📜

8. පාටලිගාමියවග්ගො

1. පඨමනිබ්බානපටිසංයුත්තසුත්තං

71. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා භික්ඛූ නිබ්බානපටිසංයුත්තාය ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති. තෙධ භික්ඛූ [තෙ ච භික්ඛූ (සී. ස්යා. පී. තදට්ඨකථාපි ඔලොකෙතබ්බා] අට්ඨිං කත්වා [අට්ඨීකත්වා (සී. ස්යා.), අට්ඨිකත්වා (පී.)] මනසි කත්වා සබ්බං චෙතසො [සබ්බං චෙතසා (ඉතිපි අඤ්ඤසුත්තෙසු)] සමන්නාහරිත්වා ඔහිතසොතා ධම්මං සුණන්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘අත්ථි, භික්ඛවෙ, තදායතනං, යත්ථ නෙව පථවී, න ආපො, න තෙජො, න වායො, න ආකාසානඤ්චායතනං, න විඤ්ඤාණඤ්චායතනං, න ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං, න නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං, නායං ලොකො, න පරලොකො, න උභො චන්දිමසූරියා. තත්රාපාහං, භික්ඛවෙ, නෙව ආගතිං වදාමි , න ගතිං, න ඨිතිං, න චුතිං, න උපපත්තිං; අප්පතිට්ඨං, අප්පවත්තං, අනාරම්මණමෙවෙතං. එසෙවන්තො දුක්ඛස්සා’’ති. පඨමං.

2. දුතියනිබ්බානපටිසංයුත්තසුත්තං

72. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා භික්ඛූ නිබ්බානපටිසංයුත්තාය ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති. තෙධ භික්ඛූ අට්ඨිං කත්වා මනසි කත්වා සබ්බං චෙතසො සමන්නාහරිත්වා ඔහිතසොතා ධම්මං සුණන්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘දුද්දසං අනතං නාම, න හි සච්චං සුදස්සනං;

පටිවිද්ධා තණ්හා ජානතො, පස්සතො නත්ථි කිඤ්චන’’න්ති. දුතියං;

3. තතියනිබ්බානපටිසංයුත්තසුත්තං

73. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා භික්ඛූ නිබ්බානපටිසංයුත්තාය ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති. තෙධ භික්ඛූ අට්ඨිං කත්වා, මනසි කත්වා, සබ්බං චෙතසො සමන්නාහරිත්වා, ඔහිතසොතා ධම්මං සුණන්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘අත්ථි, භික්ඛවෙ, අජාතං අභූතං අකතං අසඞ්ඛතං. නො චෙතං, භික්ඛවෙ, අභවිස්ස අජාතං අභූතං අකතං අසඞ්ඛතං, නයිධ ජාතස්ස භූතස්ස කතස්ස සඞ්ඛතස්ස නිස්සරණං පඤ්ඤායෙථ. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථි අජාතං අභූතං අකතං අසඞ්ඛතං, තස්මා ජාතස්ස භූතස්ස කතස්ස සඞ්ඛතස්ස නිස්සරණං පඤ්ඤායතී’’ති. තතියං.

4. චතුත්ථනිබ්බානපටිසංයුත්තසුත්තං

74. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා භික්ඛූ නිබ්බානපටිසංයුත්තාය ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති. තෙධ භික්ඛූ අට්ඨිං කත්වා මනසි කත්වා සබ්බං චෙතසො සමන්නාහරිත්වා ඔහිතසොතා ධම්මං සුණන්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘නිස්සිතස්ස චලිතං, අනිස්සිතස්ස චලිතං නත්ථි. චලිතෙ අසති පස්සද්ධි, පස්සද්ධියා සති නති න හොති. නතියා අසති ආගතිගති න හොති. ආගතිගතියා අසති චුතූපපාතො න හොති. චුතූපපාතෙ අසති නෙවිධ න හුරං න උභයමන්තරෙන [න උභයමන්තරෙ (සබ්බත්ථ) ම. නි. 3.393; සං. නි. 4.87 පස්සිතබ්බං]. එසෙවන්තො දුක්ඛස්සා’’ති. චතුත්ථං.

5. චුන්දසුත්තං

75. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා මල්ලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං යෙන පාවා තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා පාවායං විහරති චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස අම්බවනෙ.

අස්සොසි ඛො චුන්දො කම්මාරපුත්තො – ‘‘භගවා කිර මල්ලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පාවං අනුප්පත්තො පාවායං විහරති මය්හං අම්බවනෙ’’ති. අථ ඛො චුන්දො කම්මාරපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො චුන්දං කම්මාරපුත්තං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි. අථ ඛො චුන්දො කම්මාරපුත්තො භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතො සමාදපිතො සමුත්තෙජිතො සම්පහංසිතො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන.

අථ ඛො චුන්දො කම්මාරපුත්තො භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි. අථ ඛො චුන්දො කම්මාරපුත්තො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන සකෙ නිවෙසනෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා පහූතඤ්ච සූකරමද්දවං භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භන්තෙ, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති.

අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන යෙන චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා චුන්දං කම්මාරපුත්තං ආමන්තෙසි – ‘‘යං තෙ, චුන්ද, සූකරමද්දවං පටියත්තං තෙන මං පරිවිස, යං පනඤ්ඤං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියත්තං තෙන භික්ඛුසඞ්ඝං පරිවිසා’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො චුන්දො කම්මාරපුත්තො භගවතො පටිස්සුත්වා යං අහොසි සූකරමද්දවං පටියත්තං තෙන භගවන්තං පරිවිසි; යං පනඤ්ඤං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියත්තං තෙන භික්ඛුසඞ්ඝං පරිවිසි.

අථ ඛො භගවා චුන්දං කම්මාරපුත්තං ආමන්තෙසි – ‘‘යං තෙ, චුන්ද, සූකරමද්දවං අවසිට්ඨං තං සොබ්භෙ නිඛණාහි. නාහං තං, චුන්ද, පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය යස්ස තං පරිභුත්තං සම්මා පරිණාමං ගච්ඡෙය්ය අඤ්ඤත්ර තථාගතස්සා’’ති [අඤ්ඤත්ර තථාගතෙනාති (ක. සී.)]. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො චුන්දො කම්මාරපුත්තො භගවතො පටිස්සුත්වා යං අහොසි සූකරමද්දවං අවසිට්ඨං තං සොබ්භෙ නිඛණිත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො චුන්දං කම්මාරපුත්තං භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුත්තෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

අථ ඛො භගවතො චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස භත්තං භුත්තාවිස්ස ඛරො ආබාධො උප්පජ්ජි. ලොහිතපක්ඛන්දිකා පබාළ්හා [බාළ්හා (සී. ස්යා. පී.)] වෙදනා වත්තන්ති මාරණන්තිකා. තත්ර සුදං භගවා සතො සම්පජානො අධිවාසෙසි අවිහඤ්ඤමානො. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘ආයාමානන්ද, යෙන කුසිනාරා තෙනුපසඞ්කමිස්සාමා’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පච්චස්සොසි.

‘‘චුන්දස්ස භත්තං භුඤ්ජිත්වා, කම්මාරස්සාති මෙ සුතං;

ආබාධං සම්ඵුසී ධීරො, පබාළ්හං මාරණන්තිකං.

‘‘භුත්තස්ස ච සූකරමද්දවෙන, බ්යාධිප්පබාළ්හො උදපාදි සත්ථුනො;

විරිච්චමානො [විරිඤ්චමානො (?) විරෙචමානො (දී. නි. 2.190)] භගවා අවොච, ‘ගච්ඡාමහං කුසිනාරං නගර’’’න්ති.

අථ ඛො භගවා මග්ගා ඔක්කම්ම යෙන අඤ්ඤතරං රුක්ඛමූලං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘ඉඞ්ඝ මෙ ත්වං, ආනන්ද, චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙහි; කිලන්තොස්මි, ආනන්ද, නිසීදිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පටිස්සුත්වා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙසි. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ. නිසජ්ජ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘ඉඞ්ඝ මෙ ත්වං, ආනන්ද, පානීයං ආහර; පිපාසිතොස්මි, ආනන්ද, පිවිස්සාමී’’ති.

එවං වුත්තෙ, ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉදානි, භන්තෙ, පඤ්චමත්තානි සකටසතානි අතික්කන්තානි. තං චක්කච්ඡින්නං උදකං පරිත්තං ලුළිතං ආවිලං සන්දති. අයං, භන්තෙ, කුකුට්ඨා [කකුත්ථා (සී.), කුකුටා (ස්යා.), කකුධා (දී. නි. 2.191)] නදී අවිදූරෙ අච්ඡොදකා සාතොදකා සීතොදකා සෙතොදකා සුපතිත්ථා රමණීයා. එත්ථ භගවා පානීයඤ්ච පිවිස්සති ගත්තානි ච සීතීකරිස්සතී’’ති [සීතිං කරිස්සතීති (සී.), සීතං කරිස්සතීති (ස්යා. පී. ක.)].

දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘ඉඞ්ඝ මෙ ත්වං, ආනන්ද, පානීයං ආහර; පිපාසිතොස්මි, ආනන්ද, පිවිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පටිස්සුත්වා පත්තං ගහෙත්වා යෙන සා නදී තෙනුපසඞ්කමි. අථ ඛො සා නදී චක්කච්ඡින්නා පරිත්තා ලුළිතා ආවිලා සන්දමානා ආයස්මන්තෙ ආනන්දෙ උපසඞ්කමන්තෙ අච්ඡා විප්පසන්නා අනාවිලා සන්දති.

