📜

4. උපාලිවග්ගො

1. උපාලිසුත්තවණ්ණනා

31. චතුත්ථස්ස පඨමෙ අත්ථවසෙති වුද්ධිවිසෙසෙ, සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තිහෙතු අධිගමනීයෙ හිතවිසෙසෙති අත්ථො. අත්ථොයෙව වා අත්ථවසො, දස අත්ථෙ දස කාරණානීති වුත්තං හොති. අථ වා අත්ථො ඵලං තදධීනවුත්තිතාය වසො එතස්සාති අත්ථවසො, හෙතූති එවම්පෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. ‘‘යෙ මම සොතබ්බං සද්දහාතබ්බං මඤ්ඤිස්සන්ති, තෙසං තං අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති වුත්තත්තා ‘‘යො ච තථාගතස්ස වචනං සම්පටිච්ඡති, තස්ස තං දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය සංවත්තතී’’ති වුත්තං. අසම්පටිච්ඡනෙ ආදීනවන්ති භද්දාලිසුත්තෙ විය අසම්පටිච්ඡනෙ ආදීනවං දස්සෙත්වා. සුඛවිහාරාභාවෙ සහජීවමානස්ස අභාවතො සහජීවිතාපි සුඛවිහාරොව වුත්තො. සුඛවිහාරො නාම චතුන්නං ඉරියාපථවිහාරානං ඵාසුතා.

මඞ්කුතන්ති නිත්තෙජතං. ධම්මෙනාතිආදීසු ධම්මොති භූතං වත්ථු. විනයොති චොදනා චෙව සාරණා ච. සත්ථුසාසනන්ති ඤත්තිසම්පදා චෙව අනුස්සාවනසම්පදා ච.

පියසීලානන්ති සික්ඛාකාමානං. තෙසඤ්හි සීලං පියං හොති. තෙනෙවාහ ‘‘සික්ඛාත්තයපාරිපූරියා ඝටමානා’’ති. සන්දිද්ධමනාති සංසයං ආපජ්ජමනා . උබ්බළ්හා හොන්තීති පීළිතා හොන්ති. සඞ්ඝකම්මානීති සතිපි උපොසථපවාරණානං සඞ්ඝකම්මභාවෙ ගොබලීබද්දඤායෙන උපොසථං පවාරණඤ්ච ඨපෙත්වා උපසම්පදාදිසෙසසඞ්ඝකම්මානං ගහණං වෙදිතබ්බං. සමග්ගානං භාවො සාමග්ගී.

‘‘නාහං, චුන්ද, දිට්ඨධම්මිකානංයෙව ආසවානං සංවරාය ධම්මං දෙසෙමී’’ති (දී. නි. 3.182) එත්ථ විවාදමූලභූතා කිලෙසා ආසවාති ආගතා.

‘‘යෙන දෙවූපපත්යස්ස, ගන්ධබ්බො වා විහඞ්ගමො;

යක්ඛත්තං යෙන ගච්ඡෙය්යං, මනුස්සත්තඤ්ච අබ්බජෙ;

තෙ මය්හං ආසවා ඛීණා, විද්ධස්තා විනළීකතා’’ති. (අ. නි. 4.36) –

එත්ථ තෙභූමකං කම්මං අවසෙසා ච අකුසලා ධම්මා. ඉධ පන පරූපවාදවිප්පටිසාරවධබන්ධාදයො චෙව අපායදුක්ඛභූතා ච නානප්පකාරා උපද්දවා ආසවාති ආහ ‘‘අසංවරෙ ඨිතෙන තස්මිංයෙව අත්තභාවෙ පත්තබ්බා’’තිආදි. යදි හි භගවා සික්ඛාපදං න ච පඤ්ඤපෙය්ය, තතො අසද්ධම්මප්පටිසෙවනඅදින්නාදානපාණාතිපාතාදිහෙතු යෙ උප්පජ්ජෙය්යුං පරූපවාදාදයො දිට්ඨධම්මිකා නානප්පකාරා අනත්ථා, යෙ ච තන්නිමිත්තමෙව නිරයාදීසු නිබ්බත්තස්ස පඤ්චවිධබන්ධනකම්මකාරණාදිවසෙන මහාදුක්ඛානුභවනප්පකාරා අනත්ථා, තෙ සන්ධාය ඉදං වුත්තං ‘‘දිට්ඨධම්මිකානං ආසවානං සංවරාය සම්පරායිකානං ආසවානං පටිඝාතායා’’ති. දිට්ඨධම්මො වුච්චති පච්චක්ඛො අත්තභාවො, තත්ථ භවා දිට්ඨධම්මිකා. තෙන වුත්තං ‘‘තස්මිංයෙව අත්තභාවෙ පත්තබ්බා’’ති. සම්මුඛා ගරහනං අකිත්ති, පරම්මුඛා ගරහනං අයසො. අථ වා සම්මුඛා පරම්මුඛා ගරහනං අකිත්ති, පරිවාරහානි අයසොති වෙදිතබ්බං. ආගමනමග්ගථකනායාති ආගමනද්වාරපිදහනත්ථාය. සම්පරෙතබ්බතො පෙච්ච ගන්තබ්බතො සම්පරායො, පරලොකොති ආහ ‘‘සම්පරායෙ නරකාදීසූ’’ති.

මෙථුනාදීනි රජ්ජනට්ඨානානි. පාණාතිපාතාදීනි දුස්සනට්ඨානානි.

සංවරවිනයොති සීලසංවරො, සතිසංවරො, ඤාණසංවරො, ඛන්තිසංවරො, වීරියසංවරොති පඤ්චවිධො සංවරො. යථාසකං සංවරිතබ්බානං විනෙතබ්බානඤ්ච කායදුච්චරිතාදීනං සංවරණතො සංවරො, විනයනතො විනයොති වුච්චති . පහානවිනයොති තදඞ්ගප්පහානං වික්ඛම්භනප්පහානං, සමුච්ඡෙදප්පහානං, පටිපස්සද්ධිප්පහානං, නිස්සරණප්පහානන්ති පඤ්චවිධං පහානං යස්මා චාගට්ඨෙන පහානං, විනයට්ඨෙන විනයො, තස්මා ‘‘පහානවිනයො’’ති වුච්චති. සමථවිනයොති සත්ත අධිකරණසමථා. පඤ්ඤත්තිවිනයොති සික්ඛාපදමෙව. සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තියා හි විජ්ජමානාය එව සික්ඛාපදසම්භවතො පඤ්ඤත්තිවිනයොපි සික්ඛාපදපඤ්ඤත්තියා අනුග්ගහිතො හොති. සෙසමෙත්ථ වුත්තත්ථමෙව.

උපාලිසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

උපාලිවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.