📜
4. මහාවග්ගො
1. අම්බසක්කරපෙතවත්ථු
වෙසාලී ¶ ¶ ¶ ¶ නාම නගරත්ථි වජ්ජීනං, තත්ථ අහු ලිච්ඡවි අම්බසක්කරො [අම්බසක්ඛරො (සී. ස්යා.), අප්පසක්කරො (ක.)];
දිස්වාන පෙතං නගරස්ස බාහිරං, තත්ථෙව පුච්ඡිත්ථ තං කාරණත්ථිකො.
‘‘සෙය්යා නිසජ්ජා නයිමස්ස අත්ථි, අභික්කමො නත්ථි පටික්කමො ච;
අසිතපීතඛායිතවත්ථභොගා, පරිචාරිකා [පරිචාරණා (සී. පී.)] සාපි ඉමස්ස නත්ථි.
‘‘යෙ ඤාතකා දිට්ඨසුතා සුහජ්ජා, අනුකම්පකා යස්ස අහෙසුං පුබ්බෙ;
දට්ඨුම්පි තෙ දානි න තං ලභන්ති, විරාජිතත්තො [විරාධිතත්තො (සී. පී.)] හි ජනෙන තෙන.
‘‘න ඔග්ගතත්තස්ස භවන්ති මිත්තා, ජහන්ති මිත්තා විකලං විදිත්වා;
අත්ථඤ්ච දිස්වා පරිවාරයන්ති, බහූ මිත්තා උග්ගතත්තස්ස හොන්ති.
‘‘නිහීනත්තො සබ්බභොගෙහි කිච්ඡො, සම්මක්ඛිතො ¶ සම්පරිභින්නගත්තො;
උස්සාවබින්දූව පලිම්පමානො, අජ්ජ සුවෙ ජීවිතස්සූපරොධො.
‘‘එතාදිසං උත්තමකිච්ඡප්පත්තං, උත්තාසිතං පුචිමන්දස්ස සූලෙ;
‘අථ ත්වං කෙන වණ්ණෙන වදෙසි යක්ඛ, ජීව භො ජීවිතමෙව සෙය්යො’’’ති.
‘‘සාලොහිතො ¶ ¶ එස අහොසි මය්හං, අහං සරාමි පුරිමාය ජාතියා;
දිස්වා ච මෙ කාරුඤ්ඤමහොසි රාජ, මා පාපධම්මො නිරයං පතායං [පති + අයං = පතායං].
‘‘ඉතො චුතො ලිච්ඡවි එස පොසො, සත්තුස්සදං නිරයං ඝොරරූපං;
උපපජ්ජති දුක්කටකම්මකාරී, මහාභිතාපං කටුකං භයානකං.
‘‘අනෙකභාගෙන ගුණෙන සෙය්යො, අයමෙව සූලො නිරයෙන තෙන;
එකන්තදුක්ඛං කටුකං භයානකං, එකන්තතිබ්බං නිරයං පතායං [පතෙ + අයං = පතායං].
‘‘ඉදඤ්ච ¶ සුත්වා වචනං මමෙසො, දුක්ඛූපනීතො විජහෙය්ය පාණං;
තස්මා අහං සන්තිකෙ න භණාමි, මා මෙ කතො ජීවිතස්සූපරොධො’’.
‘‘අඤ්ඤාතො එසො [අජ්ඣිතො එස (ක.)] පුරිසස්ස අත්ථො, අඤ්ඤම්පි ඉච්ඡාමසෙ පුච්ඡිතුං තුවං;
ඔකාසකම්මං සචෙ නො කරොසි, පුච්ඡාම තං නො න ච කුජ්ඣිතබ්බ’’න්ති.
‘‘අද්ධා පටිඤ්ඤා මෙ තදා අහු [පටිඤ්ඤාතමෙතං තදාහු (ක.), පටිඤ්ඤා න මෙතෙ තදා අහු (?)], නාචික්ඛනා අප්පසන්නස්ස හොති;
අකාමා සද්ධෙය්යවචොති කත්වා, පුච්ඡස්සු මං කාමං යථා විසය්හ’’න්ති [විසයං (ක.)].
‘‘යං ¶ කිඤ්චහං චක්ඛුනා පස්සිස්සාමි [පස්සාමි (ක.)], සබ්බම්පි තාහං අභිසද්දහෙය්යං;
දිස්වාව තං නොපි චෙ සද්දහෙය්යං, කරෙය්යාසි [කරොහි (කත්ථචි)] මෙ යක්ඛ නියස්සකම්ම’’න්ති.
‘‘සච්චප්පටිඤ්ඤා ¶ තව මෙසා හොතු, සුත්වාන ධම්මං ලභ සුප්පසාදං;
අඤ්ඤත්ථිකො ¶ නො ච පදුට්ඨචිත්තො, යං තෙ සුතං අසුතඤ්චාපි ධම්මං;
සබ්බම්පි අක්ඛිස්සං [සබ්බං ආචික්ඛිස්සං (සී.)] යථා පජානන්ති.
‘‘සෙතෙන අස්සෙන අලඞ්කතෙන, උපයාසි සූලාවුතකස්ස සන්තිකෙ;
යානං ඉදං අබ්භුතං දස්සනෙය්යං, කිස්සෙතං කම්මස්ස අයං විපාකො’’ති.
‘‘වෙසාලියා ¶ නගරස්ස [තස්ස නගරස්ස (සී. ස්යා. පී.)] මජ්ඣෙ, චික්ඛල්ලමග්ගෙ නරකං අහොසි;
ගොසීසමෙකාහං පසන්නචිත්තො, සෙතං [සෙතුං (ස්යා. ක.)] ගහෙත්වා නරකස්මිං නික්ඛිපිං.
‘‘එතස්මිං පාදානි පතිට්ඨපෙත්වා, මයඤ්ච අඤ්ඤෙ ච අතික්කමිම්හා;
යානං ඉදං අබ්භුතං දස්සනෙය්යං, තස්සෙව කම්මස්ස අයං විපාකො’’ති.
‘‘වණ්ණො ච තෙ සබ්බදිසා පභාසති, ගන්ධො ච තෙ සබ්බදිසා පවායති;
යක්ඛිද්ධිපත්තොසි මහානුභාවො, නග්ගො චාසි කිස්ස අයං විපාකො’’ති.
‘‘අක්කොධනො ¶ නිච්චපසන්නචිත්තො, සණ්හාහි වාචාහි ජනං උපෙමි;
තස්සෙව කම්මස්ස අයං විපාකො, දිබ්බො මෙ වණ්ණො සතතං පභාසති.
‘‘යසඤ්ච කිත්තිඤ්ච ධම්මෙ ඨිතානං, දිස්වාන මන්තෙමි [දිස්වා සමන්තෙමි (ක.)] පසන්නචිත්තො;
තස්සෙව කම්මස්ස අයං විපාකො, දිබ්බො මෙ ගන්ධො සතතං පවායති.
‘‘සහායානං ¶ තිත්ථස්මිං න්හායන්තානං, ථලෙ ගහෙත්වා නිදහිස්ස දුස්සං;
ඛිඩ්ඩත්ථිකො නො ච පදුට්ඨචිත්තො, තෙනම්හි නග්ගො කසිරා ච වුත්තී’’ති.
‘‘යො කීළමානො පකරොති පාපං, තස්සෙදිසං කම්මවිපාකමාහු;
අකීළමානො පන යො කරොති, කිං තස්ස කම්මස්ස විපාකමාහූ’’ති.
‘‘යෙ දුට්ඨසඞ්කප්පමනා මනුස්සා, කායෙන වාචාය ච සඞ්කිලිට්ඨා;
කායස්ස භෙදා අභිසම්පරායං, අසංසයං තෙ නිරයං උපෙන්ති.
‘‘අපරෙ ¶ පන සුගතිමාසමානා, දානෙ රතා සඞ්ගහිතත්තභාවා;
කායස්ස භෙදා අභිසම්පරායං, අසංසයං තෙ සුගතිං උපෙන්තී’’ති.
‘‘තං කින්ති ජානෙය්යමහං අවෙච්ච, කල්යාණපාපස්ස අයං විපාකො;
කිං වාහං දිස්වා අභිසද්දහෙය්යං, කො වාපි මං සද්දහාපෙය්ය එත’’න්ති.
‘‘දිස්වා ¶ ච සුත්වා අභිසද්දහස්සු, කල්යාණපාපස්ස අයං විපාකො;
කල්යාණපාපෙ උභයෙ අසන්තෙ, සියා නු සත්තා සුගතා දුග්ගතා වා.
‘‘නො ¶ චෙත්ථ කම්මානි කරෙය්යුං මච්චා, කල්යාණපාපානි මනුස්සලොකෙ;
නාහෙසුං සත්තා සුගතා දුග්ගතා වා, හීනා පණීතා ච මනුස්සලොකෙ.
‘‘යස්මා ¶ ච කම්මානි කරොන්ති මච්චා, කල්යාණපාපානි මනුස්සලොකෙ;
තස්මා හි සත්තා සුගතා දුග්ගතා වා, හීනා ¶ පණීතා ච මනුස්සලොකෙ.
‘‘ද්වයජ්ජ කම්මානං විපාකමාහු, සුඛස්ස දුක්ඛස්ස ච වෙදනීයං;
තා දෙවතායො පරිචාරයන්ති, පච්චන්ති බාලා ද්වයතං අපස්සිනො.
‘‘න මත්ථි කම්මානි සයංකතානි, දත්වාපි මෙ නත්ථි යො [සො (සබ්බත්ථ)] ආදිසෙය්ය;
අච්ඡාදනං සයනමථන්නපානං, තෙනම්හි නග්ගො කසිරා ච වුත්තී’’ති.
