්මා සාරිපුත්තො මගධෙසු විහරති නාලකගාමකෙ. අථ ඛො සාමණ්ඩකානි පරිබ්බාජකො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සාමණ්ඩකානි පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච –

‘‘කිං නු ඛො, ආවුසො, සාරිපුත්ත, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ සුඛං, කිං දුක්ඛ’’න්ති? ‘‘අනභිරති ඛො, ආවුසො, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ දුක්ඛා, අභිරති සුඛා. අනභිරතියා, ආවුසො, සති ඉදං දුක්ඛං පාටිකඞ්ඛං – ගච්ඡන්තොපි සුඛං සාතං නාධිගච්ඡති, ඨිතොපි… නිසින්නොපි… සයානොපි… ගාමගතොපි… අරඤ්ඤගතොපි… රුක්ඛමූලගතොපි… සුඤ්ඤාගාරගතොපි… අබ්භොකාසගතොපි… භික්ඛුමජ්ඣගතොපි සුඛං සාතං නාධිගච්ඡති. අනභිරතියා, ආවුසො, සති ඉදං දුක්ඛං පාටිකඞ්ඛං.

‘‘අභිරතියා, ආවුසො, සති ඉදං සුඛං පාටිකඞ්ඛං – ගච්ඡන්තොපි සුඛං සාතං අධිගච්ඡති, ඨිතොපි… නිසින්නොපි… සයානොපි… ගාමගතොපි… අරඤ්ඤගතොපි… රුක්ඛමූලගතොපි… සුඤ්ඤාගාරගතොපි… අබ්භොකාසගතොපි… භික්ඛුමජ්ඣගතොපි සුඛං සාතං අධිගච්ඡති. අභිරතියා, ආවුසො, සති ඉදං සුඛං පාටිකඞ්ඛ’’න්ති. ඡට්ඨං.

7. පඨමනළකපානසුත්තං

67. එකං සමයං භගවා කොසලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං යෙන නළකපානං නාම කොසලානං නිගමො තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා නළකපානෙ විහරති පලාසවනෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා තදහුපොසථෙ භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො නිසින්නො හොති. අථ ඛො භගවා බහුදෙව රත්තිං භික්ඛූනං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා තුණ්හීභූතං තුණ්හීභූතං භික්ඛුසඞ්ඝං අනුවිලොකෙත්වා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං ආමන්තෙසි –

‘‘විගතථිනමිද්ධො [විගතථීනමිද්ධො (සී. ස්යා. කං. පී.)] ඛො, සාරිපුත්ත, භික්ඛුසඞ්ඝො. පටිභාතු තං, සාරිපුත්ත , භික්ඛූනං ධම්මී කථා. පිට්ඨි මෙ ආගිලායති; තමහං ආයමිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවතො පච්චස්සොසි.

අථ ඛො භගවා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙත්වා දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්යං කප්පෙසි පාදෙ පාදං අච්චාධාය සතො සම්පජානො උට්ඨානසඤ්ඤං මනසි කරිත්වා. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො භික්ඛවෙ’’ති. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘යස්ස කස්සචි, ආවුසො, සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී [හිරි (සී. ස්යා. කං. පී.)] නත්ථි… ඔත්තප්පං නත්ථි … වීරියං [විරියං (සී. ස්යා. කං. පී.)] නත්ථි… පඤ්ඤා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හානියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො වුද්ධි. සෙය්යථාපි, ආවුසො, කාළපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හායතෙව වණ්ණෙන හායති මණ්ඩලෙන හායති ආභාය හායති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, ආවුසො, යස්ස කස්සචි සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී නත්ථි… ඔත්තප්පං නත්ථි… වීරියං නත්ථි… පඤ්ඤා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හානියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො වුද්ධි.

‘‘අස්සද්ධො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘අහිරිකො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘අනොත්තප්පී පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘කුසීතො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘දුප්පඤ්ඤො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘කොධනො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘උපනාහී පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘පාපිච්ඡො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘පාපමිත්තො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං; ‘මිච්ඡාදිට්ඨිකො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, පරිහානමෙතං.

‘‘යස්ස කස්සචි, ආවුසො, සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී අත්ථි… ඔත්තප්පං අත්ථි… පඤ්ඤා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානි. සෙය්යථාපි, ආවුසො, ජුණ්හපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වඩ්ඪතෙව වණ්ණෙන වඩ්ඪති මණ්ඩලෙන වඩ්ඪති ආභාය වඩ්ඪති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, ආවුසො, යස්ස කස්සචි සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී අත්ථි… ඔත්තප්පං අත්ථි… වීරියං අත්ථි… පඤ්ඤා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානි.

