📜

2. මුචලින්දවග්ගො

1. මුචලින්දසුත්තං

11. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා උරුවෙලායං විහරති නජ්ජා නෙරඤ්ජරාය තීරෙ මුචලින්දමූලෙ පඨමාභිසම්බුද්ධො. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා සත්තාහං එකපල්ලඞ්කෙන නිසින්නො හොති විමුත්තිසුඛපටිසංවෙදී.

තෙන ඛො පන සමයෙන මහා අකාලමෙඝො උදපාදි සත්තාහවද්දලිකා සීතවාතදුද්දිනී. අථ ඛො මුචලින්දො නාගරාජා සකභවනා නික්ඛමිත්වා භගවතො කායං සත්තක්ඛත්තුං භොගෙහි පරික්ඛිපිත්වා උපරිමුද්ධනි මහන්තං ඵණං විහච්ච අට්ඨාසි – ‘‘මා භගවන්තං සීතං, මා භගවන්තං උණ්හං, මා භගවන්තං ඩංසමකසවාතාතපසරීසප [සිරිංසප (සී. ස්යා. කං. පී.)] සම්ඵස්සො’’ති.

අථ ඛො භගවා තස්ස සත්තාහස්ස අච්චයෙන තම්හා සමාධිම්හා වුට්ඨාසි. අථ ඛො මුචලින්දො නාගරාජා විද්ධං විගතවලාහකං දෙවං විදිත්වා භගවතො කායා භොගෙ විනිවෙඨෙත්වා සකවණ්ණං පටිසංහරිත්වා මාණවකවණ්ණං අභිනිම්මිනිත්වා භගවතො පුරතො අට්ඨාසි පඤ්ජලිකො භගවන්තං නමස්සමානො.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සුඛො විවෙකො තුට්ඨස්ස, සුතධම්මස්ස පස්සතො;

අබ්යාපජ්ජං සුඛං ලොකෙ, පාණභූතෙසු සංයමො.

‘‘සුඛා විරාගතා ලොකෙ, කාමානං සමතික්කමො;

අස්මිමානස්ස යො විනයො, එතං වෙ පරමං සුඛ’’න්ති. පඨමං;

2. රාජසුත්තං

12. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලානං භික්ඛූනං පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තානං උපට්ඨානසාලායං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අයමන්තරාකථා උදපාදි – ‘‘කො නු ඛො, ආවුසො, ඉමෙසං ද්වින්නං රාජූනං මහද්ධනතරො වා මහාභොගතරො වා මහාකොසතරො වා මහාවිජිතතරො වා මහාවාහනතරො වා මහබ්බලතරො වා මහිද්ධිකතරො වා මහානුභාවතරො වා රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො, රාජා වා පසෙනදි කොසලො’’ති? අයඤ්චරහි තෙසං භික්ඛූනං අන්තරාකථා හොති විප්පකතා.

අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනුපට්ඨානසාලා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘කාය නුත්ථ, භික්ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්නිසින්නා සන්නිපතිතා, කා ච පන වො අන්තරාකථා විප්පකතා’’ති?

‘‘ඉධ, භන්තෙ, අම්හාකං පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තානං උපට්ඨානසාලායං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අයමන්තරාකථා උදපාදි – ‘කො නු ඛො, ආවුසො, ඉමෙසං ද්වින්නං රාජූනං මහද්ධනතරො වා මහාභොගතරො වා මහාකොසතරො වා මහාවිජිතතරො වා මහාවාහනතරො වා මහබ්බලතරො වා මහිද්ධිකතරො වා මහානුභාවතරො වා රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො, රාජා වා පසෙනදි කොසලො’ති? අයං ඛො නො, භන්තෙ, අන්තරාකථා විප්පකතා, අථ භගවා අනුප්පත්තො’’ති.

