📜

6. ජච්චන්ධවග්ගො

1. ආයුසඞ්ඛාරොස්සජ්ජනසුත්තං

51. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය වෙසාලිං පිණ්ඩාය පාවිසි. වෙසාලියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘ගණ්හාහි, ආනන්ද, නිසීදනං. යෙන චාපාලං [පාවාලං (ස්යා.)] චෙතියං තෙනුපසඞ්කමිස්සාම දිවාවිහාරායා’’ති.

‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පටිස්සුත්වා නිසීදනං ආදාය භගවන්තං පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධි. අථ ඛො භගවා යෙන චාපාලං චෙතියං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි –

‘‘රමණීයා, ආනන්ද, වෙසාලී; රමණීයං උදෙනං චෙතියං; රමණීයං ගොතමකං චෙතියං; රමණීයං සත්තම්බං චෙතියං; රමණීයං බහුපුත්තං චෙතියං; රමණීයං සාරන්දදං චෙතියං; රමණීයං චාපාලං චෙතියං. යස්ස කස්සචි, ආනන්ද , චත්තාරො ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සො ආකඞ්ඛමානො ( ) [(ආනන්ද) (ක.)] කප්පං වා තිට්ඨෙය්ය කප්පාවසෙසං වා. තථාගතස්ස ඛො, ආනන්ද, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා. ආකඞ්ඛමානො, ආනන්ද, තථාගතො කප්පං වා තිට්ඨෙය්ය කප්පාවසෙසං වා’’ති.

එවම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතා ඔළාරිකෙ නිමිත්තෙ කයිරමානෙ, ඔළාරිකෙ ඔභාසෙ කයිරමානෙ, නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං; න භගවන්තං යාචි – ‘‘තිට්ඨතු, භන්තෙ, භගවා කප්පං; තිට්ඨතු සුගතො කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සාන’’න්ති, යථා තං මාරෙන පරියුට්ඨිතචිත්තො . දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි –

‘‘රමණීයා, ආනන්ද, වෙසාලී; රමණීයං උදෙනං චෙතියං; රමණීයං ගොතමකං චෙතියං; රමණීයං සත්තම්බං චෙතියං; රමණීයං බහුපුත්තං චෙතියං; රමණීයං සාරන්දදං චෙතියං; රමණීයං චාපාලං චෙතියං. යස්ස කස්සචි, ආනන්ද, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, සො ආකඞ්ඛමානො කප්පං වා තිට්ඨෙය්ය කප්පාවසෙසං වා. තථාගතස්ස ඛො, ආනන්ද, චත්තාරො ඉද්ධිපාදා භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා. ආකඞ්ඛමානො, ආනන්ද, තථාගතො කප්පං වා තිට්ඨෙය්ය කප්පාවසෙසං වා’’ති.

එවම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතා ඔළාරිකෙ නිමිත්තෙ කයිරමානෙ, ඔළාරිකෙ ඔභාසෙ කයිරමානෙ, නාසක්ඛි පටිවිජ්ඣිතුං; න භගවන්තං යාචි – ‘‘තිට්ඨතු, භන්තෙ, භගවා කප්පං; තිට්ඨතු සුගතො කප්පං බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සාන’’න්ති, යථා තං මාරෙන පරියුට්ඨිතචිත්තො.

අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘ගච්ඡ ත්වං, ආනන්ද, යස්සදානි කාලං මඤ්ඤසී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා අවිදූරෙ අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසීදි.

අථ ඛො මාරො පාපිමා, අචිරපක්කන්තෙ ආයස්මන්තෙ ආනන්දෙ, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො මාරො පාපිමා භගවන්තං එතදවොච –

‘‘පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තෙ, භගවා; පරිනිබ්බාතු සුගතො; පරිනිබ්බානකාලො දානි, භන්තෙ, භගවතො. භාසිතා ඛො පනෙසා, භන්තෙ, භගවතා වාචා – ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි යාව මෙ භික්ඛූ න සාවකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා [විසාරදා පත්තයොගඛෙමා (අ. නි. 8.70), විසාරදප්පත්තා යොගඛෙමා (සී. පී. ක.), විසාරදප්පත්තා යොගඛෙමකාමා (ස්යා.)] බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනො, සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දෙසෙස්සන්ති පඤ්ඤපෙස්සන්ති පට්ඨපෙස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙස්සන්තී’ති. එතරහි ඛො පන, භන්තෙ [සන්ති ඛො පන භන්තෙ එතරහි (සී. පී. සං. නි. 5.822)] භික්ඛූ භගවතො සාවකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනො සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛන්ති දෙසෙන්ති පඤ්ඤපෙන්ති පට්ඨපෙන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරොන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තෙ, භගවා; පරිනිබ්බාතු සුගතො; පරිනිබ්බානකාලො දානි, භන්තෙ, භගවතො.

