📜

7. තිරොකුට්ටසුත්තවණ්ණනා

නික්ඛෙපප්පයොජනං

ඉදානි ‘‘තිරොකුට්ටෙසු තිට්ඨන්තී’’තිආදිනා රතනසුත්තානන්තරං නික්ඛිත්තස්ස තිරොකුට්ටසුත්තස්ස අත්ථවණ්ණනාක්කමො අනුප්පත්තො, තස්ස ඉධ නික්ඛෙපප්පයොජනං වත්වා අත්ථවණ්ණනං කරිස්සාම.

තත්ථ ඉදඤ්හි තිරොකුට්ටං ඉමිනා අනුක්කමෙන භගවතා අවුත්තම්පි යායං ඉතො පුබ්බෙ නානප්පකාරෙන කුසලකම්මපටිපත්ති දස්සිතා, තත්ථ පමාදං ආපජ්ජමානො නිරයතිරච්ඡානයොනීහි විසිට්ඨතරෙපි ඨානෙ උප්පජ්ජමානො යස්මා එවරූපෙසු පෙතෙසු උප්පජ්ජති, තස්මා න එත්ථ පමාදො කරණීයොති දස්සනත්ථං, යෙහි ච භූතෙහි උපද්දුතාය වෙසාලියා උපද්දවවූපසමනත්ථං රතනසුත්තං වුත්තං, තෙසු එකච්චානි එවරූපානීති දස්සනත්ථං වා වුත්තන්ති.

ඉදමස්ස ඉධ නික්ඛෙපප්පයොජනං වෙදිතබ්බං.

අනුමොදනාකථා

යස්මා පනස්ස අත්ථවණ්ණනා –

‘‘යෙන යත්ථ යදා යස්මා, තිරොකුට්ටං පකාසිතං;

පකාසෙත්වාන තං සබ්බං, කයිරමානා යථාක්කමං;

සුකතා හොති තස්මාහං, කරිස්සාමි තථෙව තං’’.

කෙන පනෙතං පකාසිතං, කත්ථ කදා කස්මා චාති? වුච්චතෙ – භගවතා පකාසිතං, තං ඛො පන රාජගහෙ දුතියදිවසෙ රඤ්ඤො මාගධස්ස අනුමොදනත්ථං. ඉමස්ස චත්ථස්ස විභාවනත්ථං අයමෙත්ථ විත්ථාරකථා කථෙතබ්බා –

ඉතො ද්වානවුතිකප්පෙ කාසි නාම නගරං අහොසි. තත්ථ ජයසෙනො නාම රාජා. තස්ස සිරිමා නාම දෙවී, තස්සා කුච්ඡියං ඵුස්සො නාම බොධිසත්තො නිබ්බත්තිත්වා අනුපුබ්බෙන සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුජ්ඣි. ජයසෙනො රාජා ‘‘මම පුත්තො අභිනික්ඛමිත්වා බුද්ධො ජාතො, මය්හමෙව බුද්ධො, මය්හං ධම්මො, මය්හං සඞ්ඝො’’ති මමත්තං උප්පාදෙත්වා සබ්බකාලං සයමෙව උපට්ඨහති, න අඤ්ඤෙසං ඔකාසං දෙති.

භගවතො කනිට්ඨභාතරො වෙමාතිකා තයො භාතරො චින්තෙසුං – ‘‘බුද්ධා නාම සබ්බලොකහිතාය උප්පජ්ජන්ති, න චෙකස්සෙවත්ථාය, අම්හාකඤ්ච පිතා අඤ්ඤෙසං ඔකාසං න දෙති, කථං නු මයං ලභෙය්යාම භගවන්තං උපට්ඨාතු’’න්ති. තෙසං එතදහොසි – ‘‘හන්ද මයං කිඤ්චි උපායං කරොමා’’ති. තෙ පච්චන්තං කුපිතං විය කාරාපෙසුං. තතො රාජා ‘‘පච්චන්තො කුපිතො’’ති සුත්වා තයොපි පුත්තෙ පච්චන්තවූපසමනත්ථං පෙසෙසි. තෙ වූපසමෙත්වා ආගතා, රාජා තුට්ඨො වරං අදාසි ‘‘යං ඉච්ඡථ, තං ගණ්හථා’’ති. තෙ ‘‘මයං භගවන්තං උපට්ඨාතුං ඉච්ඡාමා’’ති ආහංසු. රාජා ‘‘එතං ඨපෙත්වා අඤ්ඤං ගණ්හථා’’ති ආහ. තෙ ‘‘මයං අඤ්ඤෙන අනත්ථිකා’’ති ආහංසු. තෙන හි පරිච්ඡෙදං කත්වා ගණ්හථාති. තෙ සත්ත වස්සානි යාචිංසු, රාජා න අදාසි. එවං ඡ, පඤ්ච, චත්තාරි, තීණි, ද්වෙ, එකං, සත්ත මාසානි, ඡ, පඤ්ච, චත්තාරීති යාව තෙමාසං යාචිංසු. රාජා ‘‘ගණ්හථා’’ති අදාසි.

තෙ වරං ලභිත්වා පරමතුට්ඨා භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා වන්දිත්වා ආහංසු – ‘‘ඉච්ඡාම මයං, භන්තෙ, භගවන්තං තෙමාසං උපට්ඨාතුං, අධිවාසෙතු නො, භන්තෙ , භගවා ඉමං තෙමාසං වස්සාවාස’’න්ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. තතො තෙ අත්තනො ජනපදෙ නියුත්තකපුරිසස්ස ලෙඛං පෙසෙසුං ‘‘ඉමං තෙමාසං අම්හෙහි භගවා උපට්ඨාතබ්බො, විහාරං ආදිං කත්වා සබ්බං භගවතො උපට්ඨානසම්භාරං කරොහී’’ති. සො තං සබ්බං සම්පාදෙත්වා පටිනිවෙදෙසි. තෙ කාසායවත්ථනිවත්ථා හුත්වා අඩ්ඪතෙය්යෙහි පුරිසසහස්සෙහි වෙය්යාවච්චකරෙහි භගවන්තං සක්කච්චං උපට්ඨහමානා ජනපදං නෙත්වා විහාරං නිය්යාතෙත්වා වසාපෙසුං.

