📜

2. අනුස්සතිවග්ගො

1. පඨමමහානාමසුත්තං

11. එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – ‘‘නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’’ති. අස්සොසි ඛො මහානාමො සක්කො – ‘‘සම්බහුලා කිර භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – ‘නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’’’ති.

අථ ඛො මහානාමො සක්කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො මහානාමො සක්කො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භන්තෙ – ‘සම්බහුලා කිර භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’ති. තෙසං නො, භන්තෙ, නානාවිහාරෙහි විහරතං කෙනස්ස [කෙන (ස්යා. කං.)] විහාරෙන විහාතබ්බ’’න්ති?

‘‘සාධු සාධු, මහානාම! එතං ඛො, මහානාම, තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං, යං තුම්හෙ තථාගතං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡෙය්යාථ – ‘තෙසං නො, භන්තෙ, නානාවිහාරෙහි විහරතං කෙනස්ස විහාරෙන විහාතබ්බ’’’න්ති? සද්ධො ඛො, මහානාම, ආරාධකො හොති, නො අස්සද්ධො; ආරද්ධවීරියො ආරාධකො හොති, නො කුසීතො; උපට්ඨිතස්සති ආරාධකො හොති , නො මුට්ඨස්සති; සමාහිතො ආරාධකො හොති, නො අසමාහිතො; පඤ්ඤවා ආරාධකො හොති, නො දුප්පඤ්ඤො. ඉමෙසු ඛො ත්වං, මහානාම, පඤ්චසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය ඡ ධම්මෙ උත්තරි [උත්තරිං (සී. ස්යා. කං. පී.)] භාවෙය්යාසි. [අ. නි. 6.10] ‘‘ඉධ ත්වං, මහානාම, තථාගතං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ති. යස්මිං, මහානාම, සමයෙ අරියසාවකො තථාගතං අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති තථාගතං ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. අයං වුච්චති, මහානාම, අරියසාවකො විසමගතාය පජාය සමප්පත්තො විහරති, සබ්යාපජ්ජාය පජාය අබ්යාපජ්ජො විහරති, ධම්මසොතසමාපන්නො බුද්ධානුස්සතිං භාවෙති.

‘‘පුන චපරං ත්වං, මහානාම, ධම්මං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ස්වාක්ඛාතො භගවතා ධම්මො සන්දිට්ඨිකො අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො [ඔපනයිකො (සී. ස්යා. කං. පී.)] පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’ති. යස්මිං, මහානාම, සමයෙ අරියසාවකො ධම්මං අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති ධම්මං ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. අයං වුච්චති, මහානාම, අරියසාවකො විසමගතාය පජාය සමප්පත්තො විහරති, සබ්යාපජ්ජාය පජාය අබ්යාපජ්ජො විහරති, ධම්මසොතසමාපන්නො ධම්මානුස්සතිං භාවෙති.

‘‘පුන චපරං ත්වං, මහානාම, සඞ්ඝං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘සුප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, උජුප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, ඤායප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, සාමීචිප්පටිපන්නො භගවතො සාවකසඞ්ඝො, යදිදං චත්තාරි පුරිසයුගානි අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා, එස භගවතො සාවකසඞ්ඝො ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සා’ති. යස්මිං, මහානාම, සමයෙ අරියසාවකො සඞ්ඝං අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති සඞ්ඝං ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. අයං වුච්චති, මහානාම, අරියසාවකො විසමගතාය පජාය සමප්පත්තො විහරති, සබ්යාපජ්ජාය පජාය අබ්යාපජ්ජො විහරති, ධම්මසොතසමාපන්නො සඞ්ඝානුස්සතිං භාවෙති.

‘‘පුන චපරං ත්වං, මහානාම, අත්තනො සීලානි අනුස්සරෙය්යාසි අඛණ්ඩානි අච්ඡිද්දානි අසබලානි අකම්මාසානි භුජිස්සානි විඤ්ඤුප්පසත්ථානි අපරාමට්ඨානි සමාධිසංවත්තනිකානි. යස්මිං, මහානාම, සමයෙ අරියසාවකො සීලං අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති සීලං ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. අයං වුච්චති, මහානාම, අරියසාවකො විසමගතාය පජාය සමප්පත්තො විහරති, සබ්යාපජ්ජාය පජාය අබ්යාපජ්ජො විහරති, ධම්මසොතසමාපන්නො සීලානුස්සතිං භාවෙති.

‘‘පුන චපරං ත්වං, මහානාම, අත්තනො චාගං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ලාභා වත මෙ, සුලද්ධං වත මෙ, යොහං මච්ඡෙරමලපරියුට්ඨිතාය පජාය විගතමලමච්ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්ඣාවසාමි මුත්තචාගො පයතපාණි වොස්සග්ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො’ති. යස්මිං, මහානාම , සමයෙ අරියසාවකො චාගං අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති චාගං ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. අයං වුච්චති, මහානාම, අරියසාවකො විසමගතාය පජාය සමප්පත්තො විහරති, සබ්යාපජ්ජාය පජාය අබ්යාපජ්ජො විහරති, ධම්මසොතසමාපන්නො චාගානුස්සතිං භාවෙති.