‘‘‘සද්ධො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘හිරීමා පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘ඔත්තප්පී පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘ආරද්ධවීරියො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘පඤ්ඤවා පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘අක්කොධනො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘අනුපනාහී පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘අප්පිච්ඡො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘කල්යාණමිත්තො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙතං; ‘සම්මාදිට්ඨිකො පුරිසපුග්ගලො’ති, ආවුසො, අපරිහානමෙත’’න්ති.

අථ ඛො භගවා පච්චුට්ඨාය ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං ආමන්තෙසි – ‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්ත! යස්ස කස්සචි, සාරිපුත්ත, සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී නත්ථි… ඔත්තප්පං නත්ථි… වීරියං නත්ථි… පඤ්ඤා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හානියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො වුද්ධි. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, කාළපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හායතෙව වණ්ණෙන හායති මණ්ඩලෙන හායති ආභාය හායති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, සාරිපුත්ත, යස්ස කස්සචි සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු…පෙ… පඤ්ඤා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා …පෙ… නො වුද්ධි.

‘‘‘අස්සද්ධො පුරිසපුග්ගලො’ති, සාරිපුත්ත, පරිහානමෙතං; අහිරිකො… අනොත්තප්පී… කුසීතො… දුප්පඤ්ඤො… කොධනො… උපනාහී… පාපිච්ඡො… පාපමිත්තො… ‘මිච්ඡාදිට්ඨිකො පුරිසපුග්ගලො’ති, සාරිපුත්ත, පරිහානමෙතං.

‘‘යස්ස කස්සචි, සාරිපුත්ත, සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී අත්ථි… ඔත්තප්පං අත්ථි… වීරියං අත්ථි… පඤ්ඤා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානි. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, ජුණ්හපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වඩ්ඪතෙව වණ්ණෙන වඩ්ඪති මණ්ඩලෙන වඩ්ඪති ආභාය වඩ්ඪති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, සාරිපුත්ත, යස්ස කස්සචි සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී අත්ථි… ඔත්තප්පං අත්ථි… වීරියං අත්ථි… පඤ්ඤා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානි.

‘‘‘සද්ධො පුරිසපුග්ගලො’ති, සාරිපුත්ත, අපරිහානමෙතං; හිරීමා… ඔත්තප්පී… ආරද්ධවීරියො… පඤ්ඤවා… අක්කොධනො… අනුපනාහී… අප්පිච්ඡො… කල්යාණමිත්තො… ‘සම්මාදිට්ඨිකො පුරිසපුග්ගලො’ති, සාරිපුත්ත, අපරිහානමෙත’’න්ති. සත්තමං.

8. දුතියනළකපානසුත්තං

68. එකං සමයං භගවා නළකපානෙ විහරති පලාසවනෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා තදහුපොසථෙ භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො නිසින්නො හොති. අථ ඛො භගවා බහුදෙව රත්තිං භික්ඛූනං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා තුණ්හීභූතං තුණ්හීභූතං භික්ඛුසඞ්ඝං අනුවිලොකෙත්වා ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං ආමන්තෙසි –

‘‘විගතථිනමිද්ධො ඛො, සාරිපුත්ත, භික්ඛුසඞ්ඝො. පටිභාතු තං, සාරිපුත්ත, භික්ඛූනං ධම්මී කථා. පිට්ඨි මෙ ආගිලායති; තමහං ආයමිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවතො පච්චස්සොසි.

අථ ඛො භගවා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙත්වා දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්යං කප්පෙසි පාදෙ පාදං අච්චාධාය සතො සම්පජානො උට්ඨානසඤ්ඤං මනසි කරිත්වා. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො, භික්ඛවෙ’’ති! ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘යස්ස කස්සචි, ආවුසො, සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී නත්ථි… ඔත්තප්පං නත්ථි… වීරියං නත්ථි… පඤ්ඤා නත්ථි… සොතාවධානං නත්ථි… ධම්මධාරණා නත්ථි… අත්ථූපපරික්ඛා නත්ථි… ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති නත්ථි… අප්පමාදො නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හානියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො වුද්ධි. සෙය්යථාපි, ආවුසො, කාළපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හායතෙව වණ්ණෙන හායති මණ්ඩලෙන හායති ආභාය හායති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, ආවුසො, යස්ස කස්සචි සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී නත්ථි… ඔත්තප්පං නත්ථි… වීරියං නත්ථි… පඤ්ඤා නත්ථි… සොතාවධානං නත්ථි… ධම්මධාරණා නත්ථි… අත්ථූපපරික්ඛා නත්ථි… ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති නත්ථි… අප්පමාදො නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හානියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො වුද්ධි.