තෙසං භණ්ඩාගාරිකො එකො ගහපතිපුත්තො සපජාපතිකො සද්ධො අහොසි පසන්නො. සො බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස දානවත්තං සක්කච්චං අදාසි. ජනපදෙ නියුත්තකපුරිසො තං ගහෙත්වා ජානපදෙහි එකාදසමත්තෙහි පුරිසසහස්සෙහි සද්ධිං සක්කච්චමෙව දානං පවත්තාපෙසි. තත්ථ කෙචි ජානපදා පටිහතචිත්තා අහෙසුං. තෙ දානස්ස අන්තරායං කත්වා දෙය්යධම්මෙ අත්තනා ඛාදිංසු, භත්තසාලඤ්ච අග්ගිනා දහිංසු. පවාරිතෙ රාජපුත්තා භගවතො මහන්තං සක්කාරං කත්වා භගවන්තං පුරක්ඛත්වා පිතුනො සකාසමෙව අගමංසු. තත්ථ ගන්ත්වා එව භගවා පරිනිබ්බායි. රාජා ච රාජපුත්තා ච ජනපදෙ නියුත්තකපුරිසො ච භණ්ඩාගාරිකො ච අනුපුබ්බෙන කාලං කත්වා සද්ධිං පරිසාය සග්ගෙ උප්පජ්ජිංසු, පටිහතචිත්තජනා නිරයෙසු නිබ්බත්තිංසු. එවං තෙසං ද්වින්නං ගණානං සග්ගතො සග්ගං, නිරයතො නිරයං උපපජ්ජන්තානං ද්වානවුතිකප්පා වීතිවත්තා.

අථ ඉමස්මිං භද්දකප්පෙ කස්සපබුද්ධස්ස කාලෙ තෙ පටිහතචිත්තජනා පෙතෙසු උප්පන්නා. තදා මනුස්සා අත්තනො ඤාතකානං පෙතානං අත්ථාය දානං දත්වා උද්දිසන්ති ‘‘ඉදං අම්හාකං ඤාතීනං හොතූ’’ති. තෙ සම්පත්තිං ලභන්ති. අථ ඉමෙපි පෙතා තං දිස්වා භගවන්තං කස්සපං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡිංසු – ‘‘කිං නු ඛො, භන්තෙ, මයම්පි එවරූපං සම්පත්තිං ලභෙය්යාමා’’ති? භගවා ආහ – ‘‘ඉදානි න ලභථ , අපිච අනාගතෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සති, තස්ස භගවතො කාලෙ බිම්බිසාරො නාම රාජා භවිස්සති, සො තුම්හාකං ඉතො ද්වානවුතිකප්පෙ ඤාති අහොසි, සො බුද්ධස්ස දානං දත්වා තුම්හාකං උද්දිසිස්සති, තදා ලභිස්සථා’’ති. එවං වුත්තෙ කිර තෙසං පෙතානං තං වචනං ‘‘ස්වෙ ලභිස්සථා’’ති වුත්තං විය අහොසි.

අථ එකස්මිං බුද්ධන්තරෙ වීතිවත්තෙ අම්හාකං භගවා ලොකෙ උප්පජ්ජි. තෙපි තයො රාජපුත්තා තෙහි අඩ්ඪතෙය්යෙහි පුරිසසහස්සෙහි සද්ධිං දෙවලොකා චවිත්වා මගධරට්ඨෙ බ්රාහ්මණකුලෙ උප්පජ්ජිත්වා අනුපුබ්බෙන ඉසිපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා ගයාසීසෙ තයො ජටිලා අහෙසුං, ජනපදෙ නියුත්තකපුරිසො, රාජා අහොසි බිම්බිසාරො, භණ්ඩාගාරිකො, ගහපති විසාඛො නාම මහාසෙට්ඨි අහොසි, තස්ස පජාපති ධම්මදින්නා නාම සෙට්ඨිධීතා අහොසි. එවං සබ්බාපි අවසෙසා පරිසා රඤ්ඤො එව පරිවාරා හුත්වා නිබ්බත්තා.

අම්හාකං භගවා ලොකෙ උප්පජ්ජිත්වා සත්තසත්තාහං අතික්කමිත්වා අනුපුබ්බෙන බාරාණසිං ආගම්ම ධම්මචක්කං පවත්තෙත්වා පඤ්චවග්ගියෙ ආදිං කත්වා යාව අඩ්ඪතෙය්යසහස්සපරිවාරෙ තයො ජටිලෙ විනෙත්වා රාජගහං අගමාසි. තත්ථ ච තදහුපසඞ්කමන්තංයෙව රාජානං බිම්බිසාරං සොතාපත්තිඵලෙ පතිට්ඨාපෙසි එකාදසනවුතෙහි මාගධකෙහි බ්රාහ්මණගහපතිකෙහි සද්ධිං. අථ රඤ්ඤා ස්වාතනාය භත්තෙන නිමන්තිතො භගවා අධිවාසෙත්වා දුතියදිවසෙ සක්කෙන දෙවානමින්දෙන පුරතො පුරතො ගච්ඡන්තෙන –

‘‘දන්තො දන්තෙහි සහ පුරාණජටිලෙහි, විප්පමුත්තො විප්පමුත්තෙහි;

සිඞ්ගීනික්ඛසවණ්ණො, රාජගහං පාවිසි භගවා’’ති. (මහාව. 58) –

එවමාදීහි ගාථාහි අභිත්ථවියමානො රාජගහං පවිසිත්වා රඤ්ඤො නිවෙසනෙ මහාදානං සම්පටිච්ඡි. තෙ පෙතා ‘‘ඉදානි රාජා අම්හාකං දානං උද්දිසිස්සති, ඉදානි උද්දිසිස්සතී’’ති ආසාය පරිවාරෙත්වා අට්ඨංසු.

රාජා දානං දත්වා ‘‘කත්ථ නු ඛො භගවා විහරෙය්යා’’ති භගවතො විහාරට්ඨානමෙව චින්තෙසි, න තං දානං කස්සචි උද්දිසි. පෙතා ඡින්නාසා හුත්වා රත්තිං රඤ්ඤො නිවෙසනෙ අතිවිය භිංසනකං විස්සරමකංසු. රාජා භයසංවෙගසන්තාසමාපජ්ජි, තතො පභාතාය රත්තියා භගවතො ආරොචෙසි – ‘‘එවරූපං සද්දමස්සොසිං, කිං නු ඛො මෙ, භන්තෙ, භවිස්සතී’’ති. භගවා ආහ – ‘‘මා භායි, මහාරාජ, න තෙ කිඤ්චි පාපකං භවිස්සති, අපිච ඛො තෙ පුරාණඤාතකා පෙතෙසු උප්පන්නා සන්ති, තෙ එකං බුද්ධන්තරං තමෙව පච්චාසීසමානා විචරන්ති ‘බුද්ධස්ස දානං දත්වා අම්හාකං උද්දිසිස්සතී’ති , න තෙසං ත්වං හිය්යො උද්දිසි, තෙ ඡින්නාසා තථාරූපං විස්සරමකංසූ’’ති.

