📜
5. පාරායනවග්ගො
වත්ථුගාථා
කොසලානං ¶ ¶ ¶ ¶ පුරා රම්මා, අගමා දක්ඛිණාපථං;
ආකිඤ්චඤ්ඤං පත්ථයානො, බ්රාහ්මණො මන්තපාරගූ.
සො අස්සකස්ස විසයෙ, අළකස්ස [මුළකස්ස (ස්යා.), මූළ්හකස්ස (ක.), මළකස්ස (නිද්දෙස)] සමාසනෙ;
වසි ගොධාවරීකූලෙ, උඤ්ඡෙන ච ඵලෙන ච.
තස්සෙව උපනිස්සාය, ගාමො ච විපුලො අහු;
තතො ජාතෙන ආයෙන, මහායඤ්ඤමකප්පයි.
මහායඤ්ඤං යජිත්වාන, පුන පාවිසි අස්සමං;
තස්මිං පටිපවිට්ඨම්හි, අඤ්ඤො ආගඤ්ඡි බ්රාහ්මණො.
උග්ඝට්ටපාදො තසිතො [තස්සිතො (ක.)], පඞ්කදන්තො රජස්සිරො;
සො ච නං උපසඞ්කම්ම, සතානි පඤ්ච යාචති.
තමෙනං බාවරී දිස්වා, ආසනෙන නිමන්තයි;
සුඛඤ්ච කුසලං පුච්ඡි, ඉදං වචනමබ්රවි.
‘‘යං ඛො මම දෙය්යධම්මං, සබ්බං විසජ්ජිතං මයා;
අනුජානාහි මෙ බ්රහ්මෙ, නත්ථි පඤ්චසතානි මෙ’’.
‘‘සචෙ ¶ මෙ යාචමානස්ස, භවං නානුපදස්සති;
සත්තමෙ දිවසෙ තුය්හං, මුද්ධා ඵලතු සත්තධා’’.
අභිසඞ්ඛරිත්වා ¶ ¶ කුහකො, භෙරවං සො අකිත්තයි;
තස්ස තං වචනං සුත්වා, බාවරී දුක්ඛිතො අහු.
උස්සුස්සති අනාහාරො, සොකසල්ලසමප්පිතො;
අථොපි එවං චිත්තස්ස, ඣානෙ න රමතී මනො.
උත්රස්තං දුක්ඛිතං දිස්වා, දෙවතා අත්ථකාමිනී;
බාවරිං උපසඞ්කම්ම, ඉදං වචනමබ්රවි.
‘‘න ¶ සො මුද්ධං පජානාති, කුහකො සො ධනත්ථිකො;
මුද්ධනි මුද්ධපාතෙ වා, ඤාණං තස්ස න විජ්ජති’’.
‘‘භොතී චරහි ජානාසි, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතා;
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, තං සුණොම වචො තව’’.
‘‘අහම්පෙතං න ජානාමි, ඤාණමෙත්ථ න විජ්ජති;
මුද්ධනි මුද්ධාධිපාතෙ ච, ජිනානං හෙත්ථ [මුද්ධං මුද්ධාධිපාතො ච, ජිනානං හෙත (සී. ස්යා. පී.)] දස්සනං’’.
‘‘අථ කො චරහි ජානාති, අස්මිං පථවිමණ්ඩලෙ [පුථවිමණ්ඩලෙ (සී. පී.)];
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, තං මෙ අක්ඛාහි දෙවතෙ’’.
‘‘පුරා ¶ කපිලවත්ථුම්හා, නික්ඛන්තො ලොකනායකො;
අපච්චො ඔක්කාකරාජස්ස, සක්යපුත්තො පභඞ්කරො.
‘‘සො හි බ්රාහ්මණ සම්බුද්ධො, සබ්බධම්මාන පාරගූ;
සබ්බාභිඤ්ඤාබලප්පත්තො, සබ්බධම්මෙසු චක්ඛුමා;
සබ්බකම්මක්ඛයං පත්තො, විමුත්තො උපධික්ඛයෙ.
‘‘බුද්ධො සො භගවා ලොකෙ, ධම්මං දෙසෙති චක්ඛුමා;
තං ¶ ත්වං ගන්ත්වාන පුච්ඡස්සු, සො තෙ තං බ්යාකරිස්සති’’.
සම්බුද්ධොති ¶ වචො සුත්වා, උදග්ගො බාවරී අහු;
සොකස්ස තනුකො ආසි, පීතිඤ්ච විපුලං ලභි.
සො බාවරී අත්තමනො උදග්ගො, තං දෙවතං පුච්ඡති වෙදජාතො;
‘‘කතමම්හි ගාමෙ නිගමම්හි වා පන, කතමම්හි වා ජනපදෙ ලොකනාථො;
යත්ථ ගන්ත්වාන පස්සෙමු [ගන්ත්වා නමස්සෙමු (සී. ස්යා. පී.)], සම්බුද්ධං ද්විපදුත්තමං’’ [ද්විපදුත්තමං (සී. ස්යා. පී.)],.
‘‘සාවත්ථියං කොසලමන්දිරෙ ජිනො, පහූතපඤ්ඤො වරභූරිමෙධසො;
සො සක්යපුත්තො විධුරො අනාසවො, මුද්ධාධිපාතස්ස විදූ නරාසභො’’.
තතො ¶ ආමන්තයී සිස්සෙ, බ්රාහ්මණෙ මන්තපාරගෙ;
‘‘එථ මාණවා අක්ඛිස්සං, සුණාථ වචනං මම.
‘‘යස්සෙසො ¶ දුල්ලභො ලොකෙ, පාතුභාවො අභිණ්හසො;
ස්වාජ්ජ ලොකම්හි උප්පන්නො, සම්බුද්ධො ඉති විස්සුතො;
ඛිප්පං ගන්ත්වාන සාවත්ථිං, පස්සව්හො ද්විපදුත්තමං’’.
‘‘කථං චරහි ජානෙමු, දිස්වා බුද්ධොති බ්රාහ්මණ;
අජානතං නො පබ්රූහි, යථා ජානෙමු තං මයං’’.
‘‘ආගතානි ¶ හි මන්තෙසු, මහාපුරිසලක්ඛණා;
ද්වත්තිංසානි ච [ද්විත්තිංසා ච (සී. ස්යා. පී.), ද්විත්තිංස තානි (?)] බ්යාක්ඛාතා, සමත්තා අනුපුබ්බසො.
‘‘යස්සෙතෙ හොන්ති ගත්තෙසු, මහාපුරිසලක්ඛණා;
ද්වෙයෙව තස්ස ගතියො, තතියා හි න විජ්ජති.
‘‘සචෙ අගාරං ආවසති [අජ්ඣාවසති (ක.)], විජෙය්ය පථවිං ඉමං;
අදණ්ඩෙන අසත්ථෙන, ධම්මෙනමනුසාසති.
‘‘සචෙ ¶ ච සො පබ්බජති, අගාරා අනගාරියං;
විවට්ටච්ඡදො [විවත්තඡද්දො (සී.)] සම්බුද්ධො, අරහා භවති අනුත්තරො.
‘‘ජාතිං ගොත්තඤ්ච ලක්ඛණං, මන්තෙ සිස්සෙ පුනාපරෙ;
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, මනසායෙව පුච්ඡථ.
