📜
2. පුරිසවිමානං
5. මහාරථවග්ගො
1. මණ්ඩූකදෙවපුත්තවිමානවත්ථු
‘‘කො ¶ ¶ ¶ මෙ වන්දති පාදානි, ඉද්ධියා යසසා ජලං;
අභික්කන්තෙන වණ්ණෙන, සබ්බා ඔභාසයං දිසා’’ති.
‘‘මණ්ඩූකොහං පුරෙ ආසිං, උදකෙ වාරිගොචරො;
තව ධම්මං සුණන්තස්ස, අවධී වච්ඡපාලකො.
‘‘මුහුත්තං ¶ චිත්තපසාදස්ස, ඉද්ධිං පස්ස යසඤ්ච මෙ;
ආනුභාවඤ්ච මෙ පස්ස, වණ්ණං පස්ස ජුතිඤ්ච මෙ.
‘‘යෙ ච තෙ දීඝමද්ධානං, ධම්මං අස්සොසුං ගොතම;
පත්තා තෙ අචලට්ඨානං, යත්ථ ගන්ත්වා න සොචරෙ’’ති.
මණ්ඩූකදෙවපුත්තවිමානං පඨමං.
2. රෙවතීවිමානවත්ථු
[ධ. ප. 219 ධම්මපදෙ] ‘‘චිරප්පවාසිං පුරිසං, දූරතො සොත්ථිමාගතං;
ඤාතිමිත්තා සුහජ්ජා ච, අභිනන්දන්ති ආගතං;
[ධ. ප. 220 ධම්මපදෙ] ‘‘තථෙව ¶ කතපුඤ්ඤම්පි, අස්මා ලොකා පරං ගතං;
පුඤ්ඤානි පටිගණ්හන්ති, පියං ඤාතීව ආගතං.
[පෙ. ව. 714]‘‘උට්ඨෙහි රෙවතෙ සුපාපධම්මෙ, අපාරුතද්වාරෙ [අපාරුභං ද්වාරං (සී. ස්යා.), අපාරුතද්වාරං (පී. ක.)] අදානසීලෙ;
නෙස්සාම තං යත්ථ ථුනන්ති දුග්ගතා, සමප්පිතා නෙරයිකා දුක්ඛෙනා’’ති.
ඉච්චෙව ¶ [ඉච්චෙවං (ස්යා. ක.)] වත්වාන යමස්ස දූතා, තෙ ද්වෙ යක්ඛා ලොහිතක්ඛා බ්රහන්තා;
පච්චෙකබාහාසු ගහෙත්වා රෙවතං, පක්කාමයුං දෙවගණස්ස සන්තිකෙ.
‘‘ආදිච්චවණ්ණං ¶ රුචිරං පභස්සරං, බ්යම්හං සුභං කඤ්චනජාලඡන්නං;
කස්සෙතමාකිණ්ණජනං ¶ විමානං, සූරියස්ස රංසීරිව ජොතමානං.
‘‘නාරීගණා චන්දනසාරලිත්තා [චන්දනසාරානුලිත්තා (ස්යා.)], උභතො විමානං උපසොභයන්ති;
තං දිස්සති සූරියසමානවණ්ණං, කො මොදති සග්ගපත්තො විමානෙ’’ති.
‘‘බාරාණසියං නන්දියො නාමාසි, උපාසකො අමච්ඡරී දානපති වදඤ්ඤූ;
තස්සෙතමාකිණ්ණජනං විමානං, සූරියස්ස රංසීරිව ජොතමානං.
‘‘නාරීගණා චන්දනසාරලිත්තා, උභතො විමානං උපසොභයන්ති;
තං දිස්සති සූරියසමානවණ්ණං, සො මොදති සග්ගපත්තො විමානෙ’’ති.
‘‘නන්දියස්සාහං භරියා, අගාරිනී සබ්බකුලස්ස ඉස්සරා;
භත්තු විමානෙ රමිස්සාමි දානහං, න පත්ථයෙ නිරයං දස්සනායා’’ති.
‘‘එසො තෙ නිරයො සුපාපධම්මෙ, පුඤ්ඤං ¶ තයා අකතං ජීවලොකෙ;
න හි මච්ඡරී රොසකො පාපධම්මො, සග්ගූපගානං ලභති සහබ්යත’’න්ති.
‘‘කිං ¶ නු ගූථඤ්ච මුත්තඤ්ච, අසුචී පටිදිස්සති;
දුග්ගන්ධං කිමිදං මීළ්හං, කිමෙතං උපවායතී’’ති.
‘‘එස සංසවකො නාම, ගම්භීරො සතපොරිසො;
යත්ථ වස්සසහස්සානි, තුවං පච්චසි රෙවතෙ’’ති.
‘‘කිං ¶ නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කෙන සංසවකො ලද්ධො, ගම්භීරො සතපොරිසො’’ති.
‘‘සමණෙ බ්රාහ්මණෙ චාපි, අඤ්ඤෙ වාපි වනිබ්බකෙ [වණිබ්බකෙ (ස්යා. ක.)];
මුසාවාදෙන වඤ්චෙසි, තං පාපං පකතං තයා.
‘‘තෙන සංසවකො ලද්ධො, ගම්භීරො සතපොරිසො;
තත්ථ වස්සසහස්සානි, තුවං පච්චසි රෙවතෙ.
‘‘හත්ථෙපි ඡින්දන්ති අථොපි පාදෙ, කණ්ණෙපි ඡින්දන්ති අථොපි නාසං;
අථොපි කාකොළගණා සමෙච්ච, සඞ්ගම්ම ඛාදන්ති විඵන්දමාන’’න්ති.
‘‘සාධු ඛො මං පටිනෙථ, කාහාමි කුසලං බහුං;
දානෙන සමචරියාය, සංයමෙන දමෙන ච;
යං කත්වා සුඛිතා හොන්ති, න ච පච්ඡානුතප්පරෙ’’ති.
‘‘පුරෙ ¶ තුවං පමජ්ජිත්වා, ඉදානි පරිදෙවසි;
සයං කතානං කම්මානං, විපාකං අනුභොස්සසී’’ති.
‘‘කො ¶ දෙවලොකතො මනුස්සලොකං, ගන්ත්වාන පුට්ඨො මෙ එවං වදෙය්ය;
‘නික්ඛිත්තදණ්ඩෙසු දදාථ දානං, අච්ඡාදනං සෙය්ය [සයන (සී.)] මථන්නපානං;
නහි මච්ඡරී රොසකො පාපධම්මො, සග්ගූපගානං ලභති සහබ්යතං’.
‘‘සාහං නූන ඉතො ගන්ත්වා, යොනිං ලද්ධාන මානුසිං;
වදඤ්ඤූ සීලසම්පන්නා, කාහාමි කුසලං බහුං;
දානෙන සමචරියාය, සංයමෙන දමෙන ච.
‘‘ආරාමානි ¶ ච රොපිස්සං, දුග්ගෙ සඞ්කමනානි ච;
පපඤ්ච උදපානඤ්ච, විප්පසන්නෙන චෙතසා.
‘‘චාතුද්දසිං පඤ්චදසිං, යා ච පක්ඛස්ස අට්ඨමී;
පාටිහාරියපක්ඛඤ්ච, අට්ඨඞ්ගසුසමාගතං.
‘‘උපොසථං උපවසිස්සං, සදා සීලෙසු සංවුතා;
න ච දානෙ පමජ්ජිස්සං, සාමං දිට්ඨමිදං මයා’’ති;
ඉච්චෙවං විප්පලපන්තිං, ඵන්දමානං තතො තතො;
ඛිපිංසු නිරයෙ ඝොරෙ, උද්ධපාදං අවංසිරං.
‘‘අහං පුරෙ මච්ඡරිනී අහොසිං, පරිභාසිකා ¶ සමණබ්රාහ්මණානං;
විතථෙන ච සාමිකං වඤ්චයිත්වා, පච්චාමහං නිරයෙ ඝොරරූපෙ’’ති.
රෙවතීවිමානං දුතියං.
3. ඡත්තමාණවකවිමානවත්ථු
‘‘යෙ ¶ වදතං පවරො මනුජෙසු, සක්යමුනී භගවා කතකිච්චො;
පාරගතො බලවීරියසමඞ්ගී [බලවීරසමඞ්ගී (ක.)], තං සුගතං සරණත්ථමුපෙහි.
‘‘රාගවිරාගමනෙජමසොකං, ධම්මමසඞ්ඛතමප්පටිකූලං;
මධුරමිමං පගුණං සුවිභත්තං, ධම්මමිමං සරණත්ථමුපෙහි.
‘‘යත්ථ ¶ ච දින්න මහප්ඵලමාහු, චතූසු සුචීසු පුරිසයුගෙසු;
අට්ඨ ච පුග්ගලධම්මදසා තෙ, සඞ්ඝමිමං සරණත්ථමුපෙහි.
‘‘න ¶ තථා තපති නභෙ සූරියො, චන්දො ච න භාසති න ඵුස්සො;
යථා අතුලමිදං මහප්පභාසං, කො ¶ නු ත්වං තිදිවා මහිං උපාගා.
‘‘ඡින්දති ¶ රංසී පභඞ්කරස්ස, සාධිකවීසතියොජනානි ආභා;
රත්තිමපි යථා දිවං කරොති, පරිසුද්ධං විමලං සුභං විමානං.
‘‘බහුපදුමවිචිත්රපුණ්ඩරීකං, වොකිණ්ණං කුසුමෙහි නෙකචිත්තං;
අරජවිරජහෙමජාලඡන්නං, ආකාසෙ තපති යථාපි සූරියො.
‘‘රත්තම්බරපීතවසසාහි, අගරුපියඞ්ගුචන්දනුස්සදාහි;
කඤ්චනතනුසන්නිභත්තචාහි, පරිපූරං ගගනංව තාරකාහි.
‘‘නරනාරියො [නරනාරී (ක.), නාරියො (?)] බහුකෙත්ථනෙකවණ්ණා, කුසුමවිභූසිතාභරණෙත්ථ සුමනා;
අනිලපමුඤ්චිතා පවන්ති [පවායන්ති (ක.)] සුරභිං, තපනියවිතතා සුවණ්ණඡන්නා [සුවණ්ණච්ඡාදනා (සී.)].
‘‘කිස්ස සංයමස්ස [සමදමස්ස (සී.)] අයං විපාකො, කෙනාසි කම්මඵලෙනිධූපපන්නො;
යථා ¶ ච තෙ අධිගතමිදං විමානං, තදනුපදං අවචාසි ඉඞ්ඝ පුට්ඨො’’ති.
‘‘සයමිධ [යමිධ (සී. ස්යා. පී.)] පථෙ සමෙච්ච මාණවෙන, සත්ථානුසාසි අනුකම්පමානො;
තව රතනවරස්ස ධම්මං සුත්වා, කරිස්සාමීති ච බ්රවිත්ථ ඡත්තො.
‘‘ජිනවරපවරං ¶ [ජිනපවරං (ස්යා. ක.)] උපෙහි [උපෙමි (බහූසු)] සරණං, ධම්මඤ්චාපි තථෙව භික්ඛුසඞ්ඝං;
නොති පඨමං අවොචහං [අවොචාහං (සී. ස්යා. ක.)] භන්තෙ, පච්ඡා තෙ වචනං තථෙවකාසිං.
‘‘මා ච පාණවධං විවිධං චරස්සු අසුචිං,
න හි පාණෙසු අසඤ්ඤතං අවණ්ණයිංසු සප්පඤ්ඤා;
නොති පඨමං අවොචහං භන්තෙ,
පච්ඡා තෙ වචනං තථෙවකාසිං.
‘‘මා ¶ ච පරජනස්ස රක්ඛිතම්පි, ආදාතබ්බමමඤ්ඤිථො [මමඤ්ඤිත්ථ (සී. පී.)] අදින්නං;
නොති පඨමං අවොචහං භන්තෙ, පච්ඡා වචනං තථෙවකාසිං.