සො ආහ ‘‘ඉදානි පන, භන්තෙ, දින්නෙ ලභෙය්යු’’න්ති? ‘‘ආම, මහාරාජා’’ති. ‘‘තෙන හි මෙ, භන්තෙ, අධිවාසෙතු භගවා අජ්ජතනාය දානං, තෙසං උද්දිසිස්සාමී’’ති? භගවා අධිවාසෙසි. රාජා නිවෙසනං ගන්ත්වා මහාදානං පටියාදෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි. භගවා රාජන්තෙපුරං ගන්ත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන. තෙපි ඛො පෙතා ‘‘අපි නාම අජ්ජ ලභෙය්යාමා’’ති ගන්ත්වා තිරොකුට්ටාදීසු අට්ඨංසු. භගවා තථා අකාසි, යථා තෙ සබ්බෙව රඤ්ඤො පාකටා අහෙසුං. රාජා දක්ඛිණොදකං දෙන්තො ‘‘ඉදං මෙ ඤාතීනං හොතූ’’ති උද්දිසි, තඞ්ඛණඤ්ඤෙව තෙසං පෙතානං පදුමසඤ්ඡන්නා පොක්ඛරණියො නිබ්බත්තිංසු. තෙ තත්ථ න්හත්වා ච පිවිත්වා ච පටිප්පස්සද්ධදරථකිලමථපිපාසා සුවණ්ණවණ්ණා අහෙසුං. රාජා යාගුඛජ්ජකභොජනානි දත්වා උද්දිසි, තඞ්ඛණඤ්ඤෙව තෙසං දිබ්බයාගුඛජ්ජකභොජනානි නිබ්බත්තිංසු. තෙ තානි පරිභුඤ්ජිත්වා පීණින්ද්රියා අහෙසුං. අථ වත්ථසෙනාසනානි දත්වා උද්දිසි. තෙසං දිබ්බවත්ථදිබ්බයානදිබ්බපාසාදදිබ්බපච්චත්ථරණදිබ්බසෙය්යාදිඅලඞ්කාරවිධයො නිබ්බත්තිංසු. සාපි තෙසං සම්පත්ති යථා සබ්බාව පාකටා හොති, තථා භගවා අධිට්ඨාසි. රාජා අතිවිය අත්තමනො අහොසි. තතො භගවා භුත්තාවී පවාරිතො රඤ්ඤො මාගධස්ස අනුමොදනත්ථං ‘‘තිරොකුට්ටෙසු තිට්ඨන්තී’’ති ඉමා ගාථා අභාසි.

එත්තාවතා ච ‘‘යෙන යත්ථ යදා යස්මා, තිරොකුට්ටං පකාසිතං, පකාසෙත්වාන තං සබ්බ’’න්ති අයං මාතිකා සඞ්ඛෙපතො විත්ථාරතො ච විභත්තා හොති.

පඨමගාථාවණ්ණනා

1. ඉදානි ඉමස්ස තිරොකුට්ටස්ස යථාක්කමං අත්ථවණ්ණනං කරිස්සාම. සෙය්යථිදං – පඨමගාථාය තාව තිරොකුට්ටාති කුට්ටානං පරභාගා වුච්චන්ති. තිට්ඨන්තීති නිසජ්ජාදිප්පටික්ඛෙපතො ඨානකප්පනවචනමෙතං. තෙන යථා පාකාරපරභාගං පබ්බතපරභාගඤ්ච ගච්ඡන්තං ‘‘තිරොපාකාරං තිරොපබ්බතං අසජ්ජමානො ගච්ඡතී’’ති වදන්ති, එවමිධාපි කුට්ටස්ස පරභාගෙසු තිට්ඨන්තෙ ‘‘තිරොකුට්ටෙසු තිට්ඨන්තී’’ති ආහ. සන්ධිසිඞ්ඝාටකෙසු චාති එත්ථ සන්ධියොති චතුක්කොණරච්ඡා වුච්චන්ති ඝරසන්ධිභිත්තිසන්ධිආලොකසන්ධියො චාපි. සිඞ්ඝාටකාති තිකොණරච්ඡා වුච්චන්ති, තදෙකජ්ඣං කත්වා පුරිමෙන සද්ධිං සඞ්ඝටෙන්තො ‘‘සන්ධිසිඞ්ඝාටකෙසු චා’’ති ආහ. ද්වාරබාහාසු තිට්ඨන්තීති නගරද්වාරඝරද්වාරානං බාහා නිස්සාය තිට්ඨන්ති. ආගන්ත්වාන සකං ඝරන්ති එත්ථ සකං ඝරං නාම පුබ්බඤාතිඝරම්පි අත්තනා සාමිකභාවෙන අජ්ඣාවුත්ථපුබ්බඝරම්පි. තදුභයම්පි යස්මා තෙ සකඝරසඤ්ඤාය ආගච්ඡන්ති, තස්මා ‘‘ආගන්ත්වාන සකං ඝර’’න්ති ආහ.

