📜

5. සොණවග්ගො [මහාවග්ග (අට්ඨකථාය සමෙති)]

1. පියතරසුත්තං

41. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජා පසෙනදි කොසලො මල්ලිකාය දෙවියා සද්ධිං උපරිපාසාදවරගතො හොති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො මල්ලිකං දෙවිං එතදවොච – ‘‘අත්ථි නු ඛො තෙ, මල්ලිකෙ, කොචඤ්ඤො අත්තනා පියතරො’’ති?

‘‘නත්ථි ඛො මෙ, මහාරාජ, කොචඤ්ඤො අත්තනා පියතරො. තුය්හං පන, මහාරාජ, අත්ථඤ්ඤො කොචි අත්තනා පියතරො’’ති? ‘‘මය්හම්පි ඛො, මල්ලිකෙ, නත්ථඤ්ඤො කොචි අත්තනා පියතරො’’ති.

අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො පාසාදා ඔරොහිත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඉධාහං, භන්තෙ, මල්ලිකාය දෙවියා සද්ධිං උපරිපාසාදවරගතො මල්ලිකං දෙවිං එතදවොචං – ‘අත්ථි නු ඛො තෙ, මල්ලිකෙ, කොචඤ්ඤො අත්තනා පියතරො’ති? එවං වුත්තෙ, මල්ලිකා දෙවී මං එතදවොච – ‘නත්ථි ඛො මෙ, මහාරාජ, කොචඤ්ඤො අත්තනා පියතරො. තුය්හං පන, මහාරාජ, අත්ථඤ්ඤො කොචි අත්තනා පියතරො’ති? එවං වුත්තෙ, අහං, භන්තෙ, මල්ලිකං දෙවිං එතදවොචං – ‘මය්හම්පි ඛො, මල්ලිකෙ, නත්ථඤ්ඤො කොචි අත්තනා පියතරො’’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සබ්බා දිසා අනුපරිගම්ම චෙතසා,

නෙවජ්ඣගා පියතරමත්තනා ක්වචි;

එවං පියො පුථු අත්තා පරෙසං,

තස්මා න හිංසෙ පරමත්තකාමො’’ති. පඨමං;

2. අප්පායුකසුත්තං

42. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා [පටිසල්ලාණා (සී.)] වුට්ඨිතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යාව අප්පායුකා හි, භන්තෙ, භගවතො මාතා අහොසි, සත්තාහජාතෙ භගවති භගවතො මාතා කාලමකාසි, තුසිතං කායං උපපජ්ජී’’ති.

‘‘එවමෙතං, ආනන්ද [එවමෙතං ආනන්ද එවමෙතං ආනන්ද (ස්යා.)], අප්පායුකා හි, ආනන්ද, බොධිසත්තමාතරො හොන්ති. සත්තාහජාතෙසු බොධිසත්තෙසු බොධිසත්තමාතරො කාලං කරොන්ති, තුසිතං කායං උපපජ්ජන්තී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යෙ කෙචි භූතා භවිස්සන්ති යෙ වාපි,

සබ්බෙ ගමිස්සන්ති පහාය දෙහං;

තං සබ්බජානිං කුසලො විදිත්වා,

ආතාපියො බ්රහ්මචරියං චරෙය්යා’’ති. දුතියං;

3. සුප්පබුද්ධකුට්ඨිසුත්තං

43. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහෙ සුප්පබුද්ධො නාම කුට්ඨී අහොසි – මනුස්සදලිද්දො, මනුස්සකපණො , මනුස්සවරාකො. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා මහතියා පරිසාය පරිවුතො ධම්මං දෙසෙන්තො නිසින්නො හොති.

අද්දසා ඛො සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී තං මහාජනකායං දූරතොව සන්නිපතිතං. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘නිස්සංසයං ඛො එත්ථ කිඤ්චි ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා භාජීයති [භාජීයිස්සති (සී.)]. යංනූනාහං යෙන සො මහාජනකායො තෙනුපසඞ්කමෙය්යං. අප්පෙව නාමෙත්ථ කිඤ්චි ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා ලභෙය්ය’’න්ති.

අථ ඛො සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී යෙන සො මහාජනකායො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී භගවන්තං මහතියා පරිසාය පරිවුතං ධම්මං දෙසෙන්තං නිසින්නං. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘න ඛො එත්ථ කිඤ්චි ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා භාජීයති. සමණො අයං ගොතමො පරිසති ධම්මං දෙසෙති. යංනූනාහම්පි ධම්මං සුණෙය්ය’’න්ති. තත්ථෙව එකමන්තං නිසීදි – ‘‘අහම්පි ධම්මං සොස්සාමී’’ති.

අථ ඛො භගවා සබ්බාවන්තං පරිසං චෙතසා චෙතො පරිච්ච මනසාකාසි ‘‘කො නු ඛො ඉධ භබ්බො ධම්මං විඤ්ඤාතු’’න්ති? අද්දසා ඛො භගවා සුප්පබුද්ධං කුට්ඨිං තස්සං පරිසායං නිසින්නං. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො ඉධ භබ්බො ධම්මං විඤ්ඤාතු’’න්ති. සුප්පබුද්ධං කුට්ඨිං ආරබ්භ ආනුපුබ්බිං කථං [ආනුපුබ්බිකථං (සී.), අනුපුබ්බිකථං (ස්යා. පී. ක.)] කථෙසි, සෙය්යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්ගකථං; කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සඞ්කිලෙසං; නෙක්ඛම්මෙ [නෙක්ඛම්මෙ ච (සී. ස්යා. පී.)] ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා භගවා අඤ්ඤාසි සුප්පබුද්ධං කුට්ඨිං කල්ලචිත්තං මුදුචිත්තං විනීවරණචිත්තං උදග්ගචිත්තං පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදෙසනා තං පකාසෙසි – දුක්ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්ගං. සෙය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදෙව රජනං පටිග්ගණ්හෙය්ය, එවමෙව සුප්පබුද්ධස්ස කුට්ඨිස්ස තස්මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි – ‘‘යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරොධධම්ම’’න්ති.

අථ ඛො සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී දිට්ඨධම්මො පත්තධම්මො විදිතධම්මො පරියොගාළ්හධම්මො තිණ්ණවිචිකිච්ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්ජප්පත්තො අපරප්පච්චයො සත්ථු සාසනෙ උට්ඨායාසනා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී භගවන්තං එතදවොච –

‘‘අභික්කන්තං , භන්තෙ, අභික්කතං, භන්තෙ! සෙය්යථාපි, භන්තෙ, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තීති; එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං, භන්තෙ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

අථ ඛො සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො භගවතො භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො අචිරපක්කන්තං සුප්පබුද්ධං කුට්ඨිං ගාවී තරුණවච්ඡා අධිපතිත්වා ජීවිතා වොරොපෙසි.

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘යො සො, භන්තෙ, සුප්පබුද්ධො නාම කුට්ඨී භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො, සො කාලඞ්කතො. තස්ස කා ගති, කො අභිසම්පරායො’’ති?

‘‘පණ්ඩිතො, භික්ඛවෙ, සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී; පච්චපාදි ධම්මස්සානුධම්මං; න ච මං ධම්මාධිකරණං විහෙසෙසි. සුප්පබුද්ධො, භික්ඛවෙ, කුට්ඨී තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’’ති.

එවං වුත්තෙ, අඤ්ඤතරො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු, කො පච්චයො යෙන සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී අහොසි – මනුස්සදලිද්දො, මනුස්සකපණො, මනුස්සවරාකො’’ති?

‘‘භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, සුප්පබුද්ධො කුට්ඨී ඉමස්මිංයෙව රාජගහෙ සෙට්ඨිපුත්තො අහොසි. සො උය්යානභූමිං නිය්යන්තො අද්දස තගරසිඛිං [තග්ගරසිඛිං (ක.)] පච්චෙකබුද්ධං නගරං පිණ්ඩාය පවිසන්තං. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘ක්වායං කුට්ඨී කුට්ඨිචීවරෙන විචරතී’ති? නිට්ඨුභිත්වා අපසබ්යතො [අපබ්යාමතො (ස්යා. සං. නි. 1.255)] කරිත්වා පක්කාමි. සො තස්ස කම්මස්ස විපාකෙන බහූනි වස්සසතානි බහූනි වස්සසහස්සානි බහූනි වස්සසතසහස්සානි නිරයෙ පච්චිත්ථ. තස්සෙව කම්මස්ස විපාකාවසෙසෙන ඉමස්මිංයෙව රාජගහෙ කුට්ඨී අහොසි මනුස්සදලිද්දො, මනුස්සකපණො, මනුස්සවරාකො. සො තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං ආගම්ම සද්ධං සමාදියි සීලං සමාදියි සුතං සමාදියි චාගං සමාදියි පඤ්ඤං සමාදියි. සො තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං ආගම්ම සද්ධං සමාදියිත්වා සීලං සමාදියිත්වා සුතං සමාදියිත්වා චාගං සමාදියිත්වා පඤ්ඤං සමාදියිත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නො දෙවානං තාවතිංසානං සහබ්යතං. සො තත්ථ අඤ්ඤෙ දෙවෙ අතිරොචති වණ්ණෙන චෙව යසසා චා’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘චක්ඛුමා විසමානීව, විජ්ජමානෙ පරක්කමෙ;

පණ්ඩිතො ජීවලොකස්මිං, පාපානි පරිවජ්ජයෙ’’ති. තතියං;

4. කුමාරකසුත්තං

44. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා කුමාරකා අන්තරා ච සාවත්ථිං අන්තරා ච ජෙතවනං මච්ඡකෙ බාධෙන්ති.

අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසි. අද්දසා ඛො භගවා තෙ සම්බහුලෙ කුමාරකෙ අන්තරා ච සාවත්ථිං අන්තරා ච ජෙතවනං මච්ඡකෙ බාධෙන්තෙ. දිස්වාන යෙන තෙ කුමාරකා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තෙ කුමාරකෙ එතදවොච – ‘‘භායථ වො, තුම්හෙ කුමාරකා, දුක්ඛස්ස, අප්පියං වො දුක්ඛ’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ, භායාම මයං, භන්තෙ, දුක්ඛස්ස , අප්පියං නො දුක්ඛ’’න්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සචෙ භායථ දුක්ඛස්ස, සචෙ වො දුක්ඛමප්පියං;

මාකත්ථ පාපකං කම්මං, ආවි වා යදි වා රහො.

‘‘සචෙ ච පාපකං කම්මං, කරිස්සථ කරොථ වා;

න වො දුක්ඛා පමුත්යත්ථි, උපෙච්චපි [උපච්චපි (ක.), උප්පච්චපි (?), උප්පතිත්වාපි ඉති අත්ථො] පලායත’’න්ති. චතුත්ථං;

5. උපොසථසුත්තං

45. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති පුබ්බාරාමෙ මිගාරමාතුපාසාදෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා තදහුපොසථෙ භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො නිසින්නො හොති.

අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො අභික්කන්තාය රත්තියා, නික්ඛන්තෙ පඨමෙ යාමෙ, උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං [චීවරං (සබ්බත්ථ)] කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තා, භන්තෙ, රත්ති; නික්ඛන්තො පඨමො යාමො; චිරනිසින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො; උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති. එවං වුත්තෙ, භගවා තුණ්හී අහොසි.

දුතියම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො අභික්කන්තාය රත්තියා, නික්ඛන්තෙ මජ්ඣිමෙ යාමෙ, උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තා, භන්තෙ, රත්ති; නික්ඛන්තො මජ්ඣිමො යාමො; චිරනිසින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො; උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති. දුතියම්පි ඛො භගවා තුණ්හී අහොසි.

තතියම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො අභික්කන්තාය රත්තියා, නික්ඛන්තෙ පච්ඡිමෙ යාමෙ, උද්ධස්තෙ අරුණෙ, නන්දිමුඛියා රත්තියා උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තා, භන්තෙ, රත්ති; නික්ඛන්තො පච්ඡිමො යාමො; උද්ධස්තො අරුණො; නන්දිමුඛී රත්ති; චිරනිසින්නො භික්ඛුසඞ්ඝො; උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති. ‘‘අපරිසුද්ධා, ආනන්ද, පරිසා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස එතදහොසි – ‘‘කං නු ඛො භගවා පුග්ගලං සන්ධාය එවමාහ – ‘අපරිසුද්ධා, ආනන්ද, පරිසා’ති? අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො සබ්බාවන්තං භික්ඛුසඞ්ඝං චෙතසා චෙතො පරිච්ච මනසාකාසි. අද්දසා ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං පුග්ගලං දුස්සීලං පාපධම්මං අසුචිං සඞ්කස්සරසමාචාරං පටිච්ඡන්නකම්මන්තං අසමණං සමණපටිඤ්ඤං අබ්රහ්මචාරිං බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤං අන්තොපූතිං අවස්සුතං කසම්බුජාතං මජ්ඣෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිසින්නං. දිස්වාන උට්ඨායාසනා යෙන සො පුග්ගලො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං පුග්ගලං එතදවොච – ‘‘උට්ඨෙහි, ආවුසො, දිට්ඨොසි භගවතා; නත්ථි තෙ භික්ඛූහි සද්ධිං සංවාසො’’ති. එවං වුත්තෙ [අථ ඛො (සබ්බත්ථ), චූළව. 383; අ. නි. 8.20 පස්සිතබ්බං], සො පුග්ගලො තුණ්හී අහොසි.

දුතියම්පි ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං පුග්ගලං එතදවොච – ‘‘උට්ඨෙහි, ආවුසො, දිට්ඨොසි භගවතා; නත්ථි තෙ භික්ඛූහි සද්ධිං සංවාසො’’ති. දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො සො පුග්ගලො තුණ්හී අහොසි.

අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තං පුග්ගලං බාහායං ගහෙත්වා බහිද්වාරකොට්ඨකා නික්ඛාමෙත්වා සූචිඝටිකං දත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘නික්ඛාමිතො, භන්තෙ, සො පුග්ගලො මයා. පරිසුද්ධා පරිසා. උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛ’’න්ති. ‘‘අච්ඡරියං, මොග්ගල්ලාන, අබ්භුතං, මොග්ගල්ලාන! යාව බාහාගහණාපි නාම සො මොඝපුරිසො ආගමෙස්සතී’’ති!

අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘න දානාහං, භික්ඛවෙ, ඉතො පරං [න දානාහං භික්ඛවෙ අජ්ජතග්ගෙ (අ. නි. 8.20)] උපොසථං කරිස්සාමි, පාතිමොක්ඛං උද්දිසිස්සාමි. තුම්හෙව දානි, භික්ඛවෙ, ඉතො පරං උපොසථං කරෙය්යාථ, පාතිමොක්ඛං උද්දිසෙය්යාථ. අට්ඨානමෙතං, භික්ඛවෙ, අනවකාසො යං තථාගතො අපරිසුද්ධාය පරිසාය උපොසථං කරෙය්ය, පාතිමොක්ඛං උද්දිසෙය්ය.

‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙ දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති. කතමෙ අට්ඨ?

‘‘මහාසමුද්දො, භික්ඛවෙ, අනුපුබ්බනින්නො අනුපුබ්බපොණො අනුපුබ්බපබ්භාරො, න ආයතකෙනෙව පපාතො. යම්පි [යං (සී. ස්යා. ක.)], භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො අනුපුබ්බනින්නො අනුපුබ්බපොණො අනුපුබ්බපබ්භාරො න ආයතකෙනෙව පපාතො; අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො ඨිතධම්මො වෙලං නාතිවත්තති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො ඨිතධම්මො වෙලං නාතිවත්තති; අයං, භික්ඛවෙ [අයම්පි (සබ්බත්ථ)], මහාසමුද්දෙ දුතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො න මතෙන කුණපෙන සංවසති. යං හොති මහාසමුද්දෙ මතං කුණපං තං ඛිප්පමෙව [ඛිප්පඤ්ඤෙව (සී.), ඛිප්පංයෙව (ක.)] තීරං වාහෙති, ථලං උස්සාරෙති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො න මතෙන කුණපෙන සංවසති, යං හොති මහාසමුද්දෙ මතං කුණපං තං ඛිප්පමෙව තීරං වාහෙති ථලං උස්සාරෙති; අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ තතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යා කාචි මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා යමුනා අචිරවතී සරභූ මහී, තා මහාසමුද්දං පත්වා [පත්තා (ස්යා. පී. ක.)] ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි; ‘මහාසමුද්දො’ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති. යම්පි, භික්ඛවෙ, යා කාචි මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා යමුනා අචිරවතී සරභූ මහී තා මහාසමුද්දං පත්වා ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, ‘මහාසමුද්දො’ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති; අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ චතුත්ථො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යා ච ලොකෙ සවන්තියො මහාසමුද්දං අප්පෙන්ති, යා ච අන්තලික්ඛා ධාරා පපතන්ති, න තෙන මහාසමුද්දස්ස ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති. යම්පි, භික්ඛවෙ , යා ච ලොකෙ සවන්තියො මහාසමුද්දං අප්පෙන්ති, යා ච අන්තලික්ඛා ධාරා පපතන්ති, න තෙන මහාසම්මුද්දස්ස ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති; අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ පඤ්චමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො එකරසො ලොණරසො. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො එකරසො ලොණරසො; අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ ඡට්ඨො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො බහුරතනො අනෙකරතනො. තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – මුත්තා මණි වෙළුරියො සඞ්ඛො සිලා පවාළං රජතං ජාතරූපං ලොහිතඞ්ගො මසාරගල්ලං. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො බහුරතනො අනෙකරතනො, තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – මුත්තා මණි වෙළුරියො සඞ්ඛො සිලා පවාළං රජතං ජාතරූපං ලොහිතඞ්ගො [ලොහිතඞ්කො (සී. පී.), ලොහිතකො (?)] මසාරගල්ලං; අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ සත්තමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො මහතං භූතානං ආවාසො. තත්රිමෙ භූතා – තිමි තිමිඞ්ගලො තිමිතිමිඞ්ගලො [තිමි තිමිඞ්ගලො තිමිරපිඞ්ගලො (සී. පී., අ. නි. 8.19)] අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා. සන්ති මහාසමුද්දෙ යොජනසතිකාපි අත්තභාවා, ද්වියොජනසතිකාපි අත්තභාවා, තියොජනසතිකාපි අත්තභාවා, චතුයොජනසතිකාපි අත්තභාවා, පඤ්චයොජනසතිකාපි අත්තභාවා. යම්පි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො මහතං භූතානං ආවාසො, තත්රිමෙ භූතා – තිමි තිමිඞ්ගලො තිමිතිමිඞ්ගලො අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා, සන්ති මහාසමුද්දෙ යොජනසතිකාපි අත්තභාවා ද්වියොජනසතිකාපි අත්තභාවා…පෙ… පඤ්චයොජනසතිකාපි අත්තභාවා; අයං, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දෙ අට්ඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ මහාසමුද්දෙ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා යෙ දිස්වා දිස්වා අසුරා මහාසමුද්දෙ අභිරමන්ති.

‘‘එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙ දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති. කතමෙ අට්ඨ?

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො අනුපුබ්බනින්නො අනුපුබ්බපොණො අනුපුබ්බපබ්භාරො, න ආයතකෙනෙව පපාතො; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අනුපුබ්බසික්ඛා අනුපුබ්බකිරියා අනුපුබ්බපටිපදා, න ආයතකෙනෙව අඤ්ඤාපටිවෙධො. යම්පි, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අනුපුබ්බසික්ඛා අනුපුබ්බකිරියා අනුපුබ්බපටිපදා, න ආයතකෙනෙව අඤ්ඤාපටිවෙධො; අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො ඨිතධම්මො වෙලං නාතිවත්තති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යං මයා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං තං මම සාවකා ජීවිතහෙතුපි නාතික්කමන්ති. යම්පි, භික්ඛවෙ, මයා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං තං මම සාවකා ජීවිතහෙතුපි නාතික්කමන්ති; අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ දුතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො න මතෙන කුණපෙන සංවසති; යං හොති මහාසමුද්දෙ මතං කුණපං තං ඛිප්පමෙව තීරං වාහෙති, ථලං උස්සාරෙති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යො සො පුග්ගලො දුස්සීලො පාපධම්මො අසුචි සඞ්කස්සරසමාචාරො පටිච්ඡන්නකම්මන්තො අස්සමණො සමණපටිඤ්ඤො අබ්රහ්මචාරී බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤො අන්තොපූති අවස්සුතො කසම්බුජාතො, න තෙන සඞ්ඝො සංවසති; අථ ඛො නං ඛිප්පමෙව සන්නිපතිත්වා උක්ඛිපති. කිඤ්චාපි සො හොති මජ්ඣෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිසින්නො, අථ ඛො සො ආරකාව සඞ්ඝම්හා, සඞ්ඝො ච තෙන. යම්පි, භික්ඛවෙ, යො සො පුග්ගලො දුස්සීලො පාපධම්මො අසුචි සඞ්කස්සරසමාචාරො පටිච්ඡන්නකම්මන්තො අස්සමණො සමණපටිඤ්ඤො අබ්රහ්මචාරී බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤො අන්තොපූති අවස්සුතො කසම්බුජාතො, න තෙන සඞ්ඝො සංවසති; ඛිප්පමෙව නං සන්නිපතිත්වා උක්ඛිපති. කිඤ්චාපි සො හොති මජ්ඣෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස නිසින්නො, අථ ඛො සො ආරකාව සඞ්ඝම්හා, සඞ්ඝො ච තෙන; අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ තතියො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචි මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා යමුනා අචිරවතී සරභූ මහී තා මහාසමුද්දං පත්වා ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, ‘මහාසමුද්දො’ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො වණ්ණා – ඛත්තියා, බ්රාහ්මණා, වෙස්සා, සුද්දා තෙ තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා [පබ්බජිතා (ක. සී.)] ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි, ‘සමණා සක්යපුත්තියා’ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති. යම්පි, භික්ඛවෙ, චත්තාරො වණ්ණා – ඛත්තියා, බ්රාහ්මණා, වෙස්සා, සුද්දා තෙ තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා ජහන්ති පුරිමානි නාමගොත්තානි , ‘සමණා සක්යපුත්තියා’ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡන්ති; අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ චතුත්ථො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා ච ලොකෙ සවන්තියො මහාසමුද්දං අප්පෙන්ති, යා ච අන්තලික්ඛා ධාරා පපතන්ති, න තෙන මහාසමුද්දස්ස ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, බහූ චෙපි භික්ඛූ අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායන්ති, න තෙන නිබ්බානධාතුයා ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති. යම්පි, භික්ඛවෙ, බහූ චෙපි භික්ඛූ අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායන්ති, න තෙන නිබ්බානධාතුයා ඌනත්තං වා පූරත්තං වා පඤ්ඤායති; අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ පඤ්චමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො එකරසො ලොණරසො; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො එකරසො විමුත්තිරසො. යම්පි, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො එකරසො විමුත්තිරසො; අයං , භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ ඡට්ඨො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො බහුරතනො අනෙකරතනො, තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – මුත්තා මණි වෙළුරියො සඞ්ඛො සිලා පවාළං රජතං ජාතරූපං ලොහිතඞ්ගො මසාරගල්ලං; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො බහුරතනො අනෙකරතනො; තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – චත්තාරො සතිපට්ඨානා, චත්තාරො සම්මප්පධානා, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා, පඤ්චින්ද්රියානි, පඤ්ච බලානි, සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො. යම්පි, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො බහුරතනො අනෙකරතනො, තත්රිමානි රතනානි, සෙය්යථිදං – චත්තාරො සතිපට්ඨානා, චත්තාරො සම්මප්පධානා, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා, පඤ්චින්ද්රියානි, පඤ්ච බලානි, සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො; අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ සත්තමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, මහාසමුද්දො මහතං භූතානං ආවාසො, තත්රිමෙ භූතා – තිමි තිමිඞ්ගලො තිමිතිමිඞ්ගලො අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා, සන්ති මහාසමුද්දෙ යොජනසතිකාපි අත්තභාවා ද්වියොජනසතිකාපි අත්තභාවා තියොජනසතිකාපි අත්තභාවා චතුයොජනසතිකාපි අත්තභාවා පඤ්චයොජනසතිකාපි අත්තභාවා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො මහතං භූතානං ආවාසො; තත්රිමෙ භූතා – සොතාපන්නො, සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, සකදාගාමි, සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, අනාගාමී, අනාගාමීඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, අරහා, අරහත්තාය පටිපන්නො [අරහත්තඵලසච්ඡිකිරියාය (සී.)]. යම්පි, භික්ඛවෙ, අයං ධම්මවිනයො මහතං භූතානං ආවාසො, තත්රිමෙ භූතා – සොතාපන්නො, සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, සකදාගාමී, සකදාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, අනාගාමී, අනාගාමිඵලසච්ඡිකිරියාය පටිපන්නො, අරහා, අරහත්තාය පටිපන්නො; අයං, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අට්ඨමො අච්ඡරියො අබ්භුතො ධම්මො, යං දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්ති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අට්ඨ අච්ඡරියා අබ්භුතා ධම්මා, යෙ දිස්වා දිස්වා භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අභිරමන්තී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘ඡන්නමතිවස්සති, විවටං නාතිවස්සති;

තස්මා ඡන්නං විවරෙථ, එවං තං නාතිවස්සතී’’ති. පඤ්චමං;

6. සොණසුත්තං

46. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා මහාකච්චානො අවන්තීසු විහරති කුරරඝරෙ [කුරුරඝරෙ (ස්යා. මහාව. 257), කුලඝරෙ (ක.)] පවත්තෙ පබ්බතෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සොණො උපාසකො කුටිකණ්ණො ආයස්මතො මහාකච්චානස්ස උපට්ඨාකො හොති.

අථ ඛො සොණස්ස උපාසකස්ස කුටිකණ්ණස්ස රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘යථා යථා ඛො අය්යො මහාකච්චානො ධම්මං දෙසෙති නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා එකන්තපරිපුණ්ණං එකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්රහ්මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජෙය්ය’’න්ති.

අථ ඛො සොණො උපාසකො කුටිකණ්ණො යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සොණො උපාසකො කුටිකණ්ණො ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතදවොච –

‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘යථා යථා ඛො අය්යො මහාකච්චානො ධම්මං දෙසෙති නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා එකන්තපරිපුණ්ණං එකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්රහ්මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජෙය්ය’න්ති. පබ්බාජෙතු මං, භන්තෙ , අය්යො මහාකච්චානො’’ති.

එවං වුත්තෙ, ආයස්මා මහාකච්චානො සොණං උපාසකං කුටිකණ්ණං එතදවොච – ‘‘දුක්කරං ඛො, සොණ, යාවජීවං එකභත්තං එකසෙය්යං බ්රහ්මචරියං. ඉඞ්ඝ ත්වං, සොණ, තත්ථෙව ආගාරිකභූතො සමානො බුද්ධානං සාසනං අනුයුඤ්ජ කාලයුත්තං එකභත්තං එකසෙය්යං බ්රහ්මචරිය’’න්ති. අථ ඛො සොණස්ස උපාසකස්ස කුටිකණ්ණස්ස යො අහොසි පබ්බජ්ජාභිසඞ්ඛාරො සො පටිපස්සම්භි.

දුතියම්පි ඛො…පෙ… දුතියම්පි ඛො ආයස්මා මහාකච්චානො සොණං උපාසකං කුටිකණ්ණං එතදවොච – ‘‘දුක්කරං ඛො, සොණ, යාවජීවං එකභත්තං එකසෙය්යං බ්රහ්මචරියං. ඉඞ්ඝ ත්වං, සොණ, තත්ථෙව ආගාරිකභූතො සමානො බුද්ධානං සාසනං අනුයුඤ්ජ කාලයුත්තං එකභත්තං එකසෙය්යං බ්රහ්මචරිය’’න්ති. දුතියම්පි ඛො සොණස්ස උපාසකස්ස කුටිකණ්ණස්ස යො අහොසි පබ්බජ්ජාභිසඞ්ඛාරො සො පටිපස්සම්භි.

තතියම්පි ඛො සොණස්ස උපාසකස්ස කුටිකණ්ණස්ස රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘යථා යථා ඛො අය්යො මහාකච්චානො ධම්මං දෙසෙති නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා එකන්තපරිපුණ්ණං එකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්රහ්මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජෙය්ය’’න්ති. තතියම්පි ඛො සොණො උපාසකො කුටිකණ්ණො යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සොණො උපාසකො කුටිකණ්ණො ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතදවොච –

‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘යථා යථා ඛො අය්යො මහාකච්චානො ධම්මං දෙසෙති නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා එකන්තපරිපුණ්ණං එකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්රහ්මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජෙය්ය’න්ති. පබ්බාජෙතු මං, භන්තෙ, අය්යො මහාකච්චානො’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා මහාකච්චානො සොණං උපාසකං කුටිකණ්ණං පබ්බාජෙසි. තෙන ඛො පන සමයෙන අවන්තිදක්ඛිණාපථො [අවන්ති දක්ඛිණපථො (සී.)] අප්පභික්ඛුකො හොති. අථ ඛො ආයස්මා මහාකච්චානො තිණ්ණං වස්සානං අච්චයෙන කිච්ඡෙන කසිරෙන තතො තතො දසවග්ගං භික්ඛුසඞ්ඝං සන්නිපාතෙත්වා ආයස්මන්තං සොණං උපසම්පාදෙසි.

අථ ඛො ආයස්මතො සොණස්ස වස්සංවුට්ඨස්ස [වස්සංවුත්ථස්ස (සී. ස්යා. කං. පී.)] රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘න ඛො මෙ සො භගවා සම්මුඛා දිට්ඨො, අපි ච සුතොයෙව මෙ සො භගවා – ‘ඊදිසො ච ඊදිසො චා’ති. සචෙ මං උපජ්ඣායො අනුජානෙය්ය, ගච්ඡෙය්යාහං තං භගවන්තං දස්සනාය අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මා සොණො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සොණො ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතදවොච –

‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘න ඛො මෙ සො භගවා සම්මුඛා දිට්ඨො, අපි ච සුතොයෙව මෙ සො භගවා – ඊදිසො ච ඊදිසො චා’ති. සචෙ මං උපජ්ඣායො අනුජානෙය්ය, ගච්ඡෙය්යාහං තං භගවන්තං දස්සනාය අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධ’’න්ති ( ) [(ගච්ඡෙය්යාහං භන්තෙ තං භගවන්තං දස්සනාය අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධං, සචෙ මං උපජ්ඣායො අනුජානාතීති (මහාව. 257)].

‘‘සාධු සාධු, සොණ; ගච්ඡ ත්වං, සොණ, තං භගවන්තං දස්සනාය අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධං [සමාසම්බුද්ධන්ති (සබ්බත්ථ)]. දක්ඛිස්සසි ත්වං, සොණ, තං භගවන්තං පාසාදිකං පසාදනීයං සන්තින්ද්රියං සන්තමානසං උත්තමදමථසමථමනුප්පත්තං දන්තං ගුත්තං යතින්ද්රියං නාගං. දිස්වාන මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දාහි, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං [ඵාසුවිහාරඤ්ච (සී.)] පුච්ඡ – ‘උපජ්ඣායො මෙ, භන්තෙ, ආයස්මා මහාකච්චානො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං [ඵාසුවිහාරඤ්ච (සී.)] පුච්ඡතී’’’ති.

‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා සොණො ආයස්මතො මහාකච්චානස්ස භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා සෙනාසනං සංසාමෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන සාවත්ථි තෙන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන සාවත්ථි ජෙතවනං අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමො, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සොණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘උපජ්ඣායො මෙ, භන්තෙ, ආයස්මා මහාකච්චානො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්දති, අප්පාබාධං අප්පාතඞ්කං ලහුට්ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං [ඵාසුවිහාරඤ්ච (සී.)] පුච්ඡතී’’ති.

‘‘කච්චි, භික්ඛු, ඛමනීයං, කච්චි යාපනීයං, කච්චිසි අප්පකිලමථෙන අද්ධානං ආගතො, න ච පිණ්ඩකෙන කිලන්තොසී’’ති? ‘‘ඛමනීයං භගවා, යාපනීයං භගවා, අප්පකිලමථෙන චාහං, භන්තෙ, අද්ධානං ආගතො, න පිණ්ඩකෙන කිලන්තොම්හී’’ති.

අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘ඉමස්සානන්ද, ආගන්තුකස්ස භික්ඛුනො සෙනාසනං පඤ්ඤාපෙහී’’ති. අථ ඛො ආයස්මතො ආනන්දස්ස එතදහොසි – ‘‘යස්ස ඛො මං භගවා ආණාපෙති – ‘ඉමස්සානන්ද, ආගන්තුකස්ස භික්ඛුනො සෙනාසනං පඤ්ඤාපෙහී’ති, ඉච්ඡති භගවා තෙන භික්ඛුනා සද්ධිං එකවිහාරෙ වත්ථුං, ඉච්ඡති භගවා ආයස්මතා සොණෙන සද්ධිං එකවිහාරෙ වත්ථු’’න්ති. යස්මිං විහාරෙ භගවා විහරති, තස්මිං විහාරෙ ආයස්මතො සොණස්ස සෙනාසනං පඤ්ඤාපෙසි.

අථ ඛො භගවා බහුදෙව රත්තිං අබ්භොකාසෙ නිසජ්ජාය වීතිනාමෙත්වා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා විහාරං පාවිසි. ආයස්මාපි ඛො සොණො බහුදෙව රත්තිං අබ්භොකාසෙ නිසජ්ජාය වීතිනාමෙත්වා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා විහාරං පාවිසි. අථ ඛො භගවා රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය ආයස්මන්තං සොණං අජ්ඣෙසි – ‘‘පටිභාතු තං භික්ඛු ධම්මො භාසිතු’’න්ති.

‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා සොණො භගවතො පටිස්සුත්වා සොළස අට්ඨකවග්ගිකානි සබ්බානෙව සරෙන අභණි. අථ ඛො භගවා ආයස්මතො සොණස්ස සරභඤ්ඤපරියොසානෙ අබ්භනුමොදි – ‘‘සාධු සාධු, භික්ඛු, සුග්ගහිතානි තෙ, භික්ඛු, සොළස අට්ඨකවග්ගිකානි සුමනසිකතානි සූපධාරිතානි, කල්යාණියාසි [කල්යාණියා ච (ක.), කල්යාණියා චාසි (?)] වාචාය සමන්නාගතො විස්සට්ඨාය අනෙලගළාය අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා. කති වස්සොසි ත්වං, භික්ඛූ’’ති? ‘‘එකවස්සො අහං භගවා’’ති. ‘‘කිස්ස පන ත්වං , භික්ඛු, එවං චිරං අකාසී’’ති? ‘‘චිරං දිට්ඨො [චිරදිට්ඨො (සී.)] මෙ, භන්තෙ, කාමෙසු ආදීනවො; අපි ච සම්බාධො ඝරාවාසො බහුකිච්චො බහුකරණීයො’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘දිස්වා ආදීනවං ලොකෙ, ඤත්වා ධම්මං නිරූපධිං;

අරියො න රමතී පාපෙ, පාපෙ න රමතී සුචී’’ති. ඡට්ඨං;

7. කඞ්ඛාරෙවතසුත්තං

47. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා කඞ්ඛාරෙවතො භගවතො අවිදූරෙ නිසින්නො හොති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය අත්තනො කඞ්ඛාවිතරණවිසුද්ධිං පච්චවෙක්ඛමානො.

අද්දසා ඛො භගවා ආයස්මන්තං කඞ්ඛාරෙවතං අවිදූරෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය අත්තනො කඞ්ඛාවිතරණවිසුද්ධිං පච්චවෙක්ඛමානං.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යා කාචි කඞ්ඛා ඉධ වා හුරං වා,

සකවෙදියා වා පරවෙදියා වා;

යෙ ඣායිනො තා පජහන්ති සබ්බා,

ආතාපිනො බ්රහ්මචරියං චරන්තා’’ති. සත්තමං;

8. සඞ්ඝභෙදසුත්තං

48. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා ආනන්දො තදහුපොසථෙ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය රාජගහං පිණ්ඩාය පාවිසි.

අද්දසා ඛො දෙවදත්තො ආයස්මන්තං ආනන්දං රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරන්තං. දිස්වාන යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘අජ්ජතග්ගෙ දානාහං, ආවුසො ආනන්ද, අඤ්ඤත්රෙව භගවතා අඤ්ඤත්ර භික්ඛුසඞ්ඝා උපොසථං කරිස්සාමි සඞ්ඝකම්මානි චා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඉධාහං, භන්තෙ, පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය රාජගහං පිණ්ඩාය පාවිසි. අද්දසා ඛො මං, භන්තෙ, දෙවදත්තො රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරන්තං. දිස්වාන යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මං එතදවොච – ‘අජ්ජතග්ගෙ දානාහං, ආවුසො ආනන්ද, අඤ්ඤත්රෙව භගවතා අඤ්ඤත්ර භික්ඛුසඞ්ඝා උපොසථං කරිස්සාමි සඞ්ඝකම්මානි චා’ති. අජ්ජ, භන්තෙ, දෙවදත්තො සඞ්ඝං භින්දිස්සති, උපොසථඤ්ච කරිස්සති සඞ්ඝකම්මානි චා’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සුකරං සාධුනා සාධු, සාධු පාපෙන දුක්කරං [සුකරං සාධුනා සාධුං, සාධුං පාපෙන දුක්කරං (ක.)];

පාපං පාපෙන සුකරං, පාපමරියෙහි දුක්කර’’න්ති. අට්ඨමං;

9. සධායමානසුත්තං

49. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කොසලෙසු චාරිකං චරති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා මාණවකා භගවතො අවිදූරෙ සධායමානරූපා [සද්දායමානරූපා (ස්යා. පී. අට්ඨකථායං පාඨන්තරං), පථායමානරූපා (ක.), වධායමානරූපා (ක. සී., ක. අට්ඨ.), සද්ධායමානරූපා (?), සද්ධුධාතුයා සධුධාතුයා වා සිද්ධමිදන්ති වෙදිතබ්බං] අතික්කමන්ති. අද්දසා ඛො භගවා සම්බහුලෙ මාණවකෙ අවිදූරෙ සධායමානරූපෙ අතික්කන්තෙ.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘පරිමුට්ඨා පණ්ඩිතාභාසා, වාචාගොචරභාණිනො;

යාවිච්ඡන්ති මුඛායාමං, යෙන නීතා න තං විදූ’’ති. නවමං;

10. චූළපන්ථකසුත්තං

50. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා චූළපන්ථකො [චුල්ලපන්ථකො (සී.), චූලපන්ථකො (පී.)] භගවතො අවිදූරෙ නිසින්නො හොති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා.

අද්දසා ඛො භගවා ආයස්මන්තං චූළපන්ථකං අවිදූරෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘ඨිතෙන කායෙන ඨිතෙන චෙතසා,

තිට්ඨං නිසින්නො උද වා සයානො;

එතං [එවං (ක.)] සතිං භික්ඛු අධිට්ඨහානො,

ලභෙථ පුබ්බාපරියං විසෙසං;

ලද්ධාන පුබ්බාපරියං විසෙසං,

අදස්සනං මච්චුරාජස්ස ගච්ඡෙ’’ති. දසමං;

සොණවග්ගො [සොණථෙරවග්ගො (ස්යා. කං. ක.) මහාවග්ගො (අට්ඨකථාය සමෙති)] පඤ්චමො නිට්ඨිතො.

තස්සුද්දානං –

පියො අප්පායුකා කුට්ඨී, කුමාරකා උපොසථො;

සොණො ච රෙවතො භෙදො, සධාය පන්ථකෙන චාති.