📜

4. දානවග්ගො

1-4. පඨමදානසුත්තාදිවණ්ණනා

31-34. චතුත්ථස්ස පඨමෙ ආසජ්ජාති යස්ස දෙති, තස්ස ආගමනහෙතු තෙන සමාගමනිමිත්තං. භයාති භයහෙතු. නනු භයං නාම ලද්ධකාමතාරාගාදයො විය චෙතනාය අවිසුද්ධිකරං, තං කස්මා ඉධ ගහිතන්ති? නයිදං තාදිසං වොහාරභයාදිං සන්ධාය වුත්තන්ති දස්සෙතුං ‘‘අයං අදායකො අකාරකො’’තිආදි වුත්තං. අදාසි මෙති යං පුබ්බෙ කතං උපකාරං චින්තෙත්වා දීයති, තං සන්ධාය වුත්තං. දස්සති මෙති පච්චුපකාරාසීසාය යං දීයති, තං සන්ධාය වදති. සාහු දානන්ති දානං නාමෙතං පණ්ඩිතපඤ්ඤත්තන්ති සාධුසමාචාරෙ ඨත්වා දෙති. අලඞ්කාරත්ථන්ති උපසොභනත්ථං. දානඤ්හි දත්වා තං පච්චවෙක්ඛන්තස්ස පාමොජ්ජපීතිසොමනස්සාදයො උප්පජ්ජන්ති, ලොභදොසඉස්සාමච්ඡෙරාදයොපි විදූරී භවන්ති. ඉදානි දානං අනුකූලධම්මපරිබ්රූහනෙන පච්චනීකධම්මවිදූරීකරණෙන ච භාවනාචිත්තස්ස උපසොභනාය ච පරික්ඛාරාය ච හොතීති ‘‘අලඞ්කාරත්ථඤ්චෙව පරික්ඛාරත්ථඤ්ච දෙතී’’ති වුත්තං. තෙනාහ ‘‘දානඤ්හි චිත්තං මුදුං කරොතී’’තිආදි. මුදුචිත්තො හොති ලද්ධා දායකෙ ‘‘ඉමිනා මය්හං සඞ්ගහො කතො’’ති, දාතාපි ලද්ධරි. තෙන වුත්තං ‘‘උභින්නම්පි චිත්තං මුදුං කරොතී’’ති.

අදන්තදමනන්ති අදන්තා අනස්සවාපිස්ස දානෙන දන්තා අස්සවා හොන්ති, වසෙ වත්තන්ති. අදානං දන්තදූසකන්ති අදානං පුබ්බෙ දන්තානං අස්සවානම්පි විඝාතුප්පාදනෙන චිත්තං දූසෙති. උන්නමන්ති දායකා පියංවදා ච පරෙසං ගරුචිත්තීකාරට්ඨානතාය. නමන්තිපටිග්ගාහකා දානෙන පියවාචාය ච ලද්ධසඞ්ගහාසඞ්ගාහකානං.

චිත්තාලඞ්කාරදානමෙව උත්තමං අනුපක්කිලිට්ඨතාය සුපරිසුද්ධතාය ගුණවිසෙසපච්චයතාය ච. දුතියාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

පඨමදානසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. දානූපපත්තිසුත්තවණ්ණනා

35. පඤ්චමෙ දානපච්චයාති දානකාරණා, දානමයපුඤ්ඤස්ස කතත්තා උපචිතත්තාති අත්ථො. උපපත්තියොති මනුස්සෙසු දෙවෙසු ච නිබ්බත්තියො. ඨපෙතීති එකවාරමෙව අනුප්පජ්ජිත්වා යථා උපරි තෙනෙවාකාරෙන පවත්තති, එවං ඨපෙති. තදෙව චස්ස අධිට්ඨානන්ති ආහ ‘‘තස්සෙව වෙවචන’’න්ති. වඩ්ඪෙතීති බ්රූහෙති න හාපෙති. විමුත්තන්ති අධිමුත්තං, නින්නං පොණං පබ්භාරන්ති අත්ථො. විමුත්තන්ති වා විස්සට්ඨං. නිප්පරියායතො උත්තරි නාම පණීතං මජ්ඣෙපි හීනමජ්ඣිමවිභාගස්ස ලබ්භනතොති වුත්තං ‘‘උත්තරි අභාවිතන්ති තතො උපරිමග්ගඵලත්ථාය අභාවිත’’න්ති. සංවත්තති තථාපණිහිතං දානමයං චිත්තං. යං පන පාළියං ‘‘තඤ්ච ඛො’’තිආදි වුත්තං, තං තත්රුපපත්තියා විබන්ධකරදුස්සීල්යාභාවදස්සනපරං දට්ඨබ්බං, න දානමයස්ස පුඤ්ඤස්ස කෙවලස්ස තංසංවත්තනතාදස්සනපරන්ති දට්ඨබ්බං. සමුච්ඡින්නරාගස්සාති සමුච්ඡින්නකාමරාගස්ස. තස්ස හි සියා බ්රහ්මලොකෙ උපපත්ති, න සමුච්ඡින්නභවරාගස්ස. වීතරාගග්ගහණෙන චෙත්ථ කාමෙසු වීතරාගතා අධිප්පෙතා, යාය බ්රහ්මලොකූපපත්ති සියා. තෙනාහ ‘‘දානමත්තෙනෙවා’’තිආදි. යදි එවං දානං තත්ථ කිමත්ථියන්ති ආහ ‘‘දානං පනා’’තිආදි. දානෙන මුදුචිත්තොති බද්ධාඝාතෙ වෙරිපුග්ගලෙපි අත්තනො දානසම්පටිච්ඡනෙන මුදුභූතචිත්තො.