දුතියගාථාවණ්ණනා

2. එවං භගවා පුබ්බෙ අනජ්ඣාවුත්ථපුබ්බම්පි පුබ්බඤාතිඝරං බිම්බිසාරනිවෙසනං සකඝරසඤ්ඤාය ආගන්ත්වා තිරොකුට්ටසන්ධිසිඞ්ඝාටකද්වාරබාහාසු ඨිතෙ ඉස්සාමච්ඡරියඵලං අනුභවන්තෙ, අප්පෙකච්චෙ දීඝමස්සුකෙසවිකාරධරෙ අන්ධකාරමුඛෙ සිථිලබන්ධනවිලම්බමානකිසඵරුසකාළකඞ්ගපච්චඞ්ගෙ තත්ථ තත්ථ ඨිතවනදාහදඩ්ඪතාලරුක්ඛසදිසෙ, අප්පෙකච්චෙ ජිඝච්ඡාපිපාසාරණිනිම්මථනෙන උදරතො උට්ඨාය මුඛතො විනිච්ඡරන්තාය අග්ගිජාලාය පරිඩය්හමානසරීරෙ, අප්පෙකච්චෙ සූචිඡිද්දාණුමත්තකණ්ඨබිලතාය පබ්බතාකාරකුච්ඡිතාය ච ලද්ධම්පි පානභොජනං යාවදත්ථං භුඤ්ජිතුං අසමත්ථතාය ඛුප්පිපාසාපරෙතෙ අඤ්ඤං රසමවින්දමානෙ, අප්පෙකච්චෙ අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස අඤ්ඤෙසං වා සත්තානං පභින්නගණ්ඩපිළකමුඛා පග්ඝරිතරුධිරපුබ්බලසිකාදිං ලද්ධා අමතමිව සායමානෙ අතිවිය දුද්දසිකවිරූපභයානකසරීරෙ බහූ පෙතෙ රඤ්ඤො නිදස්සෙන්තො –

‘‘තිරොකුට්ටෙසු තිට්ඨන්ති, සන්ධිසිඞ්ඝාටකෙසු ච;

ද්වාරබාහාසු තිට්ඨන්ති, ආගන්ත්වාන සකං ඝර’’න්ති. –

වත්වා පුන තෙහි කතස්ස කම්මස්ස දාරුණභාවං දස්සෙන්තො ‘‘පහූතෙ අන්නපානම්හී’’ති දුතියගාථමාහ.

තත්ථ පහූතෙති අනප්පකෙ බහුම්හි, යාවදත්ථිකෙති වුත්තං හොති. භ-කාරස්ස හි හ-කාරො ලබ්භති ‘‘පහු සන්තො න භරතී’’තිආදීසු (සු. නි. 98) විය. කෙචි පන ‘‘බහූතෙ’’ ඉති ච ‘‘බහූකෙ’’ ඉති ච පඨන්ති. පමාදපාඨා එතෙ . අන්නෙ ච පානම්හි ච අන්නපානම්හි. ඛජ්ජෙ ච භොජ්ජෙ ච ඛජ්ජභොජ්ජෙ, එතෙන අසිතපීතඛායිතසායිතවසෙන චතුබ්බිධං ආහාරං දස්සෙති. උපට්ඨිතෙති උපගම්ම ඨිතෙ, සජ්ජිතෙ පටියත්තෙ සමොහිතෙති වුත්තං හොති. න තෙසං කොචි සරති, සත්තානන්ති තෙසං පෙත්තිවිසයෙ උප්පන්නානං සත්තානං කොචි මාතා වා පිතා වා පුත්තො වා න සරති. කිං කාරණා? කම්මපච්චයා, අත්තනා කතස්ස අදානදානප්පටිසෙධනාදිභෙදස්ස කදරියකම්මස්ස පච්චයා. තඤ්හි තෙසං කම්මං ඤාතීනං සරිතුං න දෙති.

තතියගාථාවණ්ණනා

3. එවං භගවා අනප්පකෙපි අන්නපානාදිම්හි පච්චුපට්ඨිතෙ ‘‘අපි නාම අම්හෙ උද්දිස්ස කිඤ්චි දදෙය්යු’’න්ති ඤාතී පච්චාසීසන්තානං විචරතං තෙසං පෙතානං තෙහි කතස්ස අතිකටුකවිපාකකරස්ස කම්මස්ස පච්චයෙන කස්සචි ඤාතිනො අනුස්සරණමත්තාභාවං දස්සෙන්තො –

‘‘පහූතෙ අන්නපානම්හි, ඛජ්ජභොජ්ජෙ උපට්ඨිතෙ;

න තෙසං කොචි සරති, සත්තානං කම්මපච්චයා’’ති. –

වත්වා පුන රඤ්ඤො පෙත්තිවිසයූපපන්නෙ ඤාතකෙ උද්දිස්ස දින්නං දානං පසංසන්තො ‘‘එවං දදන්ති ඤාතීන’’න්ති තතියගාථමාහ.

තත්ථ එවන්ති උපමාවචනං. තස්ස ද්විධා සම්බන්ධො – තෙසං සත්තානං කම්මපච්චයා අසරන්තෙපි කිස්මිඤ්චි දදන්ති, ඤාතීනං, යෙ එවං අනුකම්පකා හොන්තීති ච යථා තයා, මහාරාජ, දින්නං, එවං සුචිං පණීතං කාලෙන කප්පියං පානභොජනං දදන්ති ඤාතීනං, යෙ හොන්ති අනුකම්පකාති ච. දදන්තීති දෙන්ති උද්දිසන්ති නිය්යාතෙන්ති. ඤාතීනන්ති මාතිතො ච පිතිතො ච සම්බන්ධානං. යෙති යෙ කෙචි පුත්තා වා ධීතරො වා භාතරො වා හොන්තීති භවන්ති. අනුකම්පකාති අත්ථකාමා හිතෙසිනො. සුචින්ති විමලං දස්සනෙය්යං මනොරමං ධම්මිකං ධම්මලද්ධං. පණීතන්ති උත්තමං සෙට්ඨං. කාලෙනාති ඤාතිපෙතානං තිරොකුට්ටාදීසු ආගන්ත්වා ඨිතකාලෙන. කප්පියන්ති අනුච්ඡවිකං පතිරූපං අරියානං පරිභොගාරහං. පානභොජනන්ති පානඤ්ච භොජනඤ්ච. ඉධ පානභොජනමුඛෙන සබ්බොපි දෙය්යධම්මො අධිප්පෙතො.

චතුත්ථගාථාපුබ්බද්ධවණ්ණනා

4. එවං භගවා රඤ්ඤා මාගධෙන පෙතභූතානං ඤාතීනං අනුකම්පාය දින්නං පානභොජනං පසංසන්තො –

‘‘එවං දදන්ති ඤාතීනං, යෙ හොන්ති අනුකම්පකා;

සුචිං පණීතං කාලෙන, කප්පියං පානභොජන’’න්ති. –

වත්වා පුන යෙන පකාරෙන දින්නං තෙසං හොති, තං දස්සෙන්තො ‘‘ඉදං වො ඤාතීනං හොතූ’’ති චතුත්ථගාථාය පුබ්බද්ධමාහ තං තතියගාථාය පුබ්බද්ධෙන සම්බන්ධිතබ්බං –

‘‘එවං දදන්ති ඤාතීනං, යෙ හොන්ති අනුකම්පකා ;

ඉදං වො ඤාතීනං හොතු, සුඛිතා හොන්තු ඤාතයො’’ති.