‘‘භාසිතා ඛො පනෙසා, භන්තෙ, භගවතා වාචා – ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි යාව මෙ භික්ඛුනියො න සාවිකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියො සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දෙසෙස්සන්ති පඤ්ඤපෙස්සන්ති පට්ඨපෙස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙස්සන්තී’ති. එතරහි ඛො පන, භන්තෙ , භික්ඛුනියො භගවතො සාවිකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියො සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛන්ති දෙසෙන්ති පඤ්ඤපෙන්ති පට්ඨපෙන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරොන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තෙ, භගවා; පරිනිබ්බාතු සුගතො; පරිනිබ්බානකාලො දානි, භන්තෙ, භගවතො.

‘‘භාසිතා ඛො පනෙසා, භන්තෙ, භගවතා වාචා – ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි යාව මෙ උපාසකා න සාවකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනො සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දෙසෙස්සන්ති පඤ්ඤපෙස්සන්ති පට්ඨපෙස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙස්සන්තී’ති. එතරහි ඛො පන, භන්තෙ, උපාසකා භගවතො සාවකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනො සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛන්ති දෙසෙන්ති පඤ්ඤපෙන්ති පට්ඨපෙන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරොන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තෙ, භගවා; පරිනිබ්බාතු සුගතො; පරිනිබ්බානකාලො දානි, භන්තෙ, භගවතො.

‘‘භාසිතා ඛො පනෙසා, භන්තෙ, භගවතා වාචා – ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි යාව මෙ උපාසිකා න සාවිකා භවිස්සන්ති වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියො සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛිස්සන්ති දෙසෙස්සන්ති පඤ්ඤපෙස්සන්ති පට්ඨපෙස්සන්ති විවරිස්සන්ති විභජිස්සන්ති උත්තානීකරිස්සන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙස්සන්තී’ති. එතරහි ඛො පන, භන්තෙ, උපාසිකා භගවතො සාවිකා වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සාමීචිප්පටිපන්නා අනුධම්මචාරිනියො සකං ආචරියකං උග්ගහෙත්වා ආචික්ඛන්ති දෙසෙන්ති පඤ්ඤපෙන්ති පට්ඨපෙන්ති විවරන්ති විභජන්ති උත්තානීකරොන්ති උප්පන්නං පරප්පවාදං සහධම්මෙන සුනිග්ගහිතං නිග්ගහෙත්වා සප්පාටිහාරියං ධම්මං දෙසෙන්ති. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තෙ, භගවා; පරිනිබ්බාතු සුගතො; පරිනිබ්බානකාලො දානි, භන්තෙ, භගවතො.

‘‘භාසිතා ඛො පනෙසා, භන්තෙ, භගවතා වාචා – ‘න තාවාහං, පාපිම, පරිනිබ්බායිස්සාමි යාව මෙ ඉදං බ්රහ්මචරියං න ඉද්ධඤ්චෙව භවිස්සති ඵීතඤ්ච විත්ථාරිකං බාහුජඤ්ඤං පුථුභූතං යාව දෙවමනුස්සෙහි සුප්පකාසිත’න්ති. එතරහි ඛො පන, භන්තෙ [තයිදං භන්තෙ (සං. නි. 5.822)], භගවතො බ්රහ්මචරියං ඉද්ධඤ්චෙව ඵීතඤ්ච විත්ථාරිකං බාහුජඤ්ඤං පුථුභූතං යාව දෙවමනුස්සෙහි සුප්පකාසිතං. පරිනිබ්බාතු දානි, භන්තෙ, භගවා; පරිනිබ්බාතු සුගතො; පරිනිබ්බානකාලො දානි, භන්තෙ, භගවතො’’ති.

එවං වුත්තෙ, භගවා මාරං පාපිමන්තං එතදවොච – ‘‘අප්පොස්සුක්කො ත්වං, පාපිම, හොහි. න චිරං තථාගතස්ස පරිනිබ්බානං භවිස්සති. ඉතො තිණ්ණං මාසානං අච්චයෙන තථාගතො පරිනිබ්බායිස්සතී’’ති.

අථ ඛො භගවා චාපාලෙ චෙතියෙ සතො සම්පජානො ආයුසඞ්ඛාරං ඔස්සජ්ජි. ඔස්සට්ඨෙ ච භගවතා ආයුසඞ්ඛාරෙ මහාභූමිචාලො අහොසි භිංසනකො ලොමහංසො, දෙවදුන්දුභියො [දෙවදුද්රභියො (ක.)] ච ඵලිංසු.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘තුලමතුලඤ්ච සම්භවං,

භවසඞ්ඛාරමවස්සජි මුනි;

අජ්ඣත්තරතො සමාහිතො,

අභින්දි කවචමිවත්තසම්භව’’න්ති. පඨමං;

2. සත්තජටිලසුත්තං

52. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති පුබ්බාරාමෙ මිගාරමාතුපාසාදෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො බහිද්වාරකොට්ඨකෙ නිසින්නො හොති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි.

තෙන ඛො පන සමයෙන සත්ත ච ජටිලා, සත්ත ච නිගණ්ඨා, සත්ත ච අචෙලකා, සත්ත ච එකසාටකා, සත්ත ච පරිබ්බාජකා, පරූළ්හකච්ඡනඛලොමා ඛාරිවිවිධමාදාය [ඛාරීවිධමාදාය (ක. සං. නි. 1.122; දී. නි. 1.280)] භගවතො අවිදූරෙ අතික්කමන්ති.

අද්දසා ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො තෙ සත්ත ච ජටිලෙ, සත්ත ච නිගණ්ඨෙ, සත්ත ච අචෙලකෙ, සත්ත ච එකසාටකෙ, සත්ත ච පරිබ්බාජකෙ , පරූළ්හකච්ඡනඛලොමෙ ඛාරිවිවිධමාදාය භගවතො අවිදූරෙ අතික්කමන්තෙ. දිස්වාන උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා දක්ඛිණජාණුමණ්ඩලං පථවියං [පඨවියං (සී. ස්යා. පී.)] නිහන්ත්වා යෙන තෙ සත්ත ච ජටිලා, සත්ත ච නිගණ්ඨා, සත්ත ච අචෙලකා, සත්ත ච එකසාටකා, සත්ත ච පරිබ්බාජකා, තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා තික්ඛත්තුං නාමං සාවෙසි – ‘‘රාජාහං, භන්තෙ, පසෙනදි කොසලො; රාජාහං, භන්තෙ, පසෙනදි කොසලො; රාජාහං, භන්තෙ, පසෙනදි කොසලො’’ති.

අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො අචිරපක්කන්තෙසු තෙසු සත්තසු ච ජටිලෙසු, සත්තසු ච නිගණ්ඨෙසු, සත්තසු ච අචෙලකෙසු, සත්තසු ච එකසාටකෙසු, සත්තසු ච පරිබ්බාජකෙසු, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යෙ ඛො [යෙ ච ඛො (සී.), යෙ ච තෙ (ස්යා.), යෙ නු කෙචි ඛො (පී.), යෙ තෙ (සං. නි. 1.122), යෙ නු ඛො කෙචි (?)] භන්තෙ, ලොකෙ අරහන්තො වා අරහත්තමග්ගං වා සමාපන්නා එතෙ තෙසං අඤ්ඤතරෙ’’ති [අඤ්ඤතරාති (සී. ක.), අඤ්ඤතරොති (ස්යා. පී.)].

‘‘දුජ්ජානං ඛො එතං, මහාරාජ, තයා ගිහිනා කාමභොගිනා පුත්තසම්බාධසයනං අජ්ඣාවසන්තෙන කාසිකචන්දනං පච්චනුභොන්තෙන මාලාගන්ධවිලෙපනං ධාරයන්තෙන ජාතරූපරජතං සාදියන්තෙන – ඉමෙ වා අරහන්තො, ඉමෙ වා අරහත්තමග්ගං සමාපන්නාති.

‘‘සංවාසෙන ඛො, මහාරාජ, සීලං වෙදිතබ්බං. තඤ්ච ඛො දීඝෙන අද්ධුනා න ඉත්තරං [න ඉත්තරෙන (ස්යා. සී. ස්යා. අට්ඨ.)], මනසිකරොතා නො අමනසිකරොතා, පඤ්ඤවතා නො දුප්පඤ්ඤෙන. සංවොහාරෙන ඛො, මහාරාජ, සොචෙය්යං වෙදිතබ්බං. තඤ්ච ඛො දීඝෙන අද්ධුනා න ඉත්තරං, මනසිකරොතා නො අමනසිකරොතා, පඤ්ඤවතා නො දුප්පඤ්ඤෙන. ආපදාසු ඛො, මහාරාජ, ථාමො වෙදිතබ්බො. සො ච ඛො දීඝෙන අද්ධුනා න ඉත්තරං, මනසිකරොතා නො අමනසිකරොතා, පඤ්ඤවතා නො දුප්පඤ්ඤෙන. සාකච්ඡාය ඛො, මහාරාජ, පඤ්ඤා වෙදිතබ්බා. සා ච ඛො දීඝෙන අද්ධුනා න ඉත්තරං, මනසිකරොතා නො අමනසිකරොතා, පඤ්ඤවතා නො දුප්පඤ්ඤෙනා’’ති .

‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යාව සුභාසිතං චිදං [සුභාසිතමිදං (සං. නි. 1.122)], භන්තෙ, භගවතා – ‘දුජ්ජානං ඛො එතං, මහාරාජ, තයා ගිහිනා පුත්තසම්බාධසයනං අජ්ඣාවසන්තෙන කාසිකචන්දනං පච්චනුභොන්තෙන මාලාගන්ධවිලෙපනං ධාරයන්තෙන ජාතරූපරජතං සාදියන්තෙන – ඉමෙ වා අරහන්තො, ඉමෙ වා අරහත්තමග්ගං සමාපන්නාති. සංවාසෙන ඛො, මහාරාජ, සීලං වෙදිතබ්බං…පෙ… සාකච්ඡාය ඛො, මහාරාජ, පඤ්ඤා වෙදිතබ්බා. සා ච ඛො දීඝෙන අද්ධුනා න ඉත්තරං, මනසිකරොතා නො අමනසිකරොතා, පඤ්ඤවතා නො දුප්පඤ්ඤෙනා’’’ති.

‘‘එතෙ, භන්තෙ, මම පුරිසා චොරා [චරා (සං. නි. 1.122)] ඔචරකා ජනපදං ඔචරිත්වා ගච්ඡන්ති. තෙහි පඨමං ඔචිණ්ණං අහං පච්ඡා ඔසාරිස්සාමි [ඔතරිස්සාමි (සී. ස්යා. පී.), ඔයායිස්සාමි (සී. ස්යා. අට්ඨ.), ඔසාපයිස්සාමි (සං. නි. 1.122)]. ඉදානි තෙ, භන්තෙ, තං රජොජල්ලං පවාහෙත්වා සුන්හාතා සුවිලිත්තා කප්පිතකෙසමස්සූ ඔදාතවත්ථවසනා පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතා සමඞ්ගිභූතා පරිචාරෙස්සන්තී’’ [චාරියන්ති (ස්යා.)] ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘න වායමෙය්ය සබ්බත්ථ, නාඤ්ඤස්ස පුරිසො සියා;

නාඤ්ඤං නිස්සාය ජීවෙය්ය, ධම්මෙන න වණිං [වාණිං (සී.), වණී (ස්යා. පී.), වාණිජං (ක.)] චරෙ’’ති. දුතියං;

3. පච්චවෙක්ඛණසුත්තං

53. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා අත්තනො අනෙකෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ පහීනෙ පච්චවෙක්ඛමානො නිසින්නො හොති, අනෙකෙ ච කුසලෙ ධම්මෙ භාවනාපාරිපූරිං ගතෙ.

අථ ඛො භගවා [එතමත්ථං විදිත්වා (සී. ක.)] අත්තනො අනෙකෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ පහීනෙ විදිත්වා අනෙකෙ ච කුසලෙ ධම්මෙ භාවනාපාරිපූරිං ගතෙ [එතමත්ථං විදිත්වා (සී. ක.)] තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘අහු පුබ්බෙ තදා නාහු, නාහු පුබ්බෙ තදා අහු;

න චාහු න ච භවිස්සති, න චෙතරහි විජ්ජතී’’ති. තතියං;

4. පඨමනානාතිත්ථියසුත්තං

54. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා නානාතිත්ථියසමණබ්රාහ්මණපරිබ්බාජකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති නානාදිට්ඨිකා නානාඛන්තිකා නානාරුචිකා නානාදිට්ඨිනිස්සයනිස්සිතා.

සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අන්තවා ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අනන්තවා ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘තං ජීවං තං සරීරං, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීරං, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘හොති තථාගතො පරං මරණා , ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති.

තෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’ති.

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසිංසු. සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං –

‘‘ඉධ, භන්තෙ, සම්බහුලා නානාතිත්ථියසමණබ්රාහ්මණපරිබ්බාජකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති නානාදිට්ඨිකා නානාඛන්තිකා නානාරුචිකා නානාදිට්ඨිනිස්සයනිස්සිතා.

‘‘සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘සස්සතො ලොකො, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති…පෙ… තෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’’ ති.

‘‘අඤ්ඤතිත්ථියා, භික්ඛවෙ, පරිබ්බාජකා අන්ධා අචක්ඛුකා; අත්ථං න ජානන්ති, අනත්ථං න ජානන්ති, ධම්මං න ජානන්ති, අධම්මං න ජානන්ති. තෙ අත්ථං අජානන්තා අනත්ථං අජානන්තා ධම්මං අජානන්තා අධම්මං අජානන්තා භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’’ති.

‘‘භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, ඉමිස්සායෙව සාවත්ථියා අඤ්ඤතරො රාජා අහොසි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, සො රාජා අඤ්ඤතරං පුරිසං ආමන්තෙසි – ‘එහි ත්වං, අම්භො පුරිස, යාවතකා සාවත්ථියා ජච්චන්ධා තෙ සබ්බෙ එකජ්ඣං සන්නිපාතෙහී’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්ඛවෙ, සො පුරිසො තස්ස රඤ්ඤො පටිස්සුත්වා යාවතකා සාවත්ථියා ජච්චන්ධා තෙ සබ්බෙ ගහෙත්වා යෙන සො රාජා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං රාජානං එතදවොච – ‘සන්නිපාතිතා ඛො තෙ, දෙව, යාවතකා සාවත්ථියා ජච්චන්ධා’ති . ‘තෙන හි, භණෙ, ජච්චන්ධානං හත්ථිං දස්සෙහී’ති. ‘එවං, දෙවා’ති ඛො, භික්ඛවෙ, සො පුරිසො තස්ස රඤ්ඤො පටිස්සුත්වා ජච්චන්ධානං හත්ථිං දස්සෙසි.

‘‘එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස සීසං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස කණ්ණං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස දන්තං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස සොණ්ඩං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස කායං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස පාදං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස සත්ථිං [පිට්ඨිං (ස්යා.)] දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස නඞ්ගුට්ඨං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති. එකච්චානං ජච්චන්ධානං හත්ථිස්ස වාලධිං දස්සෙසි – ‘එදිසො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’’’ති.

‘‘අථ ඛො, භික්ඛවෙ, සො පුරිසො ජච්චන්ධානං හත්ථිං දස්සෙත්වා යෙන සො රාජා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තං රාජානං එතදවොච – ‘දිට්ඨො ඛො තෙහි, දෙව, ජච්චන්ධෙහි හත්ථී; යස්ස දානි කාලං මඤ්ඤසී’ති.

‘‘අථ ඛො, භික්ඛවෙ, සො රාජා යෙන තෙ ජච්චන්ධා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තෙ ජච්චන්ධෙ එතදවොච – ‘දිට්ඨො වො, ජච්චන්ධා, හත්ථී’ති ? ‘එවං, දෙව, දිට්ඨො නො හත්ථී’ති. ‘වදෙථ, ජච්චන්ධා, කීදිසො හත්ථී’ති?

‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස සීසං දිට්ඨං අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි කුම්භො’ති.

‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස කණ්ණො දිට්ඨො අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි සුප්පො’ති.

‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස දන්තො දිට්ඨො අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි ඛීලො’ති.

‘‘යෙහි , භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස සොණ්ඩො දිට්ඨො අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි නඞ්ගලීසා’ති.

‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස කායො දිට්ඨො අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි කොට්ඨො’ති.

‘‘යෙහි , භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස පාදො දිට්ඨො අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි ථූණො’ති.

‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස සත්ථි දිට්ඨො [පිට්ඨි දිට්ටා (ක. සී. ස්යා. පී.), සත්ථි දිට්ඨා (ක. සී.)] හොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි උදුක්ඛලො’ති.

‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස නඞ්ගුට්ඨං දිට්ඨං අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි මුසලො’ති.

‘‘යෙහි, භික්ඛවෙ, ජච්චන්ධෙහි හත්ථිස්ස වාලධි දිට්ඨො අහොසි, තෙ එවමාහංසු – ‘එදිසො, දෙව, හත්ථී සෙය්යථාපි සම්මජ්ජනී’ති.

‘‘තෙ ‘එදිසො හත්ථී, නෙදිසො හත්ථී; නෙදිසො හත්ථී, එදිසො හත්ථී’’’ති අඤ්ඤමඤ්ඤං මුට්ඨීහි සංසුම්භිංසු [සංයුජ්ඣිංසු (ක. සී., ස්යා. පී.)]. තෙන ච පන, භික්ඛවෙ, සො රාජා අත්තමනො අහොසි.

‘‘එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා අන්ධා අචක්ඛුකා. තෙ අත්ථං න ජානන්ති අනත්ථං න ජානන්ති, ධම්මං න ජානන්ති අධම්මං න ජානන්ති. තෙ අත්ථං අජානන්තා අනත්ථං අජානන්තා, ධම්මං අජානන්තා අධම්මං අජානන්තා භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘ඉමෙසු කිර සජ්ජන්ති, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා;

විග්ගය්හ නං විවදන්ති, ජනා එකඞ්ගදස්සිනො’’ති. චතුත්ථං;

5. දුතියනානාතිත්ථියසුත්තං

55. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා නානාතිත්ථියසමණබ්රාහ්මණපරිබ්බාජකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති නානාදිට්ඨිකා නානාඛන්තිකා නානාරුචිකා නානාදිට්ඨිනිස්සයනිස්සිතා.

සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතො ච අසස්සතො ච [සස්සතො අසස්සතො (සී.)] අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘නෙව සස්සතො නාසස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘පරංකතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතො ච පරංකතො ච [සයංකතො පරංකතො (සී.)] අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසයංකාරො අපරංකාරො [අසයංකාරො ච අපරංකාරො ච (ස්යා. පී.)] අධිච්චසමුප්පන්නො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසස්සතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතඤ්ච අසස්සතඤ්ච [සස්සතං අසස්සතං (සී.)] සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘නෙව සස්සතං නාසස්සතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවදිට්ඨිනො – ‘‘පරංකතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතඤ්ච පරංකතඤ්ච [සයංකථං පරංකතං (සී.)] සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසයංකාරං අපරංකාරං අධිච්චසමුප්පන්නං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති.

තෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’ති.

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසිංසු. සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං –

‘‘ඉධ, භන්තෙ, සම්බහුලා නානාතිත්ථියසමණබ්රාහ්මණපරිබ්බාජකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති නානාදිට්ඨිකා නානාඛන්තිකා නානාරුචිකා නානාදිට්ඨිනිස්සයනිස්සිතා.

‘‘සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘සස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති…පෙ… තෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’’ති.

‘‘අඤ්ඤතිත්ථියා, භික්ඛවෙ, පරිබ්බාජකා අන්ධා අචක්ඛුකා; අත්ථං න ජානන්ති අනත්ථං න ජානන්ති, ධම්මං න ජානන්ති අධම්මං න ජානන්ති. තෙ අත්ථං අජානන්තා අනත්ථං අජානන්තා, ධම්මං අජානන්තා අධම්මං අජානන්තා භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘ඉමෙසු කිර සජ්ජන්ති, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා;

අන්තරාව විසීදන්ති, අප්පත්වාව තමොගධ’’න්ති. පඤ්චමං;

6. තතියනානාතිත්ථියසුත්තං

56. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා නානාතිත්ථියසමණබ්රාහ්මණපරිබ්බාජකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති නානාදිට්ඨිකා නානාඛන්තිකා නානාරුචිකා නානාදිට්ඨිනිස්සයනිස්සිතා.

සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතො ච අසස්සතො ච අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘නෙව සස්සතො නාසස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘පරංකතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතො ච පරංකතො ච අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසයංකාරො අපරංකාරො අධිච්චසමුප්පන්නො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසස්සතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සස්සතඤ්ච අසස්සතඤ්ච සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘නෙව සස්සතං නාසස්සතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘පරංකතං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති . සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘සයංකතඤ්ච පරංකතඤ්ච සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති. සන්ති පනෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘‘අසයංකාරං අපරංකාරං අධිච්චසමුප්පන්නං සුඛදුක්ඛං අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’’න්ති.

තෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’ති.

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසිංසු. සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං –

‘‘ඉධ, භන්තෙ, සම්බහුලා නානාතිත්ථියසමණබ්රාහ්මණපරිබ්බාජකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති නානාදිට්ඨිකා නානාඛන්තිකා නානාරුචිකා නානාදිට්ඨිනිස්සයනිස්සිතා.

‘‘සන්තෙකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘සස්සතො අත්තා ච ලොකො ච, ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති …පෙ… තෙ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’’ති.

‘‘අඤ්ඤතිත්ථියා, භික්ඛවෙ, පරිබ්බාජකා අන්ධා අචක්ඛුකා. තෙ අත්ථං න ජානන්ති අනත්ථං න ජානන්ති, ධම්මං න ජානන්ති අධම්මං න ජානන්ති. තෙ අත්ථං අජානන්තා අනත්ථං අජානන්තා, ධම්මං අජානන්තා අධම්මං අජානන්තා භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති – ‘එදිසො ධම්මො, නෙදිසො ධම්මො; නෙදිසො ධම්මො, එදිසො ධම්මො’’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘අහඞ්කාරපසුතායං පජා, පරංකාරූපසංහිතා;

එතදෙකෙ නාබ්භඤ්ඤංසු, න නං සල්ලන්ති අද්දසුං.

‘‘එතඤ්ච සල්ලං පටිකච්ච [පටිගච්ච (සී. ස්යා. කං. පී.)] පස්සතො;

අහං කරොමීති න තස්ස හොති;

පරො කරොතීති න තස්ස හොති.

‘‘මානුපෙතා අයං පජා, මානගන්ථා මානවිනිබද්ධා [මානවිනිබන්ධා (සී.)];

දිට්ඨීසු සාරම්භකථා, සංසාරං නාතිවත්තතී’’ති. ඡට්ඨං;

7. සුභූතිසුත්තං

57. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා සුභූති භගවතො අවිදූරෙ නිසින්නො හොති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය අවිතක්කං සමාධිං සමාපජ්ජිත්වා.

අද්දසා ඛො භගවා ආයස්මන්තං සුභූතිං අවිදූරෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය අවිතක්කං සමාධිං සමාපන්නං.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යස්ස විතක්කා විධූපිතා,

අජ්ඣත්තං සුවිකප්පිතා අසෙසා;

තං සඞ්ගමතිච්ච අරූපසඤ්ඤී,

චතුයොගාතිගතො න ජාතු මෙතී’’ති [න ජාතිමෙතීති (ස්යා. පී. අට්ඨ. පාඨන්තරං)]. සත්තමං;

8. ගණිකාසුත්තං

58. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහෙ ද්වෙ පූගා අඤ්ඤතරිස්සා ගණිකාය සාරත්තා හොන්ති පටිබද්ධචිත්තා; භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං පාණීහිපි උපක්කමන්ති , ලෙඩ්ඩූහිපි උපක්කමන්ති , දණ්ඩෙහිපි උපක්කමන්ති, සත්ථෙහිපි උපක්කමන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති මරණමත්තම්පි දුක්ඛං.

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය රාජගහං පිණ්ඩාය පාවිසිංසු. රාජගහෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු ; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං –

‘‘ඉධ, භන්තෙ, රාජගහෙ ද්වෙ පූගා අඤ්ඤතරිස්සා ගණිකාය සාරත්තා පටිබද්ධචිත්තා; භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං පාණීහිපි උපක්කමන්ති, ලෙඩ්ඩූහිපි උපක්කමන්ති, දණ්ඩෙහිපි උපක්කමන්ති, සත්ථෙහිපි උපක්කමන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති මරණමත්තම්පි දුක්ඛ’’න්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යඤ්ච පත්තං යඤ්ච පත්තබ්බං, උභයමෙතං රජානුකිණ්ණං, ආතුරස්සානුසික්ඛතො. යෙ ච සික්ඛාසාරා සීලබ්බතං ජීවිතං බ්රහ්මචරියං උපට්ඨානසාරා, අයමෙකො අන්තො. යෙ ච එවංවාදිනො – ‘නත්ථි කාමෙසු දොසො’ති, අයං දුතියො අන්තො. ඉච්චෙතෙ උභො අන්තා කටසිවඩ්ඪනා, කටසියො දිට්ඨිං වඩ්ඪෙන්ති. එතෙතෙ උභො අන්තෙ අනභිඤ්ඤාය ඔලීයන්ති එකෙ, අතිධාවන්ති එකෙ. යෙ ච ඛො තෙ අභිඤ්ඤාය තත්ර ච නාහෙසුං, තෙන ච නාමඤ්ඤිංසු, වට්ටං තෙසං නත්ථි පඤ්ඤාපනායා’’ති. අට්ඨමං.

9. උපාතිධාවන්තිසුත්තං

59. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා රත්තන්ධකාරතිමිසායං අබ්භොකාසෙ නිසින්නො හොති තෙලප්පදීපෙසු ඣායමානෙසු.

තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා අධිපාතකා තෙසු තෙලප්පදීපෙසු ආපාතපරිපාතං අනයං ආපජ්ජන්ති, බ්යසනං ආපජ්ජන්ති [නත්ථි සීහළපොත්ථකෙ], අනයබ්යසනං ආපජ්ජන්ති [නත්ථි සීහළපොත්ථකෙ]. අද්දසා ඛො භගවා තෙ සම්බහුලෙ අධිපාතකෙ තෙසු තෙලප්පදීපෙසු ආපාතපරිපාතං අනයං ආපජ්ජන්තෙ, බ්යසනං ආපජ්ජන්තෙ, අනයබ්යසනං ආපජ්ජන්තෙ.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘උපාතිධාවන්ති න සාරමෙන්ති,

නවං නවං බන්ධනං බ්රූහයන්ති;

පතන්ති පජ්ජොතමිවාධිපාතකා [… ධිපාතා (සී. ස්යා.)],

දිට්ඨෙ සුතෙ ඉතිහෙකෙ නිවිට්ඨා’’ති. නවමං;

10. උප්පජ්ජන්තිසුත්තං

60. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘යාවකීවඤ්ච, භන්තෙ, තථාගතා ලොකෙ නුප්පජ්ජන්ති අරහන්තො සම්මාසම්බුද්ධා තාව අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා සක්කතා හොන්ති ගරුකතා මානිතා පූජිතා අපචිතා ලාභිනො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. යතො ච ඛො, භන්තෙ, තථාගතා ලොකෙ උප්පජ්ජන්ති අරහන්තො සම්මාසම්බුද්ධා අථ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා අසක්කතා හොන්ති අගරුකතා අමානිතා අපූජිතා අනපචිතා න ලාභිනො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. භගවා යෙව [භගවා චෙව (ස්යා.)] දානි, භන්තෙ, සක්කතො හොති ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං, භික්ඛුසඞ්ඝො චා’’ති.

‘‘එවමෙතං , ආනන්ද, යාවකීවඤ්ච, ආනන්ද, තථාගතා ලොකෙ නුප්පජ්ජන්ති අරහන්තො සම්මාසම්බුද්ධා තාව අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා සක්කතා හොන්ති ගරුකතා මානිතා පූජිතා අපචිතා ලාභිනො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. යතො ච ඛො, ආනන්ද, තථාගතා ලොකෙ උප්පජ්ජන්ති අරහන්තො සම්මාසම්බුද්ධා අථ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා අසක්කතා හොන්ති අගරුකතා අමානිතා අපූජිතා අනපචිතා න ලාභිනො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං. තථාගතොව [තථාගතො චෙව (ස්යා.)] දානි සක්කතො හොති ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං, භික්ඛුසඞ්ඝො චා’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘ඔභාසති තාව සො කිමි,

යාව න උන්නමතෙ [උග්ගමති (සී.), උන්නමති (ස්යා.)] පභඞ්කරො;

(ස) [( ) නත්ථි සී. ස්යා. පොත්ථකෙසු] වෙරොචනම්හි උග්ගතෙ,

හතප්පභො හොති න චාපි භාසති.

‘‘එවං ඔභාසිතමෙව තක්කිකානං [තිත්ථියානං (සී. ස්යා. පී.)],

යාව සම්මාසම්බුද්ධා ලොකෙ නුප්පජ්ජන්ති;

න තක්කිකා සුජ්ඣන්ති න චාපි සාවකා,

දුද්දිට්ඨී න දුක්ඛා පමුච්චරෙ’’ති. දසමං;

තස්සුද්දානං –

ආයුජටිලවෙක්ඛණා, තයො තිත්ථියා සුභූති;

ගණිකා උපාති නවමො, උප්පජ්ජන්ති ච තෙ දසාති.

ජච්චන්ධවග්ගො ඡට්ඨො නිට්ඨිතො.