‘‘අනාවරණදස්සාවී, යදි බුද්ධො භවිස්සති;
මනසා පුච්ඡිතෙ පඤ්හෙ, වාචාය විස්සජෙස්සති’’.
බාවරිස්ස වචො සුත්වා, සිස්සා සොළස බ්රාහ්මණා;
අජිතො තිස්සමෙත්තෙය්යො, පුණ්ණකො අථ මෙත්තගූ.
ධොතකො ¶ උපසීවො ච, නන්දො ච අථ හෙමකො;
තොදෙය්යකප්පා දුභයො, ජතුකණ්ණී ච පණ්ඩිතො.
භද්රාවුධො ¶ උදයො ච, පොසාලො චාපි බ්රාහ්මණො;
මොඝරාජා ච මෙධාවී, පිඞ්ගියො ච මහාඉසි.
පච්චෙකගණිනො සබ්බෙ, සබ්බලොකස්ස විස්සුතා;
ඣායී ඣානරතා ධීරා, පුබ්බවාසනවාසිතා.
බාවරිං ¶ අභිවාදෙත්වා, කත්වා ච නං පදක්ඛිණං;
ජටාජිනධරා සබ්බෙ, පක්කාමුං උත්තරාමුඛා.
අළකස්ස පතිට්ඨානං, පුරිමාහිස්සතිං [පුරිමං මාහිස්සතිං (සී. පී.), පුරං මාහිස්සතිං (ස්යා.)] තදා;
උජ්ජෙනිඤ්චාපි ගොනද්ධං, වෙදිසං වනසව්හයං.
කොසම්බිඤ්චාපි සාකෙතං, සාවත්ථිඤ්ච පුරුත්තමං;
සෙතබ්යං කපිලවත්ථුං, කුසිනාරඤ්ච මන්දිරං.
පාවඤ්ච ¶ භොගනගරං, වෙසාලිං මාගධං පුරං;
පාසාණකං චෙතියඤ්ච, රමණීයං මනොරමං.
තසිතොවුදකං ¶ සීතං, මහාලාභංව වාණිජො;
ඡායං ඝම්මාභිතත්තොව, තුරිතා පබ්බතමාරුහුං.
භගවා තම්හි සමයෙ, භික්ඛුසඞ්ඝපුරක්ඛතො;
භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති, සීහොව නදතී වනෙ.
අජිතො අද්දස බුද්ධං, සතරංසිං [වීතරංසිංව (ස්යා.), සතරංසීව (ක.), පීතරංසීව (නිද්දෙස)] ව භාණුමං;
චන්දං යථා පන්නරසෙ, පාරිපූරිං උපාගතං.
අථස්ස ගත්තෙ දිස්වාන, පරිපූරඤ්ච බ්යඤ්ජනං;
එකමන්තං ඨිතො හට්ඨො, මනොපඤ්හෙ අපුච්ඡථ.
‘‘ආදිස්ස ජම්මනං [ජප්පනං (ක.)] බ්රූහි, ගොත්තං බ්රූහි සලක්ඛණං [බ්රූහිස්ස ලක්ඛණං (නිද්දෙස)];
මන්තෙසු පාරමිං බ්රූහි, කති වාචෙති බ්රාහ්මණො’’.
‘‘වීසං වස්සසතං ආයු, සො ච ගොත්තෙන බාවරී;
තීණිස්ස ලක්ඛණා ගත්තෙ, තිණ්ණං වෙදාන පාරගූ.
‘‘ලක්ඛණෙ ¶ ¶ ඉතිහාසෙ ච, සනිඝණ්ඩුසකෙටුභෙ;
පඤ්චසතානි වාචෙති, සධම්මෙ පාරමිං ගතො’’.
‘‘ලක්ඛණානං ¶ පවිචයං, බාවරිස්ස නරුත්තම;
කඞ්ඛච්ඡිද [තණ්හච්ඡිද (බහූසු)] පකාසෙහි, මා නො කඞ්ඛායිතං අහු’’.
‘‘මුඛං ජිව්හාය ඡාදෙති, උණ්ණස්ස භමුකන්තරෙ;
කොසොහිතං වත්ථගුය්හං, එවං ජානාහි මාණව’’.
පුච්ඡඤ්හි ¶ කිඤ්චි අසුණන්තො, සුත්වා පඤ්හෙ වියාකතෙ;
විචින්තෙති ජනො සබ්බො, වෙදජාතො කතඤ්ජලී.
‘‘කො නු දෙවො වා බ්රහ්මා වා, ඉන්දො වාපි සුජම්පති;
මනසා පුච්ඡිතෙ පඤ්හෙ, කමෙතං පටිභාසති.
‘‘මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, බාවරී පරිපුච්ඡති;
තං බ්යාකරොහි භගවා, කඞ්ඛං විනය නො ඉසෙ’’.
‘‘අවිජ්ජා මුද්ධාති ජානාහි, විජ්ජා මුද්ධාධිපාතිනී;
සද්ධාසතිසමාධීහි, ඡන්දවීරියෙන සංයුතා’’.
තතො වෙදෙන මහතා, සන්ථම්භිත්වාන මාණවො;
එකංසං අජිනං කත්වා, පාදෙසු සිරසා පති.
‘‘බාවරී බ්රාහ්මණො භොතො, සහ සිස්සෙහි මාරිස;
උදග්ගචිත්තො සුමනො, පාදෙ වන්දති චක්ඛුම’’.
‘‘සුඛිතො ¶ බාවරී හොතු, සහ සිස්සෙහි බ්රාහ්මණො;
ත්වඤ්චාපි සුඛිතො හොහි, චිරං ජීවාහි මාණව.
‘‘බාවරිස්ස ¶ ච තුය්හං වා, සබ්බෙසං සබ්බසංසයං;
කතාවකාසා පුච්ඡව්හො, යං කිඤ්චි මනසිච්ඡථ’’.
සම්බුද්ධෙන කතොකාසො, නිසීදිත්වාන පඤ්ජලී;
අජිතො පඨමං පඤ්හං, තත්ථ පුච්ඡි තථාගතං.
වත්ථුගාථා නිට්ඨිතා.
1. අජිතමාණවපුච්ඡා
‘‘කෙනස්සු ¶ ¶ නිවුතො ලොකො, (ඉච්චායස්මා අජිතො)
කෙනස්සු නප්පකාසති;
කිස්සාභිලෙපනං බ්රූසි, කිංසු තස්ස මහබ්භයං’’.
‘‘අවිජ්ජාය නිවුතො ලොකො, (අජිතාති භගවා)
වෙවිච්ඡා පමාදා නප්පකාසති;
ජප්පාභිලෙපනං බ්රූමි, දුක්ඛමස්ස මහබ්භයං’’.
‘‘සවන්ති ¶ සබ්බධි සොතා, (ඉච්චායස්මා අජිතො)
සොතානං කිං නිවාරණං;
සොතානං සංවරං බ්රූහි, කෙන සොතා පිධිය්යරෙ’’ [පිථිය්යරෙ (සී. ස්යා. පී.), පිථීයරෙ (සී. අට්ඨ.), පිධීයරෙ (?)].
‘‘යානි සොතානි ලොකස්මිං, (අජිතාති භගවා)
සති තෙසං නිවාරණං;
සොතානං සංවරං බ්රූමි, පඤ්ඤායෙතෙ පිධිය්යරෙ’’.