තෙන ‘‘ඉදං වො ඤාතීනං හොතූති එවං දදන්ති, නො අඤ්ඤථා’’ති එත්ථ ආකාරත්ථෙන එවංසද්දෙන දාතබ්බාකාරනිදස්සනං කතං හොති.

තත්ථ ඉදන්ති දෙය්යධම්මනිදස්සනං. වොති ‘‘කච්චි පන වො අනුරුද්ධා සමග්ගා සම්මොදමානා’’ති ච (ම. නි. 1.326; මහාව. 466), ‘‘යෙහි වො අරියා’’ති ච එවමාදීසු විය කෙවලං නිපාතමත්තං, න සාමිවචනං. ඤාතීනං හොතූති පෙත්තිවිසයෙ උප්පන්නානං ඤාතකානං හොතු. සුඛිතා හොන්තු ඤාතයොති තෙ පෙත්තිවිසයූපපන්නා ඤාතයො ඉදං පච්චනුභවන්තා සුඛිතා හොන්තූති.

චතුත්ථගාථාපරද්ධපඤ්චමගාථාපුබ්බද්ධවණ්ණනා

4-5. එවං භගවා යෙන පකාරෙන පෙත්තිවිසයූපපන්නානං ඤාතීනං දාතබ්බං, තං දස්සෙන්තො ‘‘ඉදං වො ඤාතීනං හොතු, සුඛිතා හොන්තු ඤාතයො’’ති වත්වා පුන යස්මා ‘‘ඉදං වො ඤාතීනං හොතූ’’ති වුත්තෙපි න අඤ්ඤෙන කතං කම්මං අඤ්ඤස්ස ඵලදං හොති, කෙවලන්තු තථා උද්දිස්ස දිය්යමානං තං වත්ථු ඤාතීනං කුසලකම්මස්ස පච්චයො හොති. තස්මා යථා තෙසං තස්මිංයෙව වත්ථුස්මිං තඞ්ඛණෙ ඵලනිබ්බත්තකං කුසලකම්මං හොති, තං දස්සෙන්තො ‘‘තෙ ච තත්ථා’’ති චතුත්ථගාථාය පච්ඡිමද්ධං ‘‘පහූතෙ අන්නපානම්හී’’ති පඤ්චමගාථාය පුබ්බද්ධඤ්ච ආහ.

තෙසං අත්ථො – තෙ ඤාතිපෙතා යත්ථ තං දානං දීයති, තත්ථ සමන්තතො ආගන්ත්වා සමාගන්ත්වා, සමොධාය වා එකජ්ඣං හුත්වාති වුත්තං හොති, සම්මා ආගතා සමාගතා ‘‘ඉමෙ නො ඤාතයො අම්හාකං අත්ථාය දානං උද්දිසිස්සන්තී’’ති එතදත්ථං සම්මා ආගතා හුත්වාති වුත්තං හොති. පහූතෙ අන්නපානම්හීති තස්මිං අත්තනො උද්දිස්සමානෙ පහූතෙ අන්නපානම්හි. සක්කච්චං අනුමොදරෙති අභිසද්දහන්තා කම්මඵලං අවිජහන්තා චිත්තීකාරං අවික්ඛිත්තචිත්තා හුත්වා ‘‘ඉදං නො දානං හිතාය සුඛාය හොතූ’’ති මොදන්ති අනුමොදන්ති, පීතිසොමනස්සජාතා හොන්තීති.

පඤ්චමගාථාපරද්ධඡට්ඨගාථාපුබ්බද්ධවණ්ණනා

5-6. එවං භගවා යථා පෙත්තිවිසයූපපන්නානං තඞ්ඛණෙ ඵලනිබ්බත්තකං කුසලං කම්මං හොති, තං දස්සෙන්තො –

‘‘තෙ ච තත්ථ සමාගන්ත්වා, ඤාතිපෙතා සමාගතා;

පහූතෙ අන්නපානම්හි, සක්කච්චං අනුමොදරෙ’’ති. –

වත්වා පුන ඤාතකෙ නිස්සාය නිබ්බත්තකුසලකම්මඵලං පච්චනුභොන්තානං තෙසං ඤාතී ආරබ්භ ථොමනාකාරං දස්සෙන්තො ‘‘චිරං ජීවන්තූ’’ති පඤ්චමගාථාය පච්ඡිමද්ධං ‘‘අම්හාකඤ්ච කතා පූජා’’ති ඡට්ඨගාථාය පුබ්බද්ධඤ්ච ආහ.

තෙසං අත්ථො – චිරං ජීවන්තූති චිරජීවිනො දීඝායුකා හොන්තු. නො ඤාතීති අම්හාකං ඤාතකා. යෙසං හෙතූති යෙ නිස්සාය යෙසං කාරණා. ලභාමසෙති ලභාම. අත්තනා තඞ්ඛණං පටිලද්ධසම්පත්තිං අපදිසන්තා භණන්ති. පෙතානඤ්හි අත්තනො අනුමොදනෙන, දායකානං උද්දෙසෙන, දක්ඛිණෙය්යසම්පදාය චාති තීහි අඞ්ගෙහි දක්ඛිණා සමිජ්ඣති, තඞ්ඛණෙ ඵලනිබ්බත්තිකා හොති. තත්ථ දායකා විසෙසහෙතු. තෙනාහංසු ‘‘යෙසං හෙතු ලභාමසෙ’’ති. අම්හාකඤ්ච කතා පූජාති ‘‘ඉදං වො ඤාතීනං හොතූ’’ති එවං ඉමං දානං උද්දිසන්තෙහි අම්හාකඤ්ච පූජා කතා. දායකා ච අනිප්ඵලාති යම්හි සන්තානෙ පරිච්චාගමයං කම්මං කතං, තස්ස තත්ථෙව ඵලදානතො දායකා ච අනිප්ඵලාති.