අථ ඛො ආයස්මතො ආනන්දස්ස එතදහොසි – ‘‘අච්ඡරියං වත, භො, අබ්භුතං වත, භො, තථාගතස්ස මහිද්ධිකතා මහානුභාවතා! අයඤ්හි සා නදී චක්කච්ඡින්නා පරිත්තා ලුළිතා ආවිලා සන්දමානා මයි උපසඞ්කමන්තෙ අච්ඡා විප්පසන්නා අනාවිලා සන්දතී’’ති!! පත්තෙන පානීයං ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ, තථාගතස්ස මහිද්ධිකතා මහානුභාවතා! අයඤ්හි සා, භන්තෙ, නදී චක්කච්ඡින්නා පරිත්තා ලුළිතා ආවිලා සන්දමානා මයි උපසඞ්කමන්තෙ අච්ඡා විප්පසන්නා අනාවිලා සන්දති!! පිවතු භගවා පානීයං , පිවතු සුගතො පානීය’’න්ති.

අථ ඛො භගවා පානීයං අපායි [අපාසි (සී.)]. අථ ඛො භගවා මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං යෙන කුකුට්ඨා නදී තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා කුකුට්ඨං නදිං අජ්ඣොගාහෙත්වා න්හත්වා ච පිවිත්වා ච පච්චුත්තරිත්වා යෙන අම්බවනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං චුන්දකං ආමන්තෙසි – ‘‘ඉඞ්ඝ මෙ ත්වං, චුන්දක, චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙහි; කිලන්තොස්මි, චුන්දක, නිපජ්ජිස්සාමී’’ති . ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා චුන්දකො භගවතො පටිස්සුත්වා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙසි. අථ ඛො භගවා දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්යං කප්පෙසි පාදෙ පාදං අච්චාධාය සතො සම්පජානො උට්ඨානසඤ්ඤං මනසි කරිත්වා. ආයස්මා පන චුන්දකො තත්ථෙව භගවතො පුරතො නිසීදි.

‘‘ගන්ත්වාන බුද්ධො නදිකං කුකුට්ඨං,

අච්ඡොදකං සාතුදකං [සාතොදකං (සබ්බත්ථ)] විප්පසන්නං;

ඔගාහි සත්ථා සුකිලන්තරූපො,

තථාගතො අප්පටිමොධ ලොකෙ.

‘‘න්හත්වා ච පිවිත්වා චුදතාරි [න්හත්වා ච උත්තරි (ක.)] සත්ථා,

පුරක්ඛතො භික්ඛුගණස්ස මජ්ඣෙ;

සත්ථා පවත්තා භගවා ඉධ ධම්මෙ,

උපාගමි අම්බවනං මහෙසි;

ආමන්තයි චුන්දකං නාම භික්ඛුං,

චතුග්ගුණං සන්ථර [පත්ථර (සී. පී.)] මෙ නිපජ්ජං.

‘‘සො චොදිතො භාවිතත්තෙන චුන්දො,

චතුග්ගුණං සන්ථරි [පත්ථරි (සී. පී.)] ඛිප්පමෙව;

නිපජ්ජි සත්ථා සුකිලන්තරූපො,

චුන්දොපි තත්ථ පමුඛෙ නිසීදී’’ති.

අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘සියා ඛො , පනානන්ද, චුන්දස්ස කම්මාරපුත්තස්ස කොචි විප්පටිසාරං උපදහෙය්ය – ‘තස්ස තෙ, ආවුසො චුන්ද, අලාභා, තස්ස තෙ දුල්ලද්ධං යස්ස තෙ තථාගතො පච්ඡිමං පිණ්ඩපාතං භුඤ්ජිත්වා පරිනිබ්බුතො’ති. චුන්දස්සානන්ද, කම්මාරපුත්තස්ස එවං විප්පටිසාරො පටිවිනොදෙතබ්බො –

‘‘‘තස්ස තෙ, ආවුසො චුන්ද, ලාභා, තස්ස තෙ සුලද්ධං යස්ස තෙ තථාගතො පච්ඡිමං පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජිත්වා පරිනිබ්බුතො. සම්මුඛා මෙතං, ආවුසො චුන්ද, භගවතො සුතං, සම්මුඛා පටිග්ගහිතං – ද්වෙමෙ පිණ්ඩපාතා සමසමඵලා සමසමවිපාකා අතිවිය අඤ්ඤෙහි පිණ්ඩපාතෙහි මහප්ඵලතරා ච මහානිසංසතරා ච. කතමෙ ද්වෙ? යඤ්ච පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජිත්වා තථාගතො අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුජ්ඣති, යඤ්ච පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජිත්වා අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායති. ඉමෙ ද්වෙ පිණ්ඩපාතා සමසමඵලා සමසමවිපාකා අතිවිය අඤ්ඤෙහි පිණ්ඩපාතෙහි මහප්ඵලතරා ච මහානිසංසතරා ච.

