📜

(12) 2. පච්චොරොහණිවග්ගො

1-4. පඨමඅධම්මසුත්තාදිවණ්ණනා

113-6. දුතියස්ස පඨමදුතියානි උත්තානත්ථානි. තතියෙ ජානං ජානාතීති සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණෙන ජානිතබ්බං සබ්බං ජානාති එව. න හි පදෙසඤාණෙ ඨිතො ජානිතබ්බං සබ්බං ජානාති. උක්කට්ඨනිද්දෙසෙන හි අවිසෙසග්ගහණෙන ච ‘‘ජාන’’න්ති ඉමිනා නිරවසෙසං ඤෙය්යජාතං පරිග්ගය්හතීති තබ්බිසයාය ජානනකිරියාය සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණමෙව කරණං භවිතුං යුත්තං, පකරණවසෙන ‘‘භගවා’’ති සද්දන්තරසන්නිධානෙන ච අයමත්ථො විභාවෙතබ්බො. පස්සිතබ්බමෙව පස්සතීති දිබ්බචක්ඛුපඤ්ඤාචක්ඛුධම්මචක්ඛුබුද්ධචක්ඛුසමන්තචක්ඛුසඞ්ඛාතෙහි ඤාණචක්ඛූහි පස්සිතබ්බං පස්සති එව. අථ වා ජානං ජානාතීති යථා අඤ්ඤෙ සවිපල්ලාසා කාමරූපපරිඤ්ඤාවාදිනො ජානන්තාපි විපල්ලාසවසෙන ජානන්ති, න එවං භගවා. භගවා පන පහීනවිපල්ලාසත්තා ජානන්තො ජානාති එව, දිට්ඨිදස්සනස්ස අභාවා පස්සන්තො පස්සතියෙවාති අත්ථො. චක්ඛු විය භූතොති දස්සනපරිණායකට්ඨෙන චක්ඛු විය භූතො. යථා හි චක්ඛු සත්තානං දස්සනත්ථං පරිණෙති සාධෙති, එවං ලොකස්ස යාථාවදස්සනසාධනතොපි දස්සනකිච්චපරිණායකට්ඨෙන චක්ඛු විය භූතො, පඤ්ඤාචක්ඛුමයත්තා වා සයම්භුඤාණෙන පඤ්ඤාචක්ඛුං භූතො පත්තොති වා චක්ඛුභූතො.

ඤාණසභාවොති විදිතකරණට්ඨෙන ඤාණසභාවො. අවිපරීතසභාවට්ඨෙන පරියත්තිධම්මප්පවත්තනතො වා හදයෙන චින්තෙත්වා වාචාය නිච්ඡාරිතධම්මමයොති ධම්මභූතො. තෙනාහ ‘‘ධම්මසභාවො’’ති. ධම්මා වා බොධිපක්ඛියා තෙහි උප්පන්නත්තා ලොකස්ස ච තදුප්පාදනතො, අනඤ්ඤසාධාරණං වා ධම්මං පත්තො අධිගතොති ධම්මභූතො. සෙට්ඨට්ඨෙන බ්රහ්මභූතොති ආහ ‘‘සෙට්ඨසභාවො’’ති. අථ වා බ්රහ්මා වුච්චති මග්ගො, තෙන උප්පන්නත්තා ලොකස්ස ච තදුප්පාදනතො, තඤ්ච සයම්භුඤාණෙන පත්තොති බ්රහ්මභූතො. චතුසච්චධම්මං වදතීති වත්තා. චිරං සච්චප්පටිවෙධං පවත්තෙන්තො වදතීති පවත්තා. අත්ථං නීහරිත්වාති දුක්ඛාදිඅත්ථං තත්ථාපි පීළනාදිඅත්ථං උද්ධරිත්වා. පරමත්ථං වා නිබ්බානං පාපයිතා නින්නෙතා. අමතාධිගමපටිපත්තිදෙසනාය අමතසච්ඡිකිරියං සත්තෙසු උප්පාදෙන්තො අමතං දදාතීති අමතස්ස දාතා. බොධිපක්ඛියධම්මානං තදායත්තභාවතො ධම්මසාමී. චතුත්ථෙ නත්ථි වත්තබ්බං.

