📜

4. චතුක්කනිපාතො

1. බ්රාහ්මණධම්මයාගසුත්තං

100. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘අහමස්මි, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණො යාචයොගො සදා පයතපාණි [පයතපාණී (සී. ස්යා.)] අන්තිමදෙහධරො අනුත්තරො භිසක්කො සල්ලකත්තො. තස්ස මෙ තුම්හෙ පුත්තා ඔරසා මුඛතො ජාතා ධම්මජා ධම්මනිම්මිතා ධම්මදායාදා, නො ආමිසදායාදා.

‘‘ද්වෙමානි, භික්ඛවෙ, දානානි – ආමිසදානඤ්ච ධම්මදානඤ්ච. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං ද්වින්නං දානානං යදිදං – ධම්මදානං.

‘‘ද්වෙමෙ, භික්ඛවෙ, සංවිභාගා – ආමිසසංවිභාගො ච ධම්මසංවිභාගො ච. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං ද්වින්නං සංවිභාගානං යදිදං – ධම්මසංවිභාගො.

‘‘ද්වෙමෙ, භික්ඛවෙ, අනුග්ගහා – ආමිසානුග්ගහො ච ධම්මානුග්ගහො ච. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං ද්වින්නං අනුග්ගහානං යදිදං – ධම්මානුග්ගහො.

‘‘ද්වෙමෙ, භික්ඛවෙ, යාගා – ආමිසයාගො ච ධම්මයාගො ච. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං ද්වින්නං යාගානං යදිදං – ධම්මයාගො’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘යො ධම්මයාගං අයජී අමච්ඡරී, තථාගතො සබ්බභූතානුකම්පී [සබ්බසත්තානුකම්පී (ස්යා.) අට්ඨකථායම්පි];

තං තාදිසං දෙවමනුස්සසෙට්ඨං, සත්තා නමස්සන්ති භවස්ස පාරගු’’න්ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. පඨමං.

2. සුලභසුත්තං

101. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, අප්පානි චෙව සුලභානි ච, තානි ච අනවජ්ජානි. කතමානි චත්තාරි? පංසුකූලං, භික්ඛවෙ, චීවරානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච, තඤ්ච අනවජ්ජං. පිණ්ඩියාලොපො , භික්ඛවෙ, භොජනානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච, තඤ්ච අනවජ්ජං. රුක්ඛමූලං, භික්ඛවෙ , සෙනාසනානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච, තඤ්ච අනවජ්ජං. පූතිමුත්තං, භික්ඛවෙ, භෙසජ්ජානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච තඤ්ච අනවජ්ජං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි අප්පානි චෙව සුලභානි ච, තානි ච අනවජ්ජානි. යතො ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පෙන ච තුට්ඨො හොති සුලභෙන ච (අනවජ්ජෙන ච) [(…) නත්ථි සී. පී. ක. පොත්ථකෙසු ච අඞ්ගුත්තරෙ ච], ඉමස්සාහං අඤ්ඤතරං සාමඤ්ඤඞ්ගන්ති වදාමී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘අනවජ්ජෙන තුට්ඨස්ස, අප්පෙන සුලභෙන ච;

න සෙනාසනමාරබ්භ, චීවරං පානභොජනං;

විඝාතො හොති චිත්තස්ස, දිසා නප්පටිහඤ්ඤති.

‘‘යෙ චස්ස [යෙපස්ස (ස්යා.)] ධම්මා අක්ඛාතා, සාමඤ්ඤස්සානුලොමිකා;

අධිග්ගහිතා තුට්ඨස්ස, අප්පමත්තස්ස භික්ඛුනො’’ති [සික්ඛතොති (සී. ක.)].

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. දුතියං.

3. ආසවක්ඛයසුත්තං

102. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘ජානතොහං, භික්ඛවෙ, පස්සතො ආසවානං ඛයං වදාමි , නො අජානතො නො අපස්සතො. කිඤ්ච, භික්ඛවෙ, ජානතො, කිං පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති? ඉදං දුක්ඛන්ති, භික්ඛවෙ, ජානතො පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති. අයං දුක්ඛසමුදයොති, භික්ඛවෙ, ජානතො පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති. අයං දුක්ඛනිරොධොති, භික්ඛවෙ, ජානතො පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති. අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති, භික්ඛවෙ, ජානතො පස්සතො ආසවානං ඛයො හොති. එවං ඛො , භික්ඛවෙ, ජානතො එවං පස්සතො ආසවානං ඛයො හොතී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘සෙඛස්ස සික්ඛමානස්ස, උජුමග්ගානුසාරිනො;

ඛයස්මිං පඨමං ඤාණං, තතො අඤ්ඤා අනන්තරා.

‘‘තතො අඤ්ඤා විමුත්තස්ස, විමුත්තිඤාණමුත්තමං;

උප්පජ්ජති ඛයෙ ඤාණං, ඛීණා සංයොජනා ඉති.

‘‘න ත්වෙවිදං කුසීතෙන, බාලෙනමවිජානතා;

නිබ්බානං අධිගන්තබ්බං, සබ්බගන්ථප්පමොචන’’න්ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. තතියං.

4. සමණබ්රාහ්මණසුත්තං

103. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං නප්පජානන්ති; ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං නප්පජානන්ති; ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං නප්පජානන්ති; ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං නප්පජානන්ති – න මෙ තෙ, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු වා සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු වා බ්රාහ්මණසම්මතා, න ච පනෙතෙ ආයස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථං වා බ්රහ්මඤ්ඤත්ථං වා දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්ති.

‘‘යෙ ච ඛො කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානන්ති; ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානන්ති; ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානන්ති; ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානන්ති – තෙ ඛො මෙ, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු චෙව සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු ච බ්රාහ්මණසම්මතා, තෙ ච පනායස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථඤ්ච බ්රහ්මඤ්ඤත්ථඤ්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘යෙ දුක්ඛං නප්පජානන්ති, අථො දුක්ඛස්ස සම්භවං;

යත්ථ ච සබ්බසො දුක්ඛං, අසෙසං උපරුජ්ඣති;

තඤ්ච මග්ගං න ජානන්ති, දුක්ඛූපසමගාමිනං.

‘‘චෙතොවිමුත්තිහීනා තෙ, අථො පඤ්ඤාවිමුත්තියා;

අභබ්බා තෙ අන්තකිරියාය, තෙ වෙ ජාතිජරූපගා.

‘‘යෙ ච දුක්ඛං පජානන්ති, අථො දුක්ඛස්ස සම්භවං;

යත්ථ ච සබ්බසො දුක්ඛං, අසෙසං උපරුජ්ඣති;

තඤ්ච මග්ගං පජානන්ති, දුක්ඛූපසමගාමිනං.

‘‘චෙතොවිමුත්තිසම්පන්නා, අථො පඤ්ඤාවිමුත්තියා;

භබ්බා තෙ අන්තකිරියාය, න තෙ ජාතිජරූපගා’’ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. චතුත්ථං.

5. සීලසම්පන්නසුත්තං

104. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ සීලසම්පන්නා සමාධිසම්පන්නා පඤ්ඤාසම්පන්නා විමුත්තිසම්පන්නා විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පන්නා ඔවාදකා විඤ්ඤාපකා සන්දස්සකා සමාදපකා සමුත්තෙජකා සම්පහංසකා අලංසමක්ඛාතාරො සද්ධම්මස්ස දස්සනම්පහං, භික්ඛවෙ, තෙසං භික්ඛූනං බහූපකාරං වදාමි; සවනම්පහං, භික්ඛවෙ, තෙසං භික්ඛූනං බහූපකාරං වදාමි; උපසඞ්කමනම්පහං, භික්ඛවෙ, තෙසං භික්ඛූනං බහූපකාරං වදාමි; පයිරුපාසනම්පහං, භික්ඛවෙ, තෙසං භික්ඛූනං බහූපකාරං වදාමි; අනුස්සරණම්පහං, භික්ඛවෙ, තෙසං භික්ඛූනං බහූපකාරං වදාමි; අනුපබ්බජ්ජම්පහං [අනුස්සතිම්පහං (ස්යා.)], භික්ඛවෙ, තෙසං භික්ඛූනං බහූපකාරං වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? තථාරූපෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ සෙවතො භජතො පයිරුපාසතො අපරිපූරොපි සීලක්ඛන්ධො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, අපරිපූරොපි සමාධික්ඛන්ධො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, අපරිපූරොපි පඤ්ඤාක්ඛන්ධො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, අපරිපූරොපි විමුත්තික්ඛන්ධො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, අපරිපූරොපි විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති. එවරූපා ච තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ සත්ථාරොතිපි වුච්චන්ති, සත්ථවාහාතිපි වුච්චන්ති, රණඤ්ජහාතිපි වුච්චන්ති, තමොනුදාතිපි වුච්චන්ති, ආලොකකරාතිපි වුච්චන්ති, ඔභාසකරාතිපි වුච්චන්ති, පජ්ජොතකරාතිපි වුච්චන්ති, උක්කාධාරාතිපි වුච්චන්ති, පභඞ්කරාතිපි වුච්චන්ති, අරියාතිපි වුච්චන්ති, චක්ඛුමන්තොතිපි වුච්චන්තී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘පාමොජ්ජකරණං ඨානං [… කරණඨානං (සී. ස්යා.)], එතං හොති විජානතං;

යදිදං භාවිතත්තානං, අරියානං ධම්මජීවිනං.

‘‘තෙ ජොතයන්ති සද්ධම්මං, භාසයන්ති පභඞ්කරා;

ආලොකකරණා ධීරා, චක්ඛුමන්තො රණඤ්ජහා.

‘‘යෙසං වෙ සාසනං සුත්වා, සම්මදඤ්ඤාය පණ්ඩිතා;

ජාතික්ඛයමභිඤ්ඤාය , නාගච්ඡන්ති පුනබ්භව’’න්ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. පඤ්චමං.

6. තණ්හුප්පාදසුත්තං

105. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, තණ්හුප්පාදා, යත්ථ භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති. කතමෙ චත්තාරො? චීවරහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති; පිණ්ඩපාතහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති; සෙනාසනහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති; ඉතිභවාභවහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො තණ්හුප්පාදා යත්ථ භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජතී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘තණ්හාදුතියො පුරිසො, දීඝමද්ධාන සංසරං;

ඉත්ථභාවඤ්ඤථාභාවං, සංසාරං නාතිවත්තති.

‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, තණ්හං දුක්ඛස්ස සම්භවං;

වීතතණ්හො අනාදානො, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. ඡට්ඨං.

7. සබ්රහ්මකසුත්තං

106. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘සබ්රහ්මකානි, භික්ඛවෙ, තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති. සපුබ්බදෙවතානි , භික්ඛවෙ, තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති. සපුබ්බාචරියකානි, භික්ඛවෙ, තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති. සාහුනෙය්යකානි, භික්ඛවෙ, තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති.

‘‘‘බ්රහ්මා’ති, භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං එතං අධිවචනං. ‘පුබ්බදෙවතා’ති, භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං එතං අධිවචනං. ‘පුබ්බාචරියා’ති, භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං එතං අධිවචනං. ‘ආහුනෙය්යා’ති, භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං එතං අධිවචනං. තං කිස්ස හෙතු? බහුකාරා, භික්ඛවෙ, මාතාපිතරො පුත්තානං ආපාදකා පොසකා ඉමස්ස ලොකස්ස දස්සෙතාරො’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘බ්රහ්මාති මාතාපිතරො, පුබ්බාචරියාති වුච්චරෙ;

ආහුනෙය්යා ච පුත්තානං, පජාය අනුකම්පකා.

‘‘තස්මා හි නෙ නමස්සෙය්ය, සක්කරෙය්ය ච පණ්ඩිතො;

අන්නෙන අථ පානෙන, වත්ථෙන සයනෙන ච;

උච්ඡාදනෙන න්හාපනෙන [නහාපනෙන (සී.)], පාදානං ධොවනෙන ච.

‘‘තාය නං පාරිචරියාය, මාතාපිතූසු පණ්ඩිතා;

ඉධෙව නං පසංසන්ති, පෙච්ච සග්ගෙ පමොදතී’’ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. සත්තමං.

8. බහුකාරසුත්තං

107. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘බහුකාරා [බහූපකාරා (සී. පී.)], භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණගහපතිකා තුම්හාකං යෙ වො [යෙ තෙ (සබ්බත්ථ)] පච්චුපට්ඨිතා චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරෙහි. තුම්හෙපි, භික්ඛවෙ, බහුකාරා බ්රාහ්මණගහපතිකානං යං [යෙ (?)] නෙසං ධම්මං දෙසෙථ ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙථ. එවමිදං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤමඤ්ඤං නිස්සාය බ්රහ්මචරියං වුස්සති ඔඝස්ස නිත්ථරණත්ථාය සම්මා දුක්ඛස්ස අන්තකිරියායා’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘සාගාරා අනගාරා ච, උභො අඤ්ඤොඤ්ඤනිස්සිතා;

ආරාධයන්ති සද්ධම්මං, යොගක්ඛෙමං අනුත්තරං.

‘‘සාගාරෙසු ච චීවරං, පච්චයං සයනාසනං;

අනගාරා පටිච්ඡන්ති, පරිස්සයවිනොදනං.

‘‘සුගතං [පුග්ගලං (සී. ක.)] පන නිස්සාය, ගහට්ඨා ඝරමෙසිනො;

සද්දහානා අරහතං, අරියපඤ්ඤාය ඣායිනො.

‘‘ඉධ ධම්මං චරිත්වාන, මග්ගං සුගතිගාමිනං;

නන්දිනො දෙවලොකස්මිං, මොදන්ති කාමකාමිනො’’ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. අට්ඨමං.

9. කුහසුත්තං

108. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘යෙ කෙචි, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ කුහා ථද්ධා ලපා සිඞ්ගී උන්නළා අසමාහිතා, න මෙ තෙ , භික්ඛවෙ, භික්ඛූ මාමකා. අපගතා ච තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ ඉමස්මා ධම්මවිනයා; න ච තෙ [න ච තෙ භික්ඛවෙ භික්ඛූ (සී. පී. ක.)] ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජන්ති. යෙ ච ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ නික්කුහා නිල්ලපා ධීරා අත්ථද්ධා සුසමාහිතා, තෙ ඛො මෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ මාමකා. අනපගතා ච තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ ඉමස්මා ධම්මවිනයා; තෙ ච ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ [ඉමස්මිං ච තෙ ධම්මවිනයෙ (ස්යා.), තෙ භික්ඛවෙ භික්ඛූ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ (ක.)] වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජන්තී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘කුහා ථද්ධා ලපා සිඞ්ගී, උන්නළා අසමාහිතා;

න තෙ ධම්මෙ විරූහන්ති, සම්මාසම්බුද්ධදෙසිතෙ.

‘‘නික්කුහා නිල්ලපා ධීරා, අත්ථද්ධා සුසමාහිතා;

තෙ වෙ ධම්මෙ විරූහන්ති, සම්මාසම්බුද්ධදෙසිතෙ’’ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. නවමං.

10. නදීසොතසුත්තං

109. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛවෙ, පුරිසො නදියා සොතෙන ඔවුය්හෙය්ය පියරූපසාතරූපෙන. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො තීරෙ ඨිතො දිස්වා එවං වදෙය්ය – ‘කිඤ්චාපි ඛො ත්වං, අම්භො පුරිස, නදියා සොතෙන ඔවුය්හසි පියරූපසාතරූපෙන, අත්ථි චෙත්ථ හෙට්ඨා රහදො සඌමි සාවට්ටො සගහො සරක්ඛසො යං ත්වං, අම්භො පුරිස, රහදං පාපුණිත්වා මරණං වා නිගච්ඡසි මරණමත්තං වා දුක්ඛ’න්ති. අථ ඛො සො, භික්ඛවෙ, පුරිසො තස්ස පුරිසස්ස සද්දං සුත්වා හත්ථෙහි ච පාදෙහි ච පටිසොතං වායමෙය්ය.

‘‘උපමා ඛො මෙ අයං, භික්ඛවෙ, කතා අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනාය. අයං චෙත්ථ [අයං චෙවෙත්ථ (ස්යා.)] අත්ථො – ‘නදියා සොතො’ති ඛො, භික්ඛවෙ, තණ්හායෙතං අධිවචනං.

‘‘‘පියරූපං සාතරූප’න්ති ඛො, භික්ඛවෙ, ඡන්නෙතං අජ්ඣත්තිකානං ආයතනානං අධිවචනං.

‘‘‘හෙට්ඨා රහදො’ති ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං අධිවචනං;

‘‘‘ඌමිභය’න්ති ඛො [සඤීමීති ඛො (බහූසු)], භික්ඛවෙ, කොධුපායාසස්සෙතං අධිවචනං;

‘‘‘ආවට්ට’න්ති ඛො [සාවට්ටොති ඛො (බහූසු)], භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නෙතං කාමගුණානං අධිවචනං;

‘‘‘ගහරක්ඛසො’ති ඛො [සගහො සරක්ඛසොති ඛො (බහූසු)], භික්ඛවෙ, මාතුගාමස්සෙතං අධිවචනං;

‘‘‘පටිසොතො’ති ඛො, භික්ඛවෙ, නෙක්ඛම්මස්සෙතං අධිවචනං;

‘‘‘හත්ථෙහි ච පාදෙහි ච වායාමො’ති ඛො, භික්ඛවෙ, වීරියාරම්භස්සෙතං අධිවචනං;

‘‘‘චක්ඛුමා පුරිසො තීරෙ ඨිතොති ඛො, භික්ඛවෙ, තථාගතස්සෙතං අධිවචනං අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්සා’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘සහාපි දුක්ඛෙන ජහෙය්ය කාමෙ, යොගක්ඛෙමං ආයතිං පත්ථයානො;

සම්මප්පජානො සුවිමුත්තචිත්තො, විමුත්තියා ඵස්සයෙ තත්ථ තත්ථ;

ස වෙදගූ වූසිතබ්රහ්මචරියො, ලොකන්තගූ පාරගතොති වුච්චතී’’ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. දසමං.

11. චරසුත්තං

110. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘චරතො චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අධිවාසෙති නප්පජහති න විනොදෙති න බ්යන්තීකරොති [බ්යන්තිකරොති (සී. පී.), බ්යන්තං කරොති (ක.)] අනභාවං ගමෙති. චරම්පි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො අනාතාපී අනොත්තාපී [අනොත්තප්පී (සබ්බත්ථ) දුකනිපාතෙ, අඞ්ගුත්තරෙ 1.4.11 පස්සිතබ්බං] සතතං සමිතං කුසීතො හීනවීරියොති වුච්චති.

‘‘ඨිතස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අධිවාසෙති නප්පජහති න විනොදෙති න බ්යන්තීකරොති න අනභාවං ගමෙති. ඨිතොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො අනාතාපී අනොත්තාපී සතතං සමිතං කුසීතො හීනවීරියොති වුච්චති.

‘‘නිසින්නස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අධිවාසෙති නප්පජහති න විනොදෙති න බ්යන්තීකරොති න අනභාවං ගමෙති. නිසින්නොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො අනාතාපී අනොත්තාපී සතතං සමිතං කුසීතො හීනවීරියොති වුච්චති.

‘‘සයානස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ජාගරස්ස උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අධිවාසෙති නප්පජහති න විනොදෙති න බ්යන්තීකරොති න අනභාවං ගමෙති. සයානොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජාගරො එවංභූතො අනාතාපී අනොත්තාපී සතතං සමිතං කුසීතො හීනවීරියොති වුච්චති.

‘‘චරතො චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. චරම්පි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී [ඔත්තප්පී (සබ්බත්ථ)] සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චති.

‘‘ඨිතස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. ඨිතොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චති.

‘‘නිසින්නස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. නිසින්නොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චති.

‘‘සයානස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ජාගරස්ස උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො වා බ්යාපාදවිතක්කො වා විහිංසාවිතක්කො වා. තඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. සයානොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජාගරො එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චතී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘චරං වා යදි වා තිට්ඨං, නිසින්නො උද වා සයං;

යො විතක්කං විතක්කෙති, පාපකං ගෙහනිස්සිතං.

‘‘කුම්මග්ගං පටිපන්නො [කුම්මග්ගප්පටිපන්නො (අ. නි. 4.11)] සො, මොහනෙය්යෙසු මුච්ඡිතො;

අභබ්බො තාදිසො භික්ඛු, ඵුට්ඨුං සම්බොධිමුත්තමං.

‘‘යො ච චරං වා තිට්ඨං වා [යො චරං වා යදි වා තිට්ඨං (ස්යා.), යො චරං වාථ තිට්ඨං වා (සී. ක.)], නිසින්නො උද වා සයං;

විතක්කං සමයිත්වාන, විතක්කූපසමෙ රතො;

භබ්බො සො තාදිසො භික්ඛු, ඵුට්ඨුං සම්බොධිමුත්තම’’න්ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. එකාදසමං.

12. සම්පන්නසීලසුත්තං

111. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘සම්පන්නසීලා, භික්ඛවෙ, විහරථ [හොථ (ස්යා.)] සම්පන්නපාතිමොක්ඛා; පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතා විහරථ ආචාරගොචරසම්පන්නා අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවිනො; සමාදාය සික්ඛථ සික්ඛාපදෙසු.

‘‘සම්පන්නසීලානං වො, භික්ඛවෙ, විහරතං [භවතං (ස්යා.)] සම්පන්නපාතිමොක්ඛානං පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතානං විහරතං ආචාරගොචරසම්පන්නානං අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවීනං සමාදාය සික්ඛතං සික්ඛාපදෙසු කිමස්ස උත්තරි කරණීයං [කිමස්ස භික්ඛවෙ උත්තරි කරණීයං (සබ්බත්ථ)]?

‘‘චරතො චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො [අභිජ්ඣා බ්යාපාදො විගතො (අ. නි. 4.12) අට්ඨකථාය සමෙති] භිජ්ඣා විගතා [අභිජ්ඣා බ්යාපාදො විගතො (අ. නි. 4.12) අටකථාය සමෙති] හොති, බ්යාපාදො විගතො හොති [ථිනමිද්ධං උද්ධච්චකුක්කුච්චං විචිකිච්ඡා (අ. නි. 4.12)], ථිනමිද්ධං විගතං හොති, උද්ධච්චකුක්කුච්චං විගතං හොති, විචිකිච්ඡා [ථිනමිද්ධං උද්ධච්චකුක්කුච්චං විචිකිච්චා (අ. නි. 4.12)] පහීනා හොති, ආරද්ධං හොති වීරියං අසල්ලීනං, උපට්ඨිතා සති අසම්මුට්ඨා [අප්පමුට්ඨා (ස්යා.)], පස්සද්ධො කායො අසාරද්ධො, සමාහිතං චිත්තං එකග්ගං . චරම්පි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චති.

‘‘ඨිතස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අභිජ්ඣා විගතා හොති බ්යාපාදො…පෙ… ථිනමිද්ධං… උද්ධච්චකුක්කුච්චං… විචිකිච්ඡා පහීනා හොති, ආරද්ධං හොති වීරියං අසල්ලීනං , උපට්ඨිතා සති අසම්මුට්ඨා, පස්සද්ධො කායො අසාරද්ධො, සමාහිතං චිත්තං එකග්ගං. ඨිතොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චති.

‘‘නිසින්නස්ස චෙපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අභිජ්ඣා විගතා හොති, බ්යාපාදො…පෙ… ථිනමිද්ධං… උද්ධච්චකුක්කුච්චං… විචිකිච්ඡා පහීනා හොති, ආරද්ධං හොති වීරියං අසල්ලීනං, උපට්ඨිතා සති අසම්මුට්ඨා, පස්සද්ධො කායො අසාරද්ධො, සමාහිතං චිත්තං එකග්ගං. නිසින්නොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චති.

‘‘සයානස්ස චෙපි , භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ජාගරස්ස අභිජ්ඣා විගතා හොති බ්යාපාදො…පෙ… ථිනමිද්ධං… උද්ධච්චකුක්කුච්චං… විචිකිච්ඡා පහීනා හොති, ආරද්ධං හොති වීරියං අසල්ලීනං, උපට්ඨිතා සති අසම්මුට්ඨා, පස්සද්ධො කායො අසාරද්ධො, සමාහිතං චිත්තං එකග්ගං. සයානොපි, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජාගරො එවංභූතො ආතාපී ඔත්තාපී සතතං සමිතං ආරද්ධවීරියො පහිතත්තොති වුච්චතී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘යතං චරෙ යතං තිට්ඨෙ, යතං අච්ඡෙ යතං සයෙ;

යතං සමිඤ්ජයෙ [සම්මිඤ්ජයෙ (සී. ස්යා.)] භික්ඛු, යතමෙනං පසාරයෙ.

‘‘උද්ධං තිරියං අපාචීනං, යාවතා ජගතො ගති;

සමවෙක්ඛිතා ච ධම්මානං, ඛන්ධානං උදයබ්බයං.

‘‘එවං විහාරිමාතාපිං, සන්තවුත්තිමනුද්ධතං;

චෙතොසමථසාමීචිං, සික්ඛමානං සදා සතං;

සතතං පහිතත්තොති, ආහු භික්ඛුං තථාවිධ’’න්ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. ද්වාදසමං.

13. ලොකසුත්තං

112. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා, වුත්තමරහතාති මෙ සුතං –

‘‘ලොකො, භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධොः ලොකස්මා තථාගතො විසංයුත්තො. ලොකසමුදයො, භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධො ः ලොකසමුදයො තථාගතස්ස පහීනො. ලොකනිරොධො, භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධොः ලොකනිරොධො තථාගතස්ස සච්ඡිකතො. ලොකනිරොධගාමිනී පටිපදා, භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධාः ලොකනිරොධගාමිනී පටිපදා තථාගතස්ස භාවිතා.

‘‘යං, භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස ලොකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා යස්මා තං තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධං, තස්මා තථාගතොති වුච්චති.

‘‘යඤ්ච, භික්ඛවෙ, රත්තිං තථාගතො අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුජ්ඣති, යඤ්ච රත්තිං අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායති, යං එතස්මිං අන්තරෙ භාසති ලපති නිද්දිසති, සබ්බං තං තථෙව හොති නො අඤ්ඤථා, තස්මා තථාගතොති වුච්චති.

‘‘යථාවාදී, භික්ඛවෙ, තථාගතො තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී, ඉති යථාවාදී තථාකාරී යථාකාරී තථාවාදී, තස්මා තථාගතොති වුච්චති.

‘‘සදෙවකෙ, භික්ඛවෙ, ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය තථාගතො අභිභූ අනභිභූතො අඤ්ඤදත්ථුදසො වසවත්තී, තස්මා තථාගතොති වුච්චතී’’ති. එතමත්ථං භගවා අවොච. තත්ථෙතං ඉති වුච්චති –

‘‘සබ්බලොකං [සබ්බං ලොකං (අ. නි. 4.23)] අභිඤ්ඤාය, සබ්බලොකෙ යථාතථං;

සබ්බලොකවිසංයුත්තො, සබ්බලොකෙ අනූපයො [අනුසයො (සී.), අනුපයො (ස්යා.)].

‘‘ස වෙ [සබ්බෙ (සබ්බත්ථ) අ. නි. 4.23 පස්සිතබ්බං] සබ්බාභිභූ ධීරො, සබ්බගන්ථප්පමොචනො;

ඵුට්ඨාස්ස පරමා සන්ති, නිබ්බානං අකුතොභයං.

‘‘එස ඛීණාසවො බුද්ධො, අනීඝො ඡින්නසංසයො;

සබ්බකම්මක්ඛයං පත්තො, විමුත්තො උපධිසඞ්ඛයෙ.

‘‘එස සො භගවා බුද්ධො, එස සීහො අනුත්තරො;

සදෙවකස්ස ලොකස්ස, බ්රහ්මචක්කං පවත්තයි.

‘‘ඉති දෙවා මනුස්සා ච, යෙ බුද්ධං සරණං ගතා;

සඞ්ගම්ම තං නමස්සන්ති, මහන්තං වීතසාරදං.

‘‘දන්තො දමයතං සෙට්ඨො, සන්තො සමයතං ඉසි;

මුත්තො මොචයතං අග්ගො, තිණ්ණො තාරයතං වරො.

‘‘ඉති හෙතං නමස්සන්ති, මහන්තං වීතසාරදං;

සදෙවකස්මිං ලොකස්මිං, නත්ථි තෙ පටිපුග්ගලො’’ති.

අයම්පි අත්ථො වුත්තො භගවතා, ඉති මෙ සුතන්ති. තෙරසමං.

චතුක්කනිපාතො නිට්ඨිතො.

තස්සුද්දානං –

බ්රාහ්මණසුලභා [බ්රාහ්මණචත්තාරි (සබ්බත්ථ)] ජානං, සමණසීලා තණ්හා බ්රහ්මා;

බහුකාරා කුහපුරිසා [කුහනා (ස්යා.)], චර සම්පන්න ලොකෙන තෙරසාති.

සුත්තසඞ්ගහො –

සත්තවිසෙකනිපාතං, දුක්කං බාවීසසුත්තසඞ්ගහිතං;

සමපඤ්ඤාසමථතිකං, තෙරස චතුක්කඤ්ච ඉති යමිදං.

ද්විදසුත්තරසුත්තසතෙ, සඞ්ගායිත්වා සමාදහිංසු පුරා;

අරහන්තො චිරට්ඨිතියා, තමාහු නාමෙන ඉතිවුත්තන්ති.

ඉතිවුත්තකපාළි නිට්ඨිතා.