‘‘මා ච පරජනස්ස රක්ඛිතායො, පරභරියා අගමා අනරියමෙතං;
නොති පඨමං අවොචහං භන්තෙ, පච්ඡා තෙ වචනං තථෙවකාසිං;
‘‘මා ච විතථං අඤ්ඤථා අභාණි,
න ¶ හි මුසාවාදං අවණ්ණයිංසු සප්පඤ්ඤා;
නොති පඨමං අවොචහං භන්තෙ, පච්ඡා තෙ වචනං තථෙවකාසිං.
‘‘යෙන ච පුරිසස්ස අපෙති සඤ්ඤා, තං මජ්ජං පරිවජ්ජයස්සු සබ්බං;
නොති පඨමං අවොචහං භන්තෙ, පච්ඡා තෙ වචනං තථෙවකාසිං.
‘‘ස්වාහං ඉධ පඤ්ච සික්ඛා කරිත්වා, පටිපජ්ජිත්වා තථාගතස්ස ධම්මෙ;
ද්වෙපථමගමාසිං චොරමජ්ඣෙ, තෙ මං තත්ථ වධිංසු භොගහෙතු.
‘‘එත්තකමිදං ¶ ¶ අනුස්සරාමි කුසලං, තතො පරං න මෙ විජ්ජති අඤ්ඤං;
තෙන සුචරිතෙන කම්මුනාහං [කම්මනාහං (සී.)], උප්පන්නො [උපපන්නො (බහූසු)] තිදිවෙසු කාමකාමී.
‘‘පස්ස ඛණමුහුත්තසඤ්ඤමස්ස, අනුධම්මප්පටිපත්තියා විපාකං;
ජලමිව යසසා සමෙක්ඛමානා, බහුකා මං පිහයන්ති හීනකම්මා.
‘‘පස්ස කතිපයාය දෙසනාය, සුගතිඤ්චම්හි ¶ ගතො සුඛඤ්ච පත්තො;
යෙ ච තෙ සතතං සුණන්ති ධම්මං, මඤ්ඤෙ තෙ අමතං ඵුසන්ති ඛෙමං.
‘‘අප්පම්පි කතං මහාවිපාකං, විපුලං හොති [විපුලඵලං (ක.)] තථාගතස්ස ධම්මෙ;
පස්ස කතපුඤ්ඤතාය ඡත්තො, ඔභාසෙති පථවිං යථාපි සූරියො.
‘‘කිමිදං කුසලං කිමාචරෙම, ඉච්චෙකෙ හි සමෙච්ච මන්තයන්ති;
තෙ මයං පුනරෙව [පුනපි (?)] ලද්ධ මානුසත්තං, පටිපන්නා විහරෙමු සීලවන්තො.
‘‘බහුකාරො ¶ අනුකම්පකො ච සත්ථා, ඉති මෙ සති අගමා දිවා දිවස්ස;
ස්වාහං උපගතොම්හි සච්චනාමං, අනුකම්පස්සු පුනපි සුණෙමු [සුණොම (සී.), සුණොමි (ස්යා.)] ධම්මං.
‘‘යෙ ¶ චිධ [යෙධ (සී. ස්යා. පී.), යෙ ඉධ (ක.)] පජහන්ති කාමරාගං, භවරාගානුසයඤ්ච පහාය මොහං;
න ච තෙ පුනමුපෙන්ති ගබ්භසෙය්යං, පරිනිබ්බානගතා හි සීතිභූතා’’ති.
ඡත්තමාණවකවිමානං තතියං.
4. කක්කටකරසදායකවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා [රුචිරත්ථතා (ස්යා. ක.) 646 ගාථායං ‘‘රුචකුපකිණ්ණං’’ති පදස්ස සංවණ්ණනා පස්සිතබ්බා] සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි ¶ පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං [වග්ගු (සී. ක.), වග්ගූ (ස්යා.)];
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො, කෙන තෙ ඉධ මිජ්ඣති;
උප්පජ්ජන්ති ච තෙ භොගා, යෙ කෙචි මනසො පියා.
‘‘පුච්ඡාමි තං දෙව මහානුභාව, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො, මොග්ගල්ලානෙන පුච්ඡිතො;
පඤ්හං පුට්ඨො වියාකාසි, යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘සතිසමුප්පාදකරො ¶ , ද්වාරෙ කක්කටකො ඨිතො;
නිට්ඨිතො ජාතරූපස්ස, සොභති දසපාදකො.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො, තෙන මෙ ඉධ මිජ්ඣති;
උප්පජ්ජන්ති ¶ ච මෙ භොගා, යෙ කෙචි මනසො පියා.
‘‘අක්ඛාමි තෙ භික්ඛු මහානුභාව, මනුස්සභූතො යමකාසි පුඤ්ඤං;
තෙනම්හි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
කක්කටකරසදායකවිමානං චතුත්ථං.
(අනන්තරං පඤ්චවිමානං යථා කක්කටකරසදායකවිමානං තථා විත්ථාරෙතබ්බං)
5. ද්වාරපාලවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… ¶ වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො, මොග්ගල්ලානෙන පුච්ඡිතො;
පඤ්හං පුට්ඨො වියාකාසි, යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘දිබ්බං මමං වස්සසහස්සමායු, වාචාභිගීතං මනසා පවත්තිතං;
එත්තාවතා ඨස්සති පුඤ්ඤකම්මො, දිබ්බෙහි කාමෙහි සමඞ්ගිභූතො.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
ද්වාරපාලවිමානං පඤ්චමං.
6. පඨමකරණීයවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි ¶ පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…
වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ…යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘කරණීයානි පුඤ්ඤානි, පණ්ඩිතෙන විජානතා;
සම්මග්ගතෙසු බුද්ධෙසු, යත්ථ දින්නං මහප්ඵලං.
‘‘අත්ථාය වත මෙ බුද්ධො, අරඤ්ඤා ගාමමාගතො;
තත්ථ ¶ චිත්තං පසාදෙත්වා, තාවතිංසූපගො අහං [අහුං (සී.)].
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
පඨමකරණීයවිමානං ඡට්ඨං.
7. දුතියකරණීයවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘කරණීයානි පුඤ්ඤානි, පණ්ඩිතෙන විජානතා;
සම්මග්ගතෙසු භික්ඛූසු, යත්ථ දින්නං මහප්ඵලං.
‘‘අත්ථාය වත මෙ භික්ඛු, අරඤ්ඤා ගාමමාගතො;
තත්ථ චිත්තං පසාදෙත්වා, තාවතිංසූපගො අහං.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…
වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
දුතියකරණීයවිමානං සත්තමං.
8. පඨමසූචිවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි ¶ පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො ¶ දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘යං දදාති න තං හොති,
යඤ්චෙව දජ්ජා තඤ්චෙව සෙය්යො;
සූචි දින්නා සූචිමෙව සෙය්යො.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
පඨමසූචිවිමානං අට්ඨමං.
9. දුතියසූචිවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ¶ ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො,පුරිමජාතියා මනුස්සලොකෙ.
‘‘අද්දසං ¶ විරජං භික්ඛුං, විප්පසන්නමනාවිලං;
තස්ස අදාසහං සූචිං, පසන්නො සෙහි පාණිභි.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
දුතියසූචිවිමානං නවමං.
10. පඨමනාගවිමානවත්ථු
‘‘සුසුක්කඛන්ධං ¶ ¶ අභිරුය්හ නාගං, අකාචිනං දන්තිං බලිං මහාජවං;
අභිරුය්හ ගජවරං [ගජං වරං (ස්යා.)] සුකප්පිතං, ඉධාගමා වෙහායසං අන්තලික්ඛෙ.
‘‘නාගස්ස දන්තෙසු දුවෙසු නිම්මිතා, අච්ඡොදකා පදුමිනියො සුඵුල්ලා;
පදුමෙසු ච තුරියගණා පවජ්ජරෙ, ඉමා ච නච්චන්ති මනොහරායො.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො, මොග්ගල්ලානෙන පුච්ඡිතො;
පඤ්හං පුට්ඨො වියාකාසි, යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අට්ඨෙව මුත්තපුප්ඵානි, කස්සපස්ස මහෙසිනො [භගවතො (ස්යා. ක.)];
ථූපස්මිං අභිරොපෙසිං, පසන්නො සෙහි පාණිභි.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
පඨමනාගවිමානං දසමං.
11. දුතියනාගවිමානවත්ථු
‘‘මහන්තං ¶ ¶ නාගං අභිරුය්හ, සබ්බසෙතං ගජුත්තමං;
වනා වනං අනුපරියාසි, නාරීගණපුරක්ඛතො;
ඔභාසෙන්තො දිසා සබ්බා, ඔසධී විය තාරකා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො, වඞ්ගීසෙනෙව පුච්ඡිතො;
පඤ්හං පුට්ඨො වියාකාසි, යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, උපාසකො චක්ඛුමතො අහොසිං;
පාණාතිපාතා විරතො අහොසිං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයිස්සං.
‘‘අමජ්ජපො ¶ නො ච මුසා අභාණිං [අභාසිං (සී. ක.)], සකෙන දාරෙන ච තුට්ඨො අහොසිං;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තො, සක්කච්ච දානං විපුලං අදාසිං.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
දුතියනාගවිමානං එකාදසමං.
12. තතියනාගවිමානවත්ථු
‘‘කො ¶ ¶ නු දිබ්බෙන යානෙන, සබ්බසෙතෙන හත්ථිනා;
තුරියතාළිතනිග්ඝොසො, අන්තලික්ඛෙ මහීයති.
‘‘දෙවතා නුසි ගන්ධබ්බො, අදු [ආදු (සී. ස්යා.)] සක්කො පුරින්දදො;
අජානන්තා තං පුච්ඡාම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්ති.
‘‘නම්හි ¶ දෙවො න ගන්ධබ්බො, නාපි [නාම්හි (ක.)] සක්කො පුරින්දදො;
සුධම්මා නාම යෙ දෙවා, තෙසං අඤ්ඤතරො අහ’’න්ති.
‘‘පුච්ඡාම දෙවං සුධම්මං [දෙව සුධම්ම (ස්යා.), දෙව සුධම්මං (ක.)], පුථුං කත්වාන අඤ්ජලිං;
කිං කත්වා මානුසෙ කම්මං, සුධම්මං උපපජ්ජතී’’ති.
‘‘උච්ඡාගාරං තිණාගාරං, වත්ථාගාරඤ්ච යො දදෙ;
තිණ්ණං අඤ්ඤතරං දත්වා, සුධම්මං උපපජ්ජතී’’ති.
තතියනාගවිමානං ද්වාදසමං.
13. චූළරථවිමානවත්ථු
‘‘දළ්හධම්මා නිසාරස්ස, ධනුං ඔලුබ්භ තිට්ඨසි;
ඛත්තියො නුසි රාජඤ්ඤො, අදු ලුද්දො වනෙචරො’’ති [වනාචරොති (ස්යා. ක.)].
‘‘අස්සකාධිපතිස්සාහං ¶ , භන්තෙ පුත්තො වනෙචරො;
නාමං මෙ භික්ඛු තෙ බ්රූමි, සුජාතො ඉති මං විදූ [විදුං (සී.)].
‘‘මිගෙ ගවෙසමානොහං, ඔගාහන්තො බ්රහාවනං;
මිගං තඤ්චෙව [මිගං ගන්ත්වෙව (ස්යා.), මිගවධඤ්ච (ක.)] නාද්දක්ඛිං, තඤ්ච දිස්වා ඨිතො අහ’’න්ති.