එත්ථාහ – ‘‘කිං පන පෙත්තිවිසයූපපන්නා එව ඤාතයො ලභන්ති, උදාහු අඤ්ඤෙපි ලභන්තී’’ති ? වුච්චතෙ – භගවතා එවෙතං බ්යාකතං ජාණුස්සොණිනා බ්රාහ්මණෙන පුට්ඨෙන, කිමෙත්ථ අම්හෙහි වත්තබ්බං අත්ථි. වුත්තං හෙතං –

‘‘මයමස්සු, භො ගොතම, බ්රාහ්මණා නාම දානානි දෙම, සද්ධානි කරොම ‘ඉදං දානං පෙතානං ඤාතිසාලොහිතානං උපකප්පතු, ඉදං දානං පෙතා ඤාතිසාලොහිතා පරිභුඤ්ජන්තූ’ති, කච්චි තං, භො ගොතම, දානං පෙතානං ඤාතිසාලොහිතානං උපකප්පති, කච්චි තෙ පෙතා ඤාතිසාලොහිතා තං දානං පරිභුඤ්ජන්තීති. ඨානෙ ඛො, බ්රාහ්මණ, උපකප්පති, නො අට්ඨානෙති.

‘‘කතමං පන තං, භො ගොතම, ඨානං, කතමං අට්ඨානන්ති? ඉධ, බ්රාහ්මණ, එකච්චො පාණාතිපාතී හොති…පෙ… මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති, සො කායස්ස භෙදා පරං මරණා නිරයං උපපජ්ජති. යො නෙරයිකානං සත්තානං ආහාරො, තෙන සො තත්ථ යාපෙති, තෙන සො තත්ථ තිට්ඨති. ඉදං ඛො, බ්රාහ්මණ, අට්ඨානං, යත්ථ ඨිතස්ස තං දානං න උපකප්පති.

‘‘ඉධ පන, බ්රාහ්මණ, එකච්චො පාණාතිපාතී හොති…පෙ… මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති, සො කායස්ස භෙදා පරං මරණා තිරච්ඡානයොනිං උපපජ්ජති. යො තිරච්ඡානයොනිකානං සත්තානං ආහාරො, තෙන සො තත්ථ යාපෙති, තෙන සො තත්ථ තිට්ඨති. ඉදම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, අට්ඨානං, යත්ථ ඨිතස්ස තං දානං න උපකප්පති.

‘‘ඉධ පන, බ්රාහ්මණ, එකච්චො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති…පෙ… සම්මාදිට්ඨිකො හොති, සො කායස්ස භෙදා පරං මරණා මනුස්සානං සහබ්යතං උපපජ්ජති…පෙ… දෙවානං සහබ්යතං උපපජ්ජති. යො දෙවානං ආහාරො, තෙන සො තත්ථ යාපෙති, තෙන සො තත්ථ තිට්ඨති. ඉදම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, අට්ඨානං, යත්ථ ඨිතස්ස තං දානං න උපකප්පති.

‘‘ඉධ පන, බ්රාහ්මණ, එකච්චො පාණාතිපාතී හොති…පෙ… මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති, සො කායස්ස භෙදා පරං මරණා පෙත්තිවිසයං උපපජ්ජති. යො පෙත්තිවෙසයිකානං සත්තානං ආහාරො, තෙන සො තත්ථ යාපෙති, තෙන සො තත්ථ තිට්ඨති. යං වා පනස්ස ඉතො අනුපවෙච්ඡන්ති මිත්තාමච්චා වා ඤාතිසාලොහිතා වා, තෙන සො තත්ථ යාපෙති, තෙන සො තත්ථ තිට්ඨති. ඉදං ඛො, බ්රාහ්මණ, ඨානං, යත්ථ ඨිතස්ස තං දානං උපකප්පතීති.

‘‘සචෙ පන, භො ගොතම, සො පෙතො ඤාතිසාලොහිතො තං ඨානං අනුපපන්නො හොති, කො තං දානං පරිභුඤ්ජතීති? අඤ්ඤෙපිස්ස, බ්රාහ්මණ, පෙතා ඤාතිසාලොහිතා තං ඨානං උපපන්නා හොන්ති, තෙ තං දානං පරිභුඤ්ජන්තීති.

‘‘සචෙ පන, භො ගොතම, සො චෙව පෙතො ඤාතිසාලොහිතො තං ඨානං අනුපපන්නො හොති, අඤ්ඤෙපිස්ස පෙතා ඤාතිසාලොහිතා තං ඨානං අනුපපන්නා හොන්ති, කො තං දානං පරිභුඤ්ජතීති? අට්ඨානං ඛො එතං බ්රාහ්මණ අනවකාසො, යං තං ඨානං විවිත්තං අස්ස ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා යදිදං පෙතෙහි ඤාතිසාලොහිතෙහි. අපිච බ්රාහ්මණ දායකොපි අනිප්ඵලො’’ති (අ. නි. 10.177).

ඡට්ඨගාථාපරද්ධසත්තමගාථාවණ්ණනා

6-7. එවං භගවා රඤ්ඤො මාගධස්ස පෙත්තිවිසයූපපන්නානං පුබ්බඤාතීනං සම්පත්තිං නිස්සාය ථොමෙන්තො ‘‘එතෙ තෙ, මහාරාජ, ඤාතී ඉමාය දානසම්පදාය අත්තමනා එවං ථොමෙන්තී’’ති දස්සෙන්තො –

‘‘චිරං ජීවන්තු නො ඤාතී, යෙසං හෙතු ලභාමසෙ;

අම්හාකඤ්ච කතා පූජා, දායකා ච අනිප්ඵලා’’ති. –

වත්වා පුන තෙසං පෙත්තිවිසයූපපන්නානං අඤ්ඤස්ස කසිගොරක්ඛාදිනො සම්පත්තිපටිලාභකාරණස්ස අභාවං ඉතො දින්නෙන යාපනභාවඤ්ච දස්සෙන්තො ‘‘න හි තත්ථ කසී අත්ථී’’ති ඡට්ඨගාථාය පච්ඡිමද්ධං ‘‘වණිජ්ජා තාදිසී’’ති ඉමං සත්තමගාථඤ්ච ආහ.