‘‘පඤ්ඤා චෙව සති යඤ්ච [සතී චෙව (සී.), සතී ච (ස්යා.), සතී චාපි (පී. නිද්දෙස), සති චාපි (නිද්දෙස)], (ඉච්චායස්මා අජිතො)
නාමරූපඤ්ච මාරිස;
එතං ¶ මෙ පුට්ඨො පබ්රූහි, කත්ථෙතං උපරුජ්ඣති’’.
‘‘යමෙතං පඤ්හං අපුච්ඡි, අජිත තං වදාමි තෙ;
යත්ථ නාමඤ්ච රූපඤ්ච, අසෙසං උපරුජ්ඣති;
විඤ්ඤාණස්ස නිරොධෙන, එත්ථෙතං උපරුජ්ඣති’’.
‘‘යෙ ච සඞ්ඛාතධම්මාසෙ, යෙ ච සෙඛා පුථූ ඉධ;
තෙසං මෙ නිපකො ඉරියං, පුට්ඨො පබ්රූහි මාරිස’’.
‘‘කාමෙසු ¶ නාභිගිජ්ඣෙය්ය, මනසානාවිලො සියා;
කුසලො සබ්බධම්මානං, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.
අජිතමාණවපුච්ඡා පඨමා නිට්ඨිතා.
2. තිස්සමෙත්තෙය්යමාණවපුච්ඡා
‘‘කොධ ¶ ¶ සන්තුසිතො ලොකෙ, (ඉච්චායස්මා තිස්සමෙත්තෙය්යො)
කස්ස නො සන්ති ඉඤ්ජිතා;
කො උභන්තමභිඤ්ඤාය, මජ්ඣෙ මන්තා න ලිප්පති [ලිම්පති (ක.)];
කං බ්රූසි මහාපුරිසොති, කො ඉධ සිබ්බිනිමච්චගා’’.
‘‘කාමෙසු බ්රහ්මචරියවා, (මෙත්තෙය්යාති භගවා)
වීතතණ්හො සදා සතො;
සඞ්ඛාය ¶ නිබ්බුතො භික්ඛු, තස්ස නො සන්ති ඉඤ්ජිතා.
‘‘සො උභන්තමභිඤ්ඤාය, මජ්ඣෙ මන්තා න ලිප්පති;
තං බ්රූමි මහාපුරිසොති, සො ඉධ සිබ්බිනිමච්චගා’’ති.
තිස්සමෙත්තෙය්යමාණවපුච්ඡා දුතියා නිට්ඨිතා.
3. පුණ්ණකමාණවපුච්ඡා
‘‘අනෙජං මූලදස්සාවිං, (ඉච්චායස්මා පුණ්ණකො)
අත්ථි [අත්ථී (ස්යා.)] පඤ්හෙන ආගමං;
කිං ¶ නිස්සිතා ¶ ඉසයො මනුජා, ඛත්තියා බ්රාහ්මණා දෙවතානං;
යඤ්ඤමකප්පයිංසු පුථූධ ලොකෙ, පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙ තං’’.
‘‘යෙ කෙචිමෙ ඉසයො මනුජා, (පුණ්ණකාති භගවා)
ඛත්තියා බ්රාහ්මණා දෙවතානං;
යඤ්ඤමකප්පයිංසු පුථූධ ලොකෙ, ආසීසමානා පුණ්ණක ඉත්ථත්තං [ඉත්ථභාවං (සී. ස්යා.)];
ජරං සිතා යඤ්ඤමකප්පයිංසු’’.
‘‘යෙ ¶ කෙචිමෙ ඉසයො මනුජා, (ඉච්චායස්මා පුණ්ණකො)
ඛත්තියා බ්රාහ්මණා දෙවතානං;
යඤ්ඤමකප්පයිංසු ¶ පුථූධ ලොකෙ, කච්චිස්සු තෙ භගවා යඤ්ඤපථෙ අප්පමත්තා;
අතාරුං ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස, පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙ තං’’.
‘‘ආසීසන්ති ථොමයන්ති, අභිජප්පන්ති ජුහන්ති; (පුණ්ණකාති භගවා)
කාමාභිජප්පන්ති පටිච්ච ලාභං, තෙ යාජයොගා භවරාගරත්තා;
නාතරිංසු ජාතිජරන්ති බ්රූමි’’.
‘‘තෙ ¶ චෙ නාතරිංසු යාජයොගා, (ඉච්චායස්මා පුණ්ණකො)
යඤ්ඤෙහි ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස;
අථ කො චරහි දෙවමනුස්සලොකෙ, අතාරි ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස;
පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙ තං’’.
‘‘සඞ්ඛාය ලොකස්මි පරොපරානි [පරොවරානි (සී. ස්යා.)], (පුණ්ණකාති භගවා)
යස්සිඤ්ජිතං නත්ථි කුහිඤ්චි ලොකෙ;
සන්තො විධූමො අනීඝො නිරාසො, අතාරි සො ජාතිජරන්ති බ්රූමී’’ති.
පුණ්ණකමාණවපුච්ඡා තතියා නිට්ඨිතා.
4. මෙත්තගූමාණවපුච්ඡා
‘‘පුච්ඡාමි ¶ ¶ තං භගවා බ්රූහි මෙ තං, (ඉච්චායස්මා මෙත්තගූ)
මඤ්ඤාමි තං වෙදගුං භාවිතත්තං;
කුතො නු දුක්ඛා සමුදාගතා ඉමෙ, යෙ කෙචි ලොකස්මිමනෙකරූපා’’.
‘‘දුක්ඛස්ස ¶ ¶ වෙ මං පභවං අපුච්ඡසි, (මෙත්තගූති භගවා)
තං තෙ පවක්ඛාමි යථා පජානං;
උපධිනිදානා පභවන්ති දුක්ඛා, යෙ කෙචි ලොකස්මිමනෙකරූපා.
‘‘යො වෙ අවිද්වා උපධිං කරොති, පුනප්පුනං දුක්ඛමුපෙති මන්දො;
තස්මා පජානං උපධිං න කයිරා, දුක්ඛස්ස ජාතිප්පභවානුපස්සී’’.
‘‘යං තං අපුච්ඡිම්හ අකිත්තයී නො, අඤ්ඤං තං පුච්ඡාම [පුච්ඡාමි (සී. පී.)] තදිඞ්ඝ බ්රූහි;
කථං නු ධීරා විතරන්ති ඔඝං, ජාතිං ජරං සොකපරිද්දවඤ්ච;
තං මෙ මුනි සාධු වියාකරොහි, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො’’.
‘‘කිත්තයිස්සාමි ¶ තෙ ධම්මං, (මෙත්තගූති භගවා)
දිට්ඨෙ ධම්මෙ අනීතිහං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘තඤ්චාහං අභිනන්දාමි, මහෙසි ධම්මමුත්තමං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘යං කිඤ්චි සම්පජානාසි, (මෙත්තගූති භගවා)
උද්ධං අධො තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙ;
එතෙසු ¶ නන්දිඤ්ච නිවෙසනඤ්ච, පනුජ්ජ විඤ්ඤාණං භවෙ න තිට්ඨෙ.