‘‘ස්වාගතං ¶ තෙ මහාපුඤ්ඤ, අථො තෙ අදුරාගතං;
එත්තො උදකමාදාය, පාදෙ පක්ඛාලයස්සු තෙ.
‘‘ඉදම්පි පානීයං සීතං, ආභතං ගිරිගබ්භරා;
රාජපුත්ත තතො පිත්වා [පීත්වා (සී. ස්යා.)], සන්ථතස්මිං උපාවිසා’’ති.
‘‘කල්යාණී වත තෙ වාචා, සවනීයා මහාමුනි;
නෙලා අත්ථවතී [චත්ථවතී (සී.)] වග්ගු, මන්ත්වා [මන්තා (ස්යා. පී. ක.)] අත්ථඤ්ච භාසසි [භාසසෙ (සී.)].
‘‘කා ¶ තෙ රති වනෙ විහරතො, ඉසිනිසභ වදෙහි පුට්ඨො;
තව වචනපථං නිසාමයිත්වා, අත්ථධම්මපදං සමාචරෙමසෙ’’ති.
‘‘අහිංසා ¶ සබ්බපාණීනං, කුමාරම්හාක රුච්චති;
ථෙය්යා ච අතිචාරා ච, මජ්ජපානා ච ආරති.
‘‘ආරති සමචරියා ච, බාහුසච්චං කතඤ්ඤුතා;
දිට්ඨෙව ධම්මෙ පාසංසා, ධම්මා එතෙ පසංසියාති.
‘‘සන්තිකෙ මරණං තුය්හං, ඔරං මාසෙහි පඤ්චහි;
රාජපුත්ත ¶ විජානාහි, අත්තානං පරිමොචයා’’ති.
‘‘කතමං ස්වාහං ජනපදං ගන්ත්වා, කිං කම්මං කිඤ්ච පොරිසං;
කාය වා පන විජ්ජාය, භවෙය්යං අජරාමරො’’ති.
‘‘න විජ්ජතෙ සො පදෙසො, කම්මං විජ්ජා ච පොරිසං;
යත්ථ ගන්ත්වා භවෙ මච්චො, රාජපුත්තාජරාමරො.
‘‘මහද්ධනා මහාභොගා, රට්ඨවන්තොපි ඛත්තියා;
පහූතධනධඤ්ඤාසෙ, තෙපි නො [තෙපි න (බහූසු)] අජරාමරා.
‘‘යදි තෙ සුතා අන්ධකවෙණ්ඩුපුත්තා [අන්ධකවෙණ්හුපුත්තා (සී.), අණ්ඩකවෙණ්ඩපුත්තා (ස්යා. ක.)], සූරා වීරා වික්කන්තප්පහාරිනො;
තෙපි ආයුක්ඛයං පත්තා, විද්ධස්තා සස්සතීසමා.
‘‘ඛත්තියා බ්රාහ්මණා වෙස්සා, සුද්දා චණ්ඩාලපුක්කුසා;
එතෙ චඤ්ඤෙ ච ජාතියා, තෙපි නො අජරාමරා.
‘‘යෙ මන්තං පරිවත්තෙන්ති, ඡළඞ්ගං බ්රහ්මචින්තිතං;
එතෙ චඤ්ඤෙ ච විජ්ජාය, තෙපි නො අජරාමරා.
‘‘ඉසයො චාපි යෙ සන්තා, සඤ්ඤතත්තා තපස්සිනො;
සරීරං තෙපි කාලෙන, විජහන්ති තපස්සිනො.
‘‘භාවිතත්තාපි ¶ අරහන්තො, කතකිච්චා අනාසවා;
නික්ඛිපන්ති ඉමං දෙහං, පුඤ්ඤපාපපරික්ඛයා’’ති.
‘‘සුභාසිතා අත්ථවතී, ගාථායො තෙ මහාමුනි;
නිජ්ඣත්තොම්හි ¶ සුභට්ඨෙන, ත්වඤ්ච මෙ සරණං භවා’’ති.
‘‘මා ¶ මං ත්වං සරණං ගච්ඡ, තමෙව සරණං වජ [භජ (ක.)];
සක්යපුත්තං මහාවීරං, යමහං සරණං ගතො’’ති.
‘‘කතරස්මිං සො ජනපදෙ, සත්ථා තුම්හාක මාරිස;
අහම්පි දට්ඨුං ගච්ඡිස්සං, ජිනං අප්පටිපුග්ගල’’න්ති.
‘‘පුරත්ථිමස්මිං ¶ ජනපදෙ, ඔක්කාකකුලසම්භවො;
තත්ථාසි පුරිසාජඤ්ඤො, සො ච ඛො පරිනිබ්බුතො’’ති.
‘‘සචෙ හි බුද්ධො තිට්ඨෙය්ය, සත්ථා තුම්හාක මාරිස;
යොජනානි සහස්සානි, ගච්ඡෙය්යං [ගච්ඡෙ (ස්යා. පී. ක.)] පයිරුපාසිතුං.
‘‘යතො ච ඛො [යතා ඛො (පී. ක.)] පරිනිබ්බුතො, සත්ථා තුම්හාක මාරිස;
නිබ්බුතම්පි [පරිනිබ්බුතං (ස්යා. ක.)] මහාවීරං, ගච්ඡාමි සරණං අහං.
‘‘උපෙමි සරණං බුද්ධං, ධම්මඤ්චාපි අනුත්තරං;
සඞ්ඝඤ්ච නරදෙවස්ස, ගච්ඡාමි සරණං අහං.
‘‘පාණාතිපාතා විරමාමි ඛිප්පං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයාමි;
අමජ්ජපො නො ච මුසා භණාමි, සකෙන දාරෙන ච හොමි තුට්ඨො’’ති.
‘‘සහස්සරංසීව යථා මහප්පභො, දිසං යථා භාති නභෙ අනුක්කමං;
තථාපකාරො [තථප්පකාරො (සී. ස්යා.)] තවායං [තවයං (සී. පී.)] මහාරථො, සමන්තතො ¶ යොජනසත්තමායතො.
‘‘සුවණ්ණපට්ටෙහි සමන්තමොත්ථටො, උරස්ස මුත්තාහි මණීහි චිත්තිතො;
ලෙඛා සුවණ්ණස්ස ච රූපියස්ස ච, සොභෙන්ති වෙළුරියමයා සුනිම්මිතා.
‘‘සීසඤ්චිදං ¶ වෙළුරියස්ස නිම්මිතං, යුගඤ්චිදං ලොහිතකාය චිත්තිතං;
යුත්තා සුවණ්ණස්ස ච රූපියස්ස ච, සොභන්ති අස්සා ච ඉමෙ මනොජවා.
‘‘සො තිට්ඨසි හෙමරථෙ අධිට්ඨිතො, දෙවානමින්දොව සහස්සවාහනො;
පුච්ඡාමි තාහං යසවන්ත කොවිදං [කොවිද (ක.)], කථං තයා ලද්ධො අයං උළාරො’’ති.
‘‘සුජාතො ¶ නාමහං භන්තෙ, රාජපුත්තො පුරෙ අහුං;
ත්වඤ්ච මං අනුකම්පාය, සඤ්ඤමස්මිං නිවෙසයි.
‘‘ඛීණායුකඤ්ච මං ඤත්වා, සරීරං පාදාසි සත්ථුනො;
ඉමං සුජාත පූජෙහි, තං තෙ අත්ථාය හෙහිති.
‘‘තාහං ගන්ධෙහි මාලෙහි, පූජයිත්වා සමුය්යුතො;
පහාය මානුසං දෙහං, උපපන්නොම්හි නන්දනං.
‘‘නන්දනෙ ¶ ච වනෙ [නන්දනොපවනෙ (සී.), නන්දනෙ පවනෙ (ස්යා. ක.)] රම්මෙ, නානාදිජගණායුතෙ;
රමාමි නච්චගීතෙහි, අච්ඡරාහි පුරක්ඛතො’’ති.
චූළරථවිමානං තෙරසමං.
14. මහාරථවිමානවත්ථු
‘‘සහස්සයුත්තං ¶ ¶ හයවාහනං සුභං, ආරුය්හිමං සන්දනං නෙකචිත්තං;
උය්යානභූමිං අභිතො අනුක්කමං, පුරින්දදො භූතපතීව වාසවො.
‘‘සොවණ්ණමයා තෙ රථකුබ්බරා උභො, ඵලෙහි [ථලෙහි (සී.)] අංසෙහි අතීව සඞ්ගතා;
සුජාතගුම්බා නරවීරනිට්ඨිතා, විරොචතී පන්නරසෙව චන්දො.
‘‘සුවණ්ණජාලාවතතො ¶ රථො අයං, බහූහි නානාරතනෙහි චිත්තිතො;
සුනන්දිඝොසො ච සුභස්සරො ච, විරොචතී චාමරහත්ථබාහුභි.
‘‘ඉමා ච නාභ්යො මනසාභිනිම්මිතා, රථස්ස පාදන්තරමජ්ඣභූසිතා;
ඉමා ච නාභ්යො සතරාජිචිත්තිතා, සතෙරතා විජ්ජුරිවප්පභාසරෙ.
‘‘අනෙකචිත්තාවතතො ¶ රථො අයං, පුථූ ච නෙමී ච සහස්සරංසිකො;
තෙසං සරො සුය්යති [සූයති (සී.)] වග්ගුරූපො, පඤ්චඞ්ගිකං තුරියමිවප්පවාදිතං.
‘‘සිරස්මිං ¶ චිත්තං මණිචන්දකප්පිතං, සදා විසුද්ධං රුචිරං පභස්සරං;
සුවණ්ණරාජීහි අතීව සඞ්ගතං, වෙළුරියරාජීව අතීව සොභති.
‘‘ඉමෙ ච වාළී මණිචන්දකප්පිතා, ආරොහකම්බූ සුජවා බ්රහූපමා.
බ්රහා මහන්තා බලිනො මහාජවා, මනො තවඤ්ඤාය තථෙව සිංසරෙ [සබ්බරෙ (ක.), සප්පරෙ (?)].
‘‘ඉමෙ ච සබ්බෙ සහිතා චතුක්කමා, මනො තවඤ්ඤාය තථෙව සිංසරෙ;
සමං වහන්තා මුදුකා අනුද්ධතා, ආමොදමානා තුරගාන [තුරඞ්ගාන (ක.)] මුත්තමා.
‘‘ධුනන්ති වග්ගන්ති පතන්ති [පවත්තන්ති (පී. ක.)] චම්බරෙ, අබ්භුද්ධුනන්තා සුකතෙ පිළන්ධනෙ;
තෙසං සරො සුය්යති වග්ගුරූපො, පඤ්චඞ්ගිකං ¶ තුරියමිවප්පවාදිතං.
‘‘රථස්ස ¶ ඝොසො අපිළන්ධනාන ච, ඛුරස්ස නාදො [නාදී (ස්යා.), නාදි (පී. ක.)] අභිහිංසනාය ච;
ඝොසො සුවග්ගූ සමිතස්ස සුය්යති, ගන්ධබ්බතූරියානි විචිත්රසංවනෙ.
‘‘රථෙ ඨිතා තා මිගමන්දලොචනා, ආළාරපම්හා හසිතා පියංවදා;
වෙළුරියජාලාවතතා තනුච්ඡවා, සදෙව ගන්ධබ්බසූරග්ගපූජිතා.
‘‘තා රත්තරත්තම්බරපීතවාසසා, විසාලනෙත්තා අභිරත්තලොචනා;
කුලෙ සුජාතා සුතනූ සුචිම්හිතා, රථෙ ඨිතා පඤ්ජලිකා උපට්ඨිතා.
‘‘තා කම්බුකෙයූරධරා සුවාසසා, සුමජ්ඣිමා ඌරුථනූපපන්නා;
වට්ටඞ්ගුලියො සුමුඛා සුදස්සනා, රථෙ ඨිතා පඤ්ජලිකා උපට්ඨිතා.