‘‘පුන චපරං ත්වං, මහානාම, දෙවතා අනුස්සරෙය්යාසි – ‘සන්ති දෙවා චාතුමහාරාජිකා, සන්ති දෙවා තාවතිංසා, සන්ති දෙවා යාමා, සන්ති දෙවා තුසිතා, සන්ති දෙවා නිම්මානරතිනො, සන්ති දෙවා පරනිම්මිතවසවත්තිනො, සන්ති දෙවා බ්රහ්මකායිකා, සන්ති දෙවා තතුත්තරි. යථාරූපාය සද්ධාය සමන්නාගතා තා දෙවතා ඉතො චුතා තත්ථූපපන්නා , මය්හම්පි තථාරූපා සද්ධා සංවිජ්ජති. යථාරූපෙන සීලෙන සමන්නාගතා තා දෙවතා ඉතො චුතා තත්ථූපපන්නා, මය්හම්පි තථාරූපං සීලං සංවිජ්ජති. යථාරූපෙන සුතෙන සමන්නාගතා තා දෙවතා ඉතො චුතා තත්ථූපපන්නා, මය්හම්පි තථාරූපං සුතං සංවිජ්ජති. යථාරූපෙන චාගෙන සමන්නාගතා තා දෙවතා ඉතො චුතා තත්ථූපපන්නා, මය්හම්පි තථාරූපො චාගො සංවිජ්ජති. යථාරූපාය පඤ්ඤාය සමන්නාගතා තා දෙවතා ඉතො චුතා තත්ථූපපන්නා, මය්හම්පි තථාරූපා පඤ්ඤා සංවිජ්ජතී’ති. යස්මිං, මහානාම, සමයෙ අරියසාවකො අත්තනො ච තාසඤ්ච දෙවතානං සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති දෙවතා ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. අයං වුච්චති, මහානාම, අරියසාවකො විසමගතාය පජාය සමප්පත්තො විහරති, සබ්යාපජ්ජාය පජාය අබ්යාපජ්ජො විහරති, ධම්මසොතසමාපන්නො දෙවතානුස්සතිං භාවෙතී’’ති. පඨමං.

2. දුතියමහානාමසුත්තං

12. එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන මහානාමො සක්කො ගිලානා වුට්ඨිතො හොති අචිරවුට්ඨිතො ගෙලඤ්ඤා. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – ‘‘නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’’ති.

අස්සොසි ඛො මහානාමො සක්කො – ‘‘සම්බහුලා කිර භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – ‘නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’’’ති. අථ ඛො මහානාමො සක්කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො මහානාමො සක්කො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භන්තෙ – ‘සම්බහුලා කිර භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’ති. තෙසං නො, භන්තෙ, නානාවිහාරෙහි විහරතං කෙනස්ස විහාරෙන විහාතබ්බ’’න්ති?

‘‘සාධු සාධු, මහානාම! එතං ඛො, මහානාම, තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං යං තුම්හෙ තථාගතං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡෙය්යාථ – ‘තෙසං නො, භන්තෙ, නානාවිහාරෙහි විහරතං කෙනස්ස විහාරෙන විහාතබ්බ’න්ති? සද්ධො ඛො, මහානාම, ආරාධකො හොති, නො අස්සද්ධො; ආරද්ධවීරියො ආරාධකො හොති, නො කුසීතො; උපට්ඨිතස්සති ආරාධකො හොති, නො මුට්ඨස්සති; සමාහිතො ආරාධකො හොති , නො අසමාහිතො; පඤ්ඤවා ආරාධකො හොති, නො දුප්පඤ්ඤො. ඉමෙසු ඛො ත්වං, මහානාම, පඤ්චසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය ඡ ධම්මෙ උත්තරි භාවෙය්යාසි.

[අ. නි. 6.9] ‘‘ඉධ ත්වං, මහානාම, තථාගතං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ඉතිපි සො භගවා…පෙ… සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ති. යස්මිං, මහානාම, සමයෙ අරියසාවකො තථාගතං අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති තථාගතං ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. ඉමං ඛො ත්වං, මහානාම, බුද්ධානුස්සතිං ගච්ඡන්තොපි භාවෙය්යාසි, ඨිතොපි භාවෙය්යාසි, නිසින්නොපි භාවෙය්යාසි, සයානොපි භාවෙය්යාසි, කම්මන්තං අධිට්ඨහන්තොපි භාවෙය්යාසි, පුත්තසම්බාධසයනං අජ්ඣාවසන්තොපි භාවෙය්යාසි.

‘‘පුන චපරං ත්වං, මහානාම, ධම්මං අනුස්සරෙය්යාසි…පෙ… සඞ්ඝං අනුස්සරෙය්යාසි…පෙ… අත්තනො සීලානි අනුස්සරෙය්යාසි…පෙ… අත්තනො චාගං අනුස්සරෙය්යාසි…පෙ… දෙවතා අනුස්සරෙය්යාසි – ‘සන්ති දෙවා චාතුමහාරාජිකා…පෙ… සන්ති දෙවා තතුත්තරි. යථාරූපාය සද්ධාය සමන්නාගතා තා දෙවතා ඉතො චුතා තත්ථූපපන්නා, මය්හම්පි තථාරූපා සද්ධා සංවිජ්ජති. යථාරූපෙන සීලෙන… සුතෙන… චාගෙන… පඤ්ඤාය සමන්නාගතා තා දෙවතා ඉතො චුතා තත්ථූපපන්නා , මය්හම්පි තථාරූපා පඤ්ඤා සංවිජ්ජතී’ති. යස්මිං, මහානාම, සමයෙ අරියසාවකො අත්තනො ච තාසඤ්ච දෙවතානං සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරති, නෙවස්ස තස්මිං සමයෙ රාගපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න දොසපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති, න මොහපරියුට්ඨිතං චිත්තං හොති; උජුගතමෙවස්ස තස්මිං සමයෙ චිත්තං හොති දෙවතා ආරබ්භ. උජුගතචිත්තො ඛො පන, මහානාම, අරියසාවකො ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායො පස්සම්භති, පස්සද්ධකායො සුඛං වෙදියති, සුඛිනො චිත්තං සමාධියති. ඉමං ඛො ත්වං, මහානාම, දෙවතානුස්සතිං ගච්ඡන්තොපි භාවෙය්යාසි, ඨිතොපි භාවෙය්යාසි, නිසින්නොපි භාවෙය්යාසි, සයානොපි භාවෙය්යාසි, කම්මන්තං අධිට්ඨහන්තොපි භාවෙය්යාසි, පුත්තසම්බාධසයනං අජ්ඣාවසන්තොපි භාවෙය්යාසී’’ති. දුතියං.