‘‘එවංවිහාරී ¶ සතො අප්පමත්තො, භික්ඛු චරං හිත්වා මමායිතානි;
ජාතිං ජරං සොකපරිද්දවඤ්ච, ඉධෙව විද්වා පජහෙය්ය දුක්ඛං’’.
‘‘එතාභිනන්දාමි ¶ වචො මහෙසිනො, සුකිත්තිතං ගොතමනූපධීකං;
අද්ධා හි භගවා පහාසි දුක්ඛං, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො.
‘‘තෙ චාපි නූනප්පජහෙය්යු දුක්ඛං, යෙ ත්වං මුනි අට්ඨිතං ඔවදෙය්ය;
තං තං නමස්සාමි සමෙච්ච නාග, අප්පෙව මං භගවා අට්ඨිතං ඔවදෙය්ය’’.
‘‘යං ¶ බ්රාහ්මණං වෙදගුමාභිජඤ්ඤා, අකිඤ්චනං කාමභවෙ අසත්තං;
අද්ධා හි සො ඔඝමිමං අතාරි, තිණ්ණො ච පාරං අඛිලො අකඞ්ඛො.
‘‘විද්වා ච යො [සො (සී. ස්යා. පී.)] වෙදගූ නරො ඉධ, භවාභවෙ සඞ්ගමිමං විසජ්ජ;
සො ¶ වීතතණ්හො අනීඝො නිරාසො, අතාරි සො ජාතිජරන්ති බ්රූමී’’ති.
මෙත්තගූමාණවපුච්ඡා චතුත්ථී නිට්ඨිතා.
5. ධොතකමාණවපුච්ඡා
‘‘පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙ තං, (ඉච්චායස්මා ධොතකො)
වාචාභිකඞ්ඛාමි මහෙසි තුය්හං;
තව සුත්වාන නිග්ඝොසං, සික්ඛෙ නිබ්බානමත්තනො’’.
‘‘තෙනහාතප්පං කරොහි, (ධොතකාති භගවා) ඉධෙව නිපකො සතො;
ඉතො සුත්වාන නිග්ඝොසං, සික්ඛෙ නිබ්බානමත්තනො’’.
‘‘පස්සාමහං ¶ දෙවමනුස්සලොකෙ, අකිඤ්චනං බ්රාහ්මණමිරියමානං;
තං තං නමස්සාමි සමන්තචක්ඛු, පමුඤ්ච ¶ මං සක්ක කථංකථාහි’’.
‘‘නාහං ¶ සහිස්සාමි [සමිස්සාමි (ස්යා.), ගමිස්සාමි (සී.), සමීහාමි (පී.)] පමොචනාය, කථංකථිං ධොතක කඤ්චි ලොකෙ;
ධම්මඤ්ච සෙට්ඨං අභිජානමානො [ආජානමානො (සී. ස්යා. පී.)], එවං තුවං ඔඝමිමං තරෙසි’’.
‘‘අනුසාස බ්රහ්මෙ කරුණායමානො, විවෙකධම්මං යමහං විජඤ්ඤං;
යථාහං ¶ ආකාසොව අබ්යාපජ්ජමානො, ඉධෙව සන්තො අසිතො චරෙය්යං’’.
‘‘කිත්තයිස්සාමි තෙ සන්තිං, (ධොතකාති භගවා) දිට්ඨෙ ධම්මෙ අනීතිහං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘තඤ්චාහං අභිනන්දාමි, මහෙසි සන්තිමුත්තමං;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘යං කිඤ්චි සම්පජානාසි, (ධොතකාති භගවා)
උද්ධං අධො තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙ;
එතං විදිත්වා සඞ්ගොති ලොකෙ, භවාභවාය මාකාසි තණ්හ’’න්ති.
ධොතකමාණවපුච්ඡා පඤ්චමී නිට්ඨිතා.
6. උපසීවමාණවපුච්ඡා
‘‘එකො ¶ අහං සක්ක මහන්තමොඝං, (ඉච්චායස්මා උපසීවො)
අනිස්සිතො නො විසහාමි තාරිතුං;
ආරම්මණං බ්රූහි සමන්තචක්ඛු, යං නිස්සිතො ඔඝමිමං තරෙය්යං’’.
‘‘ආකිඤ්චඤ්ඤං ¶ පෙක්ඛමානො සතිමා, (උපසීවාති භගවා)
නත්ථීති නිස්සාය තරස්සු ඔඝං;
කාමෙ ¶ පහාය විරතො කථාහි, තණ්හක්ඛයං නත්තමහාභිපස්ස’’ [රත්තමහාභිපස්ස (ස්යා.), රත්තමහං විපස්ස (ක.)].
‘‘සබ්බෙසු ¶ කාමෙසු යො වීතරාගො, (ඉච්චායස්මා උපසීවො)
ආකිඤ්චඤ්ඤං නිස්සිතො හිත්වා මඤ්ඤං;
සඤ්ඤාවිමොක්ඛෙ පරමෙ විමුත්තො [ධිමුත්තො (ක.)], තිට්ඨෙ නු සො තත්ථ අනානුයායී’’ [අනානුවායී (ස්යා. ක.)].
‘‘සබ්බෙසු කාමෙසු යො වීතරාගො, (උපසීවාති භගවා)
ආකිඤ්චඤ්ඤං නිස්සිතො හිත්වා මඤ්ඤං;
සඤ්ඤාවිමොක්ඛෙ පරමෙ විමුත්තො, තිට්ඨෙය්ය සො තත්ථ අනානුයායී’’.
‘‘තිට්ඨෙ චෙ සො තත්ථ අනානුයායී, පූගම්පි ¶ වස්සානං සමන්තචක්ඛු;
තත්ථෙව සො සීතිසියා විමුත්තො, චවෙථ විඤ්ඤාණං තථාවිධස්ස’’.
‘‘අච්චී යථා වාතවෙගෙන ඛිත්තා [ඛිත්තං (ස්යා.), ඛිත්තො (පී.)], (උපසීවාති භගවා)
අත්ථං පලෙති න උපෙති සඞ්ඛං;
එවං ¶ මුනී නාමකායා විමුත්තො, අත්ථං පලෙති න උපෙති සඞ්ඛං’’.
‘‘අත්ථඞ්ගතො සො උද වා සො නත්ථි, උදාහු වෙ සස්සතියා අරොගො;
තං මෙ මුනී සාධු වියාකරොහි, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො’’.
‘‘අත්ථඞ්ගතස්ස ¶ න පමාණමත්ථි, (උපසීවාති භගවා)
යෙන නං වජ්ජුං තං තස්ස නත්ථි;
සබ්බෙසු ධම්මෙසු සමූහතෙසු, සමූහතා වාදපථාපි සබ්බෙ’’ති.
උපසීවමාණවපුච්ඡා ඡට්ඨී නිට්ඨිතා.
7. නන්දමාණවපුච්ඡා
‘‘සන්ති ¶ ලොකෙ මුනයො, (ඉච්චායස්මා නන්දො)
ජනා වදන්ති තයිදං කථංසු;
ඤාණූපපන්නං ¶ නො මුනිං [මුනි නො (ස්යා. ක.)] වදන්ති, උදාහු වෙ ජීවිතෙනූපපන්නං’’.