‘‘යස්ස කස්සචි, ආවුසො, සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, හිරී අත්ථි… ඔත්තප්පං අත්ථි… වීරියං අත්ථි… පඤ්ඤා අත්ථි… සොතාවධානං අත්ථි… ධම්මධාරණා අත්ථි… අත්ථූපපරික්ඛා අත්ථි… ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති අත්ථි… අප්පමාදො අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානි. සෙය්යථාපි, ආවුසො, ජුණ්හපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වඩ්ඪතෙව වණ්ණෙන වඩ්ඪති මණ්ඩලෙන වඩ්ඪති ආභාය වඩ්ඪති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, ආවුසො, යස්ස කස්සචි සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු…පෙ… අප්පමාදො අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානී’’ති.

අථ ඛො භගවා පච්චුට්ඨාය ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං ආමන්තෙසි – ‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්ත! යස්ස කස්සචි, සාරිපුත්ත, සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු හිරී නත්ථි… ඔත්තප්පං නත්ථි… පඤ්ඤා නත්ථි… වීරියං නත්ථි… සොතාවධානං නත්ථි… ධම්මධාරණා නත්ථි… අත්ථූපපරික්ඛා නත්ථි… ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති නත්ථි… අප්පමාදො නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හානියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො වුද්ධි. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, කාළපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හායතෙව වණ්ණෙන හායති මණ්ඩලෙන හායති ආභාය හායති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, සාරිපුත්ත, යස්ස කස්සචි සද්ධා නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු…පෙ… අප්පමාදො නත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, හානියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො වුද්ධි.

‘‘යස්ස කස්සචි, සාරිපුත්ත, සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු හිරී අත්ථි… ඔත්තප්පං අත්ථි… වීරියං අත්ථි… පඤ්ඤා අත්ථි… සොතාවධානං අත්ථි… ධම්මධාරණා අත්ථි… අත්ථූපපරික්ඛා අත්ථි… ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති අත්ථි… අප්පමාදො අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානි. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, ජුණ්හපක්ඛෙ චන්දස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වඩ්ඪතෙව වණ්ණෙන වඩ්ඪති මණ්ඩලෙන වඩ්ඪති ආභාය වඩ්ඪති ආරොහපරිණාහෙන; එවමෙවං ඛො, සාරිපුත්ත, යස්ස කස්සචි සද්ධා අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු…පෙ… අප්පමාදො අත්ථි කුසලෙසු ධම්මෙසු, තස්ස යා රත්ති වා දිවසො වා ආගච්ඡති, වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා කුසලෙසු ධම්මෙසු නො පරිහානී’’ති. අට්ඨමං.

9. පඨමකථාවත්ථුසුත්තං

69. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා උපට්ඨානසාලායං සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකවිහිතං තිරච්ඡානකථං අනුයුත්තා විහරන්ති, සෙය්යථිදං – [දී. නි. 1.17; ම. නි. 2.223; සං. නි. 5.1080; පාචි. 508] රාජකථං චොරකථං මහාමත්තකථං සෙනාකථං භයකථං යුද්ධකථං අන්නකථං පානකථං වත්ථකථං සයනකථං මාලාකථං ගන්ධකථං ඤාතිකථං යානකථං ගාමකථං නිගමකථං නගරකථං ජනපදකථං ඉත්ථිකථං [ඉත්ථිකථං පුරිසකථං (ක.) ම. නි. අට්ඨ. 2.223 පස්සිතබ්බං] සූරකථං විසිඛාකථං කුම්භට්ඨානකථං පුබ්බපෙතකථං නානත්තකථං ලොකක්ඛායිකං සමුද්දක්ඛායිකං ඉතිභවාභවකථං ඉති වාති.

අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන උපට්ඨානසාලා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘කාය නුත්ථ, භික්ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා, කා ච පන වො අන්තරාකථා විප්පකතා’’ති?

‘‘ඉධ මයං, භන්තෙ, පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා උපට්ඨානසාලායං සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකවිහිතං තිරච්ඡානකථං අනුයුත්තා විහරාම, සෙය්යථිදං – රාජකථං චොරකථං…පෙ… ඉතිභවාභවකථං ඉති වා’’ති. ‘‘න ඛො පනෙතං, භික්ඛවෙ, තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං සද්ධාය අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතානං, යං තුම්හෙ අනෙකවිහිතං තිරච්ඡානකථං අනුයුත්තා විහරෙය්යාථ, සෙය්යථිදං – රාජකථං චොරකථං මහාමත්තකථං සෙනාකථං භයකථං යුද්ධකථං අන්නකථං පානකථං වත්ථකථං සයනකථං මාලාකථං ගන්ධකථං ඤාතිකථං යානකථං ගාමකථං නිගමකථං නගරකථං ජනපදකථං ඉත්ථිකථං සූරකථං විසිඛාකථං කුම්භට්ඨානකථං පුබ්බපෙතකථං නානත්තකථං ලොකක්ඛායිකං සමුද්දක්ඛායිකං ඉතිභවාභවකථං ඉති වාති.

‘‘දසයිමානි , භික්ඛවෙ, කථාවත්ථූනි. කතමානි දස? අප්පිච්ඡකථා, සන්තුට්ඨිකථා, පවිවෙකකථා , අසංසග්ගකථා, වීරියාරම්භකථා, සීලකථා, සමාධිකථා, පඤ්ඤාකථා, විමුත්තිකථා, විමුත්තිඤාණදස්සනකථාති – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, දස කථාවත්ථූනි.

‘‘ඉමෙසං චෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, දසන්නං කථාවත්ථූනං උපාදායුපාදාය කථං කථෙය්යාථ, ඉමෙසම්පි චන්දිමසූරියානං එවංමහිද්ධිකානං එවංමහානුභාවානං තෙජසා තෙජං පරියාදියෙය්යාථ, කො පන වාදො අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකාන’’න්ති! නවමං.

10. දුතියකථාවත්ථුසුත්තං

70. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා උපට්ඨානසාලායං සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා අනෙකවිහිතං තිරච්ඡානකථං අනුයුත්තා විහරන්ති, සෙය්යථිදං – රාජකථං චොරකථං මහාමත්තකථං…පෙ… ඉතිභවාභවකථං ඉති වාති.

‘‘දසයිමානි, භික්ඛවෙ, පාසංසානි ඨානානි. කතමානි දස? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු අත්තනා ච අප්පිච්ඡො හොති, අප්පිච්ඡකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘අප්පිච්ඡො භික්ඛු අප්පිච්ඡකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච සන්තුට්ඨො හොති, සන්තුට්ඨිකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘සන්තුට්ඨො භික්ඛු සන්තුට්ඨිකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච පවිවිත්තො හොති, පවිවෙකකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘පවිවිත්තො භික්ඛු පවිවෙකකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච අසංසට්ඨො හොති, අසංසට්ඨකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘අසංසට්ඨො භික්ඛු අසංසට්ඨකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච ආරද්ධවීරියො හොති, වීරියාරම්භකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘ආරද්ධවීරියො භික්ඛු වීරියාරම්භකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච සීලසම්පන්නො හොති, සීලසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘සීලසම්පන්නො භික්ඛු සීලසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච සමාධිසම්පන්නො හොති, සමාධිසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘සමාධිසම්පන්නො භික්ඛු සමාධිසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච පඤ්ඤාසම්පන්නො හොති, පඤ්ඤාසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘පඤ්ඤාසම්පන්නො භික්ඛු පඤ්ඤාසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච විමුත්තිසම්පන්නො හොති, විමුත්තිසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘විමුත්තිසම්පන්නො භික්ඛු විමුත්තිසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං.

‘‘අත්තනා ච විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පන්නො හොති, විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා හොති. ‘විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පන්නො භික්ඛු විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පදාකථඤ්ච භික්ඛූනං කත්තා’ති පාසංසමෙතං ඨානං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, දස පාසංසානි ඨානානී’’ති. දසමං.

යමකවග්ගො දුතියො.

තස්සුද්දානං –

අවිජ්ජා තණ්හා නිට්ඨා ච, අවෙච්ච ද්වෙ සුඛානි ච;

නළකපානෙ ද්වෙ වුත්තා, කථාවත්ථූපරෙ දුවෙති.