‘‘සියා නු ඛො කාරණං කිඤ්චි යක්ඛ, අච්ඡාදනං යෙන තුවං ලභෙථ;
ආචික්ඛ මෙ ත්වං යදත්ථි හෙතු, සද්ධායිකං [සද්ධායිතං (සී. පී.)] හෙතුවචො සුණොමා’’ති.
‘‘කප්පිතකො [කප්පිනකො (සී.)] නාම ඉධත්ථි භික්ඛු, ඣායී සුසීලො අරහා විමුත්තො;
ගුත්තින්ද්රියො සංවුතපාතිමොක්ඛො, සීතිභූතො උත්තමදිට්ඨිපත්තො.
‘‘සඛිලො වදඤ්ඤූ සුවචො සුමුඛො, ස්වාගමො සුප්පටිමුත්තකො ච;
පුඤ්ඤස්ස ඛෙත්තං අරණවිහාරී, දෙවමනුස්සානඤ්ච ¶ දක්ඛිණෙය්යො.
‘‘සන්තො විධූමො අනීඝො නිරාසො, මුත්තො විසල්ලො අමමො අවඞ්කො;
නිරූපධී සබ්බපපඤ්චඛීණො, තිස්සො විජ්ජා අනුප්පත්තො ජුතිමා.
‘‘අප්පඤ්ඤාතො ¶ දිස්වාපි න ච සුජානො, මුනීති නං වජ්ජිසු වොහරන්ති;
ජානන්ති තං යක්ඛභූතා අනෙජං, කල්යාණධම්මං විචරන්තං ලොකෙ.
‘‘තස්ස ¶ තුවං එකයුගං දුවෙ වා, මමුද්දිසිත්වාන සචෙ දදෙථ;
පටිග්ගහීතානි ච තානි අස්සු, මමඤ්ච පස්සෙථ සන්නද්ධදුස්ස’’න්ති.
‘‘කස්මිං පදෙසෙ සමණං වසන්තං, ගන්ත්වාන පස්සෙමු මයං ඉදානි;
යො මජ්ජ [ස මජ්ජ (සී.)] කඞ්ඛං විචිකිච්ඡිතඤ්ච, දිට්ඨීවිසූකානි විනොදයෙය්යා’’ති.
‘‘එසො නිසින්නො කපිනච්චනායං, පරිවාරිතො දෙවතාහි බහූහි;
ධම්මිං ¶ කථං භාසති සච්චනාමො, සකස්මිමාචෙරකෙ අප්පමත්තො’’ති.
‘‘තථාහං [යථාහං (ක.)] කස්සාමි ගන්ත්වා ඉදානි, අච්ඡාදයිස්සං සමණං යුගෙන;
පටිග්ගහිතානි ච තානි අස්සු, තුවඤ්ච පස්සෙමු සන්නද්ධදුස්ස’’න්ති.
‘‘මා අක්ඛණෙ පබ්බජිතං උපාගමි, සාධු වො ලිච්ඡවි නෙස ධම්මො;
තතො ච කාලෙ උපසඞ්කමිත්වා, තත්ථෙව පස්සාහි රහො නිසින්න’’න්ති.
තථාති වත්වා අගමාසි තත්ථ, පරිවාරිතො දාසගණෙන ලිච්ඡවි;
සො තං නගරං උපසඞ්කමිත්වා, වාසූපගච්ඡිත්ථ සකෙ නිවෙසනෙ.
තතො ¶ ¶ ච කාලෙ ගිහිකිච්චානි කත්වා, න්හත්වා පිවිත්වා ච ඛණං ලභිත්වා;
විචෙය්ය පෙළාතො ච යුගානි අට්ඨ, ගාහාපයී දාසගණෙන ලිච්ඡවි.
සො තං පදෙසං උපසඞ්කමිත්වා, තං අද්දස සමණං සන්තචිත්තං;
පටික්කන්තං ¶ ගොචරතො නිවත්තං, සීතිභූතං රුක්ඛමූලෙ නිසින්නං.
තමෙනමවොච උපසඞ්කමිත්වා, අප්පාබාධං ඵාසුවිහාරඤ්ච පුච්ඡි;
‘‘වෙසාලියං ලිච්ඡවිහං භදන්තෙ, ජානන්ති මං ලිච්ඡවි අම්බසක්කරො.
‘‘ඉමානි මෙ අට්ඨ යුගා සුභානි [යුගානි භන්තෙ (ස්යා. ක.)], පටිගණ්හ භන්තෙ පදදාමි තුය්හං;
තෙනෙව අත්ථෙන ඉධාගතොස්මි, යථා අහං අත්තමනො භවෙය්ය’’න්ති.
‘‘දූරතොව ¶ සමණබ්රාහ්මණා ච, නිවෙසනං තෙ පරිවජ්ජයන්ති;
පත්තානි භිජ්ජන්ති ච තෙ [භිජ්ජන්ති තව (ස්යා. ක.)] නිවෙසනෙ, සඞ්ඝාටියො චාපි විදාලයන්ති [විපාටයන්ති (සී.), විපාතයන්ති (ක.)].
‘‘අථාපරෙ පාදකුඨාරිකාහි, අවංසිරා සමණා පාතයන්ති;
එතාදිසං පබ්බජිතා විහෙසං, තයා කතං සමණා පාපුණන්ති.
‘‘තිණෙන තෙලම්පි න ත්වං අදාසි, මූළ්හස්ස ¶ මග්ගම්පි න පාවදාසි;
අන්ධස්ස දණ්ඩං සයමාදියාසි, එතාදිසො කදරියො අසංවුතො තුවං;
අථ ත්වං කෙන වණ්ණෙන කිමෙව දිස්වා,
අම්හෙහි සහ සංවිභාගං කරොසී’’ති.
‘‘පච්චෙමි ¶ භන්තෙ යං ත්වං වදෙසි, විහෙසයිං සමණෙ බ්රාහ්මණෙ ච;
ඛිඩ්ඩත්ථිකො නො ච පදුට්ඨචිත්තො, එතම්පි මෙ දුක්කටමෙව භන්තෙ.
‘‘ඛිඩ්ඩාය යක්ඛො පසවිත්වා පාපං, වෙදෙති දුක්ඛං අසමත්තභොගී;
දහරො යුවා නග්ගනියස්ස භාගී, කිං සු තතො දුක්ඛතරස්ස හොති.
‘‘තං දිස්වා සංවෙගමලත්ථං භන්තෙ, තප්පච්චයා වාපි [තප්පච්චයා තාහං (සී.), තප්පච්චයා චාහං (පී.)] දදාමි දානං;
පටිගණ්හ භන්තෙ වත්ථයුගානි අට්ඨ, යක්ඛස්සිමා ගච්ඡන්තු දක්ඛිණායො’’ති.
‘‘අද්ධා හි දානං බහුධා පසත්ථං, දදතො ච තෙ අක්ඛයධම්මමත්ථු;
පටිගණ්හාමි ¶ තෙ වත්ථයුගානි අට්ඨ, යක්ඛස්සිමා ගච්ඡන්තු දක්ඛිණායො’’ති.
තතො හි සො ආචමයිත්වා ලිච්ඡවි, ථෙරස්ස දත්වාන යුගානි අට්ඨ;
‘පටිග්ගහිතානි ච තානි අස්සු, යක්ඛඤ්ච පස්සෙථ සන්නද්ධදුස්සං’.
තමද්දසා චන්දනසාරලිත්තං, ආජඤ්ඤමාරූළ්හමුළාරවණ්ණං;
අලඞ්කතං සාධුනිවත්ථදුස්සං, පරිවාරිතං යක්ඛමහිද්ධිපත්තං.
සො ¶ තං දිස්වා අත්තමනා උදග්ගො, පහට්ඨචිත්තො ච සුභග්ගරූපො;
කම්මඤ්ච දිස්වාන මහාවිපාකං, සන්දිට්ඨිකං චක්ඛුනා සච්ඡිකත්වා.
තමෙනමවොච ¶ ¶ උපසඞ්කමිත්වා, ‘‘දස්සාමි දානං සමණබ්රාහ්මණානං;
න චාපි මෙ කිඤ්චි අදෙය්යමත්ථි, තුවඤ්ච මෙ යක්ඛ බහූපකාරො’’ති.
‘‘තුවඤ්ච මෙ ලිච්ඡවි එකදෙසං, අදාසි දානානි අමොඝමෙතං;
ස්වාහං ¶ කරිස්සාමි තයාව සක්ඛිං, අමානුසො මානුසකෙන සද්ධි’’න්ති.
‘‘ගතී ච බන්ධූ ච පරායණඤ්ච [පරායනඤ්ච (ස්යා. ක.)], මිත්තො මමාසි අථ දෙවතා මෙ [දෙවතාසි (සී. ස්යා.)];
යාචාමි තං [යාචාමහං (සී.)] පඤ්ජලිකො භවිත්වා, ඉච්ඡාමි තං යක්ඛ පුනාපි දට්ඨු’’න්ති.
‘‘සචෙ තුවං අස්සද්ධො භවිස්සසි, කදරියරූපො විප්පටිපන්නචිත්තො;
ත්වං නෙව මං ලච්ඡසි [තෙනෙව මං න ලච්ඡසී (සී.), තෙනෙව මං ලිච්ඡවි (ස්යා.), තෙනෙව මං ලච්ඡසි (ක.)] දස්සනාය, දිස්වා ච තං නොපි ච ආලපිස්සං.
‘‘සචෙ පන ත්වං භවිස්සසි ධම්මගාරවො, දානෙ රතො සඞ්ගහිතත්තභාවො;
ඔපානභූතො සමණබ්රාහ්මණානං, එවං මමං ලච්ඡසි දස්සනාය.