‘‘න දිට්ඨියා න සුතියා න ඤාණෙන, (න සීලබ්බතෙන) [( ) නත්ථි සී.-පී පොත්ථකෙසු]
මුනීධ නන්ද කුසලා වදන්ති;
විසෙනිකත්වා ¶ අනීඝා නිරාසා, චරන්ති යෙ තෙ මුනයොති බ්රූමි’’.
‘‘යෙ කෙචිමෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, (ඉච්චායස්මා නන්දො)
දිට්ඨස්සුතෙනාපි [දිට්ඨෙන සුතෙනාපි (සී.), දිට්ඨෙ සුතෙනාපි (ස්යා. පී. ක.)] වදන්ති සුද්ධිං;
සීලබ්බතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං, අනෙකරූපෙන වදන්ති සුද්ධිං;
කච්චිස්සු තෙ භගවා තත්ථ යතා චරන්තා, අතාරු ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස;
පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙ තං’’.
‘‘යෙ ¶ කෙචිමෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, (නන්දාති භගවා)
දිට්ඨස්සුතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං;
සීලබ්බතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං, අනෙකරූපෙන වදන්ති සුද්ධිං;
කිඤ්චාපි තෙ තත්ථ යතා චරන්ති, නාරිංසු ජාතිජරන්ති බ්රූමි’’.
‘‘යෙ ¶ කෙචිමෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, (ඉච්චායස්මා නන්දො)
දිට්ඨස්සුතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං;
සීලබ්බතෙනාපි වදන්ති සුද්ධිං, අනෙකරූපෙන වදන්ති සුද්ධිං;
තෙ චෙ මුනි [සචෙ මුනි (සී.)] බ්රූසි අනොඝතිණ්ණෙ, අථ ¶ කො චරහි දෙවමනුස්සලොකෙ;
අතාරි ජාතිඤ්ච ජරඤ්ච මාරිස, පුච්ඡාමි තං භගවා බ්රූහි මෙ තං’’.
‘‘නාහං සබ්බෙ සමණබ්රාහ්මණාසෙ, (නන්දාති භගවා)
ජාතිජරාය නිවුතාති බ්රූමි;
යෙ ¶ සීධ දිට්ඨංව සුතං මුතං වා, සීලබ්බතං වාපි පහාය සබ්බං;
අනෙකරූපම්පි පහාය සබ්බං, තණ්හං පරිඤ්ඤාය අනාසවාසෙ;
තෙ වෙ නරා ඔඝතිණ්ණාති බ්රූමි’’.
‘‘එතාභිනන්දාමි වචො මහෙසිනො, සුකිත්තිතං ගොතමනූපධීකං;
යෙ සීධ දිට්ඨං ව සුතං මුතං වා, සීලබ්බතං වාපි පහාය සබ්බං;
අනෙකරූපම්පි ¶ පහාය සබ්බං, තණ්හං පරිඤ්ඤාය අනාසවාසෙ;
අහම්පි තෙ ඔඝතිණ්ණාති බ්රූමී’’ති.
නන්දමාණවපුච්ඡා සත්තමා නිට්ඨිතා.
8. හෙමකමාණවපුච්ඡා
‘‘යෙ ¶ මෙ පුබ්බෙ වියාකංසු, (ඉච්චායස්මා හෙමකො)
හුරං ¶ ගොතමසාසනා;
ඉච්චාසි ඉති භවිස්සති, සබ්බං තං ඉතිහීතිහං;
සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනං, නාහං තත්ථ අභිරමිං.
‘‘ත්වඤ්ච මෙ ධම්මමක්ඛාහි, තණ්හානිග්ඝාතනං මුනි;
යං විදිත්වා සතො චරං, තරෙ ලොකෙ විසත්තිකං’’.
‘‘ඉධ දිට්ඨසුතමුතවිඤ්ඤාතෙසු, පියරූපෙසු හෙමක;
ඡන්දරාගවිනොදනං, නිබ්බානපදමච්චුතං.
‘‘එතදඤ්ඤාය යෙ සතා, දිට්ඨධම්මාභිනිබ්බුතා;
උපසන්තා ච තෙ සදා, තිණ්ණා ලොකෙ විසත්තික’’න්ති.
හෙමකමාණවපුච්ඡා අට්ඨමා නිට්ඨිතා.
9. තොදෙය්යමාණවපුච්ඡා
‘‘යස්මිං ¶ ¶ කාමා න වසන්ති, (ඉච්චායස්මා තොදෙය්යො)
තණ්හා යස්ස න විජ්ජති;
කථංකථා ච යො තිණ්ණො, විමොක්ඛො තස්ස කීදිසො’’.
‘‘යස්මිං ¶ කාමා න වසන්ති, (තොදෙය්යාති භගවා)
තණ්හා යස්ස න විජ්ජති;
කථංකථා ච යො තිණ්ණො, විමොක්ඛො තස්ස නාපරො’’.
‘‘නිරාසසො සො උද ආසසානො, පඤ්ඤාණවා සො උද පඤ්ඤකප්පී;
මුනිං අහං සක්ක යථා විජඤ්ඤං, තං මෙ වියාචික්ඛ සමන්තචක්ඛු’’.
‘‘නිරාසසො ¶ සො න ච ආසසානො, පඤ්ඤාණවා සො න ච පඤ්ඤකප්පී;
එවම්පි තොදෙය්ය මුනිං විජාන, අකිඤ්චනං කාමභවෙ අසත්ත’’න්ති.
තොදෙය්යමාණවපුච්ඡා නවමා නිට්ඨිතා.
10. කප්පමාණවපුච්ඡා
‘‘මජ්ඣෙ ¶ සරස්මිං තිට්ඨතං, (ඉච්චායස්මා කප්පො)
ඔඝෙ ජාතෙ මහබ්භයෙ;
ජරාමච්චුපරෙතානං, දීපං පබ්රූහි මාරිස;
ත්වඤ්ච මෙ දීපමක්ඛාහි, යථායිදං නාපරං සියා’’.
‘‘මජ්ඣෙ ¶ ¶ සරස්මිං තිට්ඨතං, (කප්පාති භගවා)
ඔඝෙ ජාතෙ මහබ්භයෙ;
ජරාමච්චුපරෙතානං, දීපං පබ්රූමි කප්ප තෙ.
‘‘අකිඤ්චනං අනාදානං, එතං දීපං අනාපරං;
නිබ්බානං ඉති [නිබ්බානමීති (සී.)] නං බ්රූමි, ජරාමච්චුපරික්ඛයං.
‘‘එතදඤ්ඤාය යෙ සතා, දිට්ඨධම්මාභිනිබ්බුතා;
න තෙ මාරවසානුගා, න තෙ මාරස්ස පද්ධගූ’’ති [පට්ඨගූති (ස්යා. ක.)].
කප්පමාණවපුච්ඡා දසමා නිට්ඨිතා.
11. ජතුකණ්ණිමාණවපුච්ඡා
‘‘සුත්වානහං වීරමකාමකාමිං, (ඉච්චායස්මා ජතුකණ්ණි)
ඔඝාතිගං පුට්ඨුමකාමමාගමං;
සන්තිපදං බ්රූහි සහජනෙත්ත, යථාතච්ඡං ¶ භගවා බ්රූහි මෙ තං.