‘‘අඤ්ඤා සුවෙණී සුසු මිස්සකෙසියො, සමං විභත්තාහි පභස්සරාහි ච;
අනුබ්බතා තා තව මානසෙ රතා, රථෙ ඨිතා පඤ්ජලිකා උපට්ඨිතා.
‘‘ආවෙළිනියො ¶ පදුමුප්පලච්ඡදා, අලඞ්කතා චන්දනසාරවාසිතා [වොසිතා (ස්යා.), භූසිතා (ක.)];
අනුබ්බතා ¶ තා තව මානසෙ රතා, රථෙ ඨිතා පඤ්ජලිකා උපට්ඨිතා.
‘‘තා ¶ මාලිනියො පදුමුප්පලච්ඡදා, අලඞ්කතා චන්දනසාරවාසිතා;
අනුබ්බතා තා තව මානසෙ රතා, රථෙ ඨිතා පඤ්ජලිකා උපට්ඨිතා.
‘‘කණ්ඨෙසු ¶ තෙ යානි පිළන්ධනානි, හත්ථෙසු පාදෙසු තථෙව සීසෙ;
ඔභාසයන්තී දස සබ්බසො දිසා, අබ්භුද්දයං සාරදිකොව භාණුමා.
‘‘වාතස්ස වෙගෙන ච සම්පකම්පිතා, භුජෙසු මාලා අපිළන්ධනානි ච;
මුඤ්චන්ති ඝොසං රූචිරං සුචිං සුභං, සබ්බෙහි විඤ්ඤූහි සුතබ්බරූපං.
‘‘උය්යානභූම්යා ච දුවද්ධතො ඨිතා, රථා ¶ ච නාගා තූරියානි ච සරො;
තමෙව දෙවින්ද පමොදයන්ති, වීණා යථා පොක්ඛරපත්තබාහුභි.
‘‘ඉමාසු වීණාසු බහූසු වග්ගූසු, මනුඤ්ඤරූපාසු හදයෙරිතං පීතිං [හදයෙරිතං පති (සී.), හදයෙරිතම්පි තං (ස්යා.)];
පවජ්ජමානාසු අතීව අච්ඡරා, භමන්ති කඤ්ඤා පදුමෙසු සික්ඛිතා.
‘‘යදා ච ගීතානි ච වාදිතානි ච, නච්චානි චිමානි [චෙමානි (සී.)] සමෙන්ති එකතො;
අථෙත්ථ නච්චන්ති අථෙත්ථ අච්ඡරා, ඔභාසයන්තී උභතො වරිත්ථියො.
‘‘සො මොදසි තුරියගණප්පබොධනො, මහීයමානො වජිරාවුධොරිව;
ඉමාසු වීණාසු බහූසු වග්ගූසු, මනුඤ්ඤරූපාසු හදයෙරිතං පීතිං.
‘‘කිං ත්වං පුරෙ කම්මමකාසි අත්තනා, මනුස්සභූතො පුරිමාය ජාතියා;
උපොසථං කං වා [උපොසථං කිං ව (ස්යා.)] තුවං උපාවසි, කං [කිං (ස්යා.)] ධම්මචරියං වතමාභිරොචයි.
‘‘නයීදමප්පස්ස ¶ කතස්ස [නයිදං අප්පස්ස කතස්ස (සී. ස්යා.), සාසෙදං අප්පකතස්ස (ක.)] කම්මුනො, පුබ්බෙ සුචිණ්ණස්ස උපොසථස්ස වා;
ඉද්ධානුභාවො ¶ විපුලො අයං තව, යං දෙවසඞ්ඝං අභිරොචසෙ භුසං.
‘‘දානස්ස තෙ ඉදං ඵලං, අථො සීලස්ස වා පන;
අථො අඤ්ජලිකම්මස්ස, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතො’’ති.
සො ¶ දෙවපුත්තො අත්තමනො, මොග්ගල්ලානෙන පුච්ඡිතො;
පඤ්හං පුට්ඨො වියාකාසි, යස්ස කම්මස්සිදං ඵලන්ති.
‘‘ජිතින්ද්රියං බුද්ධමනොමනික්කමං, නරුත්තමං කස්සපමග්ගපුග්ගලං;
අවාපුරන්තං අමතස්ස ද්වාරං, දෙවාතිදෙවං සතපුඤ්ඤලක්ඛණං.
‘‘තමද්දසං කුඤ්ජරමොඝතිණ්ණං, සුවණ්ණසිඞ්ගීනදබිම්බසාදිසං;
දිස්වාන තං ඛිප්පමහුං සුචීමනො, තමෙව දිස්වාන සුභාසිතද්ධජං.
‘‘තමන්නපානං අථවාපි චීවරං, සුචිං පණීතං රසසා උපෙතං;
පුප්ඵාභික්කිණම්හි සකෙ නිවෙසනෙ, පතිට්ඨපෙසිං ස අසඞ්ගමානසො.
‘‘තමන්නපානෙන ¶ ච චීවරෙන ච, ඛජ්ජෙන භොජ්ජෙන ච සායනෙන ච;
සන්තප්පයිත්වා ¶ ද්විපදානමුත්තමං, සො සග්ගසො දෙවපුරෙ රමාමහං.
‘‘එතෙනුපායෙන ඉමං නිරග්ගළං, යඤ්ඤං යජිත්වා තිවිධං විසුද්ධං.
පහායහං මානුසකං සමුස්සයං, ඉන්දූපමො [ඉන්දස්සමො (ස්යා. ක.)] දෙවපුරෙ රමාමහං.
‘‘ආයුඤ්ච ¶ වණ්ණඤ්ච සුඛං බලඤ්ච, පණීතරූපං අභිකඞ්ඛතා මුනි;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච බහුං සුසඞ්ඛතං, පතිට්ඨපෙතබ්බමසඞ්ගමානසෙ.
[කථා. 799]‘‘නයිමස්මිං ලොකෙ පරස්මිං [නයිමස්මිං වා ලොකෙ පරස්මිං (කථාවත්ථු 799), නයිමස්මි ලොකෙ ව පරස්මි (?)] වා පන, බුද්ධෙන සෙට්ඨො ව සමො ව විජ්ජති;
ආහුනෙය්යානං [යමාහුනෙය්යානං (ක.)] පරමාහුතිං ගතො, පුඤ්ඤත්ථිකානං විපුලප්ඵලෙසින’’න්ති.
මහාරථවිමානං චුද්දසමං.
මහාරථවග්ගො පඤ්චමො නිට්ඨිතො.
තස්සුද්දානං ¶ –
මණ්ඩූකො රෙවතී ඡත්තො, කක්කටො ද්වාරපාලකො;
ද්වෙ කරණීයා ද්වෙ සූචි, තයො නාගා ච ද්වෙ රථා;
පුරිසානං පඨමො වග්ගො පවුච්චතීති.
භාණවාරං තතියං නිට්ඨිතං.
6. පායාසිවග්ගො
1. පඨමඅගාරියවිමානවත්ථු
‘‘යථා ¶ ¶ ¶ වනං චිත්තලතං පභාසති [පකාසති (ක.)], උය්යානසෙට්ඨං තිදසානමුත්තමං;
තථූපමං තුය්හමිදං විමානං, ඔභාසයං තිට්ඨති අන්තලික්ඛෙ.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො ¶ දෙවපුත්තො අත්තමනො, මොග්ගල්ලානෙන පුච්ඡිතො;
පඤ්හං පුට්ඨො වියාකාසි, යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහඤ්ච භරියා ච මනුස්සලොකෙ, ඔපානභූතා ඝරමාවසිම්හ;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තා, සක්කච්ච දානං විපුලං අදම්හ.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
පඨමඅගාරියවිමානං පඨමං.
2. දුතියඅගාරියවිමානවත්ථු
‘‘යථා ¶ වනං චිත්තලතං පභාසති, උය්යානසෙට්ඨං තිදසානමුත්තමං;
තථූපමං ¶ තුය්හමිදං විමානං, ඔභාසයං තිට්ඨති අන්තලික්ඛෙ.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහඤ්ච භරියා ච මනුස්සලොකෙ, ඔපානභූතා ඝරමාවසිම්හ;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තා, සක්කච්ච දානං විපුලං අදම්හ.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
දුතියඅගාරියවිමානං දුතියං.
3. ඵලදායකවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ ¶ ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො සොළස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ¶ ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
අට්ඨට්ඨකා සික්ඛිතා සාධුරූපා, දිබ්බා ච කඤ්ඤා තිදසචරා උළාරා;
නච්චන්ති ගායන්ති පමොදයන්ති.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘ඵලදායී ඵලං විපුලං ලභති, දදමුජුගතෙසු පසන්නමානසො;
සො හි පමොදති [මොදති (සී. ස්යා. පී.)] සග්ගගතො තිදිවෙ [තත්ථ (ක.)], අනුභොති ච පුඤ්ඤඵලං විපුලං.
‘‘තවෙවාහං [තථෙවාහං (සී. ස්යා. පී.)] මහාමුනි, අදාසිං චතුරො ඵලෙ.
‘‘තස්මා හි ඵලං අලමෙව දාතුං, නිච්චං මනුස්සෙන සුඛත්ථිකෙන;
දිබ්බානි වා පත්ථයතා සුඛානි, මනුස්සසොභග්ගතමිච්ඡතා වා.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…
වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
ඵලදායකවිමානං තතියං.
4. පඨමඋපස්සයදායකවිමානවත්ථු
‘‘චන්දො ¶ ¶ යථා විගතවලාහකෙ නභෙ, ඔභාසයං ගච්ඡති අන්තලික්ඛෙ;
තථූපමං තුය්හමිදං විමානං, ඔභාසයං තිට්ඨති අන්තලික්ඛෙ.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවා, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහඤ්ච භරියා ච මනුස්සලොකෙ, උපස්සයං අරහතො අදම්හ;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තා, සක්කච්ච දානං විපුලං අදම්හ.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
පඨමඋපස්සයදායකවිමානං චතුත්ථං.
5. දුතියඋපස්සයදායකවිමානවත්ථු
සූරියො ¶ ¶ යථා විගතවලාහකෙ නභෙ…පෙ….
(යථා පුරිමවිමානං තථා විත්ථාරෙතබ්බං).
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
දුතියඋපස්සයදායකවිමානං පඤ්චමං.
6. භික්ඛාදායකවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි ¶ මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, දිස්වාන භික්ඛුං තසිතං කිලන්තං;
එකාහං භික්ඛං පටිපාදයිස්සං, සමඞ්ගි භත්තෙන තදා අකාසිං.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
භික්ඛාදායකවිමානං ඡට්ඨං.
7. යවපාලකවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං මණිථූණං විමානං…පෙ… වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං ¶ මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, අහොසිං යවපාලකො;
අද්දසං විරජං භික්ඛුං, විප්පසන්නමනාවිලං.
‘‘තස්ස ¶ අදාසහං භාගං, පසන්නො සෙහි පාණිභි;
කුම්මාසපිණ්ඩං දත්වාන, මොදාමි නන්දනෙ වනෙ.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
යවපාලකවිමානං සත්තමං.
8. පඨමකුණ්ඩලීවිමානවත්ථු
‘‘අලඞ්කතො මල්යධරො සුවත්ථො, සුකුණ්ඩලී කප්පිතකෙසමස්සු;
ආමුත්තහත්ථාභරණො යසස්සී, දිබ්බෙ ¶ විමානම්හි යථාපි චන්දිමා.