‘‘‘ආයුසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දෙන කම්මාරපුත්තෙන කම්මං උපචිතං, වණ්ණසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දෙන කම්මාරපුත්තෙන කම්මං උපචිතං, සුඛසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දෙන කම්මාරපුත්තෙන කම්මං උපචිතං, සග්ගසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දෙන කම්මාරපුත්තෙන කම්මං උපචිතං, යසසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දෙන කම්මාරපුත්තෙන කම්මං උපචිතං, ආධිපතෙය්යසංවත්තනිකං ආයස්මතා චුන්දෙන කම්මාරපුත්තෙන කම්මං උපචිත’න්ති. චුන්දස්සානන්ද, කම්මාරපුත්තස්ස එවං විප්පටිසාරො පටිවිනොදෙතබ්බො’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘දදතො පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති,

සංයමතො වෙරං න චීයති;

කුසලො ච ජහාති පාපකං,

රාගදොසමොහක්ඛයා සනිබ්බුතො’’ති [පරිනිබ්බුතොති (සී. ස්යා. පී.)]. පඤ්චමං;

6. පාටලිගාමියසුත්තං

76. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා මගධෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං යෙන පාටලිගාමො තදවසරි. අස්සොසුං ඛො පාටලිගාමියා [පාටලිගාමිකා (දී. නි. 2.148)] උපාසකා – ‘‘භගවා කිර මගධෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පාටලිගාමං අනුප්පත්තො’’ති. අථ ඛො පාටලිගාමියා උපාසකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො පාටලිගාමියා උපාසකා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අධිවාසෙතු නො, භන්තෙ, භගවා ආවසථාගාර’’න්ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන.

අථ ඛො පාටලිගාමියා උපාසකා භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යෙනාවසථාගාරං තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා සබ්බසන්ථරිං ආවසථාගාරං සන්ථරිත්වා ආසනානි පඤ්ඤාපෙත්වා උදකමණිකං පතිට්ඨාපෙත්වා තෙලප්පදීපං ආරොපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො පාටලිගාමියා උපාසකා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘සබ්බසන්ථරිසන්ථතං [සබ්බසන්ථරිං සන්ථතං (සී. ස්යා. පී.)], භන්තෙ, ආවසථාගාරං; ආසනානි පඤ්ඤත්තානි; උදකමණිකො පතිට්ඨාපිතො [උදකමණිකං පතිට්ඨාපිතං (ස්යා.)] තෙලප්පදීපො ආරොපිතො. යස්සදානි, භන්තෙ, භගවා කාලං මඤ්ඤතී’’ති.

අථ ඛො භගවා නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන යෙන ආවසථාගාරං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා මජ්ඣිමං ථම්භං නිස්සාය පුරත්ථාභිමුඛො නිසීදි. භික්ඛුසඞ්ඝොපි ඛො පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා පච්ඡිමං භිත්තිං නිස්සාය පුරත්ථාභිමුඛො නිසීදි භගවන්තංයෙව පුරක්ඛත්වා. පාටලිගාමියාපි ඛො උපාසකා පාදෙ පක්ඛාලෙත්වා ආවසථාගාරං පවිසිත්වා පුරත්ථිමං භිත්තිං නිස්සාය පච්ඡිමාභිමුඛා නිසීදිංසු භගවන්තංයෙව පුරක්ඛත්වා. අථ ඛො භගවා පාටලිගාමියෙ උපාසකෙ ආමන්තෙසි –

‘‘පඤ්චිමෙ, ගහපතයො, ආදීනවා දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. කතමෙ පඤ්ච? ඉධ, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො පමාදාධිකරණං මහතිං භොගජානිං නිගච්ඡති. අයං පඨමො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලස්ස සීලවිපන්නස්ස පාපකො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති. අයං දුතියො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො යඤ්ඤදෙව පරිසං උපසඞ්කමති – යදි ඛත්තියපරිසං, යදි බ්රාහ්මණපරිසං, යදි ගහපතිපරිසං, යදි සමණපරිසං – අවිසාරදො උපසඞ්කමති මඞ්කුභූතො. අයං තතියො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො සම්මූළ්හො කාලං කරොති. අයං චතුත්ථො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, දුස්සීලො සීලවිපන්නො කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති. අයං පඤ්චමො ආදීනවො දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා. ඉමෙ ඛො, ගහපතයො, පඤ්ච ආදීනවා දුස්සීලස්ස සීලවිපත්තියා.

‘‘පඤ්චිමෙ, ගහපතයො, ආනිසංසා සීලවතො සීලසම්පදාය. කතමෙ පඤ්ච? ඉධ, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො අප්පමාදාධිකරණං මහන්තං භොගක්ඛන්ධං අධිගච්ඡති. අයං පඨමො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවතො සීලසම්පන්නස්ස කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති. අයං දුතියො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො යඤ්ඤදෙව පරිසං උපසඞ්කමති – යදි ඛත්තියපරිසං , යදි බ්රාහ්මණපරිසං, යදි ගහපතිපරිසං, යදි සමණපරිසං – විසාරදො උපසඞ්කමති අමඞ්කුභූතො. අයං තතියො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො අසම්මූළ්හො කාලඞ්කරොති. අයං චතුත්ථො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය.

‘‘පුන චපරං, ගහපතයො, සීලවා සීලසම්පන්නො කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. අයං පඤ්චමො ආනිසංසො සීලවතො සීලසම්පදාය. ඉමෙ ඛො, ගහපතයො, පඤ්ච ආනිසංසා සීලවතො සීලසම්පදායා’’ති.