‘‘දිස්වා ච තං ආලපිස්සං භදන්තෙ, ඉමඤ්ච සූලතො ලහුං පමුඤ්ච;
යතො නිදානං අකරිම්හ සක්ඛිං, මඤ්ඤාමි සූලාවුතකස්ස කාරණා.
‘‘තෙ ¶ අඤ්ඤමඤ්ඤං අකරිම්හ සක්ඛිං, අයඤ්ච ¶ සූලතො [සූලාවුතො (සී. ස්යා.)] ලහුං පමුත්තො;
සක්කච්ච ධම්මානි සමාචරන්තො, මුච්චෙය්ය සො නිරයා ච තම්හා;
කම්මං සියා අඤ්ඤත්ර වෙදනීයං.
‘‘කප්පිතකඤ්ච උපසඞ්කමිත්වා, තෙනෙව [තෙන (ස්යා. ක.)] සහ සංවිභජිත්වා කාලෙ;
සයං මුඛෙනූපනිසජ්ජ පුච්ඡ, සො තෙ අක්ඛිස්සති එතමත්ථං.
‘‘තමෙව භික්ඛුං උපසඞ්කමිත්වා, පුච්ඡස්සු අඤ්ඤත්ථිකො නො ච පදුට්ඨචිත්තො;
සො තෙ සුතං අසුතඤ්චාපි ධම්මං,
සබ්බම්පි ¶ අක්ඛිස්සති යථා පජාන’’න්ති.
සො තත්ථ රහස්සං සමුල්ලපිත්වා, සක්ඛිං කරිත්වාන අමානුසෙන;
පක්කාමි සො ලිච්ඡවීනං සකාසං, අථ බ්රවි පරිසං සන්නිසින්නං.
‘‘සුණන්තු භොන්තො මම එකවාක්යං, වරං වරිස්සං ලභිස්සාමි අත්ථං;
සූලාවුතො ¶ පුරිසො ලුද්දකම්මො, පණීහිතදණ්ඩො [පණීතනණ්ඩො (ක.)] අනුසත්තරූපො [අනුපක්කරූපො (ක.)].
‘‘එත්තාවතා වීසතිරත්තිමත්තා, යතො ආවුතො නෙව ජීවති න මතො;
තාහං මොචයිස්සාමි දානි, යථාමතිං අනුජානාතු සඞ්ඝො’’ති.
‘‘එතඤ්ච අඤ්ඤඤ්ච ලහුං පමුඤ්ච, කො තං වදෙථ [වදෙථාති (ක.), වදෙථ ච (ස්යා.)] තථා කරොන්තං;
යථා පජානාසි තථා කරොහි, යථාමතිං අනුජානාති සඞ්ඝො’’ති.
සො ¶ තං පදෙසං උපසඞ්කමිත්වා, සූලාවුතං මොචයි ඛිප්පමෙව;
‘මා භායි සම්මා’ති ච තං අවොච, තිකිච්ඡකානඤ්ච උපට්ඨපෙසි.
‘‘කප්පිතකඤ්ච ¶ උපසඞ්කමිත්වා, තෙනෙව සහ [තෙන සමං (සී.), තෙන සහ (ස්යා. ක.)] සංවිභජිත්වා කාලෙ;
සයං මුඛෙනූපනිසජ්ජ ලිච්ඡවි, තථෙව පුච්ඡිත්ථ නං කාරණත්ථිකො.
‘‘සූලාවුතො පුරිසො ලුද්දකම්මො, පණීතදණ්ඩො ¶ අනුසත්තරූපො;
එත්තාවතා වීසතිරත්තිමත්තා, යතො ආවුතො නෙව ජීවති න මතො.
‘‘සො මොචිතො ගන්ත්වා මයා ඉදානි, එතස්ස යක්ඛස්ස වචො හි භන්තෙ;
සියා නු ඛො කාරණං කිඤ්චිදෙව, යෙන සො නිරයං නො වජෙය්ය.
‘‘ආචික්ඛ භන්තෙ යදි අත්ථි හෙතු, සද්ධායිකං හෙතුවචො සුණොම;
න තෙසං කම්මානං විනාසමත්ථි, අවෙදයිත්වා ඉධ බ්යන්තිභාවො’’ති.
‘‘සචෙ ¶ ස ධම්මානි සමාචරෙය්ය, සක්කච්ච රත්තින්දිවමප්පමත්තො;
මුච්චෙය්ය සො නිරයා ච තම්හා, කම්මං සියා අඤ්ඤත්ර වෙදනීය’’න්ති.
‘‘අඤ්ඤාතො [ඤාතොම්හි (ක.)] එසො පුරිසස්ස අත්ථො, මමම්පි දානි අනුකම්ප භන්තෙ;
අනුසාස මං ඔවද භූරිපඤ්ඤ, යථා අහං නො නිරයං වජෙය්ය’’න්ති.
‘‘අජ්ජෙව ¶ ¶ බුද්ධං සරණං උපෙහි, ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච පසන්නචිත්තො;
තථෙව සික්ඛාය පදානි පඤ්ච, අඛණ්ඩඵුල්ලානි සමාදියස්සු.
‘‘පාණාතිපාතා විරමස්සු ඛිප්පං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයස්සු;
අමජ්ජපො මා ච මුසා අභාණී, සකෙන දාරෙන ච හොහි තුට්ඨො;
ඉමඤ්ච අරියං [ඉමඤ්ච (ස්යා.)] අට්ඨඞ්ගවරෙනුපෙතං, සමාදියාහි කුසලං සුඛුද්රයං.
‘‘චීවරං පිණ්ඩපාතඤ්ච, පච්චයං සයනාසනං;
අන්නං පානං ඛාදනීයං, වත්ථසෙනාසනානි ච;
දදාහි උජුභූතෙසු, විප්පසන්නෙන චෙතසා [සදා පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති (ස්යා. ක.)].
‘‘භික්ඛූපි සීලසම්පන්නෙ, වීතරාගෙ බහුස්සුතෙ;
තප්පෙහි අන්නපානෙන, සදා පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති.
‘‘එවඤ්ච ධම්මානි [කම්මානි (සී. ස්යා.)] සමාචරන්තො, සක්කච්ච රත්තින්දිවමප්පමත්තො;
මුඤ්ච තුවං [මුච්චෙය්ය සො ත්වං (ක.)] නිරයා ච තම්හා, කම්මං ¶ සියා අඤ්ඤත්ර වෙදනීය’’න්ති.
‘‘අජ්ජෙව බුද්ධං සරණං උපෙමි, ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච පසන්නචිත්තො;
තථෙව සික්ඛාය පදානි පඤ්ච, අඛණ්ඩඵුල්ලානි සමාදියාමි.
‘‘පාණාතිපාතා විරමාමි ඛිප්පං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයාමි;
අමජ්ජපො නො ච මුසා භණාමි, සකෙන දාරෙන ච හොමි තුට්ඨො;
ඉමඤ්ච අරියං අට්ඨඞ්ගවරෙනුපෙතං, සමාදියාමි කුසලං සුඛුද්රයං.
‘‘චීවරං ¶ ¶ පිණ්ඩපාතඤ්ච, පච්චයං සයනාසනං;
අන්නං පානං ඛාදනීයං, වත්ථසෙනාසනානි ච.
‘‘භික්ඛූ ¶ ච සීලසම්පන්නෙ, වීතරාගෙ බහුස්සුතෙ;
දදාමි න විකම්පාමි [විකප්පාමි (සී. ස්යා.)], බුද්ධානං සාසනෙ රතො’’ති.
එතාදිසා ලිච්ඡවි අම්බසක්කරො, වෙසාලියං අඤ්ඤතරො උපාසකො;
සද්ධො මුදූ කාරකරො ච භික්ඛු, සඞ්ඝඤ්ච සක්කච්ච තදා උපට්ඨහි.
සූලාවුතො ච අරොගො හුත්වා, සෙරී ¶ සුඛී පබ්බජ්ජං උපාගමි [පබ්බජ්ජමුපගච්ඡි (ක.)];
භික්ඛුඤ්ච ආගම්ම කප්පිතකුත්තමං, උභොපි සාමඤ්ඤඵලානි අජ්ඣගුං.
එතාදිසා සප්පුරිසාන සෙවනා, මහප්ඵලා හොති සතං විජානතං;
සූලාවුතො අග්ගඵලං අඵස්සයි [ඵුස්සයි (ස්යා. ක.)], ඵලං කනිට්ඨං පන අම්බසක්කරො’’ති.
අම්බසක්කරපෙතවත්ථු පඨමං.
2. සෙරීසකපෙතවත්ථු
[වි. ව. 1228] සුණොථ යක්ඛස්ස වාණිජාන ච, සමාගමො යත්ථ තදා අහොසි;
යථා කථං ඉතරිතරෙන චාපි, සුභාසිතං තඤ්ච සුණාථ සබ්බෙ.
යො සො අහු රාජා පායාසි නාම [නාමො (සී.)], භුම්මානං සහබ්යගතො යසස්සී;
සො මොදමානොව සකෙ විමානෙ, අමානුසො මානුසෙ අජ්ඣභාසීති.
‘‘වඞ්කෙ ¶ අරඤ්ඤෙ අමනුස්සට්ඨානෙ, කන්තාරෙ අප්පොදකෙ අප්පභක්ඛෙ;
සුදුග්ගමෙ වණ්ණුපථස්ස මජ්ඣෙ, වඞ්කංභයා නට්ඨමනා මනුස්සා.