‘‘න ඛ්වෙතං, භික්ඛවෙ, තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතානං යං තුම්හෙ එවරූපිං කථං කථෙය්යාථ. සන්නිපතිතානං වො, භික්ඛවෙ, ද්වයං කරණීයං – ධම්මී වා කථා අරියො වා තුණ්හීභාවො’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යඤ්ච කාමසුඛං ලොකෙ, යඤ්චිදං දිවියං සුඛං;

තණ්හක්ඛයසුඛස්සෙතෙ , කලං නාග්ඝන්ති සොළසි’’න්ති. දුතියං;

3. දණ්ඩසුත්තං

13. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා කුමාරකා අන්තරා ච සාවත්ථිං අන්තරා ච ජෙතවනං අහිං දණ්ඩෙන හනන්ති. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසි. අද්දසා ඛො භගවා සම්බහුලෙ කුමාරකෙ අන්තරා ච සාවත්ථිං අන්තරා ච ජෙතවනං අහිං දණ්ඩෙන හනන්තෙ .

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සුඛකාමානි භූතානි, යො දණ්ඩෙන විහිංසති;

අත්තනො සුඛමෙසානො, පෙච්ච සො න ලභතෙ සුඛං.

‘‘සුඛකාමානි භූතානි, යො දණ්ඩෙන න හිංසති;

අත්තනො සුඛමෙසානො, පෙච්ච සො ලභතෙ සුඛ’’න්ති. තතියං;

4. සක්කාරසුත්තං

14. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා සක්කතො හොති ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො, ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. භික්ඛුසඞ්ඝොපි සක්කතො හොති ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො, ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. අඤ්ඤතිත්ථියා පන පරිබ්බාජකා අසක්කතා හොන්ති අගරුකතා අමානිතා [න අපචිතා (ස්යා. පී.)] අපූජිතා අනපචිතා, න ලාභිනො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. අථ ඛො තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා භගවතො සක්කාරං අසහමානා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච ගාමෙ ච අරඤ්ඤෙ ච භික්ඛූ දිස්වා අසබ්භාහි ඵරුසාහි වාචාහි අක්කොසන්ති පරිභාසන්ති රොසෙන්ති විහෙසෙන්ති.

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘එතරහි, භන්තෙ, භගවා සක්කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො, ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. භික්ඛුසඞ්ඝොපි සක්කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො, ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. අඤ්ඤතිත්ථියා පන පරිබ්බාජකා අසක්කතා අගරුකතා අමානිතා අපූජිතා අනපචිතා, න ලාභිනො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. අථ ඛො තෙ, භන්තෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා භගවතො සක්කාරං අසහමානා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච ගාමෙ ච අරඤ්ඤෙ ච භික්ඛූ දිස්වා අසබ්භාහි ඵරුසාහි වාචාහි අක්කොසන්ති පරිභාසන්ති රොසෙන්ති විහෙසන්තී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘ගාමෙ අරඤ්ඤෙ සුඛදුක්ඛඵුට්ඨො,

නෙවත්තතො නො පරතො දහෙථ;

ඵුසන්ති ඵස්සා උපධිං පටිච්ච,

නිරූපධිං කෙන ඵුසෙය්යු ඵස්සා’’ති. චතුත්ථං;

5. උපාසකසුත්තං

15. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරො ඉච්ඡානඞ්ගලකො උපාසකො සාවත්ථිං අනුප්පත්තො හොති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අථ ඛො සො උපාසකො සාවත්ථියං තං කරණීයං තීරෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො තං උපාසකං භගවා එතදවොච – ‘‘චිරස්සං ඛො ත්වං, උපාසක, ඉමං පරියායමකාසි යදිදං ඉධාගමනායා’’ති.

‘‘චිරපටිකාහං, භන්තෙ, භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුකාමො, අපි චාහං කෙහිචි කෙහිචි කිච්චකරණීයෙහි බ්යාවටො. එවාහං නාසක්ඛිං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතු’’න්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සුඛං වත තස්ස න හොති කිඤ්චි,

සඞ්ඛාතධම්මස්ස බහුස්සුතස්ස;

සකිඤ්චනං පස්ස විහඤ්ඤමානං,

ජනො ජනස්මිං පටිබන්ධරූපො’’ති. පඤ්චමං;

6. ගබ්භිනීසුත්තං

16. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස පරිබ්බාජකස්ස දහරමාණවිකා පජාපති හොති ගබ්භිනී උපවිජඤ්ඤා. අථ ඛො සා පරිබ්බාජිකා තං පරිබ්බාජකං එතදවොච – ‘‘ගච්ඡ ත්වං, බ්රාහ්මණ, තෙලං ආහර, යං මෙ විජාතාය භවිස්සතී’’ති.

එවං වුත්තෙ, සො පරිබ්බාජකො තං පරිබ්බාජිකං එතදවොච – ‘‘කුතො පනාහං, භොති [භොතියා (ස්යා. පී. ක.)], තෙලං ආහරාමී’’ති? දුතියම්පි ඛො සා පරිබ්බාජිකා තං පරිබ්බාජකං එතදවොච – ‘‘ගච්ඡ ත්වං, බ්රාහ්මණ, තෙලං ආහර, යං මෙ විජාතාය භවිස්සතී’’ති. දුතියම්පි ඛො සො පරිබ්බාජිකො තං පරිබ්බාජිකං එතදවොච – ‘‘කුතො පනාහං, භොති, තෙලං ආහරාමී’’ති? තතියම්පි ඛො සා පරිබ්බාජිකා තං පරිබ්බාජකං එතදවොච – ‘‘ගච්ඡ ත්වං, බ්රාහ්මණ, තෙලං ආහර, යං මෙ විජාතාය භවිස්සතී’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස කොට්ඨාගාරෙ සමණස්ස වා බ්රාහ්මණස්ස වා සප්පිස්ස වා තෙලස්ස වා යාවදත්ථං පාතුං දීයති [දිය්යති (සී. ක.)], නො නීහරිතුං.

අථ ඛො තස්ස පරිබ්බාජකස්ස එතදහොසි – ‘‘රඤ්ඤො ඛො පන පසෙනදිස්ස කොසලස්ස කොට්ඨාගාරෙ සමණස්ස වා බ්රාහ්මණස්ස වා සප්පිස්ස වා තෙලස්ස වා යාවදත්ථං පාතුං දීයති, නො නීහරිතුං. යංනූනාහං රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස කොට්ඨාගාරං ගන්ත්වා තෙලස්ස යාවදත්ථං පිවිත්වා ඝරං ආගන්ත්වා උච්ඡද්දිත්වාන [උග්ගිරිත්වාන (සී. ස්යා. පී.), උච්ඡදිත්වා (සී. ස්යා. අට්ඨ.), උච්ඡඩ්ඩිත්වාන (ක.)] දදෙය්යං, යං ඉමිස්සා විජාතාය භවිස්සතී’’ති.

අථ ඛො සො පරිබ්බාජකො රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස කොට්ඨාගාරං ගන්ත්වා තෙලස්ස යාවදත්ථං පිවිත්වා ඝරං ආගන්ත්වා නෙව සක්කොති උද්ධං කාතුං, න පන අධො. සො දුක්ඛාහි තිබ්බාහි [තිප්පාහි (ස්යා.)] ඛරාහි කටුකාහි වෙදනාහි ඵුට්ඨො ආවට්ටති පරිවට්ටති.

අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසි. අද්දසා ඛො භගවා තං පරිබ්බාජකං දුක්ඛාහි තිබ්බාහි ඛරාහි කටුකාහි වෙදනාහි ඵුට්ඨං ආවට්ටමානං පරිවට්ටමානං.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සුඛිනො වත යෙ අකිඤ්චනා,

වෙදගුනො හි ජනා අකිඤ්චනා;

සකිඤ්චනං පස්ස විහඤ්ඤමානං,

ජනො ජනස්මිං පටිබන්ධචිත්තො’’ [පටිබද්ධචිත්තො (ස්යා.), පටිබන්ධරුපො (?)] ති. ඡට්ඨං;

7. එකපුත්තකසුත්තං

17. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස උපාසකස්ස එකපුත්තකො පියො මනාපො කාලඞ්කතො හොති.

අථ ඛො සම්බහුලා උපාසකා අල්ලවත්ථා අල්ලකෙසා දිවා දිවස්ස යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො තෙ උපාසකෙ භගවා එතදවොච – ‘‘කිං නු ඛො තුම්හෙ, උපාසකා, අල්ලවත්ථා අල්ලකෙසා ඉධූපසඞ්කමන්තා දිවා දිවස්සා’’ති?

එවං වුත්තෙ, සො උපාසකො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘මය්හං ඛො, භන්තෙ, එකපුත්තකො පියො මනාපො කාලඞ්කතො. තෙන මයං අල්ලවත්ථා අල්ලකෙසා ඉධූපසඞ්කමන්තා දිවා දිවස්සා’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘පියරූපස්සාදගධිතාසෙ [පියරූපස්සාතගධිතාසෙ (සී. පී.)],

දෙවකායා පුථු මනුස්සා ච;

අඝාවිනො පරිජුන්නා,

මච්චුරාජස්ස වසං ගච්ඡන්ති.

‘‘යෙ වෙ දිවා ච රත්තො ච,

අප්පමත්තා ජහන්ති පියරූපං;

තෙ වෙ ඛණන්ති අඝමූලං,

මච්චුනො ආමිසං දුරතිවත්ත’’න්ති. සත්තමං;

8. සුප්පවාසාසුත්තං

18. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කුණ්ඩිකායං [කුණ්ඩියායං (සී. ස්යා. පී.)] විහරති කුණ්ඩධානවනෙ [කුණ්ඩිට්ඨානවනෙ (ස්යා. පී.)]. තෙන ඛො පන සමයෙන සුප්පවාසා කොලියධීතා සත්ත වස්සානි ගබ්භං ධාරෙති. සත්තාහං මූළ්හගබ්භා සා දුක්ඛාහි තිබ්බාහි ඛරාහි කටුකාහි වෙදනාහි ඵුට්ඨා තීහි විතක්කෙහි අධිවාසෙති – ‘‘සම්මාසම්බුද්ධො වත සො භගවා යො ඉමස්ස එවරූපස්ස දුක්ඛස්ස පහානාය ධම්මං දෙසෙති; සුප්පටිපන්නො වත තස්ස භගවතො සාවකසඞ්ඝො යො ඉමස්ස එවරූපස්ස දුක්ඛස්ස පහානාය පටිපන්නො; සුසුඛං වත තං නිබ්බානං යත්ථිදං එවරූපං දුක්ඛං න සංවිජ්ජතී’’ති.

අථ ඛො සුප්පවාසා කොලියධීතා සාමිකං ආමන්තෙසි – ‘‘එහි ත්වං, අය්යපුත්ත, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දාහි; අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡ – ‘සුප්පවාසා, භන්තෙ, කොලියධීතා භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දති; අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡතී’ති. එවඤ්ච වදෙහි – ‘සුප්පවාසා, භන්තෙ, කොලියධීතා සත්ත වස්සානි ගබ්භං ධාරෙති. සත්තාහං මූළ්හගබ්භා සා දුක්ඛාහි තිබ්බාහි ඛරාහි කටුකාහි වෙදනාහි ඵුට්ඨා තීහි විතක්කෙහි අධිවාසෙති – සම්මාසම්බුද්ධො වත සො භගවා යො ඉමස්ස එවරූපස්ස දුක්ඛස්ස පහානාය ධම්මං දෙසෙති; සුප්පටිපන්නො වත තස්ස භගවතො සාවකසඞ්ඝො යො ඉමස්ස එවරූපස්ස දුක්ඛස්ස පහානාය පටිපන්නො; සුසුඛං වත තං නිබ්බානං යත්ථිදං එවරූපං දුක්ඛං න සංවිජ්ජතී’’’ති.

‘‘පරම’’න්ති ඛො සො කොලියපුත්තො සුප්පවාසාය කොලියධීතාය පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි ; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො කොලියපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුප්පවාසා, භන්තෙ, කොලියධීතා භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්ඡති; එවඤ්ච වදෙති – ‘සුප්පවාසා, භන්තෙ, කොලියධීතා සත්ත වස්සානි ගබ්භං ධාරෙති. සත්තාහං මූළ්හගබ්භා සා දුක්ඛාහි තිබ්බාහි ඛරාහි කටුකාහි වෙදනාහි ඵුට්ඨා තීහි විතක්කෙහි අධිවාසෙති – සම්මාසම්බුද්ධො වත සො භගවා යො ඉමස්ස එවරූපස්ස දුක්ඛස්ස පහානාය ධම්මං දෙසෙති; සුප්පටිපන්නො වත තස්ස භගවතො සාවකසඞ්ඝො යො ඉමස්ස එවරූපස්ස දුක්ඛස්ස පහානාය පටිපන්නො; සුසුඛං වත නිබ්බානං යත්ථිදං එවරූපං දුක්ඛං න සංවිජ්ජතී’’’ති.

‘‘සුඛිනී හොතු සුප්පවාසා කොලියධීතා; අරොගා අරොගං පුත්තං විජායතූ’’ති. සහ වචනා ච පන භගවතො සුප්පවාසා කොලියධීතා සුඛිනී අරොගා අරොගං පුත්තං විජායි.

‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො සො කොලියපුත්තො භගවතො භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යෙන සකං ඝරං තෙන පච්චායාසි. අද්දසා ඛො සො කොලියපුත්තො සුප්පවාසං කොලියධීතරං සුඛිනිං අරොගං අරොගං පුත්තං විජාතං. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘අච්ඡරියං වත, භො, අබ්භුතං වත, භො, තථාගතස්ස මහිද්ධිකතා මහානුභාවතා, යත්ර හි නාමායං සුප්පවාසා කොලියධීතා සහ වචනා ච පන [සහ වචනා පන (පී.), සහ වචනා (?)] භගවතො සුඛිනී අරොගා අරොගං පුත්තං විජායිස්සතී’’ති! අත්තමනො පමුදිතො පීතිසොමනස්සජාතො අහොසි.

අථ ඛො සුප්පවාසා කොලියධීතා සාමිකං ආමන්තෙසි – ‘‘එහි ත්වං, අය්යපුත්ත, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දාහි – ‘සුප්පවාසා, භන්තෙ, කොලියධීතා භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දතී’ති; එවඤ්ච වදෙහි – ‘සුප්පවාසා, භන්තෙ, කොලියධීතා සත්ත වස්සානි ගබ්භං ධාරෙති. සත්තාහං මූළ්හගබ්භා සා එතරහි සුඛිනී අරොගා අරොගං පුත්තං විජාතා. සා සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං භත්තෙන නිමන්තෙති. අධිවාසෙතු කිර, භන්තෙ, භගවා සුප්පවාසාය කොලියධීතාය සත්ත භත්තානි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’’ති.

‘‘පරම’’න්ති ඛො සො කොලියපුත්තො සුප්පවාසාය කොලියධීතාය පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො කොලියපුත්තො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘සුප්පවාසා , භන්තෙ, කොලියධීතා භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දති; එවඤ්ච වදෙති – ‘සුප්පවාසා, භන්තෙ, කොලියධීතා සත්ත වස්සානි ගබ්භං ධාරෙති. සත්තාහං මූළ්හගබ්භා සා එතරහි සුඛිනී අරොගා අරොගං පුත්තං විජාතා. සා සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං භත්තෙන නිමන්තෙති. අධිවාසෙතු කිර, භන්තෙ, භගවා සුප්පවාසාය කොලියධීතාය සත්ත භත්තානි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’’ති.

තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරෙන උපාසකෙන බුද්ධප්පමුඛො භික්ඛුසඞ්ඝො ස්වාතනාය භත්තෙන නිමන්තිතො හොති. සො ච උපාසකො ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස [මහාමොග්ගලානස්ස (ක.)] උපට්ඨාකො හොති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං ආමන්තෙසි – ‘‘එහි ත්වං, මොග්ගල්ලාන, යෙන සො උපාසකො තෙනුපසඞ්කම ; උපසඞ්කමිත්වා තං උපාසකං එවං වදෙහි – ‘සුප්පවාසා, ආවුසො, කොලියධීතා සත්ත වස්සානි ගබ්භං ධාරෙසි. සත්තාහං මූළ්හගබ්භා සා එතරහි සුඛිනී අරොගා අරොගං පුත්තං විජාතා. සා සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං භත්තෙන නිමන්තෙති. කරොතු සුප්පවාසා කොලියධීතා සත්ත භත්තානි, පච්ඡා ත්වං කරිස්සසී’ති [කරිස්සසීති සඤ්ඤාපෙහි (ක.)]. තුය්හෙසො උපට්ඨාකො’’ති.

‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො භගවතො පටිස්සුත්වා යෙන සො උපාසකො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං උපාසකං එතදවොච – ‘‘සුප්පවාසා, ආවුසො, කොලියධීතා සත්ත වස්සානි ගබ්භං ධාරෙති. සත්තාහං මූළ්හගබ්භා සා එතරහි සුඛිනී අරොගා අරොගං පුත්තං විජාතා. සා සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං භත්තෙන නිමන්තෙති. කරොතු සුප්පවාසා කොලියධීතා සත්ත භත්තානි, පච්ඡා ත්වං කරිස්සසී’’ති.

‘‘සචෙ මෙ, භන්තෙ, අය්යො මහාමොග්ගල්ලානො තිණ්ණං ධම්මානං පාටිභොගො – භොගානඤ්ච ජීවිතස්ස ච සද්ධාය ච, කරොතු සුප්පවාසා කොලියධීතා සත්ත භත්තානි, පච්ඡාහං කරිස්සාමී’’ති. ‘‘ද්වින්නං ඛො තෙ අහං [ද්වින්නං ඛො තෙසං (පී.), ද්වින්නං ඛො නෙසං (ක.)], ආවුසො, ධම්මානං පාටිභොගො – භොගානඤ්ච ජීවිතස්ස ච. සද්ධාය පන ත්වංයෙව පාටිභොගො’’ති.

‘‘සචෙ මෙ, භන්තෙ, අය්යො මහාමොග්ගල්ලානො ද්වින්නං ධම්මානං පාටිභොගො – භොගානඤ්ච ජීවිතස්ස ච, කරොතු සුප්පවාසා කොලියධීතා සත්ත භත්තානි, පච්ඡාහං කරිස්සාමී’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං උපාසකං සඤ්ඤාපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සඤ්ඤත්තො [සඤ්ඤාතො (ස්යා.)], භන්තෙ, සො උපාසකො මයා; කරොතු සුප්පවාසා කොලියධීතා සත්ත භත්තානි, පච්ඡා සො කරිස්සතී’’ති.

අථ ඛො සුප්පවාසා කොලියධීතා සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙසි සම්පවාරෙසි, තඤ්ච දාරකං භගවන්තං වන්දාපෙසි සබ්බඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝං.

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො තං දාරකං එතදවොච – ‘‘කච්චි තෙ, දාරක, ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං, කච්චි න කිඤ්චි දුක්ඛ’’න්ති? ‘‘කුතො මෙ, භන්තෙ සාරිපුත්ත, ඛමනීයං, කුතො යාපනීයං! සත්ත මෙ වස්සානි ලොහිතකුම්භියං වුත්තානී’’ති.

අථ ඛො සුප්පවාසා කොලියධීතා – ‘‘පුත්තො මෙ ධම්මසෙනාපතිනා සද්ධිං මන්තෙතී’’ති අත්තමනා පමුදිතා පීතිසොමනස්සජාතා අහොසි. අථ ඛො භගවා (සුප්පවාසං කොලීයධීතරං අත්තමනං පමුදිතං පීතිසොමනස්සජාතං විදිත්වා [දිස්වා (සී.)]) [( ) නත්ථි ඉඞ්ගලිසපොත්ථකෙ] සුප්පවාසං කොලියධීතරං එතදවොච – ‘‘ඉච්ඡෙය්යාසි ත්වං, සුප්පවාසෙ, අඤ්ඤම්පි එවරූපං පුත්ත’’න්ති? ‘‘ඉච්ඡෙය්යාමහං, භගවා, අඤ්ඤානිපි එවරූපානි සත්ත පුත්තානී’’ති .

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘අසාතං සාතරූපෙන, පියරූපෙන අප්පියං;

දුක්ඛං සුඛස්ස රූපෙන, පමත්තමතිවත්තතී’’ති. අට්ඨමං;

9. විසාඛාසුත්තං

19. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති පුබ්බාරාමෙ මිගාරමාතුපාසාදෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන විසාඛාය මිගාරමාතුයා කොචිදෙව අත්ථො රඤ්ඤෙ පසෙනදිම්හි කොසලෙ පටිබද්ධො [පටිබන්ධො (පී. ක.)] හොති. තං රාජා පසෙනදි කොසලො න යථාධිප්පායං තීරෙති .

අථ ඛො විසාඛා මිගාරමාතා දිවා දිවස්ස [දිවාදිවස්සෙව (ස්යා.), දිවාදිවස්සෙයෙව (පී.), දිවා දිවස්සයෙව (ක.)] යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො විසාඛං මිගාරමාතරං භගවා එතදවොච – ‘‘හන්ද කුතො නු ත්වං, විසාඛෙ, ආගච්ඡසි දිවා දිවස්සා’’ති? ‘‘ඉධ මෙ, භන්තෙ, කොචිදෙව අත්ථො රඤ්ඤෙ පසෙනදිම්හි කොසලෙ පටිබද්ධො; තං රාජා පසෙනදි කොසලො න යථාධිප්පායං තීරෙතී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සබ්බං පරවසං දුක්ඛං, සබ්බං ඉස්සරියං සුඛං;

සාධාරණෙ විහඤ්ඤන්ති, යොගා හි දුරතික්කමා’’ති. නවමං;

10. භද්දියසුත්තං

20. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා අනුපියායං විහරති අම්බවනෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා භද්දියො කාළීගොධාය පුත්තො අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙසි – ‘‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’’න්ති!

අස්සොසුං ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ ආයස්මතො භද්දියස්ස කාළීගොධාය පුත්තස්ස අරඤ්ඤගතස්සපි රුක්ඛමූලගතස්සපි සුඤ්ඤාගාරගතස්සපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙන්තස්ස – ‘‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’’න්ති! සුත්වාන නෙසං එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො, ආවුසො, ආයස්මා භද්දියො කාළීගොධාය පුත්තො අනභිරතො බ්රහ්මචරියං චරති, යංස පුබ්බෙ අගාරියභූතස්ස [අගාරිකභූතස්ස (ස්යා.)] රජ්ජසුඛං, සො තමනුස්සරමානො අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙසි – ‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’’’න්ති!

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ආයස්මා, භන්තෙ, භද්දියො කාළීගොධාය පුත්තො අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙසි – ‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’න්ති! නිස්සංසයං ඛො, භන්තෙ, ආයස්මා භද්දියො කාළීගොධාය පුත්තො අනභිරතො බ්රහ්මචරියං චරති. යංස පුබ්බෙ අගාරියභූතස්ස රජ්ජසුඛං, සො තමනුස්සරමානො අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙසි – ‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’’’න්ති!

අථ ඛො භගවා අඤ්ඤතරං භික්ඛුං ආමන්තෙසි – ‘‘එහි ත්වං, භික්ඛු, මම වචනෙන භද්දියං භික්ඛුං ආමන්තෙහි – ‘සත්ථා තං, ආවුසො භද්දිය, ආමන්තෙතී’’’ති.

‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො සො භික්ඛු භගවතො පටිස්සුත්වා යෙනායස්මා භද්දියො කාළීගොධාය පුත්තො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භද්දියං කාළීගොධාය පුත්තං එතදවොච – ‘‘සත්ථා තං, ආවුසො භද්දිය, ආමන්තෙතී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා භද්දියො කාළීගොධාය පුත්තො තස්ස භික්ඛුනො පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං භද්දියං කාළීගොධාය පුත්තං භගවා එතදවොච –

‘‘සච්චං කිර ත්වං, භද්දිය, අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙසි – ‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’’’න්ති! ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති.

‘‘කිං පන [කං පන (ස්යා පී.)] ත්වං, භද්දිය, අත්ථවසං සම්පස්සමානො අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙසි – ‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’’’න්ති! ‘‘පුබ්බෙ මෙ, භන්තෙ, අගාරියභූතස්ස රජ්ජං කාරෙන්තස්ස අන්තොපි අන්තෙපුරෙ රක්ඛා සුසංවිහිතා අහොසි, බහිපි අන්තෙපුරෙ රක්ඛා සුසංවිහිතා අහොසි, අන්තොපි නගරෙ රක්ඛා සුසංවිහිතා අහොසි, බහිපි නගරෙ රක්ඛා සුසංවිහිතා අහොසි, අන්තොපි ජනපදෙ රක්ඛා සුසංවිහිතා අහොසි, බහිපි ජනපදෙ රක්ඛා සුසංවිහිතා අහොසි. සො ඛො අහං, භන්තෙ, එවං රක්ඛිතො ගොපිතො සන්තො භීතො උබ්බිග්ගො උස්සඞ්කී උත්රාසී විහාසිං. එතරහි ඛො පනාහං, භන්තෙ, අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි එකො [එකකො (ස්යා. පී.)] අභීතො අනුබ්බිග්ගො අනුස්සඞ්කී අනුත්රාසී අප්පොස්සුක්කො පන්නලොමො පරදත්තවුත්තො [පරදවුත්තො (ක. සී. ස්යා. පී.)], මිගභූතෙන චෙතසා විහරාමි. ඉමං [ඉදං (සී. ක.)] ඛො අහං, භන්තෙ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො අරඤ්ඤගතොපි රුක්ඛමූලගතොපි සුඤ්ඤාගාරගතොපි අභික්ඛණං උදානං උදානෙසි [උදානෙමි (ක.)] – ‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’’’න්ති!

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යස්සන්තරතො න සන්ති කොපා,

ඉතිභවාභවතඤ්ච වීතිවත්තො;

තං විගතභයං සුඛිං අසොකං,

දෙවා නානුභවන්ති දස්සනායා’’ති. දසමං;

මුචලින්දවග්ගො දුතියො නිට්ඨිතො.

තස්සුද්දානං –

මුචලින්දො රාජා දණ්ඩෙන, සක්කාරො උපාසකෙන ච;

ගබ්භිනී එකපුත්තො ච, සුප්පවාසා විසාඛා ච;

කාළීගොධාය භද්දියොති.