දානූපපත්තිසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. පුඤ්ඤකිරියවත්ථුසුත්තවණ්ණනා

36. ඡට්ඨෙ පුජ්ජභවඵලං නිබ්බත්තෙන්ති, අත්තනො සන්තානං පුනන්තීති වා පුඤ්ඤානි ච තානි හෙතුපච්චයෙහි කත්තබ්බතො කිරියා චාති පුඤ්ඤකිරියා, තායෙව ච තෙසං තෙසං පියමනාපතාදිආනිසංසානං වත්ථුභාවතො පුඤ්ඤකිරියවත්ථූනි.

අනුච්ඡින්නභවමූලස්ස අනුග්ගහවසෙන, පූජාවසෙන වා අත්තනො දෙය්යධම්මස්ස පරස්ස පරිච්චාගචෙතනා දීයති එතෙනාති දානං, දානමෙව දානමයං. පදපූරණමත්තං මය-සද්දො. චීවරාදීසු චතූසු පච්චයෙසු (දී. නි. අට්ඨ. 3.305), අන්නාදීසු වා දසසු දානවත්ථූසු, රූපාදීසු වා ඡසු ආරම්මණෙසු තං තං දෙන්තස්ස තෙසං උප්පාදනතො පට්ඨාය පුබ්බභාගෙ පරිච්චාගකාලෙ පච්ඡා සොමනස්සචිත්තෙන අනුස්සරණෙ චාති තීසු කාලෙසු පවත්තචෙතනා දානමයං පුඤ්ඤකිරියවත්ථු නාම.

නිච්චසීලඋපොසථසීලාදිවසෙන පඤ්ච අට්ඨ දස වා සීලානි සමාදියන්තස්ස ‘‘සීලපූරණත්ථං පබ්බජිස්සාමී’’ති විහාරං ගච්ඡන්තස්ස පබ්බජන්තස්ස, මනොරථං මත්ථකං පාපෙත්වා ‘‘පබ්බජිතො වතම්හි සාධු සුට්ඨූ’’ති ආවජ්ජෙන්තස්ස, සද්ධාය පාතිමොක්ඛං පරිපූරෙන්තස්ස, පඤ්ඤාය චීවරාදිකෙ පච්චයෙ පච්චවෙක්ඛන්තස්ස, සතියා ආපාථගතෙසු රූපාදීසු චක්ඛුද්වාරාදීනි සංවරන්තස්ස, වීරියෙන ආජීවං සොධෙන්තස්ස ච පවත්තචෙතනා සීලති, සීලෙතීති වා සීලමයං පුඤ්ඤකිරියවත්ථු නාම.

පටිසම්භිදායං (පටි. ම. 1.48) වුත්තෙන විපස්සනාමග්ගෙන චක්ඛුං අනිච්චතො දුක්ඛතො අනත්තතො විපස්සන්තස්ස, සොතං…පෙ… ඝානං…පෙ… ජිව්හං…පෙ… කායං…පෙ… රූපෙ…පෙ… ධම්මෙ…පෙ… චක්ඛුවිඤ්ඤාණං…පෙ… මනොවිඤ්ඤාණං…පෙ… චක්ඛුසම්ඵස්සං …පෙ… මනොසම්ඵස්සං…පෙ… චක්ඛුසම්ඵස්සජං වෙදනං…පෙ… මනොසම්ඵස්සජං වෙදනං…පෙ… ජරාමරණං අනිච්චතො දුක්ඛතො අනත්තතො විපස්සන්තස්ස යා චෙතනා, යා ච පථවීකසිණාදීසු සබ්බාසු අට්ඨත්තිංසාය ආරම්මණෙසු පවත්තා ඣානචෙතනා, යා ච අනවජ්ජෙසු කම්මායතනසිප්පායතනවිජ්ජාට්ඨානෙසු පරිචයමනසිකාරාදිවසෙන පවත්තා චෙතනා, සබ්බා සා භාවෙති එතායාති භාවනාමයං වුත්තනයෙන පුඤ්ඤකිරියවත්ථු චාති භාවනාමයං පුඤ්ඤකිරියවත්ථු.