‘‘දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං, අට්ඨට්ඨකා සික්ඛිතා සාධුරූපා;
දිබ්බා ච කඤ්ඤා තිදසචරා උළාරා, නච්චන්ති ගායන්ති පමොදයන්ති.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, දිස්වාන සමණෙ සීලවන්තෙ;
සම්පන්නවිජ්ජාචරණෙ යසස්සී, බහුස්සුතෙ තණ්හක්ඛයූපපන්නෙ;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තො, සක්කච්ච දානං විපුලං අදාසිං.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
පඨමකුණ්ඩලීවිමානං අට්ඨමං.
9. දුතියකුණ්ඩලීවිමානවත්ථු
‘‘අලඞ්කතො ¶ ¶ මල්යධරො සුවත්ථො, සුකුණ්ඩලී කප්පිතකෙසමස්සු;
ආමුත්තහත්ථාභරණො යසස්සී, දිබ්බෙ විමානම්හි යථාපි චන්දිමා.
‘‘දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං, අට්ඨට්ඨකා සික්ඛිතා සාධුරූපා;
දිබ්බා ච කඤ්ඤා තිදසචරා උළාරා, නච්චන්ති ගායන්ති පමොදයන්ති.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං ¶ මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, දිස්වාන සමණෙ සාධුරූපෙ [සීලවන්තෙ (ක.)];
සම්පන්නවිජ්ජාචරණෙ යසස්සී, බහුස්සුතෙ සීලවන්තෙ පසන්නෙ [සීලවතූපපන්නෙ (ක. සී. ක.)];
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තො, සක්කච්ච ¶ දානං විපුලං අදාසිං.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
දුතියකුණ්ඩලීවිමානං නවමං.
10. (උත්තර) පායාසිවිමානවත්ථු
‘‘යා ¶ දෙවරාජස්ස සභා සුධම්මා, යත්ථච්ඡති දෙවසඞ්ඝො සමග්ගො;
තථූපමං තුය්හමිදං විමානං, ඔභාසයං තිට්ඨති අන්තලික්ඛෙ.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, රඤ්ඤො පායාසිස්ස අහොසිං මාණවො;
ලද්ධා ධනං සංවිභාගං අකාසිං, පියා ච මෙ සීලවන්තො අහෙසුං;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තො, සක්කච්ච ¶ දානං විපුලං අදාසිං.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ. ¶ …වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
(උත්තර) පායාසිවිමානං [උත්තරවිමානං (සී. ස්යා. අට්ඨ.)] දසමං.
පායාසිවග්ගො ඡට්ඨො නිට්ඨිතො.
තස්සුද්දානං –
ද්වෙ අගාරිනො ඵලදායී, ද්වෙ උපස්සයදායී භික්ඛාය දායී;
යවපාලකො චෙව ද්වෙ, කුණ්ඩලිනො පායාසීති [පාඨභෙදො නත්ථි];
පුරිසානං දුතියො වග්ගො පවුච්චතීති.
7. සුනික්ඛිත්තවග්ගො
1. චිත්තලතාවිමානවත්ථු
‘‘යථා ¶ ¶ ¶ වනං චිත්තලතං පභාසති, උය්යානසෙට්ඨං තිදසානමුත්තමං;
තථූපමං තුය්හමිදං විමානං, ඔභාසයං තිට්ඨති අන්තලික්ඛෙ.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… ¶ යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, දලිද්දො අතාණො කපණො කම්මකරො අහොසිං;
ජිණ්ණෙ ච මාතාපිතරො අභාරිං [අභරිං (සී. ස්යා.)], පියා ච මෙ සීලවන්තො අහෙසුං;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තො, සක්කච්ච දානං විපුලං අදාසි.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
චිත්තලතාවිමානං පඨමං.
2. නන්දනවිමානවත්ථු
‘‘යථා ¶ වනං නන්දනං [නන්දනං චිත්තලතං (සී. ස්යා. ක.), නන්දවනං (ක.)] පභාසති, උය්යානසෙට්ඨං තිදසානමුත්තමං;
තථූපමං තුය්හමිදං විමානං, ඔභාසයං තිට්ඨති අන්තලික්ඛෙ.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි ¶ මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… ¶ යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, දලිද්දො අතාණො කපණො කම්මකරො අහොසිං;
ජිණ්ණෙ ච මාතාපිතරො අභාරිං, පියා ච මෙ සීලවන්තො අහෙසුං;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තො, සක්කච්ච දානං විපුලං අදාසිං.
‘‘තෙන ¶ මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
නන්දනවිමානං දුතියං.
3. මණිථූණවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ…වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො ¶ දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ…යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං ¶ මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, විවනෙ පථෙ සඞ්කමනං [චඞ්කමනං (සී.), චඞ්කමං (ස්යා.), සමකං (ක. සී.)] අකාසිං;
ආරාමරුක්ඛානි ච රොපයිස්සං, පියා ච මෙ සීලවන්තො අහෙසුං;
අන්නඤ්ච පානඤ්ච පසන්නචිත්තො, සක්කච්ච දානං විපුලං අදාසිං.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
මණිථූණවිමානං තතියං.
4. සුවණ්ණවිමානවත්ථු
‘‘සොවණ්ණමයෙ ¶ පබ්බතස්මිං, විමානං සබ්බතොපභං;
හෙමජාලපටිච්ඡන්නං [හෙමජාලකපච්ඡන්නං (සී.)], කිඞ්කිණි [කිඞ්කණික (ස්යා. ක.), කිඞ්කිණික (පී.)] ජාලකප්පිතං.
‘‘අට්ඨංසා සුකතා ථම්භා, සබ්බෙ වෙළුරියාමයා;
එකමෙකාය අංසියා, රතනා සත්ත නිම්මිතා.
‘‘වෙළුරියසුවණ්ණස්ස, ඵලිකා රූපියස්ස ච;
මසාරගල්ලමුත්තාහි, ලොහිතඞ්ගමණීහි ච.
‘‘චිත්රා මනොරමා භූමි, න තත්ථුද්ධංසතී රජො;
ගොපාණසීගණා පීතා, කූටං ධාරෙන්ති නිම්මිතා.
‘‘සොපාණානි ¶ ච චත්තාරි, නිම්මිතා චතුරො දිසා;
නානාරතනගබ්භෙහි ¶ , ආදිච්චොව විරොචති.
‘‘වෙදියා චතස්සො තත්ථ, විභත්තා භාගසො මිතා;
දද්දල්ලමානා ආභන්ති, සමන්තා චතුරො දිසා.
‘‘තස්මිං විමානෙ පවරෙ, දෙවපුත්තො මහප්පභො;
අතිරොචසි වණ්ණෙන, උදයන්තොව භාණුමා.
‘‘දානස්ස ¶ තෙ ඉදං ඵලං, අථො සීලස්ස වා පන;
අථො අඤ්ජලිකම්මස්ස, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතො’’.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං අන්ධකවින්දස්මිං, බුද්ධස්සාදිච්චබන්ධුනො;
විහාරං සත්ථු කාරෙසිං, පසන්නො සෙහි පාණිභි.
‘‘තත්ථ ගන්ධඤ්ච මාලඤ්ච, පච්චයඤ්ච [පච්චග්ගඤ්ච (සී.), පච්චග්ඝඤ්ච (?)] විලෙපනං;
විහාරං සත්ථු අදාසිං, විප්පසන්නෙන චෙතසා;
තෙන මය්හං ඉදං ලද්ධං, වසං වත්තෙමි නන්දනෙ.
‘‘නන්දනෙ ච වනෙ [නන්දනෙ පවනෙ (සී. ස්යා.)] රම්මෙ, නානාදිජගණායුතෙ;
රමාමි නච්චගීතෙහි, අච්ඡරාහි පුරක්ඛතො’’ති.
සුවණ්ණවිමානං චතුත්ථං.
5. අම්බවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා ¶ සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො…පෙ… වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘ගිම්හානං ¶ පච්ඡිමෙ මාසෙ, පතපන්තෙ [පතාපන්තෙ (ස්යා.), පතාපෙන්තෙ (ක.)] දිවඞ්කරෙ;
පරෙසං භතකො පොසො, අම්බාරාමමසිඤ්චති.
‘‘අථ ¶ තෙනාගමා භික්ඛු, සාරිපුත්තොති විස්සුතො;
කිලන්තරූපො කායෙන, අකිලන්තොව චෙතසා.
‘‘තඤ්ච ¶ දිස්වාන ආයන්තං, අවොචං අම්බසිඤ්චකො;
සාධු තං [සාධුකං (ක.)] භන්තෙ න්හාපෙය්යං, යං මමස්ස සුඛාවහං.
‘‘තස්ස මෙ අනුකම්පාය, නික්ඛිපි පත්තචීවරං;
නිසීදි රුක්ඛමූලස්මිං, ඡායාය එකචීවරො.
‘‘තඤ්ච අච්ඡෙන වාරිනා, පසන්නමානසො නරො;
න්හාපයී රුක්ඛමූලස්මිං, ඡායාය එකචීවරං.
‘‘අම්බො ¶ ච සිත්තො සමණො ච න්හාපිතො, මයා ච පුඤ්ඤං පසුතං අනප්පකං;
ඉති සො පීතියා කායං, සබ්බං ඵරති අත්තනො.
‘‘තදෙව එත්තකං කම්මං, අකාසිං තාය ජාතියා;
පහාය මානුසං දෙහං, උපපන්නොම්හි නන්දනං.
‘‘නන්දනෙ ච වනෙ රම්මෙ, නානාදිජගණායුතෙ;
රමාමි නච්චගීතෙහි, අච්ඡරාහි පුරක්ඛතො’’ති.
අම්බවිමානං පඤ්චමං.
6. ගොපාලවිමානවත්ථු
‘‘දිස්වාන දෙවං පටිපුච්ඡි භික්ඛු, උච්චෙ විමානම්හි චිරට්ඨිතිකෙ;
ආමුත්තහත්ථාභරණං යසස්සිං [ආමුත්තහත්ථාභරණො යසස්සී (ස්යා. පී. ක.)], දිබ්බෙ විමානම්හි යථාපි චන්දිමා.
‘‘අලඞ්කතො ¶ ¶ මල්යධරො [මාලභාරී (සී.), මාලධරී (ක.)] සුවත්ථො, සුකුණ්ඩලී කප්පිතකෙසමස්සු;
ආමුත්තහත්ථාභරණො යසස්සී, දිබ්බෙ විමානම්හි යථාපි චන්දිමා.
‘‘දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං, අට්ඨට්ඨකා සික්ඛිතා සාධුරූපා;
දිබ්බා ච කඤ්ඤා තිදසචරා උළාරා, නච්චන්ති ගායන්ති පමොදයන්ති.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො ¶ දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතො, සඞ්ගම්ම රක්ඛිස්සං පරෙසං ධෙනුයො;
තතො ච ආගා සමණො මමන්තිකෙ ගාවො ච මාසෙ අගමංසු ඛාදිතුං.
‘‘ද්වයජ්ජ ¶ කිච්චං උභයඤ්ච කාරියං, ඉච්චෙවහං [ඉච්චෙවං (ක.)] භන්තෙ තදා විචින්තයිං;
තතො ච සඤ්ඤං පටිලද්ධයොනිසො, දදාමි භන්තෙති ඛිපිං අනන්තකං.
‘‘සො මාසඛෙත්තං තුරිතො අවාසරිං, පුරා අයං භඤ්ජති යස්සිදං ධනං;
තතො ච කණ්හො උරගො මහාවිසො, අඩංසි පාදෙ තුරිතස්ස මෙ සතො.
‘‘ස්වාහං ¶ අට්ටොම්හි දුක්ඛෙන පීළිතො, භික්ඛු ච තං සාමං මුඤ්චිත්වානන්තකං [මුඤ්චිත්ව නන්තකං (සී.), මුඤ්චිත්වා අනන්තකං (ස්යා.)];
අහාසි කුම්මාසං මමානුකම්පයා [මමානුකම්පියා (පී. ක.), මමානුකම්පාය (ස්යා.)], තතො චුතො කාලකතොම්හි දෙවතා.