අථ ඛො භගවා පාටලිගාමියෙ උපාසකෙ බහුදෙව රත්තිං ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙත්වා සමාදපෙත්වා සමුතෙජෙත්වා සම්පහංසෙත්වා උය්යොජෙසි – ‘‘අභික්කන්තා ඛො, ගහපතයො, රත්ති; යස්සදානි තුම්හෙ කාලං මඤ්ඤථා’’ති. [‘‘එවං භන්තෙ‘‘ති ඛොපාටලිගාමියා උපාසකා භගවතො පටිස්සුත්වා (මහාව. 285; දී. නි. 2.151)] අථ ඛො පාටලිගාමියා උපාසකා භගවතො භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා [‘‘එවං භන්තෙ‘‘ති ඛොපාටලිගාමියා උපාසකා භගවතො පටිස්සුත්වා (මහාව. 285; දී. නි. 2.151)] උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කමිංසු. අථ ඛො භගවා අචිරපක්කන්තෙසු පාටලිගාමියෙසු උපාසකෙසු සුඤ්ඤාගාරං පාවිසි.

තෙන ඛො පන සමයෙන සුනිධවස්සකාරා [සුනීධවස්සකාරා (සී. ස්යා. පී.)] මගධමහාමත්තා පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්ති වජ්ජීනං පටිබාහාය. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා දෙවතායො සහස්සසහස්සෙව [සහස්සෙව (ස්යා. ක.), සහස්සස්සෙව (පී.)] පාටලිගාමෙ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති. යස්මිං පදෙසෙ මහෙසක්ඛා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති මහෙසක්ඛානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ මජ්ඣිමා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති මජ්ඣිමානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ නීචා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති නීචානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං.

අද්දසා ඛො භගවා දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන තා දෙවතායො සහස්සසහස්සෙව පාටලිගාමෙ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්තියො. යස්මිං පදෙසෙ මහෙසක්ඛා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මහෙසක්ඛානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ මජ්ඣිමා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, මජ්ඣිමානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ නීචා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති, නීචානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. අථ ඛො භගවා තස්සා රත්තියා පච්චූසසමයෙ පච්චුට්ඨාය ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි –

‘‘කෙ නු ඛො [කො නු ඛො (සබ්බත්ථ)] ආනන්ද පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්තී’’ති [මාපෙතීති (සබ්බත්ථ)]. ‘‘සුනිධවස්සකාරා, භන්තෙ, මගධමහාමත්තා පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්ති වජ්ජීනං පටිබාහායා’’ති. ‘‘සෙය්යථාපි, ආනන්ද, දෙවෙහි තාවතිංසෙහි සද්ධිං මන්තෙත්වා; එවමෙව ඛො, ආනන්ද, සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා පාටලිගාමෙ නගරං මාපෙන්ති වජ්ජීනං පටිබාහාය. ඉධාහං, ආනන්ද, අද්දසං දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සම්බහුලා දෙවතායො සහස්සසහස්සෙව පාටලිගාමෙ වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්තියො. යස්මිං පදෙසෙ මහෙසක්ඛා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති මහෙසක්ඛානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ මජ්ඣිමා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති මජ්ඣිමානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යස්මිං පදෙසෙ නීචා දෙවතා වත්ථූනි පරිග්ගණ්හන්ති නීචානං තත්ථ රඤ්ඤං රාජමහාමත්තානං චිත්තානි නමන්ති නිවෙසනානි මාපෙතුං. යාවතා, ආනන්ද, අරියං ආයතනං යාවතා වණිප්පථො ඉදං අග්ගනගරං භවිස්සති පාටලිපුත්තං පුටභෙදනං. පාටලිපුත්තස්ස ඛො, ආනන්ද, තයො අන්තරායා භවිස්සන්ති – අග්ගිතො වා උදකතො වා මිථුභෙදතො වා’’ති.

අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදිංසු. සම්මොදනීයං කථං සාරාණියං [සාරාණීයං (සී. ස්යා. කං. පී.)] වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අධිවාසෙතු නො භවං ගොතමො අජ්ජතනාය භත්තං සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන.

අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා යෙන සකො ආවසථො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා සකෙ ආවසථෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්වා භගවතො කාලං ආරොචෙසුං – ‘‘කාලො, භො ගොතම, නිට්ඨිතං භත්ත’’න්ති.

අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන යෙන සුනිධවස්සකාරානං මගධමහාමත්තානං ආවසථො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙසුං සම්පවාරෙසුං.

අථ ඛො සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං අඤ්ඤතරං නීචං ආසනං ගහෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො සුනිධවස්සකාරෙ මගධමහාමත්තෙ භගවා ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදි –

‘‘යස්මිං පදෙසෙ කප්පෙති, වාසං පණ්ඩිතජාතියො;

සීලවන්තෙත්ථ භොජෙත්වා, සඤ්ඤතෙ බ්රහ්මචාරයො [බ්රහ්මචාරිනො (ස්යා.), බ්රහ්මචරියෙ (පී. ක.)].

‘‘යා තත්ථ දෙවතා ආසුං, තාසං දක්ඛිණමාදිසෙ;

තා පූජිතා පූජයන්ති, මානිතා මානයන්ති නං.