එකමෙකඤ්චෙත්ථ යථාරහං පුබ්බභාගතො පට්ඨාය කරොන්තස්ස කායකම්මං හොති. තදත්ථං වාචං නිච්ඡාරෙන්තස්ස වචීකම්මං. කායඞ්ගං වාචඞ්ගඤ්ච අචොපෙත්වා මනසා චින්තයන්තස්ස මනොකම්මං. අන්නාදීනි දෙන්තස්ස චාපි ‘‘අන්නදානාදීනි දෙමී’’ති වා, දානපාරමිං ආවජ්ජෙත්වා වා දානකාලෙ දානමයං පුඤ්ඤකිරියවත්ථු හොති. යථා හි කෙවලං ‘‘අන්නදානාදීනි දෙමී’’ති දානකාලෙ දානමයං පුඤ්ඤකිරියවත්ථු හොති, එවං ‘‘ඉදං දානමයං සම්මාසම්බොධියා පච්චයො හොතූ’’ති දානපාරමිං ආවජ්ජෙත්වා දානකාලෙපි දානසීසෙනෙව පවත්තිතත්තා. වත්තසීසෙ ඨත්වා දදන්තො ‘‘එතං දානං නාම මය්හං කුලවංසහෙතු පවෙණිචාරිත්ත’’න්ති චාරිත්තසීසෙන වා දෙන්තො චාරිත්තසීලත්තා සීලමයං. ඛයතො වයතො සම්මසනං පට්ඨපෙත්වා දදතො භාවනාමයං පුඤ්ඤකිරියවත්ථු හොති. යථා හි දෙය්යධම්මපරිච්චාගවසෙන වත්තමානාපි දානචෙතනා වත්තසීසෙ ඨත්වා දදතො සීලමයං පුඤ්ඤකිරියවත්ථු හොති පුබ්බාභිසඞ්ඛාරස්ස අපරභාගෙ චෙතනාය ච තථාපවත්තත්තා.

පුඤ්ඤකිරියවත්ථුසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7-8. සප්පුරිසදානසුත්තාදිවණ්ණනා

37-38. සත්තමෙ විචෙය්ය දෙතීති එත්ථ ද්වෙ විචිනනානි දක්ඛිණෙය්යවිචිනනං, දක්ඛිණාවිචිනනඤ්ච. තෙසු විපන්නසීලෙ ඉතො බහිද්ධා පඤ්චනවුති පාසණ්ඩභෙදෙ ච දක්ඛිණෙය්යෙ පහාය සීලාදිගුණසම්පන්නානං සාසනෙ පබ්බජිතානං දානං දක්ඛිණෙය්යවිචිනනං නාම. ලාමකලාමකෙ පච්චයෙ අපනෙත්වා පණීතපණීතෙ විචිනිත්වා තෙසං දානං දක්ඛිණාවිචිනනං නාම. තෙනාහ ‘‘ඉමස්ස දින්නං මහප්ඵලං භවිස්සතී’’තිආදි. අට්ඨමෙ නත්ථි වත්තබ්බං.

සප්පුරිසදානසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9-10. අභිසන්දසුත්තාදිවණ්ණනා

39-40. නවමෙ පුඤ්ඤාභිසන්දාති පුඤ්ඤනදියො. කුසලාභිසන්දාති කුසලානං පවාහා. සුඛස්සාහාරාති සුඛපච්චයා. අග්ගානීති ඤාතත්තා අග්ගඤ්ඤානි. චිරරත්තං ඤාතත්තා රත්තඤ්ඤානි. අරියානං සාධූනං වංසානීති ඤාතත්තා වංසඤ්ඤානි. පොරාණානං ආදිපුරිසානං එතානීති පොරාණානි. සබ්බසො කෙනචිපි පකාරෙන සාධූහි න කිණ්ණානි න ඛිත්තානි ඡඩ්ඩිතානීති අසංකිණ්ණානි. අයඤ්ච නයො නෙසං යථා අතීතෙ, එවං එතරහි අනාගතෙ චාති ආහ ‘‘අසංකිණ්ණපුබ්බානි න සංකියන්ති න සංකියිස්සන්තී’’ති. තතො එව අප්පටිකුට්ඨානි. න හි කදාචි විඤ්ඤූ සමණබ්රාහ්මණා හිංසාදිපාපධම්මං අනුජානන්ති. අපරිමාණානං සත්තානං අභයං දෙතීති සබ්බෙසු භූතෙසු නිහිතදණ්ඩත්තා සකලස්සපි සත්තකායස්ස භයාභාවං දෙති. අවෙරන්ති වෙරාභාවං. අබ්යාබජ්ඣන්ති නිද්දුක්ඛතං. එවමෙත්ථ සඞ්ඛෙපතො පාළිවණ්ණනා වෙදිතබ්බා. දසමෙ නත්ථි වත්තබ්බං.

අභිසන්දසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

දානවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.