පඨමඅධම්මසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5-42. සඞ්ගාරවසුත්තාදිවණ්ණනා

117-154. පඤ්චමෙ අප්පකාති ථොකා, න බහූ. අථායං ඉතරා පජාති යා පනායං අවසෙසා පජා සක්කායදිට්ඨිතීරමෙව අනුධාවති, අයමෙව බහුතරාති අත්ථො. සම්මදක්ඛාතෙති සම්මා අක්ඛාතෙ සුකථිතෙ. ධම්මෙති තව දෙසනාධම්මෙ. ධම්මානුවත්තිනොති තං ධම්මං සුත්වා තදනුච්ඡවිකං පටිපදං පූරෙත්වා මග්ගඵලසච්ඡිකරණෙන ධම්මානුවත්තිනො. මච්චුනො ඨානභූතන්ති කිලෙසමාරසඞ්ඛාතස්ස මච්චුනො නිවාසට්ඨානභූතං. සුදුත්තරං තරිත්වා පාරමෙස්සන්තීති යෙ ජනා ධම්මානුවත්තිනො, තෙ එතං සුදුත්තරං දුරතික්කමං මාරධෙය්යං තරිත්වා අතික්කමිත්වා නිබ්බානපාරං ගමිස්සන්ති.

කණ්හං ධම්මං විප්පහායාති කායදුච්චරිතාදිභෙදං අකුසලං ධම්මං ජහිත්වා. සුක්කං භාවෙථාති පණ්ඩිතො භික්ඛු අභිනික්ඛමනතො පට්ඨාය යාව අරහත්තමග්ගා කායසුචරිතාදිභෙදං සුක්කං ධම්මං භාවෙය්ය. ඔකා අනොකමාගම්මාති ඔකං වුච්චති ආලයො, අනොකං වුච්චති අනාලයො. ආලයතො නික්ඛමිත්වා අනාලයසඞ්ඛාතං නිබ්බානං පටිච්ච ආරබ්භ.

තත්රාභිරතිමිච්ඡෙය්යාති යස්මිං අනාලයසඞ්ඛාතෙ විවෙකෙ නිබ්බානෙ ඉමෙහි සත්තෙහි දුරභිරමං, තත්රාභිරතිමිච්ඡෙය්ය. දුවිධෙපි කාමෙති වත්ථුකාමකිලෙසකාමෙ. චිත්තක්ලෙසෙහීති පඤ්චහි නීවරණෙහි අත්තානං පරියොදපෙය්ය වොදාපෙය්ය, පරිසොධෙය්යාති අත්ථො.

සම්බොධියඞ්ගෙසූති සම්බොජ්ඣඞ්ගෙසු. සම්මා චිත්තං සුභාවිතන්ති සම්මා හෙතුනා නයෙන චිත්තං සුට්ඨු භාවිතං වඩ්ඪිතං. ජුතිමන්තොති ආනුභාවවන්තො, අරහත්තමග්ගඤාණජුතියා ඛන්ධාදිභෙදෙ ධම්මෙ ජොතෙත්වා ඨිතාති අත්ථො. තෙ ලොකෙ පරිනිබ්බුතාති තෙ ඉමස්මිං ඛන්ධාදිලොකෙ පරිනිබ්බුතා නාම අරහත්තප්පත්තිතො පට්ඨාය කිලෙසවට්ටස්ස ඛෙපිතත්තා සඋපාදිසෙසෙන, චරිමචිත්තනිරොධෙන ඛන්ධවට්ටස්ස ඛෙපිතත්තා අනුපාදිසෙසෙන චාති ද්වීහි පරිනිබ්බානෙහි පරිනිබ්බුතා, අනුපාදානො විය පදීපො අපණ්ණත්තිකභාවං ගතාති අත්ථො.

ඉතො පරං යාව තතියො පණ්ණාසකො, තාව උත්තානත්ථමෙව.

සඞ්ගාරවසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

තතියපණ්ණාසකං නිට්ඨිතං.

4. චතුත්ථපණ්ණාසකං

155-166. චතුත්ථස්ස පඨමවග්ගො උත්තානත්ථොයෙව.

1-44. බ්රාහ්මණපච්චොරොහණීසුත්තාදිවණ්ණනා

167-210. දුතියෙ ච පඨමාදීනි උත්තානත්ථානි. දසමෙ පච්ඡාභූමිවාසිනොති පච්චන්තදෙසවාසිනො. සෙවාලමාලිකාති පාතොව උදකං ඔරොහිත්වා සෙවාලඤ්චෙව උප්පලාදීනි ච ගහෙත්වා අත්තනො උදකසුද්ධිකභාවජානනත්ථඤ්චෙව ‘‘ලොකස්ස ච උදකෙන සුද්ධි හොතී’’ති ඉමස්ස අත්ථස්ස ජානනත්ථඤ්ච මාලං කත්වා පිලන්ධනකා. උදකොරොහකාති පාතො මජ්ඣන්හෙ සායන්හෙ ච උදකඔරොහණකා. තෙනාහ ‘‘සායතතියකං උදකොරොහණානුයොගමනුයුත්තා’’ති. එකාදසමාදීනි උත්තානත්ථානි. චතුත්ථෙ පණ්ණාසකෙ නත්ථි වත්තබ්බං.

බ්රාහ්මණපච්චොරොහණීසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

චතුත්ථපණ්ණාසකං නිට්ඨිතං.