📜
3. චූළවග්ගො
1. අභිජ්ජමානපෙතවත්ථු
‘‘අභිජ්ජමානෙ ¶ ¶ ¶ වාරිම්හි, ගඞ්ගාය ඉධ ගච්ඡසි;
නග්ගො පුබ්බද්ධපෙතොව මාලධාරී අලඞ්කතො;
කුහිං ගමිස්සසි පෙත, කත්ථ වාසො භවිස්සතී’’ති.
‘‘චුන්දට්ඨිලං ¶ [චුන්දට්ඨිකං (සී.)] ගමිස්සාමි, පෙතො සො ඉති භාසති;
අන්තරෙ වාසභගාමං, බාරාණසිං ච [බාරාණසියා ච (සී. ස්යා.)] සන්තිකෙ’’.
තඤ්ච දිස්වා මහාමත්තො, කොලියො ඉති විස්සුතො;
සත්තුං භත්තඤ්ච පෙතස්ස, පීතකඤ්ච යුගං අදා.
නාවාය තිට්ඨමානාය, කප්පකස්ස අදාපයි;
කප්පකස්ස පදින්නම්හි, ඨානෙ පෙතස්ස දිස්සථ [පෙතස්සු’දිස්සථ (සී.), පෙතස්සු’දිච්ඡථ (?)].
තතො සුවත්ථවසනො, මාලධාරී අලඞ්කතො;
ඨානෙ ඨිතස්ස පෙතස්ස, දක්ඛිණා උපකප්පථ;
තස්මා දජ්ජෙථ පෙතානං, අනුකම්පාය පුනප්පුනං.
සාතුන්නවසනා [සාහුන්නවාසිනො (ස්යා. පී.), සාහුන්දවාසිනො (ක.)] එකෙ, අඤ්ඤෙ කෙසනිවාසනා [කෙසනිවාසිනො (ස්යා. ක.)];
පෙතා භත්තාය ගච්ඡන්ති, පක්කමන්ති දිසොදිසං.
දූරෙ එකෙ [දූරෙ පෙතා (ක.)] පධාවිත්වා, අලද්ධාව නිවත්තරෙ;
ඡාතා පමුච්ඡිතා භන්තා, භූමියං පටිසුම්භිතා.
තෙ ච [කෙචි (සී. ස්යා.)] තත්ථ පපතිතා [පපතිත්වා (සී.), ච පතිතා (ස්යා.)], භූමියං පටිසුම්භිතා;
පුබ්බෙ අකතකල්යාණා, අග්ගිදඩ්ඪාව ආතපෙ.
‘‘මයං පුබ්බෙ පාපධම්මා, ඝරණී කුලමාතරො;
සන්තෙසු දෙය්යධම්මෙසු, දීපං නාකම්හ අත්තනො.
‘‘පහූතං ¶ ¶ අන්නපානම්පි, අපිස්සු අවකිරීයති;
සම්මග්ගතෙ පබ්බජිතෙ, න ච කිඤ්චි අදම්හසෙ.
‘‘අකම්මකාමා ¶ අලසා, සාදුකාමා මහග්ඝසා;
ආලොපපිණ්ඩදාතාරො, පටිග්ගහෙ පරිභාසිම්හසෙ [පරිභාසිතා (ස්යා. ක.)].
‘‘තෙ ¶ ඝරා තා ච දාසියො, තානෙවාභරණානි නො;
තෙ අඤ්ඤෙ පරිචාරෙන්ති, මයං දුක්ඛස්ස භාගිනො.
‘‘වෙණී වා අවඤ්ඤා හොන්ති, රථකාරී ච දුබ්භිකා;
චණ්ඩාලී කපණා හොන්ති, කප්පකා [න්හාපිකා (සී.)] ච පුනප්පුනං.
‘‘යානි යානි නිහීනානි, කුලානි කපණානි ච;
තෙසු තෙස්වෙව ජායන්ති, එසා මච්ඡරිනො ගති.
‘‘පුබ්බෙ ච කතකල්යාණා, දායකා වීතමච්ඡරා;
සග්ගං තෙ පරිපූරෙන්ති, ඔභාසෙන්ති ච නන්දනං.
‘‘වෙජයන්තෙ ච පාසාදෙ, රමිත්වා කාමකාමිනො;
උච්චාකුලෙසු ජායන්ති, සභොගෙසු තතො චුතා.
‘‘කූටාගාරෙ ච පාසාදෙ, පල්ලඞ්කෙ ගොනකත්ථතෙ;
බීජිතඞ්ගා [වීජිතඞ්ගා (සී. ස්යා.)] මොරහත්ථෙහි, කුලෙ ජාතා යසස්සිනො.
‘‘අඞ්කතො අඞ්කං ගච්ඡන්ති, මාලධාරී අලඞ්කතා;
ධාතියො උපතිට්ඨන්ති, සායං පාතං සුඛෙසිනො.
‘‘නයිදං ¶ අකතපුඤ්ඤානං, කතපුඤ්ඤානමෙවිදං;
අසොකං නන්දනං රම්මං, තිදසානං මහාවනං.
‘‘සුඛං අකතපුඤ්ඤානං, ඉධ නත්ථි පරත්ථ ච;
සුඛඤ්ච කතපුඤ්ඤානං, ඉධ චෙව පරත්ථ ච.
‘‘තෙසං සහබ්යකාමානං, කත්තබ්බං කුසලං බහුං;
කතපුඤ්ඤා හි මොදන්ති, සග්ගෙ භොගසමඞ්ගිනො’’ති.
අභිජ්ජමානපෙතවත්ථු පඨමං.
2. සාණවාසීථෙරපෙතවත්ථු
කුණ්ඩිනාගරියො ¶ ථෙරො, සාණවාසි [සානුවාසි (සී.), සානවාසි (ස්යා.)] නිවාසිකො;
පොට්ඨපාදොති නාමෙන, සමණො භාවිතින්ද්රියො.
තස්ස ¶ මාතා පිතා භාතා, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං ¶ කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා.
තෙ ¶ දුග්ගතා සූචිකට්ටා, කිලන්තා නග්ගිනො කිසා;
උත්තසන්තා [ඔත්තප්පන්තා (ස්යා. ක.)] මහත්තාසා [මහාතාසා (සී.)], න දස්සෙන්ති කුරූරිනො [කුරුද්දිනො (ක.)].
තස්ස භාතා විතරිත්වා, නග්ගො එකපථෙකකො;
චතුකුණ්ඩිකො භවිත්වාන, ථෙරස්ස දස්සයීතුමං.
ථෙරො චාමනසිකත්වා, තුණ්හීභූතො අතික්කමි;
සො ච විඤ්ඤාපයී ථෙරං, ‘භාතා පෙතගතො අහං’.
‘‘මාතා ¶ පිතා ච තෙ භන්තෙ, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා.
‘‘තෙ දුග්ගතා සූචිකට්ටා, කිලන්තා නග්ගිනො කිසා;
උත්තසන්තා මහත්තාසා, න දස්සෙන්ති කුරූරිනො.
‘‘අනුකම්පස්සු කාරුණිකො, දත්වා අන්වාදිසාහි නො;
තව දින්නෙන දානෙන, යාපෙස්සන්ති කුරූරිනො’’ති.
ථෙරො චරිත්වා පිණ්ඩාය, භික්ඛූ අඤ්ඤෙ ච ද්වාදස;
එකජ්ඣං සන්නිපතිංසු, භත්තවිස්සග්ගකාරණා.
ථෙරො සබ්බෙව තෙ ආහ, ‘‘යථාලද්ධං දදාථ මෙ;
සඞ්ඝභත්තං කරිස්සාමි, අනුකම්පාය ඤාතිනං’’.
නිය්යාදයිංසු ථෙරස්ස, ථෙරො සඞ්ඝං නිමන්තයි;
දත්වා අන්වාදිසි ථෙරො, මාතු පිතු ච භාතුනො;
‘‘ඉදං මෙ ඤාතීනං හොතු, සුඛිතා හොන්තු ඤාතයො’’.
සමනන්තරානුද්දිට්ඨෙ, භොජනං උදපජ්ජථ;
සුචිං පණීතං සම්පන්නං, අනෙකරසබ්යඤ්ජනං.
තතො උද්දස්සයී [උද්දිසයී (සී. ක.), උද්දිස්සති (ස්යා. ක.)] භාතා, වණ්ණවා බලවා සුඛී;
‘‘පහූතං භොජනං භන්තෙ, පස්ස නග්ගාම්හසෙ මයං;
තථා භන්තෙ පරක්කම, යථා වත්ථං ලභාමසෙ’’ති.
ථෙරො ¶ සඞ්කාරකූටම්හා, උච්චිනිත්වාන නන්තකෙ;
පිලොතිකං ¶ පටං කත්වා, සඞ්ඝෙ චාතුද්දිසෙ අදා.
දත්වා අන්වාදිසී ථෙරො, මාතු පිතු ච භාතුනො;
‘‘ඉදං මෙ ඤාතීනං හොතු, සුඛිතා හොන්තු ඤාතයො’’.
සමනන්තරානුද්දිට්ඨෙ, වත්ථානි උදපජ්ජිසුං;
තතො සුවත්ථවසනො, ථෙරස්ස දස්සයීතුමං.
‘‘යාවතා ¶ නන්දරාජස්ස, විජිතස්මිං පටිච්ඡදා;
තතො බහුතරා භන්තෙ, වත්ථානච්ඡාදනානි නො.
‘‘කොසෙය්යකම්බලීයානි, ඛොම කප්පාසිකානි ච;
විපුලා ච මහග්ඝා ච, තෙපාකාසෙවලම්බරෙ.
‘‘තෙ මයං පරිදහාම, යං යං හි මනසො පියං;
තථා භන්තෙ පරක්කම, යථා ගෙහං ලභාමසෙ’’ති.
ථෙරො පණ්ණකුටිං කත්වා, සඞ්ඝෙ චාතුද්දිසෙ අදා;
දත්වා අන්වාදිසී ථෙරො, මාතු පිතු ච භාතුනො;
‘‘ඉදං මෙ ඤාතීනං හොතු, සුඛිතා හොන්තු ඤාතයො’’.
සමනන්තරානුද්දිට්ඨෙ ¶ , ඝරානි උදපජ්ජිසුං;
කූටාගාරනිවෙසනා, විභත්තා භාගසො මිතා.
‘‘න මනුස්සෙසු ඊදිසා, යාදිසා නො ඝරා ඉධ;
අපි දිබ්බෙසු යාදිසා, තාදිසා නො ඝරා ඉධ.
‘‘දද්දල්ලමානා ¶ ආභෙන්ති [ආභන්ති (ක.)], සමන්තා චතුරො දිසා;
‘තථා භන්තෙ පරක්කම, යථා පානීයං ලභාමසෙ’’ති.
ථෙරො කරණං [කරකං (සී. ස්යා. පී.)] පූරෙත්වා, සඞ්ඝෙ චාතුද්දිසෙ අදා;
දත්වා අන්වාදිසී ථෙරො, මාතු පිතු ච භාතුනො;
‘‘ඉදං මෙ ඤාතීනං හොතු, සුඛිතා හොන්තු ඤාතයො’.
සමනන්තරානුද්දිට්ඨෙ, පානීයං උදපජ්ජථ;
ගම්භීරා චතුරස්සා ච, පොක්ඛරඤ්ඤො සුනිම්මිතා.
සීතොදිකා ¶ සුප්පතිත්ථා, සීතා අප්පටිගන්ධියා;
පදුමුප්පලසඤ්ඡන්නා, වාරිකිඤ්ජක්ඛපූරිතා.
තත්ථ න්හත්වා පිවිත්වා ච, ථෙරස්ස පටිදස්සයුං;
‘‘පහූතං පානීයං භන්තෙ, පාදා දුක්ඛා ඵලන්ති නො’’.
‘‘ආහිණ්ඩමානා ඛඤ්ජාම, සක්ඛරෙ කුසකණ්ටකෙ;
‘තථා භන්තෙ පරක්කම, යථා යානං ලභාමසෙ’’’ති.
ථෙරො සිපාටිකං ලද්ධා, සඞ්ඝෙ චාතුද්දිසෙ අදා;
දත්වා අන්වාදිසී ථෙරො, මාතු පිතු ච භාතුනො;
‘‘ඉදං මෙ ඤාතීනං හොතු, සුඛිතා හොන්තු ඤාතයො’’.
සමනන්තරානුද්දිට්ඨෙ ¶ , පෙතා රථෙන මාගමුං;
‘‘අනුකම්පිතම්හ භදන්තෙ, භත්තෙනච්ඡාදනෙන ච.
‘‘ඝරෙන පානීයදානෙන, යානදානෙන චූභයං;
මුනිං කාරුණිකං ලොකෙ, භන්තෙ වන්දිතුමාගතා’’ති.
සාණවාසීථෙරපෙතවත්ථු දුතියං.
3. රථකාරපෙතිවත්ථු
‘‘වෙළුරියථම්භං ¶ ¶ රුචිරං පභස්සරං, විමානමාරුය්හ අනෙකචිත්තං;
තත්ථච්ඡසි දෙවි මහානුභාවෙ, පථද්ධනි [සමන්තතො (ක.)] පන්නරසෙව චන්දො.
‘‘වණ්ණො ච තෙ කනකස්ස සන්නිභො, උත්තත්තරූපො භුස දස්සනෙය්යො;
පල්ලඞ්කසෙට්ඨෙ අතුලෙ නිසින්නා, එකා තුවං නත්ථි ච තුය්හ සාමිකො.
‘‘ඉමා ච තෙ පොක්ඛරණී සමන්තා, පහූතමල්යා [පහූතමාලා (සී. ස්යා.)] බහුපුණ්ඩරීකා;
සුවණ්ණචුණ්ණෙහි සමන්තමොත්ථතා, න තත්ථ පඞ්කො පණකො ච විජ්ජති.
‘‘හංසා ¶ චිමෙ දස්සනීයා මනොරමා, උදකස්මිමනුපරියන්ති සබ්බදා;
සමය්ය වග්ගූපනදන්ති සබ්බෙ, බින්දුස්සරා දුන්දුභීනංව ඝොසො.
‘‘දද්දල්ලමානා යසසා යසස්සිනී, නාවාය ච ත්වං අවලම්බ තිට්ඨසි;
ආළාරපම්හෙ ¶ හසිතෙ පියංවදෙ, සබ්බඞ්ගකල්යාණි භුසං විරොචසි.
‘‘ඉදං ¶ විමානං විරජං සමෙ ඨිතං, උය්යානවන්තං [උය්යානවනං (ක.)] රතිනන්දිවඩ්ඪනං;
ඉච්ඡාමහං නාරි අනොමදස්සනෙ, තයා සහ නන්දනෙ ඉධ මොදිතු’’න්ති.
‘‘කරොහි කම්මං ඉධ වෙදනීයං, චිත්තඤ්ච තෙ ඉධ නිහිතං භවතු [නතඤ්ච හොතු (ක.), නිතඤ්ච හොතු (ස්යා.)];
කත්වාන කම්මං ඉධ වෙදනීයං, එවං මමං ලච්ඡසි කාමකාමිනි’’න්ති.
‘‘සාධූ’’ති සො තස්සා පටිස්සුණිත්වා, අකාසි කම්මං තහිං වෙදනීයං;
කත්වාන කම්මං තහිං වෙදනීයං, උපපජ්ජි සො මාණවො තස්සා සහබ්යතන්ති.
රථකාරපෙතිවත්ථු තතියං.
භාණවාරං දුතියං නිට්ඨිතං.
4. භුසපෙතවත්ථු
‘‘භුසානි ¶ ¶ එකො සාලිං පුනාපරො, අයඤ්ච නාරී සකමංසලොහිතං;
තුවඤ්ච ¶ ගූථං අසුචිං අකන්තං [අකන්තිකං (සී. පී.)], පරිභුඤ්ජසි කිස්ස අයං විපාකො’’ති.
‘‘අයං ¶ පුරෙ මාතරං හිංසති, අයං පන කූටවාණිජො;
අයං මංසානි ඛාදිත්වා, මුසාවාදෙන වඤ්චෙති.
‘‘අහං මනුස්සෙසු මනුස්සභූතා, අගාරිනී සබ්බකුලස්ස ඉස්සරා;
සන්තෙසු පරිගුහාමි, මා ච කිඤ්චි ඉතො අදං.
‘‘මුසාවාදෙන ඡාදෙමි, ‘නත්ථි එතං මම ගෙහෙ;
සචෙ සන්තං නිගුහාමි, ගූථො මෙ හොතු භොජනං’.
‘‘තස්ස කම්මස්ස විපාකෙන, මුසාවාදස්ස චූභයං;
සුගන්ධං සාලිනො භත්තං, ගූථං මෙ පරිවත්තති.
‘‘අවඤ්ඣානි ච කම්මානි, න හි කම්මං විනස්සති;
දුග්ගන්ධං කිමිනං [කිමිජං (සී.)] මීළං, භුඤ්ජාමි ච පිවාමි චා’’ති.
භුසපෙතවත්ථු චතුත්ථං.
5. කුමාරපෙතවත්ථු
අච්ඡෙරරූපං සුගතස්ස ඤාණං, සත්ථා යථා පුග්ගලං බ්යාකාසි;
උස්සන්නපුඤ්ඤාපි භවන්ති හෙකෙ, පරිත්තපුඤ්ඤාපි භවන්ති හෙකෙ.
අයං ¶ කුමාරො සීවථිකාය ඡඩ්ඩිතො, අඞ්ගුට්ඨස්නෙහෙන ¶ යාපෙති රත්තිං;
න යක්ඛභූතා න සරීසපා [සිරිංසපා (සී. ස්යා. පී.)] වා, විහෙඨයෙය්යුං කතපුඤ්ඤං කුමාරං.
සුනඛාපිමස්ස පලිහිංසු පාදෙ, ධඞ්කා සිඞ්ගාලා [සිගාලා (සී. ස්යා. පී.)] පරිවත්තයන්ති;
ගබ්භාසයං පක්ඛිගණා හරන්ති, කාකා පන අක්ඛිමලං හරන්ති.
නයිමස්ස ¶ [න ඉමස්ස (ස්යා.), නිමස්ස (ක.)] රක්ඛං විදහිංසු කෙචි, න ඔසධං සාසපධූපනං වා;
නක්ඛත්තයොගම්පි න අග්ගහෙසුං [න උග්ගහෙසුං (ක.)], න සබ්බධඤ්ඤානිපි ආකිරිංසු.
එතාදිසං උත්තමකිච්ඡපත්තං, රත්තාභතං සීවථිකාය ඡඩ්ඩිතං;
නොනීතපිණ්ඩංව පවෙධමානං, සසංසයං ජීවිතසාවසෙසං.
තමද්දසා ¶ දෙවමනුස්සපූජිතො, දිස්වා ච තං බ්යාකරි භූරිපඤ්ඤො;
‘‘අයං කුමාරො නගරස්සිමස්ස, අග්ගකුලිකො භවිස්සති භොගතො ච’’ [භොගවා ච (ස්යා. ක.)].
‘‘කිස්ස ¶ [කිං’ස (?)] වතං කිං පන බ්රහ්මචරියං, කිස්ස සුචිණ්ණස්ස අයං විපාකො;
එතාදිසං බ්යසනං පාපුණිත්වා, තං තාදිසං පච්චනුභොස්සතිද්ධි’’න්ති.
බුද්ධපමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස, පූජං අකාසි ජනතා උළාරං;
තත්රස්ස චිත්තස්සහු අඤ්ඤථත්තං, වාචං අභාසි ඵරුසං අසබ්භං.
සො තං විතක්කං පවිනොදයිත්වා, පීතිං පසාදං පටිලද්ධා පච්ඡා;
තථාගතං ජෙතවනෙ වසන්තං, යාගුයා උපට්ඨාසි සත්තරත්තං.
තස්ස [තං’ස (?)] වතං තං පන බ්රහ්මචරියං, තස්ස සුචිණ්ණස්ස අයං විපාකො;
එතාදිසං බ්යසනං පාපුණිත්වා, තං තාදිසං පච්චනුභොස්සතිද්ධිං.
ඨත්වාන ¶ සො වස්සසතං ඉධෙව, සබ්බෙහි කාමෙහි සමඞ්ගිභූතො;
කායස්ස භෙදා අභිසම්පරායං, සහබ්යතං ගච්ඡති වාසවස්සාති.
කුමාරපෙතවත්ථු පඤ්චමං.
6. සෙරිණීපෙතවත්ථු
‘‘නග්ගා ¶ ¶ දුබ්බණ්ණරූපාසි, කිසා ධමනිසන්ථතා;
උප්ඵාසුලිකෙ කිසිකෙ, කා නු ත්වං ඉධ තිට්ඨසී’’ති.
‘‘අහං භදන්තෙ පෙතීම්හි, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’’ති.
‘‘කිං නු කායෙන වාචාය, මනසා කුක්කටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’’ති.
‘‘අනාවටෙසු තිත්ථෙසු, විචිනිං අඩ්ඪමාසකං;
සන්තෙසු දෙය්යධම්මෙසු, දීපං නාකාසිමත්තනො.
‘‘නදිං උපෙමි තසිතා, රිත්තකා පරිවත්තති;
ඡායං උපෙමි උණ්හෙසු, ආතපො පරිවත්තති.
‘‘අග්ගිවණ්ණො ච මෙ වාතො, ඩහන්තො උපවායති;
එතඤ්ච භන්තෙ අරහාමි, අඤ්ඤඤ්ච පාපකං තතො.
‘‘ගන්ත්වාන ¶ ¶ හත්ථිනිං පුරං, වජ්ජෙසි මය්හ මාතරං;
‘ධීතා ච තෙ මයා දිට්ඨා, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’.
‘‘අත්ථි මෙ එත්ථ නික්ඛිත්තං, අනක්ඛාතඤ්ච තං මයා;
චත්තාරිසතසහස්සානි, පල්ලඞ්කස්ස ච හෙට්ඨතො.
‘‘තතො මෙ දානං දදතු, තස්සා ච හොතු ජීවිකා;
දානං දත්වා ච මෙ මාතා, දක්ඛිණං අනුදිච්ඡතු [අනුදිස්සතු (සී. පී.), අන්වාදිස්සතු (ස්යා.)];
තදාහං ¶ සුඛිතා හෙස්සං, සබ්බකාමසමිද්ධිනී’’ති.
‘‘සාධූ’’ති ¶ සො පටිස්සුත්වා, ගන්ත්වාන හත්ථිනිං පුරං;
අවොච තස්සා මාතරං –
‘ධීතා ච තෙ මයා දිට්ඨා, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’.
‘‘සා මං තත්ථ සමාදපෙසි, ( ) [(ගන්ත්වාන හත්ථිනිං පුරං) (ස්යා. ක.)] වජ්ජෙසි මය්හ මාතරං;
‘ධීතා ච තෙ මයා දිට්ඨා, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’.
‘‘අත්ථි ච මෙ එත්ථ නික්ඛිත්තං, අනක්ඛාතඤ්ච තං මයා;
චත්තාරිසතසහස්සානි, පල්ලඞ්කස්ස ච හෙට්ඨතො.
‘‘තතො මෙ දානං දදතු, තස්සා ච හොතු ජීවිකා;
දානං දත්වා ච මෙ මාතා, දක්ඛිණං අනුදිච්ඡතු ( ) [(තතො තුවං දානං දෙහි, තස්සා දක්ඛිණමාදිසී) (ක.)];
‘තදා සා සුඛිතා හෙස්සං, සබ්බකාමසමිද්ධිනී’’’ති.
තතො හි සා දානමදා, තස්සා දක්ඛිණමාදිසී;
පෙතී ච සුඛිතා ආසි, තස්සා චාසි සුජීවිකාති.
සෙරිණීපෙතවත්ථු ඡට්ඨං.
7. මිගලුද්දකපෙතවත්ථු
‘‘නරනාරිපුරක්ඛතො ¶ යුවා, රජනීයෙහි කාමගුණෙහි [කාමෙහි (ක.)] සොභසි;
දිවසං අනුභොසි කාරණං, කිමකාසි පුරිමාය ජාතියා’’ති.
‘‘අහං ¶ රාජගහෙ රම්මෙ, රමණීයෙ ගිරිබ්බජෙ;
මිගලුද්දො ¶ පුරෙ ආසිං, ලොහිතපාණි දාරුණො.
‘‘අවිරොධකරෙසු පාණිසු, පුථුසත්තෙසු පදුට්ඨමානසො;
විචරිං අතිදාරුණො සදා [තදා (සී.)], පරහිංසාය රතො අසඤ්ඤතො.
‘‘තස්ස ¶ මෙ සහායො සුහදයො [සුහදො (සී.)], සද්ධො ආසි උපාසකො;
සොපි [සො හි (ස්යා.)] මං අනුකම්පන්තො, නිවාරෙසි පුනප්පුනං.
‘‘‘මාකාසි පාපකං කම්මං, මා තාත දුග්ගතිං අගා;
සචෙ ඉච්ඡසි පෙච්ච සුඛං, විරම පාණවධා අසංයමා’.
‘‘තස්සාහං වචනං සුත්වා, සුඛකාමස්ස හිතානුකම්පිනො;
නාකාසිං සකලානුසාසනිං, චිරපාපාභිරතො අබුද්ධිමා.
‘‘සො මං පුන භූරිසුමෙධසො, අනුකම්පාය සංයමෙ නිවෙසයි;
‘සචෙ දිවා හනසි පාණිනො, අථ තෙ රත්තිං භවතු සංයමො’.
‘‘ස්වාහං ¶ දිවා හනිත්වා පාණිනො, විරතො රත්තිමහොසි සඤ්ඤතො;
රත්තාහං පරිචාරෙමි, දිවා ඛජ්ජාමි දුග්ගතො.
‘‘තස්ස කම්මස්ස කුසලස්ස, අනුභොමි රත්තිං අමානුසිං;
දිවා පටිහතාව [පටිහතා ච (ක.)] කුක්කුරා, උපධාවන්ති සමන්තා ඛාදිතුං.
‘‘යෙ ච තෙ සතතානුයොගිනො, ධුවං පයුත්තා සුගතස්ස සාසනෙ;
මඤ්ඤාමි තෙ අමතමෙව කෙවලං, අධිගච්ඡන්ති පදං අසඞ්ඛත’’න්ති.
මිගලුද්දකපෙතවත්ථු සත්තමං.
8. දුතියමිගලුද්දකපෙතවත්ථු
‘‘කූටාගාරෙ ¶ ච පාසාදෙ, පල්ලඞ්කෙ ගොනකත්ථතෙ;
පඤ්චඞ්ගිකෙන තුරියෙන, රමසි සුප්පවාදිතෙ.
‘‘තතො ¶ රත්යා විවසානෙ [ව්යවසානෙ (සී.)], සූරියුග්ගමනං පති;
අපවිද්ධො සුසානස්මිං, බහුදුක්ඛං නිගච්ඡසි.
‘‘කිං ¶ නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, ඉදං දුක්ඛං නිගච්ඡසි’’.
‘‘අහං ¶ රාජගහෙ රම්මෙ, රමණීයෙ ගිරිබ්බජෙ;
මිගලුද්දො පුරෙ ආසිං, ලුද්දො චාසිමසඤ්ඤතො.
‘‘තස්ස මෙ සහායො සුහදයො, සද්ධො ආසි උපාසකො;
තස්ස කුලුපකො භික්ඛු, ආසි ගොතමසාවකො;
සොපි මං අනුකම්පන්තො, නිවාරෙසි පුනප්පුනං.
‘‘‘මාකාසි පාපකං කම්මං, මා තාත දුග්ගතිං අගා;
සචෙ ඉච්ඡසි පෙච්ච සුඛං, විරම පාණවධා අසංයමා’.
‘‘තස්සාහං වචනං සුත්වා, සුඛකාමස්ස හිතානුකම්පිනො;
නාකාසිං සකලානුසාසනිං, චිරපාපාභිරතො අබුද්ධිමා.
‘‘සො මං පුන භූරිසුමෙධසො, අනුකම්පාය සංයමෙ නිවෙසයි;
‘සචෙ දිවා හනසි පාණිනො, අථ තෙ රත්තිං භවතු සංයමො’.
‘‘ස්වාහං දිවා හනිත්වා පාණිනො, විරතො රත්තිමහොසි සඤ්ඤතො;
රත්තාහං පරිචාරෙමි, දිවා ඛජ්ජාමි දුග්ගතො.
‘‘තස්ස ¶ කම්මස්ස කුසලස්ස, අනුභොමි රත්තිං අමානුසිං;
දිවා පටිහතාව කුක්කුරා, උපධාවන්ති සමන්තා ඛාදිතුං.
‘‘යෙ ච තෙ සතතානුයොගිනො, ධුවං පයුත්තා [ධුවයුත්තා (සී.)] සුගතස්ස සාසනෙ;
මඤ්ඤාමි තෙ අමතමෙව කෙවලං, අධිගච්ඡන්ති පදං අසඞ්ඛත’’න්ති.
දුතියමිගලුද්දකපෙතවත්ථු අට්ඨමං.
9. කූටවිනිච්ඡයිකපෙතවත්ථු
‘‘මාලී ¶ ¶ කිරිටී කායූරී [කෙයූරී (සී.)], ගත්තා තෙ චන්දනුස්සදා;
පසන්නමුඛවණ්ණොසි, සූරියවණ්ණොව සොභසි.
‘‘අමානුසා පාරිසජ්ජා, යෙ තෙමෙ පරිචාරකා;
දස කඤ්ඤාසහස්සානි, යා තෙමා පරිචාරිකා;
තා [කා (ක.)] කම්බුකායූරධරා, කඤ්චනාවෙළභූසිතා.
‘‘මහානුභාවොසි තුවං, ලොමහංසනරූපවා;
පිට්ඨිමංසානි අත්තනො, සාමං උක්කච්ච [උක්කඩ්ඪ (සී.)] ඛාදසි.
‘‘කිං ¶ නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කුටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, පිට්ඨිමංසානි අත්තනො;
සාමං උක්කච්ච ඛාදසී’’ති.
‘‘අත්තනොහං අනත්ථාය, ජීවලොකෙ අචාරිසං;
පෙසුඤ්ඤමුසාවාදෙන, නිකතිවඤ්චනාය ච.
‘‘තත්ථාහං පරිසං ගන්ත්වා, සච්චකාලෙ උපට්ඨිතෙ;
අත්ථං ¶ ධම්මං නිරාකත්වා [නිරංකත්වා (ක.) නි + ආ + කර + ත්වා = නිරාකත්වා], අධම්මමනුවත්තිසං.
‘‘එවං සො ඛාදතත්තානං, යො හොති පිට්ඨිමංසිකො;
යථාහං අජ්ජ ඛාදාමි, පිට්ඨිමංසානි අත්තනො.
‘‘තයිදං තයා නාරද සාමං දිට්ඨං, අනුකම්පකා යෙ කුසලා වදෙය්යුං;
මා පෙසුණං මා ච මුසා අභාණි, මා ඛොසි පිට්ඨිමංසිකො තුව’’න්ති.
කූටවිනිච්ඡයිකපෙතවත්ථු නවමං.
10. ධාතුවිවණ්ණපෙතවත්ථු
‘‘අන්තලික්ඛස්මිං ¶ තිට්ඨන්තො, දුග්ගන්ධො පූති වායසි;
මුඛඤ්ච තෙ කිමයො පූතිගන්ධං, ඛාදන්ති කිං කම්මමකාසි පුබ්බෙ.
‘‘තතො ¶ සත්ථං ගහෙත්වාන, ඔක්කන්තන්ති පුනප්පුනං;
ඛාරෙන පරිප්ඵොසිත්වා, ඔක්කන්තන්ති පුනප්පුනං.
‘‘කිං නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, ඉදං දුක්ඛං නිගච්ඡසී’’ති.
‘‘අහං රාජගහෙ රම්මෙ, රමණීයෙ ගිරිබ්බජෙ;
ඉස්සරො ධනධඤ්ඤස්ස, සුපහූතස්ස මාරිස.
‘‘තස්සායං මෙ භරියා ච, ධීතා ච සුණිසා ච මෙ;
තා මාලං උප්පලඤ්චාපි, පච්චග්ඝඤ්ච විලෙපනං;
ථූපං හරන්තියො වාරෙසිං, තං පාපං පකතං මයා.
‘‘ඡළාසීතිසහස්සානි ¶ , මයං පච්චත්තවෙදනා;
ථූපපූජං විවණ්ණෙත්වා, පච්චාම නිරයෙ භුසං.
‘‘යෙ ¶ ච ඛො ථූපපූජාය, වත්තන්තෙ අරහතො මහෙ;
ආදීනවං පකාසෙන්ති, විවෙචයෙථ [විවෙචයථ (සී.)] නෙ තතො.
‘‘ඉමා ච පස්ස ආයන්තියො, මාලධාරී අලඞ්කතා;
මාලාවිපාකංනුභොන්තියො [අනුභවන්ති (සී. පී.)], සමිද්ධා ච තා [සමිද්ධා තා (සී. ස්යා.)] යසස්සිනියො.
‘‘තඤ්ච දිස්වාන අච්ඡෙරං, අබ්භුතං ලොමහංසනං;
නමො කරොන්ති සප්පඤ්ඤා, වන්දන්ති තං මහාමුනිං.
‘‘සොහං ¶ නූන ඉතො ගන්ත්වා, යොනිං ලද්ධාන මානුසිං;
ථූපපූජං කරිස්සාමි, අප්පමත්තො පුනප්පුන’’න්ති.
ධාතුවිවණ්ණපෙතවත්ථු දසමං. චූළවග්ගො තතියො නිට්ඨිතො.
තස්සුද්දානං –
අභිජ්ජමානො කුණ්ඩියො [කොණ්ඩඤ්ඤො (සබ්බත්ථ)], රථකාරී භුසෙන ච;
කුමාරො ගණිකා චෙව, ද්වෙ ලුද්දා පිට්ඨිපූජනා;
වග්ගො තෙන පවුච්චතීති.