‘‘තතො නං අනුකම්පන්ති, මාතා පුත්තංව ඔරසං;

දෙවතානුකම්පිතො පොසො, සදා භද්රානි පස්සතී’’ති.

අථ ඛො භගවා සුනිධවස්සකාරානං මගධමහාමත්තානං ඉමාහි ගාථාහි අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.

තෙන ඛො පන සමයෙන සුනිධවස්සකාරා මගධමහාමත්තා භගවන්තං පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධා හොන්ති – ‘‘යෙනජ්ජ සමණො ගොතමො ද්වාරෙන නික්ඛමිස්සති තං ‘ගොතමද්වාරං’ නාම භවිස්සති. යෙන තිත්ථෙන ගඞ්ගං නදිං තරිස්සති තං ‘ගොතමතිත්ථං’ නාම භවිස්සතී’’ති.

අථ ඛො භගවා යෙන ද්වාරෙන නික්ඛමි තං ‘ගොතමද්වාරං’ නාම අහොසි. අථ ඛො භගවා යෙන ගඞ්ගා නදී තෙනුපසඞ්කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන ගඞ්ගා නදී පූරා හොති සමතිත්තිකා කාකපෙය්යා. අප්පෙකච්චෙ මනුස්සා නාවං පරියෙසන්ති, අප්පෙකච්චෙ උළුම්පං පරියෙසන්ති, අප්පෙකච්චෙ කුල්ලං බන්ධන්ති අපාරා පාරං ගන්තුකාමා. අථ ඛො භගවා – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙව – ගඞ්ගාය නදියා ඔරිමතීරෙ [ඔරිමතීරා (බහූසු) මහාව. 286; දී. නි. 2.154 පස්සිතබ්බං)] අන්තරහිතො පාරිමතීරෙ පච්චුට්ඨාසි සද්ධිං භික්ඛුසඞ්ඝෙන .

අද්දසා ඛො භගවා තෙ මනුස්සෙ අප්පෙකච්චෙ නාවං පරියෙසන්තෙ, අප්පෙකච්චෙ උළුම්පං පරියෙසන්තෙ, අප්පෙකච්චෙ කුල්ලං බන්ධන්තෙ අපාරා පාරං ගන්තුකාමෙ.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යෙ තරන්ති අණ්ණවං සරං,

සෙතුං කත්වාන විසජ්ජ පල්ලලානි;

කුල්ලඤ්හි ජනො පබන්ධති [බන්ධති (ස්යා. පී.)],

තිණ්ණා [නිතිණ්ණා (ක.)] මෙධාවිනො ජනා’’ති. ඡට්ඨං;

7. ද්විධාපථසුත්තං

77. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කොසලෙසු අද්ධානමග්ගපටිපන්නො හොති ආයස්මතා නාගසමාලෙන පච්ඡාසමණෙන. අද්දසා ඛො ආයස්මා නාගසමාලො අන්තරාමග්ගෙ ද්විධාපථං [ද්වෙධාපථං (සී.)]. දිස්වාන භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අයං, භන්තෙ, භගවා පන්ථො; ඉමිනා ගච්ඡාමා’’ති. එවං වුත්තෙ, භගවා ආයස්මන්තං නාගසමාලං එතදවොච – ‘‘අයං, නාගසමාල, පන්ථො; ඉමිනා ගච්ඡාමා’’ති.

දුතියම්පි…පෙ… තතියම්පි ඛො ආයස්මා නාගසමාලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අයං, භන්තෙ, භගවා පන්ථො; ඉමිනා ගච්ඡාමා’’ති . තතියම්පි ඛො භගවා ආයස්මන්තං නාගසමාලං එතදවොච – ‘‘අයං, නාගසමාල, පන්ථො; ඉමිනා ගච්ඡාමා’’ති. අථ ඛො ආයස්මා නාගසමාලො භගවතො පත්තචීවරං තත්ථෙව ඡමායං නික්ඛිපිත්වා පක්කාමි – ‘‘ඉදං, භන්තෙ, භගවතො පත්තචීවර’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මතො නාගසමාලස්ස තෙන පන්ථෙන ගච්ඡන්තස්ස අන්තරාමග්ගෙ චොරා නික්ඛමිත්වා හත්ථෙහි ච පාදෙහි ච ආකොටෙසුං පත්තඤ්ච භින්දිංසු සඞ්ඝාටිඤ්ච විප්ඵාලෙසුං. අථ ඛො ආයස්මා නාගසමාලො භින්නෙන පත්තෙන විප්ඵාලිතාය සඞ්ඝාටියා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා නාගසමාලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, තෙන පන්ථෙන ගච්ඡන්තස්ස අන්තරාමග්ගෙ චොරා නික්ඛමිත්වා හත්ථෙහි ච පාදෙහි ච ආකොටෙසුං, පත්තඤ්ච භින්දිංසු, සඞ්ඝාටිඤ්ච විප්ඵාලෙසු’’න්ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සද්ධිං චරමෙකතො වසං,

මිස්සො අඤ්ඤජනෙන වෙදගූ;

විද්වා පජහාති පාපකං,

කොඤ්චො ඛීරපකොව නින්නග’’න්ති. සත්තමං;

8. විසාඛාසුත්තං

78. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති පුබ්බාරාමෙ මිගාරමාතුපාසාදෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන විසාඛාය මිගාරමාතුයා නත්තා කාලඞ්කතා හොති පියා මනාපා. අථ ඛො විසාඛා මිගාරමාතා අල්ලවත්ථා අල්ලකෙසා දිවා දිවස්ස යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො විසාඛං මිගාරමාතරං භගවා එතදවොච –

‘‘හන්ද කුතො නු ත්වං, විසාඛෙ, ආගච්ඡසි අල්ලවත්ථා අල්ලකෙසා ඉධූපසඞ්කන්තා දිවා දිවස්සා’’ති? ‘‘නත්තා මෙ, භන්තෙ, පියා මනාපා කාලඞ්කතා. තෙනාහං අල්ලවත්ථා අල්ලකෙසා ඉධූපසඞ්කන්තා දිවා දිවස්සා’’ති. ‘‘ඉච්ඡෙය්යාසි ත්වං, විසාඛෙ, යාවතිකා [යාවතකා (?)] සාවත්ථියා මනුස්සා තාවතිකෙ [තාවතකෙ (?)] පුත්තෙ ච නත්තාරො චා’’ති? ‘‘ඉච්ඡෙය්යාහං, භගවා [ඉච්ඡෙය්යාහං භන්තෙ භගවා (ස්යා.)] යාවතිකා සාවත්ථියා මනුස්සා තාවතිකෙ පුත්තෙ ච නත්තාරො චා’’ති.

‘‘කීවබහුකා පන, විසාඛෙ, සාවත්ථියා මනුස්සා දෙවසිකං කාලං කරොන්තී’’ති? ‘‘දසපි, භන්තෙ, සාවත්ථියා මනුස්සා දෙවසිකං කාලං කරොන්ති; නවපි, භන්තෙ… අට්ඨපි, භන්තෙ… සත්තපි, භන්තෙ… ඡපි, භන්තෙ… පඤ්චපි, භන්තෙ… චත්තාරොපි, භන්තෙ… තීණිපි, භන්තෙ… ද්වෙපි, භන්තෙ, සාවත්ථියා මනුස්සා දෙවසිකං කාලං කරොන්ති. එකොපි, භන්තෙ, සාවත්ථියා මනුස්සො දෙවසිකං කාලං කරොති. අවිවිත්තා, භන්තෙ, සාවත්ථි මනුස්සෙහි කාලං කරොන්තෙහී’’ති.

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, විසාඛෙ, අපි නු ත්වං කදාචි කරහචි අනල්ලවත්ථා වා භවෙය්යාසි අනල්ලකෙසා වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ . අලං මෙ, භන්තෙ, තාව බහුකෙහි පුත්තෙහි ච නත්තාරෙහි චා’’ති.

‘‘යෙසං ඛො, විසාඛෙ, සතං පියානි, සතං තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං නවුති පියානි, නවුති තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං අසීති පියානි, අසීති තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං සත්තති පියානි, සත්තති තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං සට්ඨි පියානි, සට්ඨි තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං පඤ්ඤාසං පියානි, පඤ්ඤාසං තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං චත්තාරීසං පියානි, චත්තාරීසං තෙසං දුක්ඛානි, යෙසං තිංසං පියානි, තිංසං තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං වීසති පියානි, වීසති තෙසං දුක්ඛානි, යෙසං දස පියානි, දස තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං නව පියානි, නව තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං අට්ඨ පියානි, අට්ඨ තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං සත්ත පියානි, සත්ත තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං ඡ පියානි, ඡ තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං පඤ්ච පියානි, පඤ්ච තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං චත්තාරි පියානි, චත්තාරි තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං තීණි පියානි, තීණි තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං ද්වෙ පියානි, ද්වෙ තෙසං දුක්ඛානි; යෙසං එකං පියං, එකං තෙසං දුක්ඛං; යෙසං නත්ථි පියං, නත්ථි තෙසං දුක්ඛං, අසොකා තෙ විරජා අනුපායාසාති වදාමී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘යෙ කෙචි සොකා පරිදෙවිතා වා,

දුක්ඛා ච [දුක්ඛා ව (අට්ඨ.)] ලොකස්මිමනෙකරූපා;

පියං පටිච්චප්පභවන්ති එතෙ,

පියෙ අසන්තෙ න භවන්ති එතෙ.

‘‘තස්මා හි තෙ සුඛිනො වීතසොකා,

යෙසං පියං නත්ථි කුහිඤ්චි ලොකෙ;

තස්මා අසොකං විරජං පත්ථයානො,

පියං න කයිරාථ කුහිඤ්චි ලොකෙ’’ති. අට්ඨමං;

9. පඨමදබ්බසුත්තං

79. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. අථ ඛො ආයස්මා දබ්බො මල්ලපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා දබ්බො මල්ලපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘පරිනිබ්බානකාලො මෙ දානි, සුගතා’’ති. ‘‘යස්සදානි ත්වං, දබ්බ, කාලං මඤ්ඤසී’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා දබ්බො මල්ලපුත්තො උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා ආකාසෙ අන්තලික්ඛෙ පල්ලඞ්කෙන නිසීදිත්වා තෙජොධාතුං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨහිත්වා පරිනිබ්බායි.

අථ ඛො ආයස්මතො දබ්බස්ස මල්ලපුත්තස්ස වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා ආකාසෙ අන්තලික්ඛෙ පල්ලඞ්කෙන නිසීදිත්වා තෙජොධාතුං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨහිත්වා පරිනිබ්බුතස්ස සරීරස්ස ඣායමානස්ස ඩය්හමානස්ස නෙව ඡාරිකා පඤ්ඤායිත්ථ න මසි. සෙය්යථාපි නාම සප්පිස්ස වා තෙලස්ස වා ඣායමානස්ස ඩය්හමානස්ස නෙව ඡාරිකා පඤ්ඤායති න මසි; එවමෙව ආයස්මතො දබ්බස්ස මල්ලපුත්තස්ස වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා ආකාසෙ අන්තලික්ඛෙ පල්ලඞ්කෙන නිසීදිත්වා තෙජොධාතුං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨහිත්වා පරිනිබ්බුතස්ස සරීරස්ස ඣායමානස්ස ඩය්හමානස්ස නෙව ඡාරිකා පඤ්ඤායිත්ථ න මසීති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘අභෙදි කායො නිරොධි සඤ්ඤා,

වෙදනා සීතිභවිංසු [පීතිදහංසු (සී. පී.), සීතිදහිංසු (ක.)] සබ්බා;

වූපසමිංසු සඞ්ඛාරා,

විඤ්ඤාණං අත්ථමාගමා’’ති. නවමං;

10. දුතියදබ්බසුත්තං

80. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘දබ්බස්ස, භික්ඛවෙ, මල්ලපුත්තස්ස වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා ආකාසෙ අන්තලික්ඛෙ පල්ලඞ්කෙන නිසීදිත්වා තෙජොධාතුං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨහිත්වා පරිනිබ්බුතස්ස සරීරස්ස ඣායමානස්ස ඩය්හමානස්ස නෙව ඡාරිකා පඤ්ඤායිත්ථ න මසි. සෙය්යථාපි නාම සප්පිස්ස වා තෙලස්ස වා ඣායමානස්ස ඩය්හමානස්ස නෙව ඡාරිකා පඤ්ඤායති න මසි; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, දබ්බස්ස මල්ලපුත්තස්ස වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා ආකාසෙ අන්තලික්ඛෙ පල්ලඞ්කෙන නිසීදිත්වා තෙජොධාතුං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨහිත්වා පරිනිබ්බුතස්ස සරීරස්ස ඣායමානස්ස ඩය්හමානස්ස නෙව ඡාරිකා පඤ්ඤායිත්ථ න මසී’’ති.

අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘අයොඝනහතස්සෙව, ජලතො ජාතවෙදසො [ජාතවෙදස්ස (ස්යා.)];

අනුපුබ්බූපසන්තස්ස, යථා න ඤායතෙ ගති.

එවං සම්මාවිමුත්තානං, කාමබන්ධොඝතාරිනං;

පඤ්ඤාපෙතුං ගති නත්ථි, පත්තානං අචලං සුඛ’’න්ති. දසමං;

පාටලිගාමියවග්ගො [පාටලිගාමවග්ගො (ක.)] අට්ඨමො.

තස්සුද්දානං –

නිබ්බානා චතුරො වුත්තා, චුන්දො පාටලිගාමියා;

ද්විධාපථො විසාඛා ච, දබ්බෙන සහ තෙ දසාති.

උදානෙ වග්ගානමුද්දානං –

වග්ගමිදං පඨමං වරබොධි, වග්ගමිදං දුතියං මුචලින්දො;

නන්දකවග්ගවරො තතියො තු, මෙඝියවග්ගවරො ච චතුත්ථො.

පඤ්චමවග්ගවරන්තිධ සොණො, ඡට්ඨමවග්ගවරන්ති ජච්චන්ධො [ඡට්ඨමවග්ගවරං තු තමන්ධො (සී. ක.)];

සත්තමවග්ගවරන්ති ච චූළො, පාටලිගාමියමට්ඨමවග්ගො [පාටලිගාමියවරට්ඨමවග්ගො (ස්යා. කං. පී.), පාටලිගාමවරට්ඨමවග්ගො (සී. ක.)].

අසීතිමනූනකසුත්තවරං, වග්ගමිදට්ඨකං සුවිභත්තං;

දස්සිතං චක්ඛුමතා විමලෙන, අද්ධා හි තං උදානමිතීදමාහු [අත්ථායෙතං උදානමිතිමාහු (ක.), සද්ධා හි තං උදානන්තිදමාහු (ස්යා. කං පී.)].

උදානපාළි නිට්ඨිතා.