📜

(10) 5. උපාලිවග්ගො

1. කාමභොගීසුත්තං

91. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං භගවා එතදවොච –

‘‘දසයිමෙ , ගහපති, කාමභොගී සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ දස? ඉධ, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙන; අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙන න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙති [න අත්තානං සුඛෙති පීණෙති (සී. ස්යා. පී.) එවමුපරිපි] න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙන; අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති, න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන , ගහපති, එකච්චො කාමභොගී අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙන; අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනපි අසාහසෙනපි; ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙනපි අසාහසෙනපි න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනපි අසාහසෙනපි ; ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙනපි අසාහසෙනපි අත්තානං සුඛෙති පීණෙති, න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනපි අසාහසෙනපි; ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙනපි අසාහසෙනපි අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන; ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන; ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති, න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන; ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති. තෙ ච භොගෙ ගථිතො [ගධිතො (ක.) අ. නි. 3.124 පස්සිතබ්බං] මුච්ඡිතො අජ්ඣොසන්නො [අජ්ඣාපන්නො (සබ්බත්ථ) අ. නි. 3.124 සුත්තවණ්ණනා ටීකා ඔලොකෙතබ්බා] අනාදීනවදස්සාවී අනිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති.

‘‘ඉධ පන, ගහපති, එකච්චො කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන; ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති. තෙ ච භොගෙ අගථිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති.

‘‘තත්ර, ගහපති, ය්වායං කාමභොගී අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙන, අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙන න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති, කාමභොගී තීහි ඨානෙහි ගාරය්හො. ‘අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා තතියෙන ඨානෙන ගාරය්හො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමෙහි තීහි ඨානෙහි ගාරය්හො.

‘‘තත්ර, ගහපති, ය්වායං කාමභොගී අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙන, අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති, කාමභොගී ද්වීහි ඨානෙහි ගාරය්හො එකෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘අත්තානං සුඛෙති පීණෙතී’ති, ඉමිනා එකෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොතී’ති ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන ගාරය්හො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමෙහි ද්වීහි ඨානෙහි ගාරය්හො ඉමිනා එකෙන ඨානෙන පාසංසො.

‘‘තත්ර , ගහපති, ය්වායං කාමභොගී අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙන , අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති, කාමභොගී එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො ද්වීහි ඨානෙහි පාසංසො. ‘අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනා’ති, ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘අත්තානං සුඛෙති පීණෙතී’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන පාසංසො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො, ඉමෙහි ද්වීහි ඨානෙහි පාසංසො.

‘‘තත්ර, ගහපති, ය්වායං කාමභොගී ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනපි අසාහසෙනපි, ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙනපි අසාහසෙනපි න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති, කාමභොගී එකෙන ඨානෙන පාසංසො තීහි ඨානෙහි ගාරය්හො. ‘ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙනා’ති, ඉමිනා එකෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා තතියෙන ඨානෙන ගාරය්හො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමිනා එකෙන ඨානෙන පාසංසො ඉමෙහි තීහි ඨානෙහි ගාරය්හො.

‘‘තත්ර , ගහපති, ය්වායං කාමභොගී ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනපි අසාහසෙනපි, ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙනපි අසාහසෙනපි අත්තානං සුඛෙති පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති, කාමභොගී ද්වීහි ඨානෙහි පාසංසො ද්වීහි ඨානෙහි ගාරය්හො . ‘ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘අත්තානං සුඛෙති පීණෙතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන ගාරය්හො. අයං , ගහපති, කාමභොගී ඉමෙහි ද්වීහි ඨානෙහි පාසංසො ඉමෙහි ද්වීහි ඨානෙහි ගාරය්හො.

‘‘තත්ර, ගහපති, ය්වායං කාමභොගී ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනපි අසාහසෙනපි, ධම්මාධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා සාහසෙනපි අසාහසෙනපි අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති, කාමභොගී තීහි ඨානෙහි පාසංසො එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘අධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති සාහසෙනා’ති, ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘අත්තානං සුඛෙති පීණෙතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා තතියෙන ඨානෙන පාසංසො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමෙහි තීහි ඨානෙහි පාසංසො ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො.

‘‘තත්ර, ගහපති, ය්වායං කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන, ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති, කාමභොගී එකෙන ඨානෙන පාසංසො ද්වීහි ඨානෙහි ගාරය්හො. ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙනා’ති, ඉමිනා එකෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘න අත්තානං සුඛෙති න පීණෙතී’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන ගාරය්හො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමිනා එකෙන ඨානෙන පාසංසො ඉමෙහි ද්වීහි ඨානෙහි ගාරය්හො.

‘‘තත්ර, ගහපති, ය්වායං කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන, ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොති, අයං, ගහපති , කාමභොගී ද්වීහි ඨානෙහි පාසංසො එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘අත්තානං සුඛෙති පීණෙතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘න සංවිභජති න පුඤ්ඤානි කරොතී’ති ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො. අයං , ගහපති, කාමභොගී ඉමෙහි ද්වීහි ඨානෙහි පාසංසො ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො.

‘‘තත්ර, ගහපති ය්වායං කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන, ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති, තෙ ච භොගෙ ගථිතො මුච්ඡිතො අජ්ඣොසන්නො අනාදීනවදස්සාවී අනිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති, අයං, ගහපති, කාමභොගී තීහි ඨානෙහි පාසංසො එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො. ‘ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘අත්තානං සුඛෙති පීණෙතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා තතියෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘තෙ ච භොගෙ ගථිතො මුච්ඡිතො අජ්ඣොසන්නො අනාදීනවදස්සාවී අනිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජතී’ති , ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමෙහි තීහි ඨානෙහි පාසංසො ඉමිනා එකෙන ඨානෙන ගාරය්හො.

‘‘තත්ර, ගහපති, ය්වායං කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන, ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති, තෙ ච භොගෙ අගථිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති, අයං, ගහපති, කාමභොගී චතූහි ඨානෙහි පාසංසො. ‘ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙනා’ති, ඉමිනා පඨමෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘අත්තානං සුඛෙති පීණෙතී’ති, ඉමිනා දුතියෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොතී’ති, ඉමිනා තතියෙන ඨානෙන පාසංසො. ‘තෙ ච භොගෙ අගථිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජතී’ති, ඉමිනා චතුත්ථෙන ඨානෙන පාසංසො. අයං, ගහපති, කාමභොගී ඉමෙහි චතූහි ඨානෙහි පාසංසො.

‘‘ඉමෙ ඛො, ගහපති, දස කාමභොගී සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. ඉමෙසං ඛො, ගහපති, දසන්නං කාමභොගීනං ය්වායං කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන, ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති, තෙ ච භොගෙ අගථිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති, අයං ඉමෙසං දසන්නං කාමභොගීනං අග්ගො ච සෙට්ඨො ච පාමොක්ඛො [මොක්ඛො (ක. සී.) අ. නි. 4.95; 5.181; සං. නි. 3.662] ච උත්තමො ච පවරො ච. සෙය්යථාපි, ගහපති, ගවා ඛීරං, ඛීරම්හා දධි, දධිම්හා නවනීතං, නවනීතම්හා සප්පි, සප්පිම්හා සප්පිමණ්ඩො. සප්පිමණ්ඩො තත්ථ අග්ගමක්ඛායති.

එවමෙවං ඛො , ගහපති, ඉමෙසං දසන්නං කාමභොගීනං ය්වායං කාමභොගී ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසති අසාහසෙන, ධම්මෙන භොගෙ පරියෙසිත්වා අසාහසෙන අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සංවිභජති පුඤ්ඤානි කරොති, තෙ ච භොගෙ අගථිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති, අයං ඉමෙසං දසන්නං කාමභොගීනං අග්ගො ච සෙට්ඨො ච පාමොක්ඛො [මොක්ඛො (ක. සී.) අ. නි. 5.181] ච උත්තමො ච පවරො චා’’ති. පඨමං.