‘‘නයිධ ඵලා මූලමයා ච සන්ති, උපාදානං නත්ථි කුතොධ භක්ඛො [භික්ඛො (ක.)];
අඤ්ඤත්ර පංසූහි ච වාලුකාහි ච, තතාහි උණ්හාහි ච දාරුණාහි ච.
‘‘උජ්ජඞ්ගලං තත්තමිවං කපාලං, අනායසං පරලොකෙන තුල්යං;
ලුද්දානමාවාසමිදං පුරාණං, භූමිප්පදෙසො අභිසත්තරූපො.
‘‘‘අථ තුම්හෙ කෙන වණ්ණෙන, කිමාසමානා ඉමං පදෙසං හි;
අනුපවිට්ඨා සහසා සමච්ච, ලොභා භයා අථ වා සම්පමූළ්හා’’’ති.
‘‘මගධෙසු අඞ්ගෙසු ච සත්ථවාහා, ආරොපයිත්වා පණියං පුථුත්තං;
තෙ යාමසෙ සින්ධුසොවීරභූමිං, ධනත්ථිකා උද්දයං පත්ථයානා.
‘‘දිවා පිපාසං නධිවාසයන්තා, යොග්ගානුකම්පඤ්ච සමෙක්ඛමානා;
එතෙන වෙගෙන ආයාම සබ්බෙ, රත්තිං මග්ගං පටිපන්නා විකාලෙ.
‘‘තෙ ¶ දුප්පයාතා අපරද්ධමග්ගා, අන්ධාකුලා විප්පනට්ඨා අරඤ්ඤෙ;
සුදුග්ගමෙ වණ්ණුපථස්ස මජ්ඣෙ, දිසං න ජානාම පමූළ්හචිත්තා.
‘‘ඉදඤ්ච ¶ දිස්වාන අදිට්ඨපුබ්බං, විමානසෙට්ඨඤ්ච තවඤ්ච යක්ඛ;
තතුත්තරිං ජීවිතමාසමානා, දිස්වා පතීතා සුමනා උදග්ගා’’ති.
‘‘පාරං සමුද්දස්ස ඉමඤ්ච වණ්ණුං, වෙත්තාචරං [වෙත්තං පරං (ස්යා.), වෙත්තාචාරං (ක.)] සඞ්කුපථඤ්ච මග්ගං;
නදියො පන පබ්බතානඤ්ච දුග්ගා, පුථුද්දිසා ගච්ඡථ භොගහෙතු.
‘‘පක්ඛන්දියාන විජිතං පරෙසං, වෙරජ්ජකෙ මානුසෙ පෙක්ඛමානා;
යං වො සුතං වා අථ වාපි දිට්ඨං, අච්ඡෙරකං තං වො සුණොම තාතා’’ති.
‘‘ඉතොපි අච්ඡෙරතරං කුමාර, න නො සුතං වා අථ වාපි දිට්ඨං;
අතීතමානුස්සකමෙව සබ්බං, දිස්වා න තප්පාම අනොමවණ්ණං.
‘‘වෙහායසං පොක්ඛරඤ්ඤො සවන්ති, පහූතමල්යා [පහූතමාල්යා (ස්යා.)] බහුපුණ්ඩරීකා;
දුමා චිමෙ නිච්චඵලූපපන්නා, අතීව ගන්ධා සුරභිං පවායන්ති.
‘‘වෙළූරියථම්භා සතමුස්සිතාසෙ, සිලාපවාළස්ස ච ආයතංසා;
මසාරගල්ලා සහලොහිතඞ්ගා, ථම්භා ඉමෙ ජොතිරසාමයාසෙ.
‘‘සහස්සථම්භං අතුලානුභාවං, තෙසූපරි සාධුමිදං විමානං;
රතනන්තරං කඤ්චනවෙදිමිස්සං, තපනීයපට්ටෙහි ච සාධුඡන්නං.
‘‘ජම්බොනදුත්තත්තමිදං ¶ සුමට්ඨො, පාසාදසොපාණඵලූපපන්නො;
දළ්හො ච වග්ගු ච සුසඞ්ගතො ච [වග්ගු සුමුඛො සුසඞ්ගතො (සී.)], අතීව නිජ්ඣානඛමො මනුඤ්ඤො.
‘‘රතනන්තරස්මිං බහුඅන්නපානං, පරිවාරිතො අච්ඡරාසඞ්ගණෙන;
මුරජආලම්බරතූරියඝුට්ඨො, අභිවන්දිතොසි ථුතිවන්දනාය.
‘‘සො මොදසි නාරිගණප්පබොධනො, විමානපාසාදවරෙ මනොරමෙ;
අචින්තියො සබ්බගුණූපපන්නො, රාජා යථා වෙස්සවණො නළින්යා [නළිඤ්ඤං (ක.)].
‘‘දෙවො නු ආසි උදවාසි යක්ඛො, උදාහු දෙවින්දො මනුස්සභූතො;
පුච්ඡන්ති තං වාණිජා සත්ථවාහා, ආචික්ඛ කො නාම තුවංසි යක්ඛො’’ති.
‘‘සෙරීසකො නාම අහම්හි යක්ඛො, කන්තාරියො වණ්ණුපථම්හි ගුත්තො;
ඉමං පදෙසං අභිපාලයාමි, වචනකරො වෙස්සවණස්ස රඤ්ඤො’’ති.
‘‘අධිච්චලද්ධං පරිණාමජං තෙ, සයං කතං උදාහු දෙවෙහි දින්නං;
පුච්ඡන්ති තං වාණිජා සත්ථවාහා, කථං තයා ලද්ධමිදං මනුඤ්ඤ’’න්ති.
‘‘නාධිච්චලද්ධං න පරිණාමජං මෙ, න සයං කතං න හි දෙවෙහි දින්නං;
සකෙහි කම්මෙහි අපාපකෙහි, පුඤ්ඤෙහි මෙ ලද්ධමිදං මනුඤ්ඤ’’න්ති.
‘‘කිං ¶ තෙ වතං කිං පන බ්රහ්මචරියං, කිස්ස සුචිණ්ණස්ස අයං විපාකො;
පුච්ඡන්ති තං වාණිජා සත්ථවාහා, කථං තයා ලද්ධමිදං විමාන’’න්ති.
‘‘මමං ¶ පායාසීති අහු සමඤ්ඤා, රජ්ජං යදා කාරයිං කොසලානං;
නත්ථිකදිට්ඨි කදරියො පාපධම්මො, උච්ඡෙදවාදී ච තදා අහොසිං.
‘‘සමණො ච ඛො ආසි කුමාරකස්සපො, බහුස්සුතො චිත්තකථී උළාරො;
සො මෙ තදා ධම්මකථං අභාසි, දිට්ඨිවිසූකානි විනොදයී මෙ.
‘‘තාහං තස්ස ධම්මකථං සුණිත්වා, උපාසකත්තං පටිදෙවයිස්සං;
පාණාතිපාතා විරතො අහොසිං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයිස්සං;
අමජ්ජපො නො ච මුසා අභාණිං, සකෙන දාරෙන ච අහොසි තුට්ඨො.
‘‘තං මෙ වතං තං පන බ්රහ්මචරියං, තස්ස සුචිණ්ණස්ස අයං විපාකො;
තෙහෙව කම්මෙහි අපාපකෙහි, පුඤ්ඤෙහි මෙ ලද්ධමිදං විමාන’’න්ති.
‘‘සච්චං කිරාහංසු නරා සපඤ්ඤා, අනඤ්ඤථා වචනං පණ්ඩිතානං;
යහිං යහිං ගච්ඡති පුඤ්ඤකම්මො, තහිං තහිං මොදති කාමකාමී.
‘‘යහිං යහිං සොකපරිද්දවො ච, වධො ච බන්ධො ච පරික්කිලෙසො;
තහිං තහිං ගච්ඡති පාපකම්මො, න මුච්චති දුග්ගතියා කදාචී’’ති.
‘‘සම්මූළ්හරූපොව ¶ ජනො අහොසි, අස්මිං මුහුත්තෙ කලලීකතොව;
ජනස්සිමස්ස තුය්හඤ්ච කුමාර, අප්පච්චයො කෙන නු ඛො අහොසී’’ති.
‘‘ඉමෙ ච සිරීසවනා [ඉමෙ සිරීසූපවනා ච (සී.), ඉමෙපි සිරීසවනා ච (පී. ක.)] තාතා, දිබ්බා ගන්ධා සුරභී සම්පවන්ති;
තෙ සම්පවායන්ති ඉමං විමානං, දිවා ච රත්තො ච තමං නිහන්ත්වා.
‘‘ඉමෙසඤ්ච ඛො වස්සසතච්චයෙන, සිපාටිකා ඵලති එකමෙකා;
මානුස්සකං වස්සසතං අතීතං, යදග්ගෙ කායම්හි ඉධූපපන්නො.
‘‘දිස්වානහං වස්සසතානි පඤ්ච, අස්මිං විමානෙ ඨත්වාන තාතා;
ආයුක්ඛයා පුඤ්ඤක්ඛයා චවිස්සං, තෙනෙව සොකෙන පමුච්ඡිතොස්මී’’ති.
‘‘කථං නු සොචෙය්ය තථාවිධො සො, ලද්ධා විමානං අතුලං චිරාය;
යෙ චාපි ඛො ඉත්තරමුපපන්නා, තෙ නූන සොචෙය්යුං පරිත්තපුඤ්ඤා’’ති.
‘‘අනුච්ඡවිං ඔවදියඤ්ච මෙ තං, යං මං තුම්හෙ පෙය්යවාචං වදෙථ;
තුම්හෙ ච ඛො තාතා මයානුගුත්තා, යෙනිච්ඡකං තෙන පලෙථ සොත්ථි’’න්ති.