‘‘තදෙව ¶ කම්මං කුසලං කතං මයා, සුඛඤ්ච කම්මං අනුභොමි අත්තනා;
තයා හි භන්තෙ අනුකම්පිතො භුසං, කතඤ්ඤුතාය අභිපාදයාමි තං.
‘‘සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ ච, අඤ්ඤො මුනි නත්ථි තයානුකම්පකො;
තයා හි භන්තෙ අනුකම්පිතො භුසං, කතඤ්ඤුතාය අභිවාදයාමි තං.
‘‘ඉමස්මිං ¶ ලොකෙ පරස්මිං වා පන, අඤ්ඤො මුනී නත්ථි තයානුකම්පකො;
තයා හි භන්තෙ අනුකම්පිතො භුසං, කතඤ්ඤුතාය අභිවාදයාමි ත’’න්ති.
ගොපාලවිමානං ඡට්ඨං.
7. කණ්ඩකවිමානවත්ථු
‘‘පුණ්ණමාසෙ යථා චන්දො, නක්ඛත්තපරිවාරිතො;
සමන්තා අනුපරියාති, තාරකාධිපතී සසී.
‘‘තථූපමං ඉදං බ්යම්හං, දිබ්බං දෙවපුරම්හි ච;
අතිරොචති වණ්ණෙන, උදයන්තොව රංසිමා.
‘‘වෙළුරියසුවණ්ණස්ස, ඵලිකා රූපියස්ස ච;
මසාරගල්ලමුත්තාහි, ලොහිතඞ්ගමණීහි ච.
‘‘චිත්රා මනොරමා භූමි, වෙළූරියස්ස සන්ථතා;
කූටාගාරා ¶ සුභා රම්මා, පාසාදො තෙ සුමාපිතො.
‘‘රම්මා ¶ ¶ ච තෙ පොක්ඛරණී, පුථුලොමනිසෙවිතා;
අච්ඡොදකා විප්පසන්නා, සොවණ්ණවාලුකසන්ථතා.
‘‘නානාපදුමසඤ්ඡන්නා, පුණ්ඩරීකසමොතතා [සමොත්ථතා (ක.), සමොගතා (ස්යා.)];
සුරභිං සම්පවායන්ති, මනුඤ්ඤා මාලුතෙරිතා.
‘‘තස්සා ¶ තෙ උභතො පස්සෙ, වනගුම්බා සුමාපිතා;
උපෙතා පුප්ඵරුක්ඛෙහි, ඵලරුක්ඛෙහි චූභයං.
‘‘සොවණ්ණපාදෙ පල්ලඞ්කෙ, මුදුකෙ ගොණකත්ථතෙ [චොලසන්ථතෙ (සී.)];
නිසින්නං දෙවරාජංව, උපතිට්ඨන්ති අච්ඡරා.
‘‘සබ්බාභරණසඤ්ඡන්නා, නානාමාලාවිභූසිතා;
රමෙන්ති තං මහිද්ධිකං, වසවත්තීව මොදසි.
‘‘භෙරිසඞ්ඛමුදිඞ්ගාහි, වීණාහි පණවෙහි ච;
රමසි රතිසම්පන්නො, නච්චගීතෙ සුවාදිතෙ.
‘‘දිබ්බා තෙ විවිධා රූපා, දිබ්බා සද්දා අථො රසා;
ගන්ධා ච තෙ අධිප්පෙතා, ඵොට්ඨබ්බා ච මනොරමා.
‘‘තස්මිං විමානෙ පවරෙ, දෙවපුත්ත මහප්පභො;
අතිරොචසි වණ්ණෙන, උදයන්තොව භාණුමා.
‘‘දානස්ස තෙ ඉදං ඵලං, අථො සීලස්ස වා පන;
අථො අඤ්ජලිකම්මස්ස, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතො’’.
සො ¶ දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං කපිලවත්ථුස්මිං, සාකියානං පුරුත්තමෙ;
සුද්ධොදනස්ස පුත්තස්ස, කණ්ඩකො සහජො අහං.
‘‘යදා සො අඩ්ඪරත්තායං, බොධාය මභිනික්ඛමි;
සො මං මුදූහි පාණීහි, ජාලි [ජාල (සී.)] තම්බනඛෙහි ච.
‘‘සත්ථිං ආකොටයිත්වාන, වහ සම්මාති චබ්රවි;
අහං ලොකං තාරයිස්සං, පත්තො සම්බොධිමුත්තමං.
‘‘තං ¶ මෙ ගිරං සුණන්තස්ස, හාසො මෙ විපුලො අහු;
උදග්ගචිත්තො සුමනො, අභිසීසිං [අභිසිංසිං (සී.), අභිසීසි (පී.)] තදා අහං.
‘‘අභිරූළ්හඤ්ච මං ඤත්වා, සක්යපුත්තං මහායසං;
උදග්ගචිත්තො මුදිතො, වහිස්සං පුරිසුත්තමං.
‘‘පරෙසං විජිතං ගන්ත්වා, උග්ගතස්මිං දිවාකරෙ [දිවඞ්කරෙ (ස්යා. ක.)];
මමං ඡන්නඤ්ච ඔහාය, අනපෙක්ඛො සො අපක්කමි.
‘‘තස්ස ¶ තම්බනඛෙ පාදෙ, ජිව්හාය පරිලෙහිසං;
ගච්ඡන්තඤ්ච මහාවීරං, රුදමානො උදික්ඛිසං.
‘‘අදස්සනෙනහං ¶ තස්ස, සක්යපුත්තස්ස සිරීමතො;
අලත්ථං ගරුකාබාධං, ඛිප්පං මෙ මරණං අහු.
‘‘තස්සෙව ආනුභාවෙන, විමානං ආවසාමිදං;
සබ්බකාමගුණොපෙතං ¶ , දිබ්බං දෙවපුරම්හි ච.
‘‘යඤ්ච මෙ අහුවා හාසො, සද්දං සුත්වාන බොධියා;
තෙනෙව කුසලමූලෙන, ඵුසිස්සං ආසවක්ඛයං.
‘‘සචෙ හි භන්තෙ ගච්ඡෙය්යාසි, සත්ථු බුද්ධස්ස සන්තිකෙ;
මමාපි නං වචනෙන, සිරසා වජ්ජාසි වන්දනං.
‘‘අහම්පි දට්ඨුං ගච්ඡිස්සං, ජිනං අප්පටිපුග්ගලං;
දුල්ලභං දස්සනං හොති, ලොකනාථාන තාදින’’න්ති.
සො කතඤ්ඤූ කතවෙදී, සත්ථාරං උපසඞ්කමි;
සුත්වා ගිරං චක්ඛුමතො, ධම්මචක්ඛුං විසොධයි.
විසොධෙත්වා දිට්ඨිගතං, විචිකිච්ඡං වතානි ච;
වන්දිත්වා සත්ථුනො පාදෙ, තත්ථෙවන්තරධායථාති [තත්ථෙවන්තරධායතීති (ක.)].
කණ්ඩකවිමානං සත්තමං.
8. අනෙකවණ්ණවිමානවත්ථු
‘‘අනෙකවණ්ණං ¶ ¶ දරසොකනාසනං, විමානමාරුය්හ අනෙකචිත්තං;
පරිවාරිතො අච්ඡරාසඞ්ගණෙන, සුනිම්මිතො භූතපතීව මොදසි.
‘‘සමස්සමො නත්ථි කුතො පනුත්තරො [උත්තරි (ක.)], යසෙන පුඤ්ඤෙන ච ඉද්ධියා ච;
සබ්බෙ ච දෙවා තිදසගණා සමෙච්ච, තං ¶ තං නමස්සන්ති සසිංව දෙවා;
ඉමා ච තෙ අච්ඡරායො සමන්තතො, නච්චන්ති ගායන්ති පමොදයන්ති.
‘‘දෙවිද්ධිපත්තොසි ¶ මහානුභාවො, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො දෙවපුත්තො අත්තමනො…පෙ… යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘අහං භදන්තෙ අහුවාසි පුබ්බෙ, සුමෙධනාමස්ස ජිනස්ස සාවකො;
පුථුජ්ජනො අනනුබොධොහමස්මි [අනවබොධොහමස්මිං (සී.), අනනුබොධොහමාසිං (?)], සො සත්ත වස්සානි පරිබ්බජිස්සහං [පබ්බජිස්සහං (ස්යා. ක.), පබ්බජිසාහං (පී.)].
‘‘සොහං ¶ සුමෙධස්ස ජිනස්ස සත්ථුනො, පරිනිබ්බුතස්සොඝතිණ්ණස්ස තාදිනො;
රතනුච්චයං හෙමජාලෙන ඡන්නං, වන්දිත්වා ථූපස්මිං මනං පසාදයිං.
‘‘න ¶ මාසි දානං න ච මත්ථි දාතුං, පරෙ ච ඛො තත්ථ සමාදපෙසිං;
පූජෙථ නං පූජනීයස්ස [පූජනෙය්යස්ස (ස්යා. ක.)] ධාතුං, එවං ¶ කිර සග්ගමිතො ගමිස්සථ.
‘‘තදෙව කම්මං කුසලං කතං මයා, සුඛඤ්ච දිබ්බං අනුභොමි අත්තනා;
මොදාමහං තිදසගණස්ස මජ්ඣෙ, න තස්ස පුඤ්ඤස්ස ඛයම්පි අජ්ඣග’’න්ති.
අනෙකවණ්ණවිමානං අට්ඨමං.
9. මට්ඨකුණ්ඩලීවිමානවත්ථු
[පෙ. ව. 186] ‘‘අලඞ්කතො ¶ මට්ඨකුණ්ඩලී [මට්ටකුණ්ඩලී (සී.)], මාලධාරී හරිචන්දනුස්සදො;
බාහා පග්ගය්හ කන්දසි, වනමජ්ඣෙ කිං දුක්ඛිතො තුව’’න්ති.
‘‘සොවණ්ණමයො පභස්සරො, උප්පන්නො රථපඤ්ජරො මම;
තස්ස චක්කයුගං න වින්දාමි, තෙන දුක්ඛෙන ජහාමි [ජහිස්සං (සී.), ජහිස්සාමි (ස්යා. පී.)] ජීවිත’’න්ති.
‘‘සොවණ්ණමයං මණිමයං, ලොහිතකමයං [ලොහිතඞ්ගමයං (ස්යා.), ලොහිතඞ්කමයං (සී.), ලොහමයං (කත්ථචි)] අථ රූපියමයං;
ආචික්ඛ [ආචික්ඛථ (ක.)] මෙ භද්දමාණව, චක්කයුගං පටිපාදයාමි තෙ’’ති.
සො ¶ මාණවො තස්ස පාවදි, ‘‘චන්දිමසූරියා උභයෙත්ථ දිස්සරෙ;
සොවණ්ණමයො රථො මම, තෙන චක්කයුගෙන සොභතී’’ති.
‘‘බාලො ¶ ඛො ත්වං අසි මාණව, යො ත්වං පත්ථයසෙ අපත්ථියං;
මඤ්ඤාමි තුවං මරිස්සසි, න හි ත්වං ලච්ඡසි චන්දිමසූරියෙ’’ති.
‘‘ගමනාගමනම්පි දිස්සති, වණ්ණධාතු උභයත්ථ වීථියා;
පෙතො [පෙතො පන (සී. ස්යා.)] කාලකතො න දිස්සති, කො නිධ කන්දතං බාල්යතරො’’ති.
‘‘සච්චං ඛො වදෙසි මාණව, අහමෙව කන්දතං බාල්යතරො;
චන්දං විය දාරකො රුදං, පෙතං කාලකතාභිපත්ථයි’’න්ති.
‘‘ආදිත්තං වත මං සන්තං, ඝතසිත්තංව පාවකං;
වාරිනා විය ඔසිඤ්චං, සබ්බං නිබ්බාපයෙ දරං.
‘‘අබ්බහී ¶ [අබ්බූළ්හ (පී.), අබ්බූළ්හං (ස්යා. ක.)] වත මෙ සල්ලං, සොකං හදයනිස්සිතං;
යො මෙ සොකපරෙතස්ස, පුත්තසොකං අපානුදි.
‘‘ස්වාහං ¶ ¶ අබ්බූළ්හසල්ලොස්මි, සීතිභූතොස්මි නිබ්බුතො;
න සොචාමි න රොදාමි, වත සුත්වාන මාණවාති.
‘‘දෙවතා නුසි ගන්ධබ්බො, අදු [ආදු (සී. ස්යා.)] සක්කො පුරින්දදො;
කො වා ත්වං කස්ස වා පුත්තො, කථං ජානෙමු තං මය’’න්ති.
‘‘යඤ්ච [යං (ක.)] කන්දසි යඤ්ච රොදසි, පුත්තං ආළාහනෙ සයං දහිත්වා;
ස්වාහං කුසලං කරිත්වා කම්මං, තිදසානං සහබ්යතං ගතො’’ති [පත්තොති (සී. ස්යා. පී.)].
‘‘අප්පං ¶ වා බහුං වා නාද්දසාම, දානං දදන්තස්ස සකෙ අගාරෙ;
උපොසථකම්මං වා [උපොසථකම්මඤ්ච (ක.)] තාදිසං, කෙන කම්මෙන ගතොසි දෙවලොක’’න්ති.
‘‘ආබාධිකොහං දුක්ඛිතො ගිලානො, ආතුරරූපොම්හි සකෙ නිවෙසනෙ;
බුද්ධං විගතරජං විතිණ්ණකඞ්ඛං, අද්දක්ඛිං සුගතං අනොමපඤ්ඤං.
‘‘ස්වාහං මුදිතමනො පසන්නචිත්තො, අඤ්ජලිං ¶ අකරිං තථාගතස්ස;
තාහං කුසලං කරිත්වාන කම්මං, තිදසානං සහබ්යතං ගතො’’ති.
‘‘අච්ඡරියං වත අබ්භුතං වත, අඤ්ජලිකම්මස්ස අයමීදිසො විපාකො;
අහම්පි මුදිතමනො පසන්නචිත්තො, අජ්ජෙව බුද්ධං සරණං වජාමී’’ති.
‘‘අජ්ජෙව බුද්ධං සරණං වජාහි, ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච පසන්නචිත්තො;
තථෙව සික්ඛාය පදානි පඤ්ච, අඛණ්ඩඵුල්ලානි සමාදියස්සු.
‘‘පාණාතිපාතා විරමස්සු ඛිප්පං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයස්සු;
අමජ්ජපො මා ච මුසා භණාහි, සකෙන දාරෙන ච හොහි තුට්ඨො’’ති.
‘‘අත්ථකාමොසි මෙ යක්ඛ, හිතකාමොසි දෙවතෙ;
කරොමි තුය්හං වචනං, ත්වංසි ආචරියො මමාති.
‘‘උපෙමි සරණං බුද්ධං, ධම්මඤ්චාපි අනුත්තරං;
සඞ්ඝඤ්ච නරදෙවස්ස, ගච්ඡාමි සරණං අහං.
‘‘පාණාතිපාතා ¶ ¶ විරමාමි ඛිප්පං, ලොකෙ ¶ අදින්නං පරිවජ්ජයාමි;
අමජ්ජපො නො ච මුසා භණාමි, සකෙන දාරෙන ච හොමි තුට්ඨො’’ති.
මට්ඨකුණ්ඩලීවිමානං නවමං.
10. සෙරීසකවිමානවත්ථු
[පෙ. ව. 604] සුණොථ ¶ ¶ යක්ඛස්ස ච වාණිජාන ච, සමාගමො යත්ථ තදා අහොසි;
යථා කථං ඉතරිතරෙන චාපි, සුභාසිතං තඤ්ච සුණාථ සබ්බෙ.
‘‘යො සො අහු රාජා පායාසි නාම [නාමො (සී.)], භුම්මානං සහබ්යගතො යසස්සී;
සො මොදමානොව සකෙ විමානෙ, අමානුසො මානුසෙ අජ්ඣභාසීති.
‘‘වඞ්කෙ අරඤ්ඤෙ අමනුස්සට්ඨානෙ, කන්තාරෙ අප්පොදකෙ අප්පභක්ඛෙ;
සුදුග්ගමෙ වණ්ණුපථස්ස මජ්ඣෙ, වඞ්කං භයා [ධඞ්කංභයා (ක.)] නට්ඨමනා මනුස්සා.
‘‘නයිධ ඵලා මූලමයා ච සන්ති, උපාදානං නත්ථි කුතොධ භක්ඛො;
අඤ්ඤත්ර පංසූහි ච වාලුකාහි ච, තතාහි ¶ උණ්හාහි ච දාරුණාහි ච.
‘‘උජ්ජඞ්ගලං තත්තමිවං කපාලං, අනායසං පරලොකෙන තුල්යං;
ලුද්දානමාවාසමිදං පුරාණං, භූමිප්පදෙසො අභිසත්තරූපො.
‘‘අථ ¶ තුම්හෙ කෙන [කෙන නු (ස්යා. ක.)] වණ්ණෙන, කිමාසමානා ඉමං පදෙසං හි;
අනුපවිට්ඨා සහසා සමෙච්ච, ලොභා භයා අථ වා සම්පමූළ්හා’’ති.
‘‘මගධෙසු අඞ්ගෙසු ච සත්ථවාහා, ආරොපයිත්වා පණියං පුථුත්තං;
තෙ යාමසෙ සින්ධුසොවීරභූමිං, ධනත්ථිකා උද්දයං පත්ථයානා.
‘‘දිවා ¶ පිපාසං නධිවාසයන්තා, යොග්ගානුකම්පඤ්ච සමෙක්ඛමානා,
එතෙන වෙගෙන ආයාම සබ්බෙ [සබ්බෙ තෙ (ක.)], රත්තිං මග්ගං පටිපන්නා විකාලෙ.
‘‘තෙ දුප්පයාතා අපරද්ධමග්ගා, අන්ධාකුලා විප්පනට්ඨා අරඤ්ඤෙ;
සුදුග්ගමෙ ¶ වණ්ණුපථස්ස මජ්ඣෙ, දිසං න ජානාම පමූළ්හචිත්තා.
‘‘ඉදඤ්ච දිස්වාන අදිට්ඨපුබ්බං, විමානසෙට්ඨඤ්ච තවඤ්ච යක්ඛ;
තතුත්තරිං ජීවිතමාසමානා, දිස්වා පතීතා සුමනා උදග්ගා’’ති.
‘‘පාරං සමුද්දස්ස ඉමඤ්ච වණ්ණුං [වනං (ස්යා.), වණ්ණං (ක.)], වෙත්තාචරං [වෙත්තං පරං (ස්යා.), වෙත්තාචාරං (ක.)] සඞ්කුපථඤ්ච මග්ගං;
නදියො පන පබ්බතානඤ්ච දුග්ගා, පුථුද්දිසා ගච්ඡථ භොගහෙතු.
‘‘පක්ඛන්දියාන විජිතං පරෙසං, වෙරජ්ජකෙ මානුසෙ පෙක්ඛමානා;
යං වො සුතං වා අථ වාපි දිට්ඨං, අච්ඡෙරකං තං වො සුණොම තාතා’’ති.
‘‘ඉතොපි ¶ අච්ඡෙරතරං කුමාර, න තො සුතං වා අථ වාපි දිට්ඨං;
අතීතමානුස්සකමෙව සබ්බං, දිස්වාන තප්පාම අනොමවණ්ණං.
‘‘වෙහායසං පොක්ඛරඤ්ඤො සවන්ති, පහූතමල්යා ¶ [පහූතමාල්යා (ස්යා.)] බහුපුණ්ඩරීකා;
දුමා චිමෙ [දුමා ච තෙ (ස්යා. ක.)] නිච්චඵලූපපන්නා, අතීව ගන්ධා සුරභිං පවායන්ති.
‘‘වෙළූරියථම්භා ¶ සතමුස්සිතාසෙ, සිලාපවාළස්ස ච ආයතංසා;
මසාරගල්ලා සහලොහිතඞ්ගා, ථම්භා ඉමෙ ජොතිරසාමයාසෙ.
‘‘සහස්සථම්භං අතුලානුභාවං, තෙසූපරි සාධුමිදං විමානං;
රතනන්තරං කඤ්චනවෙදිමිස්සං, තපනීයපට්ටෙහි ච සාධුඡන්නං.
‘‘ජම්බොනදුත්තත්තමිදං සුමට්ඨො, පාසාදසොපාණඵලූපපන්නො;
දළ්හො ච වග්ගු ච සුසඞ්ගතො ච [වග්ගු සුමුඛො සුසඞ්ගතො (සී.)], අතීව නිජ්ඣානඛමො මනුඤ්ඤො.
‘‘රතනන්තරස්මිං ¶ බහුඅන්නපානං, පරිවාරිතො අච්ඡරාසඞ්ගණෙන;
මුරජආලම්බරතූරියඝුට්ඨො, අභිවන්දිතොසි ථුතිවන්දනාය.
‘‘සො ¶ මොදසි නාරිගණප්පබොධනො, විමානපාසාදවරෙ මනොරමෙ;
අචින්තියො සබ්බගුණූපපන්නො, රාජා යථා වෙස්සවණො නළින්යා [නළිඤ්ඤං (ක.)].
‘‘දෙවො ¶ නු ආසි උදවාසි යක්ඛො, උදාහු දෙවින්දො මනුස්සභූතො;
පුච්ඡන්ති තං වාණිජා සත්ථවාහා, ආචික්ඛ කො නාම තුවංසි යක්ඛො’’ති.
‘‘සෙරීසකො [සෙරිස්සකො (සී. ස්යා.)] නාම අහම්හි යක්ඛො, කන්තාරියො වණ්ණුපථම්හි ගුත්තො;
ඉමං පදෙසං අභිපාලයාමි, වචනකරො වෙස්සවණස්ස රඤ්ඤො’’ති.
‘‘අධිච්චලද්ධං පරිණාමජං තෙ, සයං කතං උදාහු දෙවෙහි දින්නං;
පුච්ඡන්ති තං වාණිජා සත්ථවාහා, කථං තයා ලද්ධමිදං මනුඤ්ඤ’’න්ති.
‘‘නාධිච්චලද්ධං න පරිණාමජං මෙ, න සයං කතං න හි දෙවෙහි දින්නං;
සකෙහි කම්මෙහි අපාපකෙහි, පුඤ්ඤෙහි ¶ මෙ ලද්ධමිදං මනුඤ්ඤ’’න්ති.
‘‘කිං තෙ වතං කිං පන බ්රහ්මචරියං, කිස්ස සුචිණ්ණස්ස අයං විපාකො;
පුච්ඡන්ති තං වාණිජා සත්ථවාහා, කථං තයා ලද්ධමිදං විමාන’’න්ති.
‘‘මමං පායාසීති අහු සමඤ්ඤා, රජ්ජං යදා කාරයිං කොසලානං;
නත්ථිකදිට්ඨි කදරියො පාපධම්මො, උච්ඡෙදවාදී ච තදා අහොසිං.
‘‘සමණො ච ඛො ආසි කුමාරකස්සපො, බහුස්සුතො චිත්තකථී උළාරො;
සො මෙ තදා ධම්මකථං අභාසි [අකාසි (සී.)], දිට්ඨිවිසූකානි විනොදයී මෙ.
‘‘තාහං ¶ තස්ස [තාහං (ක.)] ධම්මකථං සුණිත්වා, උපාසකත්තං පටිවෙදයිස්සං;
පාණාතිපාතා විරතො අහොසිං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයිස්සං;
අමජ්ජපො ¶ නො ච මුසා අභාණිං, සකෙන දාරෙන ච අහොසි තුට්ඨො.
‘‘තං ¶ මෙ වතං තං පන බ්රහ්මචරියං, තස්ස සුචිණ්ණස්ස අයං විපාකො;
තෙහෙව කම්මෙහි අපාපකෙහි, පුඤ්ඤෙහි මෙ ලද්ධමිදං විමාන’’න්ති.
‘‘සච්චං ¶ කිරාහංසු නරා සපඤ්ඤා, අනඤ්ඤථා වචනං පණ්ඩිතානං;
යහිං යහිං ගච්ඡති පුඤ්ඤකම්මො, තහිං තහිං මොදති කාමකාමී.
‘‘යහිං යහිං සොකපරිද්දවො ච, වධො ච බන්ධො ච පරික්කිලෙසො;
තහිං තහිං ගච්ඡති පාපකම්මො, න මුච්චති දුග්ගතියා කදාචී’’ති.
‘‘සම්මූළ්හරූපොව ජනො අහොසි, අස්මිං මුහුත්තෙ කලලීකතොව;
ජනස්සිමස්ස තුය්හඤ්ච කුමාර, අප්පච්චයො කෙන නු ඛො අහොසී’’ති.
‘‘ඉමෙ ච සිරීසවනා [ඉමෙ සිරීසූපවනා ච (සී.), ඉමෙපි සිරීසවනා ච (පී. ක.)] තාතා, දිබ්බා [දිබ්බා ච (පී. ක.)] ගන්ධා සුරභී [සුරභිං (සී. ක.)] සම්පවන්ති [සම්පවායන්ති (ක.)];
තෙ සම්පවායන්ති ඉමං විමානං, දිවා ¶ ච රත්තො ච තමං නිහන්ත්වා.
‘‘ඉමෙසඤ්ච ¶ ඛො වස්සසතච්චයෙන, සිපාටිකා ඵලති එකමෙකා;
මානුස්සකං වස්සසතං අතීතං, යදග්ගෙ කායම්හි ඉධූපපන්නො.
‘‘දිස්වානහං වස්සසතානි පඤ්ච, අස්මිං විමානෙ ඨත්වාන තාතා;
ආයුක්ඛයා පුඤ්ඤක්ඛයා චවිස්සං, තෙනෙව සොකෙන පමුච්ඡිතොස්මී’’ති [සමුච්ඡිතොස්මීති (පී. ක.)].
‘‘කථං නු සොචෙය්ය තථාවිධො සො, ලද්ධා විමානං අතුලං චිරාය;
යෙ චාපි ඛො ඉත්තරමුපපන්නා, තෙ නූන සොචෙය්යුං පරිත්තපුඤ්ඤා’’ති.
‘‘අනුච්ඡවිං ඔවදියඤ්ච මෙ තං, යං මං තුම්හෙ පෙය්යවාචං වදෙථ;
තුම්හෙ ච ඛො තාතා මයානුගුත්තා, යෙනිච්ඡකං තෙන පලෙථ සොත්ථි’’න්ති.
‘‘ගන්ත්වා ¶ මයං සින්ධුසොවීරභූමිං, ධනත්ථිකා උද්දයං පත්ථයානා;
යථාපයොගා පරිපුණ්ණචාගා, කාහාම ¶ සෙරීසමහං උළාර’’න්ති.
‘‘මා චෙව සෙරීසමහං අකත්ථ, සබ්බඤ්ච වො භවිස්සති යං වදෙථ;
පාපානි කම්මානි විවජ්ජයාථ, ධම්මානුයොගඤ්ච අධිට්ඨහාථ.
‘‘උපාසකො අත්ථි ඉමම්හි සඞ්ඝෙ, බහුස්සුතො සීලවතූපපන්නො;
සද්ධො ච චාගී ච සුපෙසලො ච, විචක්ඛණො සන්තුසිතො මුතීමා.
‘‘සඤ්ජානමානො ¶ න මුසා භණෙය්ය, පරූපඝාතාය න චෙතයෙය්ය;
වෙභූතිකං පෙසුණං නො කරෙය්ය, සණ්හඤ්ච වාචං සඛිලං භණෙය්ය.
‘‘සගාරවො සප්පටිස්සො විනීතො, අපාපකො අධිසීලෙ විසුද්ධො;
සො මාතරං පිතරඤ්චාපි ජන්තු, ධම්මෙන පොසෙති අරියවුත්ති.
‘‘මඤ්ඤෙ සො මාතාපිතූනං කාරණා, භොගානි පරියෙසති න අත්තහෙතු;
මාතාපිතූනඤ්ච යො [සො (?)] අච්චයෙන, නෙක්ඛම්මපොණො ¶ චරිස්සති බ්රහ්මචරියං.
‘‘උජූ අවඞ්කො අසඨො අමායො, න ලෙසකප්පෙන ච වොහරෙය්ය;
සො තාදිසො සුකතකම්මකාරී, ධම්මෙ ඨිතො කින්ති ලභෙථ දුක්ඛං.
‘‘තං ¶ කාරණා පාතුකතොම්හි අත්තනා, තස්මා ධම්මං පස්සථ වාණිජාසෙ;
අඤ්ඤත්ර තෙනිහ භස්මී [භස්මි (ස්යා.), භස්ම (ක.)] භවෙථ, අන්ධාකුලා විප්පනට්ඨා අරඤ්ඤෙ;
තං ඛිප්පමානෙන ලහුං පරෙන, සුඛො හවෙ සප්පුරිසෙන සඞ්ගමො’’ති.
‘‘කිං නාම සො කිඤ්ච කරොති කම්මං,
කිං නාමධෙය්යං කිං පන තස්ස ගොත්තං;
මයම්පි නං දට්ඨුකාමම්හ යක්ඛ, යස්සානුකම්පාය ඉධාගතොසි;
ලාභා හි තස්ස, යස්ස තුවං පිහෙසී’’ති.
‘‘යො ¶ ¶ කප්පකො සම්භවනාමධෙය්යො,
උපාසකො කොච්ඡඵලූපජීවී;
ජානාථ නං තුම්හාකං පෙසියො සො,
මා ¶ ඛො නං හීළිත්ථ සුපෙසලො සො’’ති.
‘‘ජානාමසෙ යං ත්වං පවදෙසි [වදෙසි (සී.)] යක්ඛ,
න ඛො නං ජානාම ස එදිසොති;
මයම්පි නං පූජයිස්සාම යක්ඛ,
සුත්වාන තුය්හං වචනං උළාර’’න්ති.
‘‘යෙ කෙචි ඉමස්මිං සත්ථෙ මනුස්සා,
දහරා මහන්තා අථවාපි මජ්ඣිමා;
සබ්බෙව තෙ ආලම්බන්තු විමානං,
පස්සන්තු පුඤ්ඤානං ඵලං කදරියා’’ති.
තෙ තත්ථ සබ්බෙව ‘අහං පුරෙ’ති,
තං කප්පකං තත්ථ පුරක්ඛත්වා [පුරක්ඛිපිත්වා (සී.)];
සබ්බෙව තෙ ආලම්බිංසු විමානං,
මසක්කසාරං විය වාසවස්ස.
තෙ ¶ තත්ථ සබ්බෙව ‘අහං පුරෙ’ති, උපාසකත්තං පටිවෙදයිංසු;
පාණාතිපාතා විරතා අහෙසුං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයිංසු;
අමජ්ජපා නො ච මුසා භණිංසු, සකෙන දාරෙන ච අහෙසුං තුට්ඨා.
තෙ තත්ථ සබ්බෙව ‘අහං පුරෙ’ති, උපාසකත්තං පටිවෙදයිත්වා;
පක්කාමි සත්ථො අනුමොදමානො, යක්ඛිද්ධියා අනුමතො පුනප්පුනං.
‘‘ගන්ත්වාන ¶ තෙ සින්ධුසොවීරභූමිං, ධනත්ථිකා උද්දයං [උදය (පී. ක.)] පත්ථයානා;
යථාපයොගා පරිපුණ්ණලාභා, පච්චාගමුං පාටලිපුත්තමක්ඛතං.
‘‘ගන්ත්වාන ¶ තෙ සඞ්ඝරං සොත්ථිවන්තො,
පුත්තෙහි දාරෙහි සමඞ්ගිභූතා;
ආනන්දී විත්තා [ආනන්දචිත්තා (ස්යා.), ආනන්දීචිත්තා (ක.)] සුමනා පතීතා,
අකංසු සෙරීසමහං උළාරං;
සෙරීසකං තෙ පරිවෙණං මාපයිංසු.
එතාදිසා සප්පුරිසාන සෙවනා,
මහත්ථිකා ධම්මගුණාන සෙවනා;
එකස්ස අත්ථාය උපාසකස්ස,
සබ්බෙව සත්තා සුඛිතා [සුඛිනො (පී. ක.)] අහෙසුන්ති.
සෙරීසකවිමානං දසමං.
11. සුනික්ඛිත්තවිමානවත්ථු
‘‘උච්චමිදං ¶ මණිථූණං විමානං, සමන්තතො ද්වාදස යොජනානි;
කූටාගාරා ¶ සත්තසතා උළාරා, වෙළුරියථම්භා රුචකත්ථතා සුභා.
‘‘තත්ථච්ඡසි පිවසි ඛාදසි ච, දිබ්බා ච වීණා පවදන්ති වග්ගුං;
දිබ්බා රසා කාමගුණෙත්ථ පඤ්ච, නාරියො ච නච්චන්ති සුවණ්ණඡන්නා.
‘‘කෙන තෙතාදිසො වණ්ණො, කෙන තෙ ඉධ මිජ්ඣති;
උප්පජ්ජන්ති ච තෙ භොගා, යෙ කෙචි මනසො පියා.
‘‘පුච්ඡාමි ¶ ‘තං දෙව මහානුභාව, මනුස්සභූතො කිමකාසි පුඤ්ඤං;
කෙනාසි එවං ජලිතානුභාවො, වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සො ¶ දෙවපුත්තො අත්තමනො, මොග්ගල්ලානෙන පුච්ඡිතො;
පඤ්හං පුට්ඨො වියාකාසි, යස්ස කම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘දුන්නික්ඛිත්තං මාලං සුනික්ඛිපිත්වා, පතිට්ඨපෙත්වා සුගතස්ස ථූපෙ;
මහිද්ධිකො චම්හි මහානුභාවො, දිබ්බෙහි කාමෙහි සමඞ්ගිභූතො.
‘‘තෙන මෙතාදිසො වණ්ණො,
තෙන මෙ ඉධ මිජ්ඣති;
උප්පජ්ජන්ති ච මෙ භොගා,
යෙ කෙචි මනසො පියා.
‘‘අක්ඛාමි තෙ භික්ඛු මහානුභාව,
මනුස්සභූතො යමහං අකාසිං;
තෙනම්හි ¶ එවං ජලිතානුභාවො,
වණ්ණො ච මෙ සබ්බදිසා පභාසතී’’ති.
සුනික්ඛිත්තවිමානං එකාදසමං.
සුනික්ඛිත්තවග්ගො සත්තමො නිට්ඨිතො.
තස්සුද්දානං ¶ –
ද්වෙ දලිද්දා වනවිහාරා, භතකො ගොපාලකණ්ඩකා;
අනෙකවණ්ණමට්ඨකුණ්ඩලී, සෙරීසකො සුනික්ඛිත්තං;
පුරිසානං තතියො වග්ගො පවුච්චතීති.
භාණවාරං චතුත්ථං නිට්ඨිතං.
විමානවත්ථුපාළි නිට්ඨිතා.