‘‘භගවා ¶ හි කාමෙ අභිභුය්ය ඉරියති, ආදිච්චොව පථවිං තෙජී තෙජසා;
පරිත්තපඤ්ඤස්ස මෙ භූරිපඤ්ඤ, ආචික්ඛ ධම්මං යමහං විජඤ්ඤං;
ජාතිජරාය ඉධ විප්පහානං’’.
‘‘කාමෙසු ¶ විනය ගෙධං, (ජතුකණ්ණීති භගවා) නෙක්ඛම්මං දට්ඨු ඛෙමතො;
උග්ගහීතං නිරත්තං වා, මා තෙ විජ්ජිත්ථ කිඤ්චනං.
‘‘යං පුබ්බෙ තං විසොසෙහි, පච්ඡා තෙ මාහු කිඤ්චනං;
මජ්ඣෙ චෙ නො ගහෙස්සසි, උපසන්තො චරිස්සසි.
‘‘සබ්බසො ¶ නාමරූපස්මිං, වීතගෙධස්ස බ්රාහ්මණ;
ආසවාස්ස න විජ්ජන්ති, යෙහි මච්චුවසං වජෙ’’ති.
ජතුකණ්ණිමාණවපුච්ඡා එකාදසමා නිට්ඨිතා.
12. භද්රාවුධමාණවපුච්ඡා
‘‘ඔකඤ්ජහං තණ්හච්ඡිදං අනෙජං, (ඉච්චායස්මා භද්රාවුධො)
නන්දිඤ්ජහං ඔඝතිණ්ණං විමුත්තං;
කප්පඤ්ජහං අභියාචෙ සුමෙධං, සුත්වාන ¶ නාගස්ස අපනමිස්සන්ති ඉතො.
‘‘නානාජනා ජනපදෙහි සඞ්ගතා, තව වීර වාක්යං අභිකඞ්ඛමානා;
තෙසං තුවං සාධු වියාකරොහි, තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මො’’.
‘‘ආදානතණ්හං විනයෙථ සබ්බං, (භද්රාවුධාති භගවා)
උද්ධං අධො තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙ;
යං ¶ යඤ්හි ලොකස්මිමුපාදියන්ති, තෙනෙව මාරො අන්වෙති ජන්තුං.
‘‘තස්මා ¶ පජානං න උපාදියෙථ, භික්ඛු සතො කිඤ්චනං සබ්බලොකෙ;
ආදානසත්තෙ ඉති පෙක්ඛමානො, පජං ඉමං මච්චුධෙය්යෙ විසත්ත’’න්ති.
භද්රාවුධමාණවපුච්ඡා ද්වාදසමා නිට්ඨිතා.
13. උදයමාණවපුච්ඡා
‘‘ඣායිං ¶ විරජමාසීනං, (ඉච්චායස්මා උදයො) කතකිච්චං අනාසවං;
පාරගුං සබ්බධම්මානං, අත්ථි පඤ්හෙන ආගමං;
අඤ්ඤාවිමොක්ඛං පබ්රූහි, අවිජ්ජාය පභෙදනං’’.
‘‘පහානං ¶ කාමච්ඡන්දානං, (උදයාති භගවා) දොමනස්සාන චූභයං;
ථිනස්ස ච පනූදනං, කුක්කුච්චානං නිවාරණං.
‘‘උපෙක්ඛාසතිසංසුද්ධං, ධම්මතක්කපුරෙජවං;
අඤ්ඤාවිමොක්ඛං පබ්රූමි, අවිජ්ජාය පභෙදනං’’.
‘‘කිංසු ¶ සංයොජනො ලොකො, කිංසු තස්ස විචාරණං;
කිස්සස්ස විප්පහානෙන, නිබ්බානං ඉති වුච්චති’’.
‘‘නන්දිසංයොජනො ලොකො, විතක්කස්ස විචාරණං;
තණ්හාය විප්පහානෙන, නිබ්බානං ඉති වුච්චති’’.
‘‘කථං සතස්ස චරතො, විඤ්ඤාණං උපරුජ්ඣති;
භගවන්තං පුට්ඨුමාගම්ම, තං සුණොම වචො තව’’.
‘‘අජ්ඣත්තඤ්ච බහිද්ධා ච, වෙදනං නාභිනන්දතො;
එවං සතස්ස චරතො, විඤ්ඤාණං උපරුජ්ඣතී’’ති.
උදයමාණවපුච්ඡා තෙරසමා නිට්ඨිතා.
14. පොසාලමාණවපුච්ඡා
‘‘යො ¶ ¶ අතීතං ආදිසති, (ඉච්චායස්මා පොසාලො) අනෙජො ඡින්නසංසයො;
පාරගුං සබ්බධම්මානං, අත්ථි පඤ්හෙන ආගමං.
‘‘විභූතරූපසඤ්ඤිස්ස ¶ , සබ්බකායප්පහායිනො;
අජ්ඣත්තඤ්ච බහිද්ධා ච, නත්ථි කිඤ්චීති පස්සතො;
ඤාණං සක්කානුපුච්ඡාමි, කථං නෙය්යො තථාවිධො’’.
‘‘විඤ්ඤාණට්ඨිතියො ¶ සබ්බා, (පොසාලාති භගවා) අභිජානං තථාගතො;
තිට්ඨන්තමෙනං ජානාති, විමුත්තං තප්පරායණං.
‘‘ආකිඤ්චඤ්ඤසම්භවං ඤත්වා, නන්දී සංයොජනං ඉති;
එවමෙතං අභිඤ්ඤාය, තතො තත්ථ විපස්සති;
එතං [එවං (ස්යා. ක.)] ඤාණං තථං තස්ස, බ්රාහ්මණස්ස වුසීමතො’’ති.
පොසාලමාණවපුච්ඡා චුද්දසමා නිට්ඨිතා.
15. මොඝරාජමාණවපුච්ඡා
‘‘ද්වාහං සක්කං අපුච්ඡිස්සං, (ඉච්චායස්මා මොඝරාජා)
න මෙ බ්යාකාසි චක්ඛුමා;
යාවතතියඤ්ච දෙවීසි, බ්යාකරොතීති මෙ සුතං.
‘‘අයං ලොකො පරො ලොකො, බ්රහ්මලොකො සදෙවකො;
දිට්ඨිං තෙ නාභිජානාති, ගොතමස්ස යසස්සිනො.
‘‘එවං ¶ ¶ ¶ අභික්කන්තදස්සාවිං, අත්ථි පඤ්හෙන ආගමං;
කථං ලොකං අවෙක්ඛන්තං, මච්චුරාජා න පස්සති’’.
‘‘සුඤ්ඤතො ¶ ලොකං අවෙක්ඛස්සු, මොඝරාජ සදා සතො;
අත්තානුදිට්ඨිං ඌහච්ච, එවං මච්චුතරො සියා;
එවං ලොකං අවෙක්ඛන්තං, මච්චුරාජා න පස්සතී’’ති.
මොඝරාජමාණවපුච්ඡා පන්නරසමා නිට්ඨිතා.
16. පිඞ්ගියමාණවපුච්ඡා
‘‘ජිණ්ණොහමස්මි අබලො වීතවණ්ණො, (ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියො)
නෙත්තා න සුද්ධා සවනං න ඵාසු;
මාහං නස්සං මොමුහො අන්තරාව
ආචික්ඛ ධම්මං යමහං විජඤ්ඤං;
ජාතිජරාය ඉධ විප්පහානං’’.
‘‘දිස්වාන රූපෙසු විහඤ්ඤමානෙ, (පිඞ්ගියාති භගවා)
රුප්පන්ති රූපෙසු ජනා පමත්තා;
තස්මා තුවං පිඞ්ගිය අප්පමත්තො,
ජහස්සු රූපං අපුනබ්භවාය’’.
‘‘දිසා චතස්සො විදිසා චතස්සො, උද්ධං ¶ අධො දස දිසා ඉමායො;
න ¶ තුය්හං අදිට්ඨං අසුතං අමුතං [අසුතං අමුතං වා (සී.), අසුතාමුතං වා (ස්යා.), අසුතං’මුතං වා (පී.)], අථො අවිඤ්ඤාතං කිඤ්චනමත්ථි [කිඤ්චි මත්ථි (ස්යා.), කිඤ්චි නත්ථි (පී.), කිඤ්චිනමත්ථි (ක.)] ලොකෙ;
ආචික්ඛ ධම්මං යමහං විජඤ්ඤං, ජාතිජරාය ඉධ විප්පහානං’’.
‘‘තණ්හාධිපන්නෙ ¶ මනුජෙ පෙක්ඛමානො, (පිඞ්ගියාති භගවා)
සන්තාපජාතෙ ජරසා පරෙතෙ;
තස්මා තුවං පිඞ්ගිය අප්පමත්තො, ජහස්සු තණ්හං අපුනබ්භවායා’’ති.
පිඞ්ගියමාණවපුච්ඡා සොළසමා නිට්ඨිතා.
පාරායනත්ථුතිගාථා
ඉදමවොච ¶ භගවා මගධෙසු විහරන්තො පාසාණකෙ චෙතියෙ, පරිචාරකසොළසානං [පරිචාරකසොළසන්නං (ස්යා. ක.)] බ්රාහ්මණානං අජ්ඣිට්ඨො පුට්ඨො පුට්ඨො පඤ්හං [පඤ්හෙ (සී. පී.)] බ්යාකාසි. එකමෙකස්ස චෙපි පඤ්හස්ස අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මං පටිපජ්ජෙය්ය, ගච්ඡෙය්යෙව ජරාමරණස්ස පාරං. පාරඞ්ගමනීයා ඉමෙ ධම්මාති, තස්මා ඉමස්ස ධම්මපරියායස්ස පාරායනන්තෙව [පාරායණංත්වෙව (සී. අට්ඨ.)] අධිවචනං.
අජිතො තිස්සමෙත්තෙය්යො, පුණ්ණකො අථ මෙත්තගූ;
ධොතකො උපසීවො ච, නන්දො ච අථ හෙමකො.
තොදෙය්ය-කප්පා ¶ දුභයො, ජතුකණ්ණී ච පණ්ඩිතො;
භද්රාවුධො උදයො ච, පොසාලො චාපි බ්රාහ්මණො;
මොඝරාජා ¶ ච මෙධාවී, පිඞ්ගියො ච මහාඉසි.
එතෙ බුද්ධං උපාගච්ඡුං, සම්පන්නචරණං ඉසිං;
පුච්ඡන්තා නිපුණෙ පඤ්හෙ, බුද්ධසෙට්ඨං උපාගමුං.
තෙසං බුද්ධො පබ්යාකාසි, පඤ්හෙ පුට්ඨො යථාතථං;
පඤ්හානං වෙය්යාකරණෙන, තොසෙසි බ්රාහ්මණෙ මුනි.
තෙ තොසිතා චක්ඛුමතා, බුද්ධෙනාදිච්චබන්ධුනා;
බ්රහ්මචරියමචරිංසු, වරපඤ්ඤස්ස සන්තිකෙ.
එකමෙකස්ස ¶ පඤ්හස්ස, යථා බුද්ධෙන දෙසිතං;
තථා යො පටිපජ්ජෙය්ය, ගච්ඡෙ පාරං අපාරතො.
අපාරා පාරං ගච්ඡෙය්ය, භාවෙන්තො මග්ගමුත්තමං;
මග්ගො සො පාරං ගමනාය, තස්මා පාරායනං ඉති.
පාරායනානුගීතිගාථා
‘‘පාරායනමනුගායිස්සං, (ඉච්චායස්මා පිඞ්ගියො)
යථාද්දක්ඛි තථාක්ඛාසි, විමලො භූරිමෙධසො;
නික්කාමො නිබ්බනො [නිබ්බුතො (ස්යා.)] නාගො, කිස්ස හෙතු මුසා භණෙ.
‘‘පහීනමලමොහස්ස ¶ ¶ , මානමක්ඛප්පහායිනො;
හන්දාහං කිත්තයිස්සාමි, ගිරං වණ්ණූපසඤ්හිතං.
‘‘තමොනුදො බුද්ධො සමන්තචක්ඛු, ලොකන්තගූ සබ්බභවාතිවත්තො;
අනාසවො සබ්බදුක්ඛපහීනො, සච්චව්හයො ¶ බ්රහ්මෙ උපාසිතො මෙ.
‘‘දිජො යථා කුබ්බනකං පහාය, බහුප්ඵලං කානනමාවසෙය්ය;
එවං පහං අප්පදස්සෙ පහාය, මහොදධිං හංසොරිව අජ්ඣපත්තො.
‘‘යෙමෙ පුබ්බෙ වියාකංසු, හුරං ගොතමසාසනා;
ඉච්චාසි ඉති භවිස්සති;
සබ්බං තං ඉතිහිතිහං, සබ්බං තං තක්කවඩ්ඪනං.
‘‘එකො තමනුදාසිනො, ජුතිමා සො පභඞ්කරො;
ගොතමො භූරිපඤ්ඤාණො, ගොතමො භූරිමෙධසො.
‘‘යො ¶ මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං ¶ , යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි’’.
‘‘කිංනු ¶ තම්හා විප්පවසසි, මුහුත්තමපි පිඞ්ගිය;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා.
‘‘යො තෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි’’.
‘‘නාහං තම්හා විප්පවසාමි, මුහුත්තමපි බ්රාහ්මණ;
ගොතමා භූරිපඤ්ඤාණා, ගොතමා භූරිමෙධසා.
‘‘යො මෙ ධම්මමදෙසෙසි, සන්දිට්ඨිකමකාලිකං;
තණ්හක්ඛයමනීතිකං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි.
‘‘පස්සාමි ¶ නං මනසා චක්ඛුනාව, රත්තින්දිවං බ්රාහ්මණ අප්පමත්තො;
නමස්සමානො විවසෙමි රත්තිං, තෙනෙව මඤ්ඤාමි අවිප්පවාසං.
‘‘සද්ධා ච පීති ච මනො සති ච, නාපෙන්ති මෙ ගොතමසාසනම්හා;
යං යං දිසං වජති භූරිපඤ්ඤො, ස තෙන තෙනෙව නතොහමස්මි.
‘‘ජිණ්ණස්ස ¶ මෙ දුබ්බලථාමකස්ස, තෙනෙව කායො න පලෙති තත්ථ;
සංකප්පයන්තාය [සංකප්පයත්තාය (සී.)] වජාමි නිච්චං, මනො හි මෙ බ්රාහ්මණ තෙන යුත්තො.
‘‘පඞ්කෙ සයානො පරිඵන්දමානො, දීපා දීපං උපප්ලවිං [උපල්ලවිං (ස්යා. නිද්දෙස)];
අථද්දසාසිං සම්බුද්ධං, ඔඝතිණ්ණමනාසවං’’.
‘‘යථා අහූ වක්කලි මුත්තසද්ධො, භද්රාවුධො ආළවි ගොතමො ච;
එවමෙව ත්වම්පි පමුඤ්චස්සු සද්ධං,
ගමිස්සසි ත්වං පිඞ්ගිය මච්චුධෙය්යස්ස පාරං’’ [මච්චුධෙය්යපාරං (සී.)].
‘‘එස භිය්යො පසීදාමි, සුත්වාන මුනිනො වචො;
විවට්ටච්ඡදො ¶ සම්බුද්ධො, අඛිලො පටිභානවා.
‘‘අධිදෙවෙ ¶ අභිඤ්ඤාය, සබ්බං වෙදි වරොවරං [පරො වරං (සී. ස්යා.), පරො පරං (නිද්දෙස)];
පඤ්හානන්තකරො සත්ථා, කඞ්ඛීනං පටිජානතං.
‘‘අසංහීරං ¶ අසඞ්කුප්පං, යස්ස නත්ථි උපමා ක්වචි;
අද්ධා ගමිස්සාමි න මෙත්ථ කඞ්ඛා, එවං මං ධාරෙහි අධිමුත්තචිත්ත’’න්ති.
පාරායනවග්ගො පඤ්චමො නිට්ඨිතො.
සුත්තුද්දානං –
උරගො ¶ [ඉමා උද්දානගාථායො සී. පී. පොත්ථකෙසු න සන්ති] ධනියොපි ච, ඛග්ගවිසාණො කසි ච;
චුන්දො භවො පුනදෙව, වසලො ච කරණීයඤ්ච;
හෙමවතො අථ යක්ඛො, විජයසුත්තං මුනිසුත්තවරන්ති.
පඨමකට්ඨවරො වරවග්ගො, ද්වාදසසුත්තධරො සුවිභත්තො;
දෙසිතො චක්ඛුමතා විමලෙන, සුය්යති වග්ගවරො උරගොති.
රතනාමගන්ධො හිරිමඞ්ගලනාමො, සුචිලොමකපිලො ච බ්රාහ්මණධම්මො;
නාවා [නාථ (ක.)] කිංසීලඋට්ඨහනො ච, රාහුලො ¶ ච පුනපි වඞ්ගීසො.
සම්මාපරිබ්බාජනීයොපි චෙත්ථ, ධම්මිකසුත්තවරො සුවිභත්තො;
චුද්දසසුත්තධරො දුතියම්හි, චූළකවග්ගවරොති තමාහු.
පබ්බජ්ජපධානසුභාසිතනාමො, පූරළාසො පුනදෙව මාඝො ච;
සභියං කෙණියමෙව සල්ලනාමො, වාසෙට්ඨවරො කාලිකොපි ච.
නාලකසුත්තවරො සුවිභත්තො, තං අනුපස්සී තථා පුනදෙව;
ද්වාදසසුත්තධරො තතියම්හි, සුය්යති වග්ගවරො මහානාමො.
කාමගුහට්ඨකදුට්ඨකනාමා ¶ , සුද්ධවරො පරමට්ඨකනාමො;
ජරා මෙත්තියවරො සුවිභත්තො, පසූරමාගණ්ඩියා පුරාභෙදො.
කලහවිවාදො ¶ උභො වියුහා ච, තුවටකඅත්තදණ්ඩසාරිපුත්තා;
සොළසසුත්තධරො චතුත්ථම්හි, අට්ඨකවග්ගවරොති ¶ තමාහු.
මගධෙ ජනපදෙ රමණීයෙ, දෙසවරෙ කතපුඤ්ඤනිවෙසෙ;
පාසාණකචෙතියවරෙ සුවිභත්තෙ, වසි භගවා ගණසෙට්ඨො.
උභයවාසමාගතියම්හි [උභයං වා පුණ්ණසමාගතං යම්හි (ස්යා.)], ද්වාදසයොජනියා පරිසාය;
සොළසබ්රාහ්මණානං කිර පුට්ඨො, පුච්ඡාය සොළසපඤ්හකම්මියා;
නිප්පකාසයි ධම්මමදාසි.
අත්ථපකාසකබ්යඤ්ජනපුණ්ණං, ධම්මමදෙසෙසි පරඛෙමජනියං [වරං ඛමනීයං (ක.)];
ලොකහිතාය ජිනො ද්විපදග්ගො, සුත්තවරං බහුධම්මවිචිත්රං;
සබ්බකිලෙසපමොචනහෙතුං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
බ්යඤ්ජනමත්ථපදං සමයුත්තං [බ්යඤ්ජනමත්ථපදසමයුත්තං (ස්යා.)], අක්ඛරසඤ්ඤිතඔපමගාළ්හං;
ලොකවිචාරණඤාණපභග්ගං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
රාගමලෙ ¶ අමලං විමලග්ගං, දොසමලෙ අමලං විමලග්ගං;
මොහමලෙ අමලං විමලග්ගං, ලොකවිචාරණඤාණපභග්ගං;
දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
ක්ලෙසමලෙ ¶ අමලං විමලග්ගං, දුච්චරිතමලෙ අමලං විමලග්ගං;
ලොකවිචාරණඤාණපභග්ගං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
ආසවබන්ධනයොගාකිලෙසං, නීවරණානි ච තීණි මලානි;
තස්ස කිලෙසපමොචනහෙතුං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
නිම්මලසබ්බකිලෙසපනූදං, රාගවිරාගමනෙජමසොකං;
සන්තපණීතසුදුද්දසධම්මං, දෙසයි ¶ සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
රාගඤ්ච ¶ දොසකමභඤ්ජිතසන්තං [දොසඤ්ච භඤ්ජිතසන්තං (ස්යා.)], යොනිචතුග්ගතිපඤ්චවිඤ්ඤාණං;
තණ්හාරතච්ඡදනතාණලතාපමොක්ඛං [තණ්හාතලරතච්ඡෙදනතාණපමොක්ඛං (ස්යා.)], දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
ගම්භීරදුද්දසසණ්හනිපුණං, පණ්ඩිතවෙදනියං නිපුණත්ථං;
ලොකවිචාරණඤාණපභග්ගං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
නවඞ්ගකුසුමමාලගීවෙය්යං, ඉන්ද්රියඣානවිමොක්ඛවිභත්තං;
අට්ඨඞ්ගමග්ගධරං වරයානං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
සොමුපමං ¶ විමලං පරිසුද්ධං, අණ්ණවමූපමරතනසුචිත්තං;
පුප්ඵසමං රවිමූපමතෙජං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගො.
ඛෙමසිවං සුඛසීතලසන්තං, මච්චුතතාණපරං පරමත්ථං;
තස්ස සුනිබ්බුතදස්සනහෙතුං, දෙසයි සුත්තවරං ද්විපදග්ගොති.
සුත්තනිපාතපාළි නිට්ඨිතා.