‘‘ගන්ත්වා මයං සින්ධුසොවීරභූමිං, ධන්නත්ථිකා උද්දයං පත්ථයානා;
යථාපයොගා පරිපුණ්ණචාගා, කාහාම සෙරීසමහං උළාර’’න්ති.
‘‘මා ¶ චෙව සෙරීසමහං අකත්ථ, සබ්බඤ්ච වො භවිස්සති යං වදෙථ;
පාපානි කම්මානි විවජ්ජයාථ, ධම්මානුයොගඤ්ච අධිට්ඨහාථ.
‘‘උපාසකො අත්ථි ඉමම්හි සඞ්ඝෙ, බහුස්සුතො සීලවතූපපන්නො;
සද්ධො ච චාගී ච සුපෙසලො ච, විචක්ඛණො සන්තුසිතො මුතීමා.
‘‘සඤ්ජානමානො ¶ න මුසා භණෙය්ය, පරූපඝාතාය ච චෙතයෙය්ය;
වෙභූතිකං පෙසුණං නො කරෙය්ය, සණ්හඤ්ච වාචං සඛිලං භණෙය්ය.
‘‘සගාරවො සප්පටිස්සො විනීතො, අපාපකො අධිසීලෙ විසුද්ධො;
සො මාතරං පිතරඤ්චාපි ජන්තු, ධම්මෙන පොසෙති අරියවුත්ති.
‘‘මඤ්ඤෙ සො මාතාපිතූනං කාරණා, භොගානි පරියෙසති න අත්තහෙතු;
මාතාපිතූනඤ්ච යො අච්චයෙන, නෙක්ඛම්මපොණො චරිස්සති බ්රහ්මචරියං.
‘‘උජූ අවඞ්කො අසඨො අමායො, න ලෙසකප්පෙන ච වොහරෙය්ය;
සො තාදිසො සුකතකම්මකාරී, ධම්මෙ ඨිතො කින්ති ලභෙථ දුක්ඛං.
‘‘තං කාරණා පාතුකතොම්හි අත්තනා, තස්මා ධම්මං පස්සථ වාණිජාසෙ;
අඤ්ඤත්ර තෙනිහ භස්මී [භස්මි (ස්යා.), භස්ම (ක.)] භවෙථ, අන්ධාකුලා විප්පනට්ඨා අරඤ්ඤෙ;
තං ඛිප්පමානෙන ලහුං පරෙන, සුඛො හවෙ සප්පුරිසෙන සඞ්ගමො’’ති.
‘‘කිං ¶ නාම සො කිඤ්ච කරොති කම්මං, කිං නාමධෙය්යං කිං පන තස්ස ගොත්තං;
මයම්පි නං දට්ඨුකාමම්හ යක්ඛ, යස්සානුකම්පාය ඉධාගතොසි;
ලාභා හි තස්ස යස්ස තුවං පිහෙසී’’ති.
‘‘යො කප්පකො සම්භවනාමධෙය්යො, උපාසකො කොච්ඡඵලූපජීවී;
ජානාථ නං තුම්හාකං පෙසියො සො, මා ඛො නං හීළිත්ථ සුපෙසලො සො’’ති.
‘‘ජානාමසෙ යං ත්වං පවදෙසි යක්ඛ, න ඛො නං ජානාම ස එදිසොති;
මයම්පි නං පූජයිස්සාම යක්ඛ, සුත්වාන තුය්හං වචනං උළාර’’න්ති.
‘‘යෙ කෙචි ඉමස්මිං සත්ථෙ මනුස්සා, දහරා මහන්තා අථවාපි මජ්ඣිමා;
සබ්බෙව තෙ ආලම්බන්තු විමානං, පස්සන්තු පුඤ්ඤානං ඵලං කදරියා’’ති.
තෙ තත්ථ සබ්බෙව ‘අහං පුරෙ’ති, තං කප්පකං තත්ථ පුරක්ඛත්වා [පුරක්ඛිපිත්වා (සී.)];
සබ්බෙව තෙ ආලම්බිංසු විමානං, මසක්කසාරං විය වාසවස්ස.
තෙ තත්ථ සබ්බෙව ‘අහං පුරෙ’ති, උපාසකත්තං පටිවෙදයිංසු;
පාණාතිපාතා පටිවිරතා අහෙසුං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයිංසු;
අමජ්ජපා නො ච මුසා භණිංසු, සකෙන දාරෙන ච අහෙසුං තුට්ඨා.
තෙ ¶ තත්ථ සබ්බෙව ‘අහං පුරෙ’ති, උපාසකත්තං පටිවෙදයිත්වා;
පක්කාමි සත්ථො අනුමොදමානො, යක්ඛිද්ධියා අනුමතො පුනප්පුනං.
ගන්ත්වාන තෙ සින්ධුසොවීරභූමිං, ධනත්ථිකා උද්දයං [උදය (පී. ක.)] පත්ථයානා;
යථාපයොගා පරිපුණ්ණලාභා, පච්චාගමුං පාටලිපුත්තමක්ඛතං.
ගන්ත්වාන තෙ සඞ්ඝරං සොත්ථිවන්තො, පුත්තෙහි දාරෙහි සමඞ්ගිභූතා;
ආනන්දී විත්තා සුමනා පතීතා, අකංසු සෙරීසමහං උළාරං;
සෙරීසකං තෙ පරිවෙණං මාපයිංසු.
එතාදිසා ¶ සප්පුරිසාන සෙවනා, මහත්ථිකා ධම්මගුණාන සෙවනා;
එකස්ස අත්ථාය උපාසකස්ස, සබ්බෙව සත්තා සුඛිතා [සුඛිනො (පී. ක.)] අහෙසුන්ති.
සෙරීසකපෙතවත්ථු දුතියං.
භාණවාරං තතියං නිට්ඨිතං.
3. නන්දකපෙතවත්ථු
රාජා ¶ පිඞ්ගලකො නාම, සුරට්ඨානං අධිපති අහු;
මොරියානං උපට්ඨානං ගන්ත්වා, සුරට්ඨං පුනරාගමා.
උණ්හෙ මජ්ඣන්හිකෙ [මජ්ඣන්තිකෙ (සබ්බත්ථ)] කාලෙ, රාජා පඞ්කං [වඞ්කං (ක.)] උපාගමි;
අද්දස මග්ගං රමණීයං, පෙතානං තං වණ්ණුපථං [වණ්ණනාපථං (සී. ස්යා.)].
සාරථිං ¶ ආමන්තයී රාජා –
‘‘අයං මග්ගො රමණීයො, ඛෙමො සොවත්ථිකො සිවො;
ඉමිනා සාරථි යාම, සුරට්ඨානං සන්තිකෙ ඉතො’’.
තෙන ¶ පායාසි සොරට්ඨො, සෙනාය චතුරඞ්ගිනියා;
උබ්බිග්ගරූපො පුරිසො, සොරට්ඨං එතදබ්රවි.
‘‘කුම්මග්ගං පටිපන්නම්හා, භිංසනං ලොමහංසනං;
පුරතො දිස්සති මග්ගො, පච්ඡතො ච න දිස්සති.
‘‘කුම්මග්ගං පටිපන්නම්හා, යමපුරිසාන සන්තිකෙ;
අමානුසො වායති ගන්ධො, ඝොසො සුය්යති [සූයති (සී. ස්යා.)] දාරුණො’’.
සංවිග්ගො රාජා සොරට්ඨො, සාරථිං එතදබ්රවි;
‘‘කුම්මග්ගං පටිපන්නම්හා, භිංසනං ලොමහංසනං;
පුරතො දිස්සති මග්ගො, පච්ඡතො ච න දිස්සති.
‘‘කුම්මග්ගං පටිපන්නම්හා, යමපුරිසාන සන්තිකෙ;
අමානුසො වායති ගන්ධො, ඝොසො සුය්යති දාරුණො’’.
හත්ථික්ඛන්ධං සමාරුය්හ, ඔලොකෙන්තො චතුද්දිසං [චතුද්දිස්සා (ක.)];
අද්දස නිග්රොධං රමණීයං [රුක්ඛං නිග්රොධං (ස්යා. ක.)], පාදපං ඡායාසම්පන්නං;
නීලබ්භවණ්ණසදිසං, මෙඝවණ්ණසිරීනිභං.
සාරථිං ¶ ¶ ආමන්තයී රාජා, ‘‘කිං එසො දිස්සති බ්රහා;
නීලබ්භවණ්ණසදිසො, මෙඝවණ්ණසිරීනිභො’’.
‘‘නිග්රොධො සො මහාරාජ, පාදපො ඡායාසම්පන්නො;
නීලබ්භවණ්ණසදිසො ¶ , මෙඝවණ්ණසිරීනිභො’’.
තෙන පායාසි සොරට්ඨො, යෙන සො දිස්සතෙ බ්රහා;
නීලබ්භවණ්ණසදිසො, මෙඝවණ්ණසිරීනිභො.
හත්ථික්ඛන්ධතො ඔරුය්හ, රාජා රුක්ඛං උපාගමි;
නිසීදි රුක්ඛමූලස්මිං, සාමච්චො සපරිජ්ජනො;
පූරං පානීයසරකං, පූවෙ විත්තෙ ච අද්දස.
පුරිසො ¶ ච දෙවවණ්ණී, සබ්බාභරණභූසිතො;
උපසඞ්කමිත්වා රාජානං, සොරට්ඨං එතදබ්රවි.
‘‘ස්වාගතං තෙ මහාරාජ, අථො තෙ අදුරාගතං;
පිවතු දෙවො පානීයං, පූවෙ ඛාද අරින්දම’’.
පිවිත්වා රාජා පානීයං, සාමච්චො සපරිජ්ජනො;
පූවෙ ඛාදිත්වා පිත්වා ච, සොරට්ඨො එතදබ්රවි.