තත්රායං අත්ථවණ්ණනා – න හි, මහාරාජ, තත්ථ පෙත්තිවිසයෙ කසි අත්ථි, යං නිස්සාය තෙ පෙතා සම්පත්තිං පටිලභෙය්යුං. ගොරක්ඛෙත්ථ න විජ්ජතීති න කෙවලං කසි එව, ගොරක්ඛාපි එත්ථ පෙත්තිවිසයෙ න විජ්ජති, යං නිස්සාය තෙ සම්පත්තිං පටිලභෙය්යුං. වණිජ්ජා තාදිසී නත්ථීති වාණිජ්ජාපි තාදිසී නත්ථි, යා තෙසං සම්පත්තිපටිලාභහෙතු භවෙය්ය. හිරඤ්ඤෙන කයාකයන්ති හිරඤ්ඤෙන කයවික්කයම්පි තත්ථ තාදිසං නත්ථි, යං තෙසං සම්පත්තිපටිලාභහෙතු භවෙය්ය. ඉතො දින්නෙන යාපෙන්ති, පෙතා කාලගතා තහින්ති කෙවලං පන ඉතො ඤාතීහි වා මිත්තාමච්චෙහි වා දින්නෙන යාපෙන්ති, අත්තභාවං ගමෙන්ති. පෙතාති පෙත්තිවිසයූපපන්නා සත්තා. කාලගතාති අත්තනො මරණකාලෙන ගතා, ‘‘කාලකතා’’ති වා පාඨො, කතකාලා කතමරණාති අත්ථො. තහින්ති තස්මිං පෙත්තිවිසයෙ.

අට්ඨමනවමගාථාද්වයවණ්ණනා

8-9. එවං ‘‘ඉතො දින්නෙන යාපෙන්ති, පෙතා කාලගතා තහි’’න්ති වත්වා ඉදානි උපමාහි තමත්ථං පකාසෙන්තො ‘‘උන්නමෙ උදකං වුට්ඨ’’න්ති ඉදං ගාථාද්වයමාහ.

තස්සත්ථො – යථා උන්නතෙ ථලෙ උස්සාදෙ භූමිභාගෙ මෙඝෙහි අභිවුට්ඨං උදකං නින්නං පවත්තති, යො යො භූමිභාගො නින්නො ඔණතො, තං තං පවත්තති ගච්ඡති පාපුණාති, එවමෙව ඉතො දින්නං දානං පෙතානං උපකප්පති නිබ්බත්තති, පාතුභවතීති අත්ථො. නින්නමිව හි උදකප්පවත්තියා ඨානං පෙතලොකො දානුපකප්පනාය. යථාහ – ‘‘ඉදං ඛො, බ්රාහ්මණ, ඨානං, යත්ථ ඨිතස්ස තං දානං උපකප්පතී’’ති (අ. නි. 10.177). යථා ච කන්දරපදරසාඛාපසාඛකුසොබ්භමහාසොබ්භසන්නිපාතෙහි වාරිවහා මහානජ්ජො පූරා හුත්වා සාගරං පරිපූරෙන්ති, එවම්පි ඉතො දින්නදානං පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව පෙතානං උපකප්පතීති.

දසමගාථාවණ්ණනා

10. එවං භගවා ‘‘ඉතො දින්නෙන යාපෙන්ති, පෙතා කාලගතා තහි’’න්ති ඉමං අත්ථං උපමාහි පකාසෙත්වා පුන යස්මා තෙ පෙතා ‘‘ඉතො කිඤ්චි ලච්ඡාමා’’ති ආසාභිභූතා ඤාතිඝරං ආගන්ත්වාපි ‘‘ඉදං නාම නො දෙථා’’ති යාචිතුං අසමත්ථා, තස්මා තෙසං ඉමානි අනුස්සරණවත්ථූනි අනුස්සරන්තො කුලපුත්තො දක්ඛිණං දජ්ජාති දස්සෙන්තො ‘‘අදාසි මෙ’’ති ඉමං ගාථමාහ.

තස්සත්ථො – ‘‘ඉදං නාම මෙ ධනං වා ධඤ්ඤං වා අදාසී’’ති ච, ‘‘ඉදං නාම මෙ කිච්චං අත්තනා උය්යොගමාපජ්ජන්තො අකාසී’’ති ච, ‘‘අමු මෙ මාතිතො වා පිතිතො වා සම්බන්ධත්තා ඤාතී’’ති ච සිනෙහවසෙන තාණසමත්ථතාය ‘‘මිත්තා’’ති ච, ‘‘අසුකො මෙ සහ පංසුකීළකො සඛා’’ති ච එවං සබ්බමනුස්සරන්තො පෙතානං දක්ඛිණං දජ්ජා, දානං නිය්යාතෙය්යාති. අපරො පාඨො ‘‘පෙතානං දක්ඛිණා දජ්ජා’’ති. තස්සත්ථො – දාතබ්බාති දජ්ජා. කා සා? පෙතානං දක්ඛිණා, තෙනෙව ‘‘අදාසි මෙ’’තිආදිනා නයෙන පුබ්බෙ කතමනුස්සරං අනුස්සරතාති වුත්තං හොති. කරණවචනප්පසඞ්ගෙ පච්චත්තවචනං වෙදිතබ්බං.

එකාදසමගාථාවණ්ණනා

11. එවං භගවා පෙතානං දක්ඛිණානිය්යාතනෙ කාරණභූතානි අනුස්සරණවත්ථූනි දස්සෙන්තො –

‘‘අදාසි මෙ අකාසි මෙ, ඤාතිමිත්තා සඛා ච මෙ;

පෙතානං දක්ඛිණං දජ්ජා, පුබ්බෙ කතමනුස්සර’’න්ති. –

වත්වා පුන යෙ ඤාතිමරණෙන රුණ්ණසොකාදිපරා එව හුත්වා තිට්ඨන්ති, න තෙසං අත්ථාය කිඤ්චි දෙන්ති, තෙසං තං රුණ්ණසොකාදි කෙවලං අත්තපරිතාපනමෙව හොති, න පෙතානං කිඤ්චි අත්ථං නිප්ඵාදෙතීති දස්සෙන්තො ‘‘න හි රුණ්ණං වා’’ති ඉමං ගාථමාහ.

තත්ථ රුණ්ණන්ති රොදනා රොදිතත්තං අස්සුපාතනං, එතෙන කායපරිස්සමං දස්සෙති. සොකොති සොචනා සොචිතත්තං, එතෙන චිත්තපරිස්සමං දස්සෙති. යා චඤ්ඤාති යා ච රුණ්ණසොකෙහි අඤ්ඤා. පරිදෙවනාති ඤාතිබ්යසනෙන ඵුට්ඨස්ස ලාලප්පනා, ‘‘කහං එකපුත්තක පිය මනාපා’’ති එවමාදිනා නයෙන ගුණසංවණ්ණනා, එතෙන වචීපරිස්සමං දස්සෙති.

ද්වාදසමගාථාවණ්ණනා

12. එවං භගවා ‘‘රුණ්ණං වා සොකො වා යා චඤ්ඤා පරිදෙවනා, සබ්බම්පි තං පෙතානං අත්ථාය න හොති, කෙවලන්තු අත්තානං පරිතාපනමත්තමෙව, එවං තිට්ඨන්ති ඤාතයො’’ති රුණ්ණාදීනං නිරත්ථකභාවං දස්සෙත්වා පුන මාගධරාජෙන යා දක්ඛිණා දින්නා, තස්සා සාත්ථකභාවං දස්සෙන්තො ‘‘අයඤ්ච ඛො දක්ඛිණා’’ති ඉමං ගාථමාහ.

තස්සත්ථො – අයඤ්ච ඛො, මහාරාජ, දක්ඛිණා තයා අජ්ජ අත්තනො ඤාතිගණං උද්දිස්ස දින්නා , සා යස්මා සඞ්ඝො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස, තස්මා සඞ්ඝම්හි සුප්පතිට්ඨිතා අස්ස පෙතජනස්ස දීඝරත්තං හිතාය උපකප්පති සම්පජ්ජති ඵලතීති වුත්තං හොති. උපකප්පතීති ච ඨානසො උපකප්පති, තංඛණංයෙව උපකප්පති, න චිරෙන. යථා හි තංඛණඤ්ඤෙව පටිභන්තං ‘‘ඨානසොවෙතං තථාගතං පටිභාතී’’ති වුච්චති, එවමිධාපි තංඛණංයෙව උපකප්පන්තා ‘‘ඨානසො උපකප්පතී’’ති වුත්තා. යං වා තං ‘‘ඉදං ඛො, බ්රාහ්මණ, ඨානං, යත්ථ ඨිතස්ස තං දානං උපකප්පතී’’ති (අ. නි. 10.177) වුත්තං, තත්ථ ඛුප්පිපාසිකවන්තාසපරදත්තූපජීවිනිජ්ඣාමතණ්හිකාදිභෙදභින්නෙ ඨානෙ උපකප්පතීති වුත්තං යථා කහාපණං දෙන්තො ‘‘කහාපණසො දෙතී’’ති ලොකෙ වුච්චති. ඉමස්මිඤ්ච අත්ථවිකප්පෙ උපකප්පතීති පාතුභවති, නිබ්බත්තතීති වුත්තං හොති.

තෙරසමගාථාවණ්ණනා

13. එවං භගවා රඤ්ඤා දින්නාය දක්ඛිණාය සාත්ථකභාවං දස්සෙන්තො –

‘‘අයඤ්ච ඛො දක්ඛිණා දින්නා, සඞ්ඝම්හි සුප්පතිට්ඨිතා;

දීඝරත්තං හිතායස්ස, ඨානසො උපකප්පතී’’ති. –

වත්වා පුන යස්මා ඉමං දක්ඛිණං දෙන්තෙන ඤාතීනං ඤාතීහි කත්තබ්බකිච්චකරණවසෙන ඤාතිධම්මො නිදස්සිතො, බහුජනස්ස පාකටීකතො, නිදස්සනං වා කතො, තුම්හෙහිපි ඤාතීනං එවමෙව ඤාතීහි කත්තබ්බකිච්චකරණවසෙන ඤාතිධම්මො පරිපූරෙතබ්බො, න නිරත්ථකෙහි රුණ්ණාදීහි අත්තා පරිතාපෙතබ්බොති ච පෙතෙ දිබ්බසම්පත්තිං අධිගමෙන්තෙන පෙතානං පූජා කතා උළාරා, බුද්ධප්පමුඛඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝං අන්නපානාදීහි සන්තප්පෙන්තෙන භික්ඛූනං බලං අනුපදින්නං, අනුකම්පාදිගුණපරිවාරඤ්ච චාගචෙතනං නිබ්බත්තෙන්තෙන අනප්පකං පුඤ්ඤං පසුතං, තස්මා භගවා ඉමෙහි යථාභුච්චගුණෙහි රාජානං සම්පහංසෙන්තො –

‘‘සො ඤාතිධම්මො ච අයං නිදස්සිතො,

පෙතාන පූජා ච කතා උළාරා;

බලඤ්ච භික්ඛූනමනුප්පදින්නං,

තුම්හෙහි පුඤ්ඤං පසුතං අනප්පක’’න්ති. –

ඉමාය ගාථාය දෙසනං පරියොසාපෙති.

අථ වා ‘‘සො ඤාතිධම්මො ච අයං නිදස්සිතො’’ති ඉමිනා ගාථාපදෙන භගවා රාජානං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති. ඤාතිධම්මනිදස්සනමෙව හි එත්ථ සන්දස්සනං පෙතාන පූජා ච කතා උළාරාති ඉමිනා සමාදපෙති. උළාරාති පසංසනමෙව හි එත්ථ පුනප්පුනං පූජාකරණෙ සමාදපනං. බලඤ්ච භික්ඛූනමනුප්පදින්නන්ති ඉමිනා සමුත්තෙජෙති. බලානුප්පදානමෙව හි එත්ථ එවං දානං, බලානුප්පදානතාති තස්ස උස්සාහවඩ්ඪනෙන සමුත්තෙජනං. තුම්හෙහි පුඤ්ඤං පසුතං අනප්පකන්ති ඉමිනා සම්පහංසෙති. පුඤ්ඤප්පසුතකිත්තනමෙව හි එත්ථ තස්ස යථාභුච්චගුණසංවණ්ණනභාවෙන සම්පහංසනජනනතො සම්පහංසනන්ති වෙදිතබ්බං.

දෙසනාපරියොසානෙ ච පෙත්තිවිසයූපපත්තිආදීනවසංවණ්ණනෙන සංවිග්ගානං යොනිසො පදහතං චතුරාසීතියා පාණසහස්සානං ධම්මාභිසමයො අහොසි. දුතියදිවසෙපි භගවා දෙවමනුස්සානං ඉදමෙව තිරොකුට්ටං දෙසෙසි, එවං යාව සත්තමදිවසා තාදිසො එව ධම්මාභිසමයො අහොසීති.

පරමත්ථජොතිකාය ඛුද්දකපාඨ-අට්ඨකථාය

තිරොකුට්ටසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.