2. භයසුත්තං

92. [අ. නි. 9.27; සං. නි. 5.1024] අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං භගවා එතදවොච –

‘‘යතො, ඛො, ගහපති, අරියසාවකස්ස පඤ්ච භයානි වෙරානි වූපසන්තානි හොන්ති, චතූහි ච සොතාපත්තියඞ්ගෙහි සමන්නාගතො හොති, අරියො චස්ස ඤායො පඤ්ඤාය සුදිට්ඨො හොති සුප්පටිවිද්ධො, සො ආකඞ්ඛමානො අත්තනාව අත්තානං බ්යාකරෙය්ය – ‘ඛීණනිරයොම්හි ඛීණතිරච්ඡානයොනි ඛීණපෙත්තිවිසයො ඛීණාපායදුග්ගතිවිනිපාතො. සොතාපන්නොහමස්මි අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’ති.

‘‘කතමානි පඤ්ච භයානි වෙරානි වූපසන්තානි හොන්ති? යං , ගහපති, පාණාතිපාතී පාණාතිපාතපච්චයා දිට්ඨධම්මිකම්පි භයං වෙරං පසවති සම්පරායිකම්පි භයං වෙරං පසවති චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති, පාණාතිපාතා පටිවිරතො නෙව දිට්ඨධම්මිකම්පි [නෙව දිට්ඨධම්මිකං] භයං වෙරං පසවති න සම්පරායිකම්පි [න සම්පරායිකං] භයං වෙරං පසවති න චෙතසිකම්පි [න චෙතසිකං (සී. ස්යා. පී.)] දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පාණාතිපාතා පටිවිරතස්ස එවං තං භයං වෙරං වූපසන්තං හොති .

‘‘යං , ගහපති, අදින්නාදායී…පෙ… කාමෙසුමිච්ඡාචාරී… මුසාවාදී… සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨායී සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානපච්චයා දිට්ඨධම්මිකම්පි භයං වෙරං පසවති සම්පරායිකම්පි භයං වෙරං පසවති චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති, සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො නෙව දිට්ඨධම්මිකම්පි භයං වෙරං පසවති න සම්පරායිකම්පි භයං වෙරං පසවති න චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතස්ස එවං තං භයං වෙරං වූපසන්තං හොති. ඉමානි පඤ්ච භයානි වෙරානි වූපසන්තානි හොන්ති.

‘‘කතමෙහි චතූහි සොතාපත්තියඞ්ගෙහි සමන්නාගතො හොති? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො බුද්ධෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතො හොති – ‘ඉතිපි සො භගවා…පෙ… බුද්ධො භගවා’ති; ධම්මෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතො හොති – ‘ස්වාක්ඛාතො භගවතා ධම්මො සන්දිට්ඨිකො අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’ති; සඞ්ඝෙ අවෙච්චප්පසාදෙන සමන්නාගතො හොති – ‘සුප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, උජුප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, ඤායප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, සාමීචිප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, යදිදං චත්තාරි පුරිසයුගානි අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා, එස භගවතො සාවකසඞ්ඝො ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සා’ති; අරියකන්තෙහි සීලෙහි සමන්නාගතො හොති ‘අඛණ්ඩෙහි අච්ඡිද්දෙහි අසබලෙහි අකම්මාසෙහි භුජිස්සෙහි විඤ්ඤුප්පසත්ථෙහි අපරාමට්ඨෙහි සමාධිසංවත්තනිකෙහි’. ඉමෙහි චතූහි සොතාපත්තියඞ්ගෙහි සමන්නාගතො හොති.

‘‘කතමො චස්ස අරියො ඤායො පඤ්ඤාය සුදිට්ඨො හොති සුප්පටිවිද්ධො? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘ඉති ඉමස්මිං සති ඉදං හොති; ඉමස්සුප්පාදා ඉදං උප්පජ්ජති; ඉමස්මිං අසති ඉදං න හොති; ඉමස්ස නිරොධා ඉදං නිරුජ්ඣති, යදිදං – අවිජ්ජාපච්චයා සඞ්ඛාරා, සඞ්ඛාරපච්චයා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණපච්චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්චයා සළායතනං, සළායතනපච්චයා ඵස්සො, ඵස්සපච්චයා වෙදනා, වෙදනාපච්චයා තණ්හා, තණ්හාපච්චයා උපාදානං, උපාදානපච්චයා භවො, භවපච්චයා ජාති, ජාතිපච්චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා සම්භවන්ති, එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස සමුදයො හොති; අවිජ්ජාය ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා සඞ්ඛාරනිරොධො…පෙ… එවමෙතස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස නිරොධො හොතී’ති. අයඤ්චස්ස අරියො ඤායො පඤ්ඤාය සුදිට්ඨො හොති සුප්පටිවිද්ධො.

‘‘යතො ඛො, ගහපති, අරියසාවකස්ස ඉමානි පඤ්ච භයානි වෙරානි වූපසන්තානි හොන්ති, ඉමෙහි ච චතූහි සොතාපත්තියඞ්ගෙහි සමන්නාගතො හොති, අයඤ්චස්ස අරියො ඤායො පඤ්ඤාය සුදිට්ඨො හොති සුප්පටිවිද්ධො , සො ආකඞ්ඛමානො අත්තනාව අත්තානං බ්යාකරෙය්ය – ‘ඛීණනිරයොම්හි ඛීණතිරච්ඡානයොනි ඛීණපෙත්තිවිසයො ඛීණාපායදුග්ගතිවිනිපාතො; සොතාපන්නොහමස්මි අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’’ති. දුතියං.

3. කිංදිට්ඨිකසුත්තං

93. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති දිවා දිවස්ස සාවත්ථියා නික්ඛමි භගවන්තං දස්සනාය. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිස්ස එතදහොසි – ‘‘අකාලො ඛො තාව භගවන්තං දස්සනාය. පටිසල්ලීනො භගවා. මනොභාවනීයානම්පි භික්ඛූනං අකාලො දස්සනාය. පටිසල්ලීනා මනොභාවනීයා භික්ඛූ. යංනූනාහං යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමෙය්ය’’න්ති.

අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා සඞ්ගම්ම සමාගම්ම උන්නාදිනො උච්චාසද්දමහාසද්දා අනෙකවිහිතං තිරච්ඡානකථං කථෙන්තා නිසින්නා හොන්ති. අද්දසංසු ඛො තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන අඤ්ඤමඤ්ඤං සණ්ඨාපෙසුං – ‘‘අප්පසද්දා භොන්තො හොන්තු, මා භොන්තො සද්දමකත්ථ. අයං අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති ආරාමං ආගච්ඡති සමණස්ස ගොතමස්ස සාවකො. යාවතා ඛො පන සමණස්ස ගොතමස්ස සාවකා ගිහී ඔදාතවසනා සාවත්ථියං පටිවසන්ති, අයං තෙසං අඤ්ඤතරො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති. අප්පසද්දකාමා ඛො පන තෙ ආයස්මන්තො අප්පසද්දවිනීතා අප්පසද්දස්ස වණ්ණවාදිනො. අප්පෙව නාම අප්පසද්දං පරිසං විදිත්වා උපසඞ්කමිතබ්බං මඤ්ඤෙය්යා’’ති.

අථ ඛො තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා තුණ්හී අහෙසුං. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එතදවොචුං – ‘‘වදෙහි, ගහපති, කිංදිට්ඨිකො සමණො ගොතමො’’ති? ‘‘න ඛො අහං, භන්තෙ, භගවතො සබ්බං දිට්ඨිං ජානාමී’’ති.

‘‘ඉති කිර ත්වං, ගහපති, න සමණස්ස ගොතමස්ස සබ්බං දිට්ඨිං ජානාසි; වදෙහි, ගහපති, කිංදිට්ඨිකා භික්ඛූ’’ති? ‘‘භික්ඛූනම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, න සබ්බං දිට්ඨිං ජානාමී’’ති.

‘‘ඉති කිර ත්වං, ගහපති, න සමණස්ස ගොතමස්ස සබ්බං දිට්ඨිං ජානාසි නපි භික්ඛූනං සබ්බං දිට්ඨිං ජානාසි; වදෙහි, ගහපති, කිංදිට්ඨිකොසි තුව’’න්ති? ‘‘එතං ඛො, භන්තෙ, අම්හෙහි න දුක්කරං බ්යාකාතුං යංදිට්ඨිකා මයං. ඉඞ්ඝ තාව ආයස්මන්තො යථාසකානි දිට්ඨිගතානි බ්යාකරොන්තු, පච්ඡාපෙතං අම්හෙහි න දුක්කරං භවිස්සති බ්යාකාතුං යංදිට්ඨිකා මය’’න්ති.

එවං වුත්තෙ අඤ්ඤතරො පරිබ්බාජකො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨිකො අහං, ගහපතී’’ති.

අඤ්ඤතරොපි ඛො පරිබ්බාජකො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨිකො අහං, ගහපතී’’ති.

අඤ්ඤතරොපි ඛො පරිබ්බාජකො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘අන්තවා ලොකො…පෙ… අනන්තවා ලොකො… තං ජීවං තං සරීරං… අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං… හොති තථාගතො පරං මරණා… න හොති තථාගතො පරං මරණා… හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨිකො අහං, ගහපතී’’ති.

එවං වුත්තෙ අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති තෙ පරිබ්බාජකෙ එතදවොච – ‘‘ය්වායං, භන්තෙ, ආයස්මා එවමාහ – ‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨිකො අහං, ගහපතී’ති , ඉමස්ස අයමායස්මතො දිට්ඨි අත්තනො වා අයොනිසොමනසිකාරහෙතු උප්පන්නා පරතොඝොසපච්චයා වා. සා ඛො පනෙසා දිට්ඨි භූතා සඞ්ඛතා චෙතයිතා පටිච්චසමුප්පන්නා. යං ඛො පන කිඤ්චි භූතං සඞ්ඛතං චෙතයිතං පටිච්චසමුප්පන්නං තදනිච්චං. යදනිච්චං තං දුක්ඛං. යං දුක්ඛං තදෙවෙසො ආයස්මා අල්ලීනො, තදෙවෙසො ආයස්මා අජ්ඣුපගතො.

‘‘යොපායං , භන්තෙ, ආයස්මා එවමාහ – ‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨිකො අහං, ගහපතී’ති, ඉමස්සාපි අයමායස්මතො දිට්ඨි අත්තනො වා අයොනිසොමනසිකාරහෙතු උප්පන්නා පරතොඝොසපච්චයා වා. සා ඛො පනෙසා දිට්ඨි භූතා සඞ්ඛතා චෙතයිතා පටිච්චසමුප්පන්නා. යං ඛො පන කිඤ්චි භූතං සඞ්ඛතං චෙතයිතං පටිච්චසමුප්පන්නං තදනිච්චං. යදනිච්චං තං දුක්ඛං. යං දුක්ඛං තදෙවෙසො ආයස්මා අල්ලීනො, තදෙවෙසො ආයස්මා අජ්ඣුපගතො.

‘‘යොපායං, භන්තෙ, ආයස්මා එවමාහ – ‘අන්තවා ලොකො …පෙ… අනන්තවා ලොකො… තං ජීවං තං සරීරං… අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං… හොති තථාගතො පරං මරණා… න හොති තථාගතො පරං මරණා… හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨිකො අහං, ගහපතී’ති, ඉමස්සාපි අයමායස්මතො දිට්ඨි අත්තනො වා අයොනිසොමනසිකාරහෙතු උප්පන්නා පරතොඝොසපච්චයා වා. සා ඛො පනෙසා දිට්ඨි භූතා සඞ්ඛතා චෙතයිතා පටිච්චසමුප්පන්නා. යං ඛො පන කිඤ්චි භූතං සඞ්ඛතං චෙතයිතං පටිච්චසමුප්පන්නං තදනිච්චං. යදනිච්චං තං දුක්ඛං. යං දුක්ඛං තදෙවෙසො ආයස්මා අල්ලීනො, තදෙවෙසො ආයස්මා අජ්ඣුපගතො’’ති.

එවං වුත්තෙ තෙ පරිබ්බාජකා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං එතදවොචුං – ‘‘බ්යාකතානි ඛො, ගහපති, අම්හෙහි සබ්බෙහෙව යථාසකානි දිට්ඨිගතානි. වදෙහි, ගහපති, කිංදිට්ඨිකොසි තුව’’න්ති? ‘‘යං ඛො, භන්තෙ, කිඤ්චි භූතං සඞ්ඛතං චෙතයිතං පටිච්චසමුප්පන්නං තදනිච්චං. යදනිච්චං තං දුක්ඛං. ‘යං දුක්ඛං තං නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’ති – එවංදිට්ඨිකො අහං, භන්තෙ’’ති.

‘‘යං ඛො, ගහපති, කිඤ්චි භූතං සඞ්ඛතං චෙතයිතං පටිච්චසමුප්පන්නං තදනිච්චං. යදනිච්චං තං දුක්ඛං. යං දුක්ඛං තදෙව ත්වං, ගහපති, අල්ලීනො, තදෙව ත්වං, ගහපති, අජ්ඣුපගතො’’ති.

‘‘යං ඛො, භන්තෙ, කිඤ්චි භූතං සඞ්ඛතං චෙතයිතං පටිච්චසමුප්පන්නං තදනිච්චං. යදනිච්චං තං දුක්ඛං. ‘යං දුක්ඛං තං නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, නමෙසො අත්තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං . තස්ස ච උත්තරි නිස්සරණං යථාභූතං පජානාමී’’ති.

එවං වුත්තෙ තෙ පරිබ්බාජකා තුණ්හීභූතා මඞ්කුභූතා පත්තක්ඛන්ධා අධොමුඛා පජ්ඣායන්තා අප්පටිභානා නිසීදිංසු. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති තෙ පරිබ්බාජකෙ තුණ්හීභූතෙ මඞ්කුභූතෙ පත්තක්ඛන්ධෙ අධොමුඛෙ පජ්ඣායන්තෙ අප්පටිභානෙ විදිත්වා උට්ඨායාසනා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යාවතකො අහොසි තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං කථාසල්ලාපො තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසි. ‘‘සාධු සාධු, ගහපති! එවං ඛො තෙ, ගහපති, මොඝපුරිසා කාලෙන කාලං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙතබ්බා’’ති.

අථ ඛො භගවා අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

අථ ඛො භගවා අචිරපක්කන්තෙ අනාථපිණ්ඩිකෙ ගහපතිම්හි භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යොපි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු වස්සසතුපසම්පන්නො [භික්ඛු දීඝරත්තං අවෙධි ධම්මො (ස්යා.)] ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ, සොපි එවමෙවං අඤ්ඤතිත්ථියෙ පරිබ්බාජකෙ සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගණ්හෙය්ය යථා තං අනාථපිණ්ඩිකෙන ගහපතිනා නිග්ගහිතා’’ති. තතියං.

4. වජ්ජියමාහිතසුත්තං

94. එකං සමයං භගවා චම්පායං විහරති ගග්ගරාය පොක්ඛරණියා තීරෙ. අථ ඛො වජ්ජියමාහිතො ගහපති දිවා දිවස්ස චම්පාය නික්ඛමි භගවන්තං දස්සනාය. අථ ඛො වජ්ජියමාහිතස්ස ගහපතිස්ස එතදහොසි – ‘‘අකාලො ඛො තාව භගවන්තං දස්සනාය. පටිසල්ලීනො භගවා. මනොභාවනීයානම්පි භික්ඛූනං අකාලො දස්සනාය. පටිසල්ලීනා මනොභාවනීයාපි භික්ඛූ. යංනූනාහං යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමෙය්ය’’න්ති.

අථ ඛො වජ්ජියමාහිතො ගහපති යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා සඞ්ගම්ම සමාගම්ම උන්නාදිනො උච්චාසද්දමහාසද්දා අනෙකවිහිතං තිරච්ඡානකථං කථෙන්තා නිසින්නා හොන්ති.

අද්දසංසු ඛො තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා වජ්ජියමාහිතං ගහපතිං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන අඤ්ඤමඤ්ඤං සණ්ඨාපෙසුං – ‘‘අප්පසද්දා භොන්තො හොන්තු. මා භොන්තො සද්දමකත්ථ. අයං වජ්ජියමාහිතො ගහපති ආගච්ඡති සමණස්ස ගොතමස්ස සාවකො. යාවතා ඛො පන සමණස්ස ගොතමස්ස සාවකා ගිහී ඔදාතවසනා චම්පායං පටිවසන්ති, අයං තෙසං අඤ්ඤතරො වජ්ජියමාහිතො ගහපති. අප්පසද්දකාමා ඛො පන තෙ ආයස්මන්තො අප්පසද්දවිනීතා අප්පසද්දස්ස වණ්ණවාදිනො. අප්පෙව නාම අප්පසද්දං පරිසං විදිත්වා උපසඞ්කමිතබ්බං මඤ්ඤෙය්යා’’ති.

අථ ඛො තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා තුණ්හී අහෙසුං. අථ ඛො වජ්ජියමාහිතො ගහපති යෙන තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො වජ්ජියමාහිතං ගහපතිං තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එතදවොචුං – ‘‘සච්චං කිර, ගහපති, සමණො ගොතමො සබ්බං තපං ගරහති, සබ්බං තපස්සිං ලූඛාජීවිං එකංසෙන උපක්කොසති උපවදතී’’ති? ‘‘න ඛො, භන්තෙ, භගවා සබ්බං තපං ගරහති නපි සබ්බං තපස්සිං ලූඛාජීවිං එකංසෙන උපක්කොසති උපවදති. ගාරය්හං ඛො, භන්තෙ, භගවා ගරහති , පසංසිතබ්බං පසංසති. ගාරය්හං ඛො පන, භන්තෙ, භගවා ගරහන්තො පසංසිතබ්බං පසංසන්තො විභජ්ජවාදො භගවා. න සො භගවා එත්ථ එකංසවාදො’’ති.

එවං වුත්තෙ අඤ්ඤතරො පරිබ්බාජකො වජ්ජියමාහිතං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘ආගමෙහි ත්වං, ගහපති, යස්ස ත්වං සමණස්ස ගොතමස්ස වණ්ණං භාසති, සමණො ගොතමො වෙනයිකො අප්පඤ්ඤත්තිකො’’ති? ‘‘එත්ථපාහං, භන්තෙ, ආයස්මන්තෙ වක්ඛාමි සහධම්මෙන – ‘ඉදං කුසල’න්ති, භන්තෙ, භගවතා පඤ්ඤත්තං; ‘ඉදං අකුසල’න්ති, භන්තෙ, භගවතා පඤ්ඤත්තං. ඉති කුසලාකුසලං භගවා පඤ්ඤාපයමානො සපඤ්ඤත්තිකො භගවා; න සො භගවා වෙනයිකො අප්පඤ්ඤත්තිකො’’ති.

එවං වුත්තෙ තෙ පරිබ්බාජකා තුණ්හීභූතා මඞ්කුභූතා පත්තක්ඛන්ධා අධොමුඛා පජ්ඣායන්තා අප්පටිභානා නිසීදිංසු. අථ ඛො වජ්ජියමාහිතො ගහපති තෙ පරිබ්බාජකෙ තුණ්හීභූතෙ මඞ්කුභූතෙ පත්තක්ඛන්ධෙ අධොමුඛෙ පජ්ඣායන්තෙ අප්පටිභානෙ විදිත්වා උට්ඨායාසනා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො වජ්ජියමාහිතො ගහපති යාවතකො අහොසි තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං කථාසල්ලාපො තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසි.

‘‘සාධු සාධු, ගහපති! එවං ඛො තෙ, ගහපති, මොඝපුරිසා කාලෙන කාලං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙතබ්බා. නාහං, ගහපති, සබ්බං තපං තපිතබ්බන්ති වදාමි; න ච පනාහං, ගහපති, සබ්බං තපං න තපිතබ්බන්ති වදාමි; නාහං, ගහපති, සබ්බං සමාදානං සමාදිතබ්බන්ති වදාමි; න පනාහං, ගහපති, සබ්බං සමාදානං න සමාදිතබ්බන්ති වදාමි; නාහං, ගහපති, සබ්බං පධානං පදහිතබ්බන්ති වදාමි; න පනාහං, ගහපති, සබ්බං පධානං න පදහිතබ්බන්ති වදාමි; නාහං, ගහපති, සබ්බො පටිනිස්සග්ගො පටිනිස්සජ්ජිතබ්බොති වදාමි. න පනාහං, ගහපති, සබ්බො පටිනිස්සග්ගො න පටිනිස්සජ්ජිතබ්බොති වදාමි; නාහං, ගහපති, සබ්බා විමුත්ති විමුච්චිතබ්බාති වදාමි; න පනාහං, ගහපති, සබ්බා විමුත්ති න විමුච්චිතබ්බාති වදාමි.

‘‘යඤ්හි, ගහපති, තපං තපතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, එවරූපං තපං න තපිතබ්බන්ති වදාමි. යඤ්ච ඛ්වස්ස ගහපති, තපං තපතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, එවරූපං තපං තපිතබ්බන්ති වදාමි.

‘‘යඤ්හි, ගහපති, සමාදානං සමාදියතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, එවරූපං සමාදානං න සමාදිතබ්බන්ති වදාමි. යඤ්ච ඛ්වස්ස, ගහපති, සමාදානං සමාදියතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, එවරූපං සමාදානං සමාදිතබ්බන්ති වදාමි.

‘‘යඤ්හි, ගහපති, පධානං පදහතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, එවරූපං පධානං න පදහිතබ්බන්ති වදාමි. යඤ්ච ඛ්වස්ස, ගහපති, පධානං පදහතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති , එවරූපං පධානං පදහිතබ්බන්ති වදාමි.

‘‘යඤ්හි , ගහපති, පටිනිස්සග්ගං පටිනිස්සජ්ජතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, එවරූපො පටිනිස්සග්ගො න පටිනිස්සජ්ජිතබ්බොති වදාමි. යඤ්ච ඛ්වස්ස, ගහපති, පටිනිස්සග්ගං පටිනිස්සජ්ජතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, එවරූපො පටිනිස්සග්ගො පටිනිස්සජ්ජිතබ්බොති වදාමි.

‘‘යඤ්හි, ගහපති, විමුත්තිං විමුච්චතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, එවරූපා විමුත්ති න විමුච්චිතබ්බාති වදාමි. යඤ්ච ඛ්වස්ස, ගහපති, විමුත්තිං විමුච්චතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, එවරූපා විමුත්ති විමුච්චිතබ්බාති වදාමී’’ති.

අථ ඛො වජ්ජියමාහිතො ගහපති භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

අථ ඛො භගවා අචිරපක්කන්තෙ වජ්ජියමාහිතෙ ගහපතිම්හි භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යොපි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු දීඝරත්තං අප්පරජක්ඛො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ, සොපි එවමෙවං අඤ්ඤතිත්ථියෙ පරිබ්බාජකෙ සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගණ්හෙය්ය යථා තං වජ්ජියමාහිතෙන ගහපතිනා නිග්ගහිතා’’ති. චතුත්ථං.

5. උත්තියසුත්තං

95. අථ ඛො උත්තියො පරිබ්බාජකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො උත්තියො පරිබ්බාජකො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිං නු ඛො, භො ගොතම, සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති? ‘‘අබ්යාකතං ඛො එතං, උත්තිය, මයා – ‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’’න්ති.

‘‘කිං පන, භො ගොතම, අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති? ‘‘එතම්පි ඛො, උත්තිය, අබ්යාකතං මයා – ‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’’න්ති.

‘‘කිං නු ඛො, භො ගොතම, අන්තවා ලොකො…පෙ… අනන්තවා ලොකො… තං ජීවං තං සරීරං… අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං… හොති තථාගතො පරං මරණා … න හොති තථාගතො පරං මරණා… හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති? ‘‘එතම්පි ඛො, උත්තිය, අබ්යාකතං මයා – ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’’න්ති.

‘‘‘කිං නු ඛො, භො ගොතම, සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති, ඉති පුට්ඨො සමානො ‘අබ්යාකතං ඛො එතං, උත්තිය, මයා – සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති වදෙසි.

‘‘‘කිං පන, භො ගොතම, අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති, ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘එතම්පි ඛො, උත්තිය, අබ්යාකතං මයා අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති වදෙසි.

‘‘‘කිං නු ඛො, භො ගොතම, අන්තවා ලොකො…පෙ… අනන්තවා ලොකො… තං ජීවං තං සරීරං… අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං… හොති තථාගතො පරං මරණා… න හොති තථාගතො පරං මරණා… හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති, ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘එතම්පි ඛො, උත්තිය, අබ්යාකතං මයා – ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති වදෙසි. අථ කිඤ්චරහි භොතා ගොතමෙන බ්යාකත’’න්ති?

‘‘අභිඤ්ඤාය ඛො අහං, උත්තිය, සාවකානං ධම්මං දෙසෙමි සත්තානං විසුද්ධියා සොකපරිදෙවානං සමතික්කමාය දුක්ඛදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමාය ඤායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්ඡිකිරියායා’’ති.

‘‘යං පනෙතං භවං ගොතමො අභිඤ්ඤාය සාවකානං ධම්මං දෙසෙසි සත්තානං විසුද්ධියා සොකපරිදෙවානං සමතික්කමාය දුක්ඛදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමාය ඤායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්ඡිකිරියාය, සබ්බො වා [සබ්බො ච (ක.)] තෙන ලොකො නීයති [නීයිස්සති (සී.), නිය්යාස්සති (ස්යා.), නිය්යංස්සති (පී.)] උපඩ්ඪො වා තිභාගො වා’’ති [තිභාගො වාති පදෙහි (ක.)]? එවං වුත්තෙ භගවා තුණ්හී අහොසි.

අථ ඛො ආයස්මතො ආනන්දස්ස එතදහොසි – ‘‘මා හෙවං ඛො උත්තියො පරිබ්බාජකො පාපකං දිට්ඨිගතං පටිලභි – ‘සබ්බසාමුක්කංසිකං වත මෙ සමණො ගොතමො පඤ්හං පුට්ඨො සංසාදෙති, නො විස්සජ්ජෙති, න නූන විසහතී’ති. තදස්ස උත්තියස්ස පරිබ්බාජකස්ස දීඝරත්තං අහිතාය දුක්ඛායා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො උත්තියං පරිබ්බාජකං එතදවොච – ‘‘තෙනහාවුසො උත්තිය, උපමං තෙ කරිස්සාමි. උපමාය මිධෙකච්චෙ විඤ්ඤූ පුරිසා භාසිතස්ස අත්ථං ආජානන්ති. සෙය්යථාපි, ආවුසො උත්තිය, රඤ්ඤො පච්චන්තිමං නගරං දළ්හුද්ධාපං [දළ්හුද්දාපං (සී. පී.)] දළ්හපාකාරතොරණං එකද්වාරං. තත්රස්ස දොවාරිකො පණ්ඩිතො බ්යත්තො මෙධාවී අඤ්ඤාතානං නිවාරෙතා ඤාතානං පවෙසෙතා. සො තස්ස නගරස්ස සමන්තා අනුපරියායපථං අනුක්කමති. අනුපරියායපථං අනුක්කමමානො න පස්සෙය්ය පාකාරසන්ධිං වා පාකාරවිවරං වා, අන්තමසො බිළාරනික්ඛමනමත්තම්පි. නො ච ඛ්වස්ස එවං ඤාණං හොති – ‘එත්තකා පාණා ඉමං නගරං පවිසන්ති වා නික්ඛමන්ති වා’ති. අථ ඛ්වස්ස එවමෙත්ථ හොති – ‘යෙ ඛො කෙචි ඔළාරිකා පාණා ඉමං නගරං පවිසන්ති වා නික්ඛමන්ති වා, සබ්බෙ තෙ ඉමිනා ද්වාරෙන පවිසන්ති වා නික්ඛමන්ති වා’ති.

‘‘එවමෙවං ඛො, ආවුසො උත්තිය, න තථාගතස්ස එවං උස්සුක්කං හොති – ‘සබ්බො වා තෙන ලොකො නීයති, උපඩ්ඪො වා, තිභාගො වා’ති. අථ ඛො එවමෙත්ථ තථාගතස්ස හොති – ‘යෙ ඛො කෙචි ලොකම්හා නීයිංසු වා නීයන්ති වා නීයිස්සන්ති වා, සබ්බෙ තෙ පඤ්ච නීවරණෙ පහාය චෙතසො උපක්කිලෙසෙ පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණෙ, චතූසු සතිපට්ඨානෙසු සුප්පතිට්ඨිතචිත්තා, සත්ත බොජ්ඣඞ්ගෙ යථාභූතං භාවෙත්වා. එවමෙතෙ [එවමෙතෙන (ක.)] ලොකම්හා නීයිංසු වා නීයන්ති වා නීයිස්සන්ති වා’ති. යදෙව ඛො ත්වං [යදෙව ඛ්වෙත්ථ (ක.)], ආවුසො උත්තිය, භගවන්තං පඤ්හං [ඉමං පඤ්හං (ස්යා. ක.)] අපුච්ඡි තදෙවෙතං පඤ්හං භගවන්තං අඤ්ඤෙන පරියායෙන අපුච්ඡි. තස්මා තෙ තං භගවා න බ්යාකාසී’’ති. පඤ්චමං.

6. කොකනුදසුත්තං

96. ‘‘එකං සමයං ආයස්මා ආනන්දො රාජගහෙ විහරති තපොදාරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය යෙන තපොදා තෙනුපසඞ්කමි ගත්තානි පරිසිඤ්චිතුං. තපොදාය [තපොදෙ (ක.)] ගත්තානි පරිසිඤ්චිත්වා පච්චුත්තරිත්වා එකචීවරො අට්ඨාසි ගත්තානි පුබ්බාපයමානො . කොකනුදොපි ඛො පරිබ්බාජකො රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය යෙන තපොදා තෙනුපසඞ්කමි ගත්තානි පරිසිඤ්චිතුං.

අද්දසා ඛො කොකනුදො පරිබ්බාජකො ආයස්මන්තං ආනන්දං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘ක්වෙත්ථ [කො තෙත්ථ (සී.), ක්වත්ථ (පී. ක.)], ආවුසො’’ති? ‘‘අහමාවුසො, භික්ඛූ’’ති.

‘‘කතමෙසං, ආවුසො, භික්ඛූන’’න්ති? ‘‘සමණානං, ආවුසො, සක්යපුත්තියාන’’න්ති.

‘‘පුච්ඡෙය්යාම මයං ආයස්මන්තං කිඤ්චිදෙව දෙසං, සචෙ ආයස්මා ඔකාසං කරොති පඤ්හස්ස වෙය්යාකරණායා’’ති. ‘‘පුච්ඡාවුසො, සුත්වා වෙදිස්සාමා’’ති.

‘‘කිං නු ඛො, භො, ‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති – එවංදිට්ඨි [එවංදිට්ඨිකො (ස්යා.)] භව’’න්ති ? ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, එවංදිට්ඨි – ‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’’න්ති.

‘‘කිං පන, භො, ‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති – එවංදිට්ඨි භව’’න්ති? ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, එවංදිට්ඨි – ‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’’න්ති.

‘‘කිං නු ඛො, භො, අන්තවා ලොකො…පෙ… අනන්තවා ලොකො… තං ජීවං තං සරීරං… අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං… හොති තථාගතො පරං මරණා… න හොති තථාගතො පරං මරණා… හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨි භව’’න්ති? ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, එවංදිට්ඨි – ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’’න්ති.

‘‘තෙන හි භවං න ජානාති, න පස්සතී’’ති? ‘‘න ඛො අහං, ආවුසො, න ජානාමි න පස්සාමි. ජානාමහං, ආවුසො, පස්සාමී’’ති .

‘‘‘කිං නු ඛො, භො, සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨි භව’න්ති, ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘න ඛො අහං, ආවුසො, එවංදිට්ඨි – සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති වදෙසි.

‘‘‘කිං පන, භො, අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨි භව’න්ති, ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘න ඛො අහං, ආවුසො, එවංදිට්ඨි – අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති වදෙසි.

‘‘කිං නු ඛො, භො, අන්තවා ලොකො…පෙ… අනන්තවා ලොකො… තං ජීවං තං සරීරං… අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං… හොති තථාගතො පරං මරණා… න හොති තථාගතො පරං මරණා… හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා… නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤන්ති – එවංදිට්ඨි භවන්ති, ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘න ඛො අහං, ආවුසො , එවංදිට්ඨි – නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති වදෙසි.

‘‘‘තෙන හි භවං න ජානාති න පස්සතී’ති, ඉති පුට්ඨො සමානො – ‘න ඛො අහං, ආවුසො, න ජානාමි න පස්සාමි. ජානාමහං, ආවුසො, පස්සාමී’ති වදෙසි. යථා කථං පනාවුසො, ඉමස්ස භාසිතස්ස අත්ථො දට්ඨබ්බො’’ති?

‘‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති ඛො, ආවුසො, දිට්ඨිගතමෙතං. ‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති ඛො, ආවුසො, දිට්ඨිගතමෙතං. අන්තවා ලොකො…පෙ… අනන්තවා ලොකො… තං ජීවං තං සරීරං… අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං… හොති තථාගතො පරං මරණා… න හොති තථාගතො පරං මරණා… හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති ඛො, ආවුසො, දිට්ඨිගතමෙතං.

‘‘යාවතා , ආවුසො, දිට්ඨි [දිට්ඨිගතා (සබ්බත්ථ)] යාවතා දිට්ඨිට්ඨානං දිට්ඨිඅධිට්ඨානං දිට්ඨිපරියුට්ඨානං දිට්ඨිසමුට්ඨානං දිට්ඨිසමුග්ඝාතො [යාවතා දිට්ඨිට්ඨාන අධිට්ඨාන පරියුට්ඨාන සමුට්ඨාන සමුග්ඝාතො (සී. පී.)], තමහං ජානාමි තමහං පස්සාමි. තමහං ජානන්තො තමහං පස්සන්තො ක්යාහං වක්ඛාමි – ‘න ජානාමි න පස්සාමී’ති? ජානාමහං, ආවුසො, පස්සාමී’’ති.

‘‘කො නාමො ආයස්මා, කථඤ්ච පනායස්මන්තං සබ්රහ්මචාරී ජානන්තී’’ති? ‘‘‘ආනන්දො’ති ඛො මෙ, ආවුසො, නාමං. ‘ආනන්දො’ති ච පන මං සබ්රහ්මචාරී ජානන්තී’’ති. ‘‘මහාචරියෙන වත කිර, භො, සද්ධිං මන්තයමානා න ජානිම්හ – ‘ආයස්මා ආනන්දො’ති. සචෙ හි මයං ජානෙය්යාම – ‘අයං ආයස්මා ආනන්දො’ති, එත්තකම්පි නො නප්පටිභායෙය්ය [නප්පටිභාසෙය්යාම (ක.) නප්පටිභාසෙය්ය (බහූසු) ම. නි. 3.216 පස්සිතබ්බං]. ඛමතු ච මෙ ආයස්මා ආනන්දො’’ති. ඡට්ඨං.

7. ආහුනෙය්යසුත්තං

97. ‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස.

‘‘කතමෙහි දසහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු .

‘‘බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො. යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා.

‘‘කල්යාණමිත්තො හොති කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො.

‘‘සම්මාදිට්ඨිකො හොති සම්මාදස්සනෙන සමන්නාගතො.

‘‘අනෙකවිහිතං ඉද්ධිවිධං පච්චනුභොති – එකොපි හුත්වා බහුධා හොති; බහුධාපි හුත්වා එකො හොති; ආවිභාවං, තිරොභාවං; තිරොකුට්ටං තිරොපාකාරං තිරොපබ්බතං අසජ්ජමානො ගච්ඡති, සෙය්යථාපි ආකාසෙ; පථවියාපි උම්මුජ්ජනිමුජ්ජං කරොති, සෙය්යථාපි උදකෙ; උදකෙපි අභිජ්ජමානෙ ගච්ඡති, සෙය්යථාපි පථවියං; ආකාසෙපි පල්ලඞ්කෙන කමති, සෙය්යථාපි පක්ඛී සකුණො; ඉමෙපි චන්දිමසූරියෙ එවංමහිද්ධිකෙ එවංමහානුභාවෙ පාණිනා පරාමසති [පරිමසති (සී.)] පරිමජ්ජති, යාව බ්රහ්මලොකාපි කායෙන වසං වත්තෙති.

‘‘දිබ්බාය සොතධාතුයා විසුද්ධාය අතික්කන්තමානුසිකාය උභො සද්දෙ සුණාති දිබ්බෙ ච මානුසෙ ච යෙ දූරෙ සන්තිකෙ ච.

‘‘පරසත්තානං පරපුග්ගලානං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාති. සරාගං වා චිත්තං ‘සරාගං චිත්ත’න්ති පජානාති; වීතරාගං වා චිත්තං ‘වීතරාගං චිත්ත’න්ති පජානාති; සදොසං වා චිත්තං… වීතදොසං වා චිත්තං… සමොහං වා චිත්තං… වීතමොහං වා චිත්තං… සංඛිත්තං වා චිත්තං… වික්ඛිත්තං වා චිත්තං… මහග්ගතං වා චිත්තං… අමහග්ගතං වා චිත්තං… සඋත්තරං වා චිත්තං… අනුත්තරං වා චිත්තං… සමාහිතං වා චිත්තං… අසමාහිතං වා චිත්තං… විමුත්තං වා චිත්තං… අවිමුත්තං වා චිත්තං ‘අවිමුත්තං චිත්ත’න්ති පජානාති.

‘‘අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො තිස්සොපි ජාතියො චතස්සොපි ජාතියො පඤ්චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්පි ජාතියො තිංසම්පි ජාතියො චත්තාලීසම්පි ජාතියො පඤ්ඤාසම්පි ජාතියො ජාතිසතම්පි ජාතිසහස්සම්පි ජාතිසතසහස්සම්පි අනෙකෙපි සංවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි විවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි සංවට්ටවිවට්ටකප්පෙ – ‘අමුත්රාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛපටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො අමුත්ර උදපාදිං; තත්රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛපටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්නොති, ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති.

‘‘දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත ඛො භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා; ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති. ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති.

‘‘ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සා’’ති. සත්තමං.

8. ථෙරසුත්තං

98. ‘‘දසහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො ථෙරො භික්ඛු යස්සං යස්සං දිසායං විහරති, ඵාසුයෙව විහරති. කතමෙහි දසහි? ථෙරො හොති රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතො, සීලවා හොති …පෙ… සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු, බහුස්සුතො හොති…පෙ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධො, උභයානි ඛො පනස්ස පාතිමොක්ඛානි විත්ථාරෙන ස්වාගතානි හොන්ති සුවිභත්තානි සුප්පවත්තීනි සුවිනිච්ඡිතානි සුත්තසො අනුබ්යඤ්ජනසො, අධිකරණසමුප්පාදවූපසමකුසලො හොති, ධම්මකාමො හොති පියසමුදාහාරො අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ උළාරපාමොජ්ජො, සන්තුට්ඨො හොති ඉතරීතරචීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙන, පාසාදිකො හොති අභික්කන්තපටික්කන්තෙ [අභික්කන්තපටික්කන්තො (ක.)] සුසංවුතො අන්තරඝරෙ නිසජ්ජාය, චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානඤ්ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ථෙරො භික්ඛු යස්සං යස්සං දිසායං විහරති, ඵාසුයෙව විහරතී’’ති. අට්ඨමං.

9. උපාලිසුත්තං

99. අථ ඛො ආයස්මා උපාලි යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා උපාලි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡාමහං, භන්තෙ, අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවිතු’’න්ති.

‘‘දුරභිසම්භවානි හි ඛො [දුරභිසම්භවානි ඛො (සී. පී.)], උපාලි, අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි. දුක්කරං පවිවෙකං දුරභිරමං. එකත්තෙ හරන්ති මඤ්ඤෙ මනො වනානි සමාධිං අලභමානස්ස භික්ඛුනො. යො ඛො, උපාලි, එවං වදෙය්ය – ‘අහං සමාධිං අලභමානො අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවිස්සාමී’ති, තස්සෙතං පාටිකඞ්ඛං – ‘සංසීදිස්සති වා උප්ලවිස්සති වා’ති [උප්පිලවිස්සති වා (සී. ස්යා. පී.)].

‘‘සෙය්යථාපි, උපාලි, මහාඋදකරහදො. අථ ආගච්ඡෙය්ය හත්ථිනාගො සත්තරතනො වා අඩ්ඪට්ඨරතනො [අට්ඨරතනො (සී. පී.)] වා. තස්ස එවමස්ස – ‘යංනූනාහං ඉමං උදකරහදං ඔගාහෙත්වා කණ්ණසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළෙය්යං පිට්ඨිසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළෙය්යං. කණ්ණසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළිත්වා පිට්ඨිසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළිත්වා න්හත්වා [නහාත්වා (සී. පී.), න්හාත්වා (ස්යා.)] ච පිවිත්වා ච පච්චුත්තරිත්වා යෙන කාමං පක්කමෙය්ය’න්ති. සො තං උදකරහදං ඔගාහෙත්වා කණ්ණසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළෙය්ය පිට්ඨිසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළෙය්ය; කණ්ණසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළිත්වා පිට්ඨිසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළිත්වා න්හත්වා ච පිවිත්වා ච පච්චුත්තරිත්වා යෙන කාමං පක්කමෙය්ය. තං කිස්ස හෙතු? මහා, උපාලි [මහා හුපාලි (සී. පී.)], අත්තභාවො ගම්භීරෙ ගාධං වින්දති.

‘‘අථ ආගච්ඡෙය්ය සසො වා බිළාරො වා. තස්ස එවමස්ස – ‘කො චාහං, කො ච හත්ථිනාගො! යංනූනාහං ඉමං උදකරහදං ඔගාහෙත්වා කණ්ණසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළෙය්යං පිට්ඨිසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළෙය්යං ; කණ්ණසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළිත්වා පිට්ඨිසංධොවිකම්පි ඛිඩ්ඩං කීළිත්වා න්හත්වා ච පිවිත්වා ච පච්චුත්තරිත්වා යෙන කාමං පක්කමෙය්ය’න්ති. සො තං උදකරහදං සහසා අප්පටිසඞ්ඛා පක්ඛන්දෙය්ය. තස්සෙතං පාටිකඞ්ඛං – ‘සංසීදිස්සති වා උප්ලවිස්සති වා’ති . තං කිස්ස හෙතු? පරිත්තො, උපාලි, අත්තභාවො ගම්භීරෙ ගාධං න වින්දති. එවමෙවං ඛො, උපාලි, යො එවං වදෙය්ය – ‘අහං සමාධිං අලභමානො අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවිස්සාමී’ති, තස්සෙතං පාටිකඞ්ඛං – ‘සංසීදිස්සති වා උප්ලවිස්සති වා’ති.

‘‘සෙය්යථාපි, උපාලි, දහරො කුමාරො මන්දො උත්තානසෙය්යකො සකෙන මුත්තකරීසෙන කීළති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, නන්වායං කෙවලා පරිපූරා බාලඛිඩ්ඩා’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ස ඛො සො, උපාලි, කුමාරො අපරෙන සමයෙන වුද්ධිමන්වාය ඉන්ද්රියානං පරිපාකමන්වාය යානි කානිචි කුමාරකානං කීළාපනකානි භවන්ති, සෙය්යථිදං – වඞ්කකං [වඞ්කං (සී. පී.)] ඝටිකං මොක්ඛචිකං චිඞ්ගුලකං [පිඞ්ගුලිකං (ස්යා.), චිඞ්කුලකං (ක.)] පත්තාළ්හකං රථකං ධනුකං, තෙහි කීළති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, නන්වායං ඛිඩ්ඩා පුරිමාය ඛිඩ්ඩාය අභික්කන්තතරා ච පණීතතරා චා’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ස ඛො සො, උපාලි, කුමාරො අපරෙන සමයෙන වුද්ධිමන්වාය ඉන්ද්රියානං පරිපාකමන්වාය පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතො සමඞ්ගිභූතො පරිචාරෙති චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යෙහි රූපෙහි ඉට්ඨෙහි කන්තෙහි මනාපෙහි පියරූපෙහි කාමූපසංහිතෙහි රජනීයෙහි, සොතවිඤ්ඤෙය්යෙහි සද්දෙහි… ඝානවිඤ්ඤෙය්යෙහි ගන්ධෙහි… ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යෙහි රසෙහි… කායවිඤ්ඤෙය්යෙහි ඵොට්ඨබ්බෙහි ඉට්ඨෙහි කන්තෙහි මනාපෙහි පියරූපෙහි කාමූපසංහිතෙහි රජනීයෙහි. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, නන්වායං ඛිඩ්ඩා පුරිමාහි ඛිඩ්ඩාහි අභික්කන්තතරා ච පණීතතරා චා’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

[දී. නි. 1.190; ම. නි. 2.233] ‘‘ඉධ ඛො පන වො [වොති නිපාතමත්තං (අට්ඨ.)], උපාලි, තථාගතො ලොකෙ උප්පජ්ජති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්රහ්මකං සස්සමණබ්රාහ්මණිං පජං සදෙවමනුස්සං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙති. සො ධම්මං දෙසෙති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙති.

‘‘තං ධම්මං සුණාති ගහපති වා ගහපතිපුත්තො වා අඤ්ඤතරස්මිං වා කුලෙ පච්චාජාතො. සො තං ධම්මං සුත්වා තථාගතෙ සද්ධං පටිලභති. සො තෙන සද්ධාපටිලාභෙන සමන්නාගතො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘සම්බාධො ඝරාවාසො රජාපථො, අබ්භොකාසො පබ්බජ්ජා. නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා එකන්තපරිපුණ්ණං එකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්රහ්මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජෙය්ය’න්ති.

‘‘සො අපරෙන සමයෙන අප්පං වා භොගක්ඛන්ධං පහාය මහන්තං වා භොගක්ඛන්ධං පහාය අප්පං වා ඤාතිපරිවට්ටං පහාය මහන්තං වා ඤාතිපරිවට්ටං පහාය කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති.

‘‘සො එවං පබ්බජිතො සමානො භික්ඛූනං සික්ඛාසාජීවසමාපන්නො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති නිහිතදණ්ඩො නිහිතසත්ථො ලජ්ජී දයාපන්නො සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී විහරති.

‘‘අදින්නාදානං පහාය අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති දින්නාදායී දින්නපාටිකඞ්ඛී; අථෙනෙන සුචිභූතෙන අත්තනා විහරති.

‘‘අබ්රහ්මචරියං පහාය බ්රහ්මචාරී හොති ආරාචාරී විරතො මෙථුනා ගාමධම්මා.

‘‘මුසාවාදං පහාය මුසාවාදා පටිවිරතො හොති සච්චවාදී සච්චසන්ධො ථෙතො පච්චයිකො අවිසංවාදකො ලොකස්ස.

‘‘පිසුණං වාචං පහාය පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො හොති, ඉතො සුත්වා න අමුත්ර අක්ඛාතා ඉමෙසං භෙදාය, අමුත්ර වා සුත්වා න ඉමෙසං අක්ඛාතා අමූසං භෙදාය. ඉති භින්නානං වා සන්ධාතා සහිතානං වා අනුප්පදාතා, සමග්ගාරාමො සමග්ගරතො සමග්ගනන්දී; සමග්ගකරණිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘ඵරුසං වාචං පහාය ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති. යා සා වාචා නෙලා කණ්ණසුඛා පෙමනීයා හදයඞ්ගමා පොරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා, තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති.

‘‘සම්ඵප්පලාපං පහාය සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතො හොති කාලවාදී භූතවාදී අත්ථවාදී ධම්මවාදී විනයවාදී, නිධානවතිං වාචං භාසිතා හොති කාලෙන සාපදෙසං පරියන්තවතිං අත්ථසංහිතං.

‘‘සො බීජගාමභූතගාමසමාරම්භා පටිවිරතො හොති. එකභත්තිකො හොති රත්තූපරතො, විරතො විකාලභොජනා. නච්චගීතවාදිතවිසූකදස්සනා පටිවිරතො හොති, මාලාගන්ධවිලෙපනධාරණමණ්ඩනවිභූසනට්ඨානා පටිවිරතො හොති, උච්චාසයනමහාසයනා පටිවිරතො හොති , ජාතරූපරජතපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, ආමකධඤ්ඤපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, ආමකමංසපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, ඉත්ථිකුමාරිකපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, දාසිදාසපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, අජෙළකපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, කුක්කුටසූකරපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, හත්ථිගවස්සවළවපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, ඛෙත්තවත්ථුපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොති, දූතෙය්යපහිණගමනානුයොගා පටිවිරතො හොති, කයවික්කයා පටිවිරතො හොති, තුලාකූටකංසකූටමානකූටා පටිවිරතො හොති , උක්කොටනවඤ්චනනිකතිසාචියොගා පටිවිරතො හොති, ඡෙදනවධබන්ධනවිපරාමොසආලොපසහසාකාරා පටිවිරතො හොති.

‘‘සො සන්තුට්ඨො හොති කායපරිහාරිකෙන චීවරෙන කුච්ඡිපරිහාරිකෙන පිණ්ඩපාතෙන. යෙන යෙනෙව පක්කමති සමාදායෙව පක්කමති, සෙය්යථාපි නාම පක්ඛී සකුණො යෙන යෙනෙව ඩෙති සපත්තභාරොව ඩෙති. එවමෙවං භික්ඛු සන්තුට්ඨො හොති කායපරිහාරිකෙන චීවරෙන කුච්ඡිපරිහාරිකෙන පිණ්ඩපාතෙන. යෙන යෙනෙව පක්කමති සමාදායෙව පක්කමති. සො ඉමිනා අරියෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො අජ්ඣත්තං අනවජ්ජසුඛං පටිසංවෙදෙති.

‘‘සො චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං චක්ඛුන්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති චක්ඛුන්ද්රියං, චක්ඛුන්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා… ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා… ජිව්හාය රසං සායිත්වා… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී . යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති මනින්ද්රියං, මනින්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. සො ඉමිනා අරියෙන ඉන්ද්රියසංවරෙන සමන්නාගතො අජ්ඣත්තං අබ්යාසෙකසුඛං පටිසංවෙදෙති.

‘‘සො අභික්කන්තෙ පටික්කන්තෙ සම්පජානකාරී හොති, ආලොකිතෙ විලොකිතෙ සම්පජානකාරී හොති, සමිඤ්ජිතෙ පසාරිතෙ සම්පජානකාරී හොති, සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණෙ සම්පජානකාරී හොති, අසිතෙ පීතෙ ඛායිතෙ සායිතෙ සම්පජානකාරී හොති, උච්චාරපස්සාවකම්මෙ සම්පජානකාරී හොති, ගතෙ ඨිතෙ නිසින්නෙ සුත්තෙ ජාගරිතෙ භාසිතෙ තුණ්හීභාවෙ සම්පජානකාරී හොති.

‘‘සො ඉමිනා ච අරියෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො, ඉමිනා ච අරියෙන ඉන්ද්රියසංවරෙන සමන්නාගතො, ඉමිනා ච අරියෙන සතිසම්පජඤ්ඤෙ සමන්නාගතො විවිත්තං සෙනාසනං භජති අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භොකාසං පලාලපුඤ්ජං. සො අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා නිසීදති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා.

‘‘සො අභිජ්ඣං ලොකෙ පහාය විගතාභිජ්ඣෙන චෙතසා විහරති, අභිජ්ඣාය චිත්තං පරිසොධෙති. බ්යාපාදපදොසං පහාය අබ්යාපන්නචිත්තො විහරති සබ්බපාණභූතහිතානුකම්පී, බ්යාපාදපදොසා චිත්තං පරිසොධෙති. ථිනමිද්ධං පහාය විගතථිනමිද්ධො විහරති ආලොකසඤ්ඤී සතො සම්පජානො, ථිනමිද්ධා චිත්තං පරිසොධෙති. උද්ධච්චකුක්කුච්චං පහාය අනුද්ධතො විහරති අජ්ඣත්තං වූපසන්තචිත්තො , උද්ධච්චකුක්කුච්චා චිත්තං පරිසොධෙති. විචිකිච්ඡං පහාය තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විහරති අකථංකථී කුසලෙසු ධම්මෙසු, විචිකිච්ඡාය චිත්තං පරිසොධෙති.

‘‘සො ඉමෙ පඤ්ච නීවරණෙ පහාය චෙතසො උපක්කිලෙසෙ පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණෙ, විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, ‘නන්වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ඉමම්පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්තනි ධම්මං සම්පස්සමානා අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්ති, නො ච ඛො තාව අනුප්පත්තසදත්ථා විහරන්ති.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා…පෙ… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, ‘නන්වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ඉමම්පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්තනි ධම්මං සම්පස්සමානා අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්ති, නො ච ඛො තාව අනුප්පත්තසදත්ථා විහරන්ති.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා…පෙ… තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, ‘නන්වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ඉමම්පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්තනි ධම්මං සම්පස්සමානා අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්ති, නො ච ඛො තාව අනුප්පත්තසදත්ථා විහරන්ති .

‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා…පෙ… චතුත්ථං ඣානං…පෙ….

පුන චපරං, උපාලි, භික්ඛු සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, ‘නන්වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ඉමම්පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්තනි ධම්මං සම්පස්සමානා අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්ති, නො ච ඛො තාව අනුප්පත්තසදත්ථා විහරන්ති.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්ඛු සබ්බසො ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණ’න්ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති…පෙ….

‘‘සබ්බසො විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති…පෙ….

‘‘සබ්බසො ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම ‘සන්තමෙතං පණීතමෙත’න්ති නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, ‘නන්වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ඉමම්පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්තනි ධම්මං සම්පස්සමානා අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්ති , නො ච ඛො තාව අනුප්පත්තසදත්ථා විහරන්ති.

‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති; පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. තං කිං මඤ්ඤසි, උපාලි, ‘නන්වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

‘‘ඉමම්පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්තනි ධම්මං සම්පස්සමානා අරඤ්ඤවනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්ති, අනුප්පත්තසදත්ථා ච විහරන්ති. ඉඞ්ඝ ත්වං, උපාලි, සඞ්ඝෙ විහරාහි. සඞ්ඝෙ තෙ විහරතො ඵාසු භවිස්සතී’’ති. නවමං.

10. අභබ්බසුත්තං

100. ‘‘දසයිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මෙ අප්පහාය අභබ්බො අරහත්තං සච්ඡිකාතුං. කතමෙ දස? රාගං, දොසං, මොහං, කොධං, උපනාහං, මක්ඛං, පළාසං, ඉස්සං, මච්ඡරියං, මානං – ඉමෙ ඛො භික්ඛවෙ, දස ධම්මෙ අප්පහාය අභබ්බො අරහත්තං සච්ඡිකාතුං.

‘‘දසයිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මෙ පහාය භබ්බො අරහත්තං සච්ඡිකාතුං. කතමෙ දස? රාගං, දොසං, මොහං, කොධං, උපනාහං, මක්ඛං, පළාසං, ඉස්සං, මච්ඡරියං, මානං – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, දස ධම්මෙ පහාය භබ්බො අරහත්තං සච්ඡිකාතු’’න්ති. දසමං.

උපාලිවග්ගො පඤ්චමො.

තස්සුද්දානං –

කාමභොගී භයං දිට්ඨි, වජ්ජියමාහිතුත්තියා;

කොකනුදො ආහුනෙය්යො, ථෙරො උපාලි අභබ්බොති.

දුතියපණ්ණාසකං සමත්තං.

3. තතියපණ්ණාසකං