‘‘දෙවතා නුසි ගන්ධබ්බො, අදු සක්කො පුරින්දදො;
අජානන්තා තං පුච්ඡාම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්ති.
‘‘නාම්හි දෙවො න ගන්ධබ්බො, නාපි [නම්හි (ක.)] සක්කො පුරින්දදො;
පෙතො අහං මහාරාජ, සුරට්ඨා ඉධ මාගතො’’ති.
‘‘කිංසීලො කිංසමාචාරො, සුරට්ඨස්මිං පුරෙ තුවං;
කෙන තෙ බ්රහ්මචරියෙන, ආනුභාවො අයං තවා’’ති.
‘‘තං සුණොහි මහාරාජ, අරින්දම රට්ඨවඩ්ඪන;
අමච්චා පාරිසජ්ජා ච, බ්රාහ්මණො ච පුරොහිතො.
‘‘සුරට්ඨස්මිං අහං දෙව, පුරිසො පාපචෙතසො;
මිච්ඡාදිට්ඨි ච දුස්සීලො, කදරියො පරිභාසකො.
‘‘‘දදන්තානං ¶ කරොන්තානං, වාරයිස්සං බහුජ්ජනං;
අඤ්ඤෙසං දදමානානං, අන්තරායකරො අහං.
‘‘‘විපාකො නත්ථි දානස්ස, සංයමස්ස කුතො ඵලං;
නත්ථි ආචරියො නාම, අදන්තං කො දමෙස්සති.
‘‘‘සමතුල්යානි ¶ භූතානි, කුතො [කුලෙ (ස්යා. ක.)] ජෙට්ඨාපචායිකො;
නත්ථි බලං වීරියං වා, කුතො උට්ඨානපොරිසං.
‘‘‘නත්ථි දානඵලං නාම, න විසොධෙති වෙරිනං;
ලද්ධෙය්යං ලභතෙ මච්චො, නියතිපරිණාමජං [පරිණාමජා (සී. ක.)].
‘‘‘නත්ථි ¶ මාතා පිතා භාතා, ලොකො නත්ථි ඉතො පරං;
නත්ථි දින්නං නත්ථි හුතං, සුනිහිතං න විජ්ජති.
‘‘‘යොපි ¶ හනෙය්ය පුරිසං, පරස්ස ඡින්දතෙ [පුරිසස්ස ඡින්දෙ (ස්යා. ක.)] සිරං;
න කොචි කඤ්චි හනති, සත්තන්නං විවරමන්තරෙ.
‘‘‘අච්ඡෙජ්ජාභෙජ්ජො හි [භෙජ්ජො (සී.), අභෙජ්ජො (ස්යා.), භෙජ්ජාසි (ක.)] ජීවො, අට්ඨංසො ගුළපරිමණ්ඩලො;
යොජනානං සතං පඤ්ච, කො ජීවං ඡෙත්තුමරහති.
‘‘‘යථා සුත්තගුළෙ ඛිත්තෙ, නිබ්බෙඨෙන්තං පලායති;
එවමෙව ච සො ජීවො, නිබ්බෙඨෙන්තො පලායති.
‘‘‘යථා ගාමතො නික්ඛම්ම, අඤ්ඤං ගාමං පවිසති;
එවමෙව ච සො ජීවො, අඤ්ඤං බොන්දිං පවිසති.
‘‘‘යථා ¶ ගෙහතො නික්ඛම්ම, අඤ්ඤං ගෙහං පවිසති;
එවමෙව ච සො ජීවො, අඤ්ඤං බොන්දිං පවිසති.
‘‘‘චුල්ලාසීති [චුළාසීති (සී. ස්යා. ක.)] මහාකප්පිනො [මහාකප්පුනො (සී.)], සතසහස්සානි හි;
යෙ බාලා යෙ ච පණ්ඩිතා, සංසාරං ඛෙපයිත්වාන;
දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සරෙ.
‘‘‘මිතානි සුඛදුක්ඛානි, දොණෙහි පිටකෙහි ච;
ජිනො සබ්බං පජානාති’, සම්මූළ්හා ඉතරා පජා.
‘‘එවංදිට්ඨි පුරෙ ආසිං, සම්මූළ්හො මොහපාරුතො;
මිච්ඡාදිට්ඨි ච දුස්සීලො, කදරියො පරිභාසකො.
‘‘ඔරං මෙ ඡහි මාසෙහි, කාලඞ්කිරියා භවිස්සති;
එකන්තකටුකං ඝොරං, නිරයං පපතිස්සහං.
[පෙ. ව. 70] ‘‘චතුක්කණ්ණං චතුද්වාරං, විභත්තං භාගසො මිතං;
අයොපාකාරපරියන්තං, අයසා පටිකුජ්ජිතං.
[පෙ. ව. 71] ‘‘තස්ස අයොමයා භූමි, ජලිතා තෙජසා යුතා;
සමන්තා යොජනසතං, ඵරිත්වා තිට්ඨති සබ්බදා.
‘‘වස්සානි ¶ සතසහස්සානි, ඝොසො සුය්යති තාවදෙ;
ලක්ඛො එසො මහාරාජ, සතභාගවස්සකොටියො.
‘‘කොටිසතසහස්සානි ¶ , නිරයෙ පච්චරෙ ජනා;
මිච්ඡාදිට්ඨී ච දුස්සීලා, යෙ ච අරියූපවාදිනො.
‘‘තත්ථාහං දීඝමද්ධානං, දුක්ඛං වෙදිස්ස වෙදනං;
ඵලං පාපස්ස කම්මස්ස, තස්මා සොචාමහං භුසං.
‘‘තං ¶ ¶ සුණොහි මහාරාජ, අරින්දම රට්ඨවඩ්ඪන;
ධීතා මය්හං මහාරාජ, උත්තරා භද්දමත්ථු තෙ.
‘‘කරොති භද්දකං කම්මං, සීලෙසුපොසථෙ රතා;
සඤ්ඤතා සංවිභාගී ච, වදඤ්ඤූ වීතමච්ඡරා.
‘‘අඛණ්ඩකාරී සික්ඛාය, සුණ්හා පරකුලෙසු ච;
උපාසිකා සක්යමුනිනො, සම්බුද්ධස්ස සිරීමතො.
‘‘භික්ඛු ච සීලසම්පන්නො, ගාමං පිණ්ඩාය පාවිසි;
ඔක්ඛිත්තචක්ඛු සතිමා, ගුත්තද්වාරො සුසංවුතො.
‘‘සපදානං චරමානො, අගමා තං නිවෙසනං;
‘තමද්දස මහාරාජ, උත්තරා භද්දමත්ථු තෙ’.
‘‘පූරං පානීයසරකං, පූවෙ විත්තෙ ච සා අදා;
‘පිතා මෙ කාලඞ්කතො, භන්තෙ තස්සෙතං උපකප්පතු’.
‘‘සමනන්තරානුද්දිට්ඨෙ, විපාකො උදපජ්ජථ;
භුඤ්ජාමි කාමකාමීහං, රාජා වෙස්සවණො යථා.
‘‘තං සුණොහි මහාරාජ, අරින්දම රට්ඨවඩ්ඪන;
සදෙවකස්ස ලොකස්ස, බුද්ධො අග්ගො පවුච්චති;
තං බුද්ධං සරණං ගච්ඡ, සපුත්තදාරො අරින්දම.
‘‘අට්ඨඞ්ගිකෙන මග්ගෙන, ඵුසන්ති අමතං පදං;
තං ධම්මං සරණං ගච්ඡ, සපුත්තදාරො අරින්දම.
‘‘චත්තාරො ¶ ච පටිපන්නා [මග්ගපටිපන්නා (සී. ස්යා.)], චත්තාරො ච ඵලෙ ඨිතා;
එස සඞ්ඝො උජුභූතො, පඤ්ඤාසීලසමාහිතො;
තං සඞ්ඝං සරණං ගච්ඡ, සපුත්තදාරො අරින්දම.
‘‘පාණාතිපාතා ¶ ¶ විරමස්සු ඛිප්පං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයස්සු;
අමජ්ජපො මා ච මුසා අභාණී, සකෙන දාරෙන ච හොහි තුට්ඨො’’ති.
‘‘අත්ථකාමොසි මෙ යක්ඛ, හිතකාමොසි දෙවතෙ;
කරොමි තුය්හං වචනං, ත්වංසි ආචරියො මම.
‘‘උපෙමි සරණං බුද්ධං, ධම්මඤ්චාපි අනුත්තරං;
සඞ්ඝඤ්ච නරදෙවස්ස, ගච්ඡාමි සරණං අහං.
‘‘පාණාතිපාතා විරමාමි ඛිප්පං, ලොකෙ අදින්නං පරිවජ්ජයාමි;
අමජ්ජපො නො ච මුසා භණාමි, සකෙන දාරෙන ච හොමි තුට්ඨො.
‘‘ඔඵුණාමි ¶ [ඔපුණාමි (සී.), ඔඵුනාමි (ස්යා. ක.), ඔපුනාමි (?)] මහාවාතෙ, නදියා සීඝගාමියා;
වමාමි පාපිකං දිට්ඨිං, බුද්ධානං සාසනෙ රතො’’.
ඉදං වත්වාන සොරට්ඨො, විරමිත්වා පාපදස්සනා [පාපදස්සනං (ස්යා. ක.)];
නමො ¶ භගවතො කත්වා, පාමොක්ඛො රථමාරුහීති.
නන්දකපෙතවත්ථු තතියං.