3. නන්දියසුත්තං

13. එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා සාවත්ථියං වස්සාවාසං උපගන්තුකාමො හොති [අහොසි (ක.)].

අස්සොසි ඛො නන්දියො සක්කො – ‘‘භගවා කිර සාවත්ථියං වස්සාවාසං උපගන්තුකාමො’’ති. අථ ඛො නන්දියස්ස සක්කස්ස එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහම්පි සාවත්ථියං වස්සාවාසං උපගච්ඡෙය්යං. තත්ථ කම්මන්තඤ්චෙව අධිට්ඨහිස්සාමි, භගවන්තඤ්ච ලච්ඡාමි කාලෙන කාලං දස්සනායා’’ති.

අථ ඛො භගවා සාවත්ථියං වස්සාවාසං උපගච්ඡි [උපගඤ්ඡි (සී. පී.)]. නන්දියොපි ඛො සක්කො සාවත්ථියං වස්සාවාසං උපගච්ඡි. තත්ථ කම්මන්තඤ්චෙව අධිට්ඨාසි [අධිට්ඨාය (ස්යා.), අධිට්ඨාති (ක.)], භගවන්තඤ්ච ලභි [ලච්ඡති (ස්යා. ක.)] කාලෙන කාලං දස්සනාය. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – ‘‘නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’’ති.

අස්සොසි ඛො නන්දියො සක්කො – ‘‘සම්බහුලා කිර භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – ‘නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’’’ති. අථ ඛො නන්දියො සක්කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො නන්දියො සක්කො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භන්තෙ – ‘සම්බහුලා කිර භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතී’ති. තෙසං නො, භන්තෙ, නානාවිහාරෙහි විහරතං කෙනස්ස විහාරෙන විහාතබ්බ’’න්ති?

‘‘සාධු සාධු, නන්දිය! එතං ඛො, නන්දිය, තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං, යං තුම්හෙ තථාගතං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡෙය්යාථ – ‘තෙසං නො, භන්තෙ, නානාවිහාරෙහි විහරතං කෙනස්ස විහාරෙන විහාතබ්බ’න්ති? සද්ධො ඛො, නන්දිය, ආරාධකො හොති, නො අස්සද්ධො; සීලවා ආරාධකො හොති, නො දුස්සීලො; ආරද්ධවීරියො ආරාධකො හොති, නො කුසීතො; උපට්ඨිතස්සති ආරාධකො හොති, නො මුට්ඨස්සති; සමාහිතො ආරාධකො හොති, නො අසමාහිතො; පඤ්ඤවා ආරාධකො හොති, නො දුප්පඤ්ඤො. ඉමෙසු ඛො තෙ, නන්දිය, ඡසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාය පඤ්චසු ධම්මෙසු අජ්ඣත්තං සති උපට්ඨාපෙතබ්බා.

‘‘ඉධ ත්වං, නන්දිය, තථාගතං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි , සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ති. ඉති ඛො තෙ, නන්දිය, තථාගතං ආරබ්භ අජ්ඣත්තං සති උපට්ඨාපෙතබ්බා.

‘‘පුන චපරං ත්වං, නන්දිය, ධම්මං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ස්වාක්ඛාතො භගවතා ධම්මො සන්දිට්ඨිකො අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’ති. ඉති ඛො තෙ, නන්දිය, ධම්මං ආරබ්භ අජ්ඣත්තං සති උපට්ඨාපෙතබ්බා.

‘‘පුන චපරං ත්වං, නන්දිය, කල්යාණමිත්තෙ අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ලාභා වත මෙ, සුලද්ධං වත මෙ, යස්ස මෙ කල්යාණමිත්තා අනුකම්පකා අත්ථකාමා ඔවාදකා අනුසාසකා’ති. ඉති ඛො තෙ, නන්දිය, කල්යාණමිත්තෙ ආරබ්භ අජ්ඣත්තං සති උපට්ඨාපෙතබ්බා.

‘‘පුන චපරං ත්වං, නන්දිය, අත්තනො චාගං අනුස්සරෙය්යාසි – ‘ලාභා වත මෙ, සුලද්ධං වත මෙ, යොහං මච්ඡෙරමලපරියුට්ඨිතාය පජාය විගතමලමච්ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්ඣාවසාමි මුත්තචාගො පයතපාණි වොස්සග්ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො’ති. ඉති ඛො තෙ, නන්දිය, චාගං ආරබ්භ අජ්ඣත්තං සති උපට්ඨාපෙතබ්බා.

‘‘පුන චපරං ත්වං, නන්දිය, දෙවතා අනුස්සරෙය්යාසි – ‘යා දෙවතා අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං [කබළිංකාරභක්ඛානං (සී.), කබළීකාරභක්ඛානං (ස්යා. කං. පී.)] දෙවතානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නා, තා කරණීයං අත්තනො න සමනුපස්සන්ති කතස්ස වා පතිචයං. සෙය්යථාපි, නන්දිය, භික්ඛු අසමයවිමුත්තො කරණීයං අත්තනො න සමනුපස්සති කතස්ස වා පතිචයං; එවමෙවං ඛො, නන්දිය, යා තා දෙවතා අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවතානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නා, තා කරණීයං අත්තනො න සමනුපස්සන්ති කතස්ස වා පතිචයං. ඉති ඛො තෙ, නන්දිය, දෙවතා ආරබ්භ අජ්ඣත්තං සති උපට්ඨාපෙතබ්බා.

‘‘ඉමෙහි ඛො, නන්දිය, එකාදසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො අරියසාවකො පජහතෙව පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ, න උපාදියති. සෙය්යථාපි, නන්දිය, කුම්භො නික්කුජ්ජො [නිකුජ්ජො (ක.)] වමතෙව උදකං, නො වන්තං පච්චාවමති [පච්චාමසති (ස්යා.)]; සෙය්යථාපි වා පන, නන්දිය, සුක්ඛෙ තිණදායෙ අග්ගි මුත්තො ඩහඤ්ඤෙව ගච්ඡති, නො දඩ්ඪං පච්චුදාවත්තති ; එවමෙවං ඛො, නන්දිය, ඉමෙහි එකාදසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො අරියසාවකො පජහතෙව පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ, න උපාදියතී’’ති. තතියං.

4. සුභූතිසුත්තං

14. අථ ඛො ආයස්මා සුභූති සද්ධෙන භික්ඛුනා සද්ධිං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං සුභූතිං භගවා එතදවොච – ‘‘කො නාමායං [කො නාමො අයං (සී. ක.), කො නාම අයං (ස්යා. කං.)], සුභූති, භික්ඛූ’’ති? ‘‘සද්ධො නාමායං, භන්තෙ, භික්ඛු, සුදත්තස්ස [සද්ධස්ස (සී. ස්යා. කං. පී.)] උපාසකස්ස පුත්තො, සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො’’ති.

‘‘කච්චි පනායං, සුභූති, සද්ධො භික්ඛු සුදත්තස්ස උපාසකස්ස පුත්තො සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො සන්දිස්සති සද්ධාපදානෙසූ’’ති? ‘‘එතස්ස, භගවා, කාලො; එතස්ස, සුගත, කාලො, යං භගවා සද්ධස්ස සද්ධාපදානානි භාසෙය්ය. ඉදානාහං ජානිස්සාමි යදි වා අයං භික්ඛු සන්දිස්සති සද්ධාපදානෙසු යදි වා නො’’ති.

‘‘තෙන හි, සුභූති, සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා සුභූති භගවතො පච්චස්සොසි . භගවා එතදවොච –

‘‘ඉධ , සුභූති, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු සීලවා හොති…පෙ… සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො; යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු බහුස්සුතො හොති…පෙ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො හොති කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො හොති කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු සුවචො හොති සොවචස්සකරණෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ඛමො පදක්ඛිණග්ගාහී අනුසාසනිං. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු සුවචො හොති සොවචස්සකරණෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ඛමො පදක්ඛිණග්ගාහී අනුසාසනිං, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු යානි තානි සබ්රහ්මචාරීනං උච්චාවචානි කිංකරණීයානි තත්ර දක්ඛො හොති අනලසො තත්රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතො අලං කාතුං අලං සංවිධාතුං. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු යානි තානි සබ්රහ්මචාරීනං උච්චාවචානි කිංකරණීයානි තත්ර දක්ඛො හොති අනලසො තත්රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතො අලං කාතුං අලං සංවිධාතුං, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු ධම්මකාමො හොති පියසමුදාහාරො අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ උළාරපාමොජ්ජො. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු ධම්මකාමො හොති පියසමුදාහාරො අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ උළාරපාමොජ්ජො, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී. යම්පි , සුභූති, භික්ඛු චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො තිස්සොපි ජාතියො චතස්සොපි ජාතියො පඤ්චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්පි ජාතියො තිංසම්පි ජාතියො චත්තාරීසම්පි ජාතියො පඤ්ඤාසම්පි ජාතියො ජාතිසතම්පි ජාතිසහස්සම්පි ජාතිසතසහස්සම්පි අනෙකෙපි සංවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි විවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි සංවට්ටවිවට්ටකප්පෙ – ‘අමුත්රාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො අමුත්ර උදපාදිං; තත්රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්නො’ති. ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං, එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා. ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති. ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොති.

‘‘පුන චපරං, සුභූති, භික්ඛු ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. යම්පි, සුභූති, භික්ඛු ආසවානං ඛයා…පෙ… සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති, ඉදම්පි, සුභූති, සද්ධස්ස සද්ධාපදානං හොතී’’ති.

එවං වුත්තෙ ආයස්මා සුභූති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යානිමානි, භන්තෙ, භගවතා සද්ධස්ස සද්ධාපදානානි භාසිතානි, සංවිජ්ජන්ති තානි ඉමස්ස භික්ඛුනො, අයඤ්ච භික්ඛු එතෙසු සන්දිස්සති.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො; යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා.

‘‘අයං , භන්තෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො හොති කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු සුවචො හොති…පෙ… අනුසාසනිං.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු යානි තානි සබ්රහ්මචාරීනං උච්චාවචානි කිංකරණීයානි තත්ථ දක්ඛො හොති අනලසො තත්රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතො අලං කාතුං අලං සංවිධාතුං.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු ධම්මකාමො හොති පියසමුදාහාරො අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ උළාරපාමොජ්ජො.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු ආරද්ධවීරියො විහරති…පෙ… ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී.

‘‘අයං , භන්තෙ, භික්ඛු අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති.

‘‘අයං, භන්තෙ, භික්ඛු ආසවානං ඛයා…පෙ… සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. යානිමානි, භන්තෙ, භගවතා සද්ධස්ස සද්ධාපදානානි භාසිතානි, සංවිජ්ජන්ති තානි ඉමස්ස භික්ඛුනො, අයඤ්ච භික්ඛු එතෙසු සන්දිස්සතී’’ති.

‘‘සාධු සාධු, සුභූති! තෙන හි ත්වං, සුභූති, ඉමිනා ච සද්ධෙන භික්ඛුනා සද්ධිං විහරෙය්යාසි. යදා ච ත්වං, සුභූති, ආකඞ්ඛෙය්යාසි තථාගතං දස්සනාය, ඉමිනා සද්ධෙන භික්ඛුනා සද්ධිං උපසඞ්කමෙය්යාසි තථාගතං දස්සනායා’’ති. චතුත්ථං.

5. මෙත්තාසුත්තං

15. [පටි. ම. 2.22; මි. ප. 4.4.6] ‘‘මෙත්තාය , භික්ඛවෙ, චෙතොවිමුත්තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්ථුකතාය අනුට්ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්ධාය එකාදසානිසංසා පාටිකඞ්ඛා.

කතමෙ එකාදස? සුඛං සුපති, සුඛං පටිබුජ්ඣති , න පාපකං සුපිනං පස්සති, මනුස්සානං පියො හොති, අමනුස්සානං පියො හොති, දෙවතා රක්ඛන්ති, නාස්ස අග්ගි වා විසං වා සත්ථං වා කමති, තුවටං චිත්තං සමාධියති, මුඛවණ්ණො විප්පසීදති, අසම්මූළ්හො කාලං කරොති, උත්තරි අප්පටිවිජ්ඣන්තො බ්රහ්මලොකූපගො හොති. මෙත්තාය, භික්ඛවෙ, චෙතොවිමුත්තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්ථුකතාය අනුට්ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්ධාය ඉමෙ එකාදසානිසංසා පාටිකඞ්ඛා’’ති. පඤ්චමං.

6. අට්ඨකනාගරසුත්තං

16. එකං සමයං ආයස්මා ආනන්දො වෙසාලියං විහරති බෙලුවගාමකෙ [වෙළුවගාමකෙ (ස්යා. කං. ක.)]. තෙන ඛො පන සමයෙන දසමො ගහපති අට්ඨකනාගරො පාටලිපුත්තං අනුප්පත්තො හොති කෙනචිදෙව කරණීයෙන.

අථ ඛො දසමො ගහපති අට්ඨකනාගරො යෙන කුක්කුටාරාමො යෙන අඤ්ඤතරො භික්ඛු තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං භික්ඛුං එතදවොච – ‘‘කහං නු ඛො, භන්තෙ, ආයස්මා ආනන්දො එතරහි විහරති? දස්සනකාමා හි මයං, භන්තෙ, ආයස්මන්තං ආනන්ද’’න්ති. ‘‘එසො, ගහපති, ආයස්මා ආනන්දො වෙසාලියං විහරති බෙලුවගාමකෙ’’ති.

අථ ඛො දසමො ගහපති අට්ඨකනාගරො පාටලිපුත්තෙ තං කරණීයං තීරෙත්වා යෙන වෙසාලී බෙලුවගාමකො යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො දසමො ගහපති අට්ඨකනාගරො ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘අත්ථි නු ඛො, භන්තෙ ආනන්ද, තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන එකධම්මො සම්මදක්ඛාතො, යත්ථ භික්ඛුනො අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො අවිමුත්තං වා චිත්තං විමුච්චති, අපරික්ඛීණා වා ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාතී’’ති? ‘‘අත්ථි ඛො, ගහපති, තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන එකධම්මො සම්මදක්ඛාතො, යත්ථ භික්ඛුනො අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො අවිමුත්තං වා චිත්තං විමුච්චති, අපරික්ඛීණා වා ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාතී’’ති.

‘‘කතමො පන, භන්තෙ ආනන්ද, තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන එකධම්මො සම්මදක්ඛාතො, යත්ථ භික්ඛුනො අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො අවිමුත්තං වා චිත්තං විමුච්චති, අපරික්ඛීණා වා ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාතී’’ති? ‘‘ඉධ, ගහපති, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘ඉදම්පි ඛො පඨමං ඣානං අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං’. ‘යං ඛො පන කිඤ්චි අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං, තදනිච්චං නිරොධධම්ම’න්ති පජානාති. සො තත්ථ ඨිතො ආසවානං ඛයං පාපුණාති; නො චෙ ආසවානං ඛයං පාපුණාති, තෙනෙව ධම්මරාගෙන තාය ධම්මනන්දියා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ගහපති, තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන එකධම්මො සම්මදක්ඛාතො, යත්ථ භික්ඛුනො අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො අවිමුත්තං වා චිත්තං විමුච්චති, අපරික්ඛීණා වා ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං…පෙ… තතියං ඣානං…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘ඉදම්පි ඛො චතුත්ථං ඣානං අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං’. ‘යං ඛො පන කිඤ්චි අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං තදනිච්චං නිරොධධම්ම’න්ති පජානාති. සො තත්ථ ඨිතො ආසවානං ඛයං පාපුණාති; නො චෙ ආසවානං ඛයං පාපුණාති, තෙනෙව ධම්මරාගෙන තාය ධම්මනන්දියා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ගහපති, තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන එකධම්මො සම්මදක්ඛාතො, යත්ථ භික්ඛුනො අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො අවිමුත්තං වා චිත්තං විමුච්චති අපරික්ඛීණා වා ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, භික්ඛු මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘අයම්පි ඛො මෙත්තා චෙතොවිමුත්ති අභිසඞ්ඛතා අභිසඤ්චෙතයිතා’. ‘යං ඛො පන කිඤ්චි අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං තදනිච්චං නිරොධධම්ම’න්ති පජානාති. සො තත්ථ ඨිතො ආසවානං ඛයං පාපුණාති; නො චෙ ආසවානං ඛයං පාපුණාති, තෙනෙව ධම්මරාගෙන තාය ධම්මනන්දියා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ගහපති, තෙන භගවතා ජානතා…පෙ. … අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, භික්ඛු කරුණාසහගතෙන චෙතසා…පෙ… මුදිතාසහගතෙන චෙතසා…පෙ… උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්ථං. ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘අයම්පි ඛො උපෙක්ඛාචෙතොවිමුත්ති අභිසඞ්ඛතා අභිසඤ්චෙතයිතා’. ‘යං ඛො පන කිඤ්චි අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං තදනිච්චං නිරොධධම්ම’න්ති පජානාති. සො තත්ථ ඨිතො ආසවානං ඛයං පාපුණාති; නො චෙ ආසවානං ඛයං පාපුණාති, තෙනෙව ධම්මරාගෙන තාය ධම්මනන්දියා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො , ගහපති, තෙන භගවතා ජානතා…පෙ… අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, භික්ඛු සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘අයම්පි ඛො ආකාසානඤ්චායතනසමාපත්ති අභිසඞ්ඛතා අභිසඤ්චෙතයිතා’. ‘යං ඛො පන කිඤ්චි අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං තදනිච්චං නිරොධධම්ම’න්ති පජානාති. සො තත්ථ ඨිතො ආසවානං ඛයං පාපුණාති; නො චෙ ආසවානං ඛයං පාපුණාති, තෙනෙව ධම්මරාගෙන තාය ධම්මනන්දියා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ගහපති, තෙන භගවතා ජානතා…පෙ… අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, භික්ඛු සබ්බසො ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණ’න්ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති…පෙ… සබ්බසො විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉති පටිසඤ්චික්ඛති – ‘අයම්පි ඛො ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසමාපත්ති අභිසඞ්ඛතා අභිසඤ්චෙතයිතා’. ‘යං ඛො පන කිඤ්චි අභිසඞ්ඛතං අභිසඤ්චෙතයිතං තදනිච්චං නිරොධධම්ම’න්ති පජානාති. සො තත්ථ ඨිතො ආසවානං ඛයං පාපුණාති; නො චෙ ආසවානං ඛයං පාපුණාති, තෙනෙව ධම්මරාගෙන තාය ධම්මනන්දියා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ගහපති, තෙන භගවතා ජානතා…පෙ… අනනුප්පත්තං වා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාතී’’ති.

එවං වුත්තෙ දසමො ගහපති අට්ඨකනාගරො ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘සෙය්යථාපි, භන්තෙ ආනන්ද, පුරිසො එකං නිධිමුඛං ගවෙසන්තො සකිදෙව [සබ්බත්ථපි එවමෙව දිස්සති] එකාදස නිධිමුඛානි අධිගච්ඡෙය්ය; එවමෙවං ඛො අහං, භන්තෙ, එකං අමතද්වාරං ගවෙසන්තො සකිදෙව එකාදස අමතද්වාරානි [එකාදසන්නං අමතද්වාරානං (සබ්බත්ථ) ම. නි. 2.21 පස්සිතබ්බං] අලත්ථං සෙවනාය [සවනාය (ස්යා.) සී. පී. මජ්ඣිමපණ්ණාසකදුතියසුත්තෙපි, භාවනාය (ම. නි. 2.21)]. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, පුරිසස්ස අගාරං එකාදස ද්වාරං. සො තස්මිං අගාරෙ ආදිත්තෙ එකමෙකෙනපි ද්වාරෙන සක්කුණෙය්ය අත්තානං සොත්ථිං කාතුං; එවමෙවං ඛො අහං, භන්තෙ, ඉමෙසං එකාදසන්නං අමතද්වාරානං එකමෙකෙනපි අමතද්වාරෙන සක්කුණිස්සාමි අත්තානං සොත්ථිං කාතුං. ඉමෙ හි නාම, භන්තෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා ආචරියස්ස ආචරියධනං පරියෙසිස්සන්ති. කිං [කිමඞ්ගං (ම. නි. 2.21)] පනාහං ආයස්මතො ආනන්දස්ස පූජං න කරිස්සාමී’’ති!

අථ ඛො දසමො ගහපති අට්ඨකනාගරො වෙසාලිකඤ්ච පාටලිපුත්තකඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතාපෙත්වා පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙසි සම්පවාරෙසි. එකමෙකඤ්ච භික්ඛුං පච්චෙකං දුස්සයුගෙන අච්ඡාදෙසි, ආයස්මන්තඤ්ච ආනන්දං තිචීවරෙන. ආයස්මතො ආනන්දස්ස පඤ්චසතං විහාරං කාරාපෙසීති. ඡට්ඨං.

7. ගොපාලසුත්තං

17. ‘‘එකාදසහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො ගොපාලකො අභබ්බො ගොගණං පරිහරිතුං ඵාතිං කාතුං [ඵාතිකත්තුං (සී.), ඵාතිකාතුං (ස්යා. පී.)]. කතමෙහි එකාදසහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, ගොපාලකො න රූපඤ්ඤූ හොති, න ලක්ඛණකුසලො හොති, න ආසාටිකං හාරෙතා [සාටෙතා (සී. ස්යා. පී.)] හොති, න වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති, න ධූමං කත්තා හොති, න තිත්ථං ජානාති, න පීතං ජානාති, න වීථිං ජානාති, න ගොචරකුසලො හොති, අනවසෙසදොහී ච හොති, යෙ තෙ උසභා ගොපිතරො ගොපරිණායකා තෙ න අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති . ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, එකාදසහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො ගොපාලකො අභබ්බො ගොගණං පරිහරිතුං ඵාතිං කාතුං.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, එකාදසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අභබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිතුං. කතමෙහි එකාදසහි? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු න රූපඤ්ඤූ හොති, න ලක්ඛණකුසලො හොති, න ආසාටිකං හාරෙතා හොති, න වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති, න ධූමං කත්තා හොති, න තිත්ථං ජානාති, න පීතං ජානාති, න වීථිං ජානාති, න ගොචරකුසලො හොති, අනවසෙසදොහී ච හොති, යෙ තෙ භික්ඛූ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා තෙ න අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න රූපඤ්ඤූ හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යං කිඤ්චි රූපං ( ) [(සබ්බං රූපං) ම. නි. 1.347 ( ) කත්ථචි දිස්සති] ‘චත්තාරි මහාභූතානි, චතුන්නඤ්ච මහාභූතානං උපාදායරූප’න්ති යථාභූතං නප්පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න රූපඤ්ඤූ හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ලක්ඛණකුසලො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ‘කම්මලක්ඛණො බාලො, කම්මලක්ඛණො පණ්ඩිතො’ති යථාභූතං නප්පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ලක්ඛණකුසලො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ආසාටිකං හාරෙතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නං කාමවිතක්කං අධිවාසෙති නප්පජහති න විනොදෙති න බ්යන්තීකරොති න අනභාවං ගමෙති, උප්පන්නං බ්යාපාදවිතක්කං… උප්පන්නං විහිංසාවිතක්කං… උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ අධිවාසෙති නප්පජහති න විනොදෙති න බ්යන්තීකරොති න අනභාවං ගමෙති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ආසාටිකං හාරෙතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා නිමිත්තග්ගාහී හොති අනුබ්යඤ්ජනග්ගාහී; යත්වාධිකරණමෙනං චක්ඛුන්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය න පටිපජ්ජති; න රක්ඛති චක්ඛුන්ද්රියං, චක්ඛුන්ද්රියෙ සංවරං නාපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා… ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා… ජිව්හාය රසං සායිත්වා… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය නිමිත්තග්ගාහී හොති අනුබ්යඤ්ජනග්ගාහී; යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය න පටිපජ්ජති; න රක්ඛති මනින්ද්රියං, මනින්ද්රියෙ සංවරං නාපජ්ජති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ධූමං කත්තා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න [ම. නි. 1.346-347 පන අයං නකාරො ධම්මන්තිපදස්ස අනන්තරං දිස්සති] යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරෙන පරෙසං දෙසෙතා හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ධූමං කත්තා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න තිත්ථං ජානාති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ බහුස්සුතා ආගතාගමා ධම්මධරා විනයධරා මාතිකාධරා, තෙ කාලෙන කාලං උපසඞ්කමිත්වා න පරිපුච්ඡති න පරිපඤ්හති – ‘ඉදං, භන්තෙ, කථං, ඉමස්ස කො අත්ථො’ති? තස්ස තෙ ආයස්මන්තො අවිවටඤ්චෙව න විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච න උත්තානීකරොන්ති, අනෙකවිහිතෙසු ච කඞ්ඛාඨානියෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛං න පටිවිනොදෙන්ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න තිත්ථං ජානාති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න පීතං ජානාති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ දෙසියමානෙ න ලභති අත්ථවෙදං, න ලභති ධම්මවෙදං , න ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න පීතං ජානාති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න වීථිං ජානාති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං යථාභූතං නප්පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න වීථිං ජානාති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ගොචරකුසලො හොති? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ යථාභූතං නප්පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න ගොචරකුසලො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අනවසෙසදොහී හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුං සද්ධා ගහපතිකා අභිහට්ඨුං පවාරෙන්ති චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙහි. තත්ර භික්ඛු මත්තං න ජානාති පටිග්ගහණාය. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අනවසෙසදොහී හොති.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා, තෙ න අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා, තෙසු න මෙත්තං කායකම්මං පච්චුපට්ඨාපෙති ආවි චෙව රහො ච, න මෙත්තං වචීකම්මං… න මෙත්තං මනොකම්මං පච්චුපට්ඨාපෙති ආවි චෙව රහො ච. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා, න තෙ අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, එකාදසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අභබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිතුං.

‘‘එකාදසහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො ගොපාලකො භබ්බො ගොගණං පරිහරිතුං ඵාතිං කාතුං. කතමෙහි එකාදසහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, ගොපාලකො රූපඤ්ඤූ හොති, ලක්ඛණකුසලො හොති, ආසාටිකං හාරෙතා හොති, වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති, ධූමං කත්තා හොති, තිත්ථං ජානාති, පීතං ජානාති, වීථිං ජානාති, ගොචරකුසලො හොති, සාවසෙසදොහී ච හොති, යෙ තෙ උසභා ගොපිතරො ගොපරිණායකා තෙ අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, එකාදසහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො ගොපාලකො භබ්බො ගොගණං පරිහරිතුං ඵාතිං කාතුං.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, එකාදසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු භබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිතුං. කතමෙහි එකාදසහි? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු රූපඤ්ඤූ හොති, ලක්ඛණකුසලො හොති, ආසාටිකං හාරෙතා හොති, වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති, ධූමං කත්තා හොති, තිත්ථං ජානාති, පීතං ජානාති, වීථිං ජානාති, ගොචරකුසලො හොති, සාවසෙසදොහී ච හොති, යෙ තෙ භික්ඛූ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා තෙ අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු රූපඤ්ඤූ හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යං කිඤ්චි රූපං ‘චත්තාරි මහාභූතානි, චතුන්නඤ්ච මහාභූතානං උපාදායරූප’න්ති යථාභූතං පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු රූපඤ්ඤූ හොති.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, භික්ඛු ලක්ඛණකුසලො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ‘කම්මලක්ඛණො බාලො, කම්මලක්ඛණො පණ්ඩිතො’ති යථාභූතං පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ලක්ඛණකුසලො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආසාටිකං හාරෙතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නං කාමවිතක්කං නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති, උප්පන්නං බ්යාපාදවිතක්කං… උප්පන්නං විහිංසාවිතක්කං… උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආසාටිකං හාරෙතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී; යත්වාධිකරණමෙනං චක්ඛුන්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති චක්ඛුන්ද්රියං, චක්ඛුන්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා… ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා… ජිව්හාය රසං සායිත්වා… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී; යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති මනින්ද්රියං, මනින්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු වණං පටිච්ඡාදෙතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ධූමං කත්තා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරෙන පරෙසං දෙසෙතා හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ධූමං කත්තා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තිත්ථං ජානාති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ බහුස්සුතා ආගතාගමා ධම්මධරා විනයධරා මාතිකාධරා, තෙ කාලෙන කාලං උපසඞ්කමිත්වා පරිපුච්ඡති පරිපඤ්හති – ‘ඉදං, භන්තෙ, කථං, ඉමස්ස කො අත්ථො’ති? තස්ස තෙ ආයස්මන්තො අවිවටඤ්චෙව විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච උත්තානීකරොන්ති, අනෙකවිහිතෙසු ච කඞ්ඛාඨානියෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛං පටිවිනොදෙන්ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තිත්ථං ජානාති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පීතං ජානාති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ දෙසියමානෙ ලභති අත්ථවෙදං, ලභති ධම්මවෙදං, ලභති ධම්මූපසංහිතං පාමොජ්ජං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පීතං ජානාති.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, භික්ඛු වීථිං ජානාති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං යථාභූතං පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු වීථිං ජානාති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ගොචරකුසලො හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ යථාභූතං පජානාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ගොචරකුසලො හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සාවසෙසදොහී හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුං සද්ධා ගහපතිකා අභිහට්ඨුං පවාරෙන්ති චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙහි. තත්ර භික්ඛු මත්තං ජානාති පටිග්ගහණාය. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සාවසෙසදොහී හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා, තෙ අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා, තෙසු මෙත්තං කායකම්මං පච්චුපට්ඨාපෙති ආවි චෙව රහො ච, මෙත්තං වචීකම්මං… මෙත්තං මනොකම්මං පච්චුපට්ඨාපෙති ආවි චෙව රහො ච. එවං ඛො , භික්ඛවෙ, භික්ඛු යෙ තෙ භික්ඛූ ථෙරා රත්තඤ්ඤූ චිරපබ්බජිතා සඞ්ඝපිතරො සඞ්ඝපරිණායකා, තෙ අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොති.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, එකාදසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු භබ්බො ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිතු’’න්ති. සත්තමං.

8. පඨමසමාධිසුත්තං

18. [අ. නි. 10.6] අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං –

‘‘සියා නු ඛො, භන්තෙ, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස, යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘සියා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ. … යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති.

‘‘යථා කථං පන, භන්තෙ, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංසඤ්ඤී හොති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං, යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බාන’න්ති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස, යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති. අට්ඨමං.

9. දුතියසමාධිසුත්තං

19. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘සියා නු ඛො භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස, යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති? ‘‘භගවංමූලකා නො, භන්තෙ, ධම්මා භගවංනෙත්තිකා භගවංපටිසරණා. සාධු වත, භන්තෙ, භගවන්තංයෙව පටිභාතු එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථො. භගවතො සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති.

‘‘තෙන හි, භික්ඛවෙ, සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘සියා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති.

‘‘යථා කථං පන, භන්තෙ, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංසඤ්ඤී හොති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං, යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බාන’න්ති . එවං ඛො, භික්ඛවෙ, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ. … යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති. නවමං.

10. තතියසමාධිසුත්තං

20. [අ. නි. 10.7] අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදිංසු. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොචුං –

‘‘සියා නු ඛො, ආවුසො සාරිපුත්ත, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති? ‘‘සියා, ආවුසො, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති.

‘‘යථා කථං පන, ආවුසො සාරිපුත්ත, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘ඉධ , ආවුසො, භික්ඛු එවංසඤ්ඤී හොති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං, යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බාන’න්ති. එවං ඛො, ආවුසො, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති. දසමං.

11. චතුත්ථසමාධිසුත්තං

21. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘සියා නු ඛො, ආවුසො, භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස, න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස, යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘දූරතොපි ඛො මයං, ආවුසො, ආගච්ඡෙය්යාම ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස සන්තිකෙ එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථමඤ්ඤාතුං. සාධු වතායස්මන්තංයෙව සාරිපුත්තං පටිභාතු එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථො. ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති.

‘‘තෙනහාවුසො, සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘සියා, ආවුසො භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති.

‘‘යථා කථං පනාවුසො, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස…පෙ… යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති?

‘‘ඉධ, ආවුසො, භික්ඛු එවංසඤ්ඤී හොති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං, යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බාන’න්ති. එවං ඛො, ආවුසො, සියා භික්ඛුනො තථාරූපො සමාධිපටිලාභො යථා නෙව පථවියං පථවිසඤ්ඤී අස්ස, න ආපස්මිං ආපොසඤ්ඤී අස්ස, න තෙජස්මිං තෙජොසඤ්ඤී අස්ස, න වායස්මිං වායොසඤ්ඤී අස්ස, න ආකාසානඤ්චායතනෙ ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනෙ විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනෙ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනෙ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසඤ්ඤී අස්ස, න ඉධලොකෙ ඉධලොකසඤ්ඤී අස්ස , න පරලොකෙ පරලොකසඤ්ඤී අස්ස, යම්පිදං දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා තත්රාපි න සඤ්ඤී අස්ස; සඤ්ඤී ච පන අස්සා’’ති. එකාදසමං.

අනුස්සතිවග්ගො දුතියො.

තස්සුද්දානං –

ද්වෙ වුත්තා මහානාමෙන, නන්දියෙන සුභූතිනා;

මෙත්තා අට්ඨකො ගොපාලො, චත්තාරො ච සමාධිනාති.