4. රෙවතීපෙතවත්ථු
[වි. ව. 863] ‘‘උට්ඨෙහි රෙවතෙ සුපාපධම්මෙ, අපාරුතද්වාරෙ අදානසීලෙ;
නෙස්සාම තං යත්ථ ථුනන්ති දුග්ගතා, සමප්පිතා [සමජ්ජතා (සී.)] නෙරයිකා දුඛෙනා’’ති.
ඉච්චෙව [ඉච්චෙවං (ස්යා. ක.)] වත්වාන යමස්ස දූතා, තෙ ද්වෙ යක්ඛා ලොහිතක්ඛා බ්රහන්තා;
පච්චෙකබාහාසු ගහෙත්වා රෙවතං, පක්කාමයුං දෙවගණස්ස සන්තිකෙ.
‘‘ආදිච්චවණ්ණං ¶ රුචිරං පභස්සරං, බ්යම්හං සුභං කඤ්චනජාලඡන්නං;
කස්සෙතමාකිණ්ණජනං විමානං, සුරියස්ස රංසීරිව ජොතමානං.
‘‘නාරීගණා චන්දනසාරලිත්තා [චන්දනසාරානුලිත්තා (ස්යා.)], උභතො විමානං උපසොභයන්ති;
තං දිස්සති සුරියසමානවණ්ණං, කො මොදති සග්ගපත්තො විමානෙ’’ති.
‘‘බාරාණසියං නන්දියො නාමාසි, උපාසකො අමච්ඡරී දානපති වදඤ්ඤූ;
තස්සෙතමාකිණ්ණජනං විමානං, සුරියස්ස රංසීරිව ජොතමානං.
‘‘නාරීගණා චන්දනසාරලිත්තා, උභතො විමානං උපසොභයන්ති;
තං දිස්සති සුරියසමානවණ්ණං, සො මොදති සග්ගපත්තො විමානෙ’’ති.
‘‘නන්දියස්සාහං ¶ භරියා, අගාරිනී සබ්බකුලස්ස ඉස්සරා;
භත්තු විමානෙ රමිස්සාමි දානහං, න පත්ථයෙ නිරයදස්සනායා’’ති.
‘‘එසො තෙ නිරයො සුපාපධම්මෙ, පුඤ්ඤං තයා අකතං ජීවලොකෙ;
න හි මච්ඡරී රොසකො පාපධම්මො, සග්ගූපගානං ලභති සහබ්යත’’න්ති.
‘‘කිං නු ගූථඤ්ච මුත්තඤ්ච, අසුචී පටිදිස්සති;
දුග්ගන්ධං කිමිදං මීළ්හං, කිමෙතං උපවායතී’’ති.
‘‘එස සංසවකො නාම, ගම්භීරො සතපොරිසො;
යත්ථ වස්සසහස්සානි, තුවං පච්චසි රෙවතෙ’’ති.
‘‘කිං ¶ නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කෙන සංසවකො ලද්ධො, ගම්භීරො සතපොරිසො’’ති.
‘‘සමණෙ බ්රාහ්මණෙ චාපි, අඤ්ඤෙ වාපි වනිබ්බකෙ;
මුසාවාදෙන වඤ්චෙසි, තං පාපං පකතං තයා.
‘‘තෙන සංසවකො ලද්ධො, ගම්භීරො සතපොරිසො;
තත්ථ වස්සසහස්සානි, තුවං පච්චසි රෙවතෙ.
‘‘හත්ථෙපි ඡින්දන්ති අථොපි පාදෙ, කණ්ණෙපි ඡින්දන්ති අථොපි නාසං;
අථොපි කාකොළගණා සමෙච්ච, සඞ්ගම්ම ඛාදන්ති විඵන්දමාන’’න්ති.
‘‘සාධු ඛො මං පටිනෙථ, කාහාමි කුසලං බහුං;
දානෙන සමචරියාය, සංයමෙන දමෙන ච;
යං කත්වා සුඛිතා හොන්ති, න ච පච්ඡානුතප්පරෙ’’ති.
‘‘පුරෙ තුවං පමජ්ජිත්වා, ඉදානි පරිදෙවසි;
සයං කතානං කම්මානං, විපාකං අනුභොස්සසී’’ති.
‘‘කො දෙවලොකතො මනුස්සලොකං, ගන්ත්වාන පුට්ඨො මෙ එවං වදෙය්ය;
‘නික්ඛිත්තදණ්ඩෙසු දදාථ දානං, අච්ඡාදනං සෙය්ය [සයන (සී.)] මථන්නපානං;
න හි මච්ඡරී රොසකො පාපධම්මො, සග්ගූපගානං ලභති සහබ්යතං’.
‘‘සාහං නූන ඉතො ගන්ත්වා, යොනිං ලද්ධාන මානුසිං;
වදඤ්ඤූ සීලසම්පන්නා, කාහාමි කුසලං බහුං;
දානෙන සමචරියාය, සංයමෙන දමෙන ච.
‘‘ආරාමානි ච රොපිස්සං, දුග්ගෙ සඞ්කමනානි ච;
පපඤ්ච උදපානඤ්ච, විප්පසන්නෙන චෙතසා.
‘‘චාතුද්දසිං ¶ පඤ්චදසිං, යා ච පක්ඛස්ස අට්ඨමී;
පාටිහාරියපක්ඛඤ්ච, අට්ඨඞ්ගසුසමාගතං.
‘‘උපොසථං උපවසිස්සං, සදා සීලෙසු සංවුතා;
න ච දානෙ පමජ්ජිස්සං, සාමං දිට්ඨමිදං මයා’’ති.
ඉච්චෙවං ¶ විප්පලපන්තිං, ඵන්දමානං තතො තතො;
ඛිපිංසු නිරයෙ ඝොරෙ, උද්ධංපාදං අවංසිරං.
‘‘අහං පුරෙ මච්ඡරිනී අහොසිං, පරිභාසිකා සමණබ්රාහ්මණානං;
විතථෙන ච සාමිකං වඤ්චයිත්වා, පච්චාමහං නිරයෙ ඝොරරූපෙ’’ති.
රෙවතීපෙතවත්ථු චතුත්ථං.
5. උච්ඡුපෙතවත්ථු
‘‘ඉදං ¶ මම උච්ඡුවනං මහන්තං, නිබ්බත්තති පුඤ්ඤඵලං අනප්පකං;
තං දානි මෙ න [න දානි මෙ තං (සී. ක.)] පරිභොගමෙති, ආචික්ඛ භන්තෙ කිස්ස අයං විපාකො.
‘‘හඤ්ඤාමි [විහඤ්ඤාමි (ක.)] ඛජ්ජාමි ච වායමාමි, පරිසක්කාමි පරිභුඤ්ජිතුං කිඤ්චි;
ස්වාහං ඡින්නථාමො කපණො ලාලපාමි, කිස්ස [කිස්සස්ස (සී.), කිස්සස්සු (?)] කම්මස්ස අයං විපාකො.
‘‘විඝාතො චාහං පරිපතාමි ඡමායං, පරිවත්තාමි වාරිචරොව ඝම්මෙ;
රුදතො ච මෙ [දූරතො ච මෙ (ස්යා. ක.)] අස්සුකා නිග්ගලන්ති, ආචික්ඛ භන්තෙ කිස්ස අයං විපාකො.
‘‘ඡාතො ¶ කිලන්තො ච පිපාසිතො ච, සන්තස්සිතො ¶ සාතසුඛං න වින්දෙ;
පුච්ඡාමි තං එතමත්ථං භදන්තෙ, කථං නු උච්ඡුපරිභොගං ලභෙය්ය’’න්ති.
‘‘පුරෙ තුවං කම්මමකාසි අත්තනා, මනුස්සභූතො පුරිමාය ජාතියා;
අහඤ්ච තං එතමත්ථං වදාමි, සුත්වාන ත්වං එතමත්ථං විජාන.
‘‘උච්ඡුං ¶ තුවං ඛාදමානො පයාතො, පුරිසො ච තෙ පිට්ඨිතො අන්වගච්ඡි;
සො ච තං පච්චාසන්තො කථෙසි, තස්ස තුවං න කිඤ්චි ආලපිත්ථ.
‘‘සො ච තං අභණන්තං අයාචි, ‘දෙහය්ය උච්ඡු’න්ති ච තං අවොච;
තස්ස තුවං පිට්ඨිතො උච්ඡුං අදාසි, තස්සෙතං කම්මස්ස අයං විපාකො.
‘‘ඉඞ්ඝ ත්වං ගන්ත්වාන පිට්ඨිතො ගණ්හෙය්යාසි [ඉඞ්ඝ ත්වං පිට්ඨිතො ගණ්හ උච්ඡුං (සී.)], ගහෙත්වාන තං ඛාදස්සු යාවදත්ථං;
තෙනෙව ත්වං අත්තමනො භවිස්සසි, හට්ඨො චුදග්ගො ච පමොදිතො චා’’ති.
ගන්ත්වාන ¶ සො පිට්ඨිතො අග්ගහෙසි, ගහෙත්වාන තං ඛාදි යාවදත්ථං;
තෙනෙව සො අත්තමනො අහොසි, හට්ඨො චුදග්ගො ච පමොදිතො චාති.
උච්ඡුපෙතවත්ථු පඤ්චමං.
6. කුමාරපෙතවත්ථු
‘‘සාවත්ථි ¶ ¶ නාම නගරං, හිමවන්තස්ස පස්සතො;
තත්ථ ආසුං ද්වෙ කුමාරා, රාජපුත්තාති මෙ සුතං.
‘‘සම්මත්තා ¶ [පමත්තා (ක.)] රජනීයෙසු, කාමස්සාදාභිනන්දිනො;
පච්චුප්පන්නසුඛෙ ගිද්ධා, න තෙ පස්සිංසුනාගතං.
‘‘තෙ චුතා ච මනුස්සත්තා, පරලොකං ඉතො ගතා;
තෙධ ඝොසෙන්ත්යදිස්සන්තා, පුබ්බෙ දුක්කටමත්තනො.
‘‘‘බහූසු වත [බහුස්සුතෙසු (සී. ක.)] සන්තෙසු, දෙය්යධම්මෙ උපට්ඨිතෙ;
නාසක්ඛිම්හා ච අත්තානං, පරිත්තං කාතුං සුඛාවහං.
‘‘‘කිං තතො පාපකං අස්ස, යං නො රාජකුලා චුතා;
උපපන්නා පෙත්තිවිසයං, ඛුප්පිපාසසමප්පිතා [ඛුප්පිපාසාසමප්පිතා (සී. පී.)].
‘‘සාමිනො ඉධ හුත්වාන, හොන්ති අසාමිනො තහිං;
භමන්ති [චරන්ති (සී. පී.), මරන්ති (ස්යා.)] ඛුප්පිපාසාය, මනුස්සා උන්නතොනතා.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, ඉස්සරමදසම්භවං;
පහාය ¶ ඉස්සරමදං, භවෙ සග්ගගතො නරො;
කායස්ස භෙදා සප්පඤ්ඤො, සග්ගං සො උපපජ්ජතී’’ති.
කුමාරපෙතවත්ථු ඡට්ඨං.
7. රාජපුත්තපෙතවත්ථු
පුබ්බෙ ¶ කතානං කම්මානං, විපාකො මථයෙ මනං;
රූපෙ සද්දෙ රසෙ ගන්ධෙ, ඵොට්ඨබ්බෙ ච මනොරමෙ.
නච්චං ගීතං රතිං ඛිඩ්ඩං, අනුභුත්වා අනප්පකං;
උය්යානෙ පරිචරිත්වා, පවිසන්තො ගිරිබ්බජං.
ඉසිං සුනෙත්ත [සුනිත (ක.)] මද්දක්ඛි, අත්තදන්තං සමාහිතං;
අප්පිච්ඡං හිරිසම්පන්නං, උඤ්ඡෙ පත්තගතෙ රතං.
හත්ථික්ඛන්ධතො ඔරුය්හ, ලද්ධා භන්තෙති චාබ්රවි;
තස්ස පත්තං ගහෙත්වාන, උච්චං පග්ගය්හ ඛත්තියො.
ථණ්ඩිලෙ ¶ පත්තං භින්දිත්වා, හසමානො අපක්කමි;
‘‘රඤ්ඤො කිතවස්සාහං පුත්තො, කිං මං භික්ඛු කරිස්සසි’’.
තස්ස ¶ කම්මස්ස ඵරුසස්ස, විපාකො කටුකො අහු;
යං රාජපුත්තො වෙදෙසි, නිරයම්හි සමප්පිතො.
ඡළෙව චතුරාසීති, වස්සානි නවුතානි ච;
භුසං දුක්ඛං නිගච්ඡිත්ථො, නිරයෙ කතකිබ්බිසො.
උත්තානොපි ච පච්චිත්ථ, නිකුජ්ජො වාමදක්ඛිණො;
උද්ධංපාදො ඨිතො චෙව, චිරං බාලො අපච්චථ.
බහූනි ¶ වස්සසහස්සානි, පූගානි නහුතානි ච;
භුසං දුක්ඛං නිගච්ඡිත්ථො, නිරයෙ කතකිබ්බිසො.
එතාදිසං ඛො කටුකං, අප්පදුට්ඨප්පදොසිනං;
පච්චන්ති පාපකම්මන්තා, ඉසිමාසජ්ජ සුබ්බතං.
සො තත්ථ බහුවස්සානි, වෙදයිත්වා බහුං දුඛං;
ඛුප්පිපාසහතො නාම [ඛුප්පිපාසාහතො නාම (සී. පී)], පෙතො ආසි තතො චුතො.
එතමාදීනවං ඤත්වා [දිස්වා (සී.)], ඉස්සරමදසම්භවං;
පහාය ඉස්සරමදං, නිවාතමනුවත්තයෙ.
දිට්ඨෙව ධම්මෙ පාසංසො, යො බුද්ධෙසු සගාරවො;
කායස්ස භෙදා සප්පඤ්ඤො, සග්ගං සො උපපජ්ජතීති.
රාජපුත්තපෙතවත්ථු සත්තමං.
8. ගූථඛාදකපෙතවත්ථු
‘‘ගූථකූපතො ¶ උග්ගන්ත්වා, කො නු දීනො පතිට්ඨසි [දීනො හි තිට්ඨසි (සී.)];
නිස්සංසයං පාපකම්මන්තො, කිං නු සද්දහසෙ තුව’’න්ති.
‘‘අහං භදන්තෙ පෙතොම්හි, දුග්ගතො යමලොකිකො;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතො’’.
‘‘කිං නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, ඉදං දුක්ඛං නිගච්ඡසී’’ති.
‘‘අහු ¶ ආවාසිකො මය්හං, ඉස්සුකී කුලමච්ඡරී;
අජ්ඣොසිතො මය්හං ඝරෙ, කදරියො පරිභාසකො.
‘‘තස්සාහං ¶ ¶ වචනං සුත්වා, භික්ඛවො පරිභාසිසං;
තස්ස කම්මවිපාකෙන, පෙතලොකං ඉතො ගතො’’ති.
‘‘අමිත්තො මිත්තවණ්ණෙන, යො තෙ ආසි කුලූපකො;
කායස්ස භෙදා දුප්පඤ්ඤො, කිං නු පෙච්ච ගතිං ගතො’’ති.
‘‘තස්සෙවාහං පාපකම්මස්ස, සීසෙ තිට්ඨාමි මත්ථකෙ;
සො ච පරවිසයං පත්තො, මමෙව පරිචාරකො.
‘‘යං භදන්තෙ හදන්තඤ්ඤෙ, එතං මෙ හොති භොජනං;
අහඤ්ච ඛො යං හදාමි, එතං සො උපජීවතී’’ති.
ගූථඛාදකපෙතවත්ථු අට්ඨමං.
9. ගූථඛාදකපෙතිවත්ථු
‘‘ගූථකූපතො ¶ උග්ගන්ත්වා, කා නු දීනා පතිට්ඨසි;
නිස්සංසයං පාපකම්මන්තා, කිං නු සද්දහසෙ තුව’’න්ති.
‘‘අහං භදන්තෙ පෙතීම්හි, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’’ති.
‘‘කිං නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, ඉදං දුක්ඛං නිගච්ඡසී’’ති.
‘‘අහු ආවාසිකො මය්හං, ඉස්සුකී කුලමච්ඡරී;
අජ්ඣොසිතො මය්හං ඝරෙ, කදරියො පරිභාසකො.
‘‘තස්සාහං වචනං සුත්වා, භික්ඛවො පරිභාසිසං;
තස්ස කම්මවිපාකෙන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’’ති.
‘‘අමිත්තො ¶ මිත්තවණ්ණෙන, යො තෙ ආසි කුලූපකො;
කායස්ස භෙදා දුප්පඤ්ඤො, කිං නු පෙච්ච ගතිං ගතො’’ති.
‘‘තස්සෙවාහං පාපකම්මස්ස, සීසෙ තිට්ඨාමි මත්ථකෙ;
සො ච පරවිසයං පත්තො, මමෙව පරිචාරකො.
‘‘යං ¶ භදන්තෙ හදන්තඤ්ඤෙ, එතං මෙ හොති භොජනං;
අහඤ්ච ඛො යං හදාමි, එතං සො උපජීවතී’’ති.
ගූථඛාදකපෙතිවත්ථු නවමං.
10. ගණපෙතවත්ථු
‘‘නග්ගා ¶ දුබ්බණ්ණරූපාත්ථ, කිසා ධමනිසන්ථතා;
උප්ඵාසුලිකා [උප්පාසුළිකා (ක.)] කිසිකා, කෙ නු තුම්හෙත්ථ මාරිසා’’ති.
‘‘මයං භදන්තෙ පෙතාම්හා, දුග්ගතා යමලොකිකා;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’’ති.
‘‘කිං ¶ නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, පෙතලොකං ඉතො ගතා’’ති.
‘‘අනාවටෙසු තිත්ථෙසු, විචිනිම්හද්ධමාසකං;
සන්තෙසු දෙය්යධම්මෙසු, දීපං නාකම්හ අත්තනො.
‘‘නදිං උපෙම තසිතා, රිත්තකා පරිවත්තති;
ඡායං උපෙම උණ්හෙසු, ආතපො පරිවත්තති.
‘‘අග්ගිවණ්ණො ච නො වාතො, ඩහන්තො උපවායති;
එතඤ්ච භන්තෙ අරහාම, අඤ්ඤඤ්ච පාපකං තතො.
‘‘අපි යොජනානි [අධියොජනානි (සී. ක.)] ගච්ඡාම, ඡාතා ආහාරගෙධිනො;
අලද්ධාව ¶ නිවත්තාම, අහො නො අප්පපුඤ්ඤතා.
‘‘ඡාතා පමුච්ඡිතා භන්තා, භූමියං පටිසුම්භිතා;
උත්තානා පටිකිරාම, අවකුජ්ජා පතාමසෙ.
‘‘තෙ ච තත්ථෙව පතිතා [තත්ථ පපහිතා (ක.)], භූමියං පටිසුම්භිතා;
උරං සීසඤ්ච ඝට්ටෙම, අහො නො අප්පපුඤ්ඤතා.
‘‘එතඤ්ච භන්තෙ අරහාම, අඤ්ඤඤ්ච පාපකං තතො;
සන්තෙසු දෙය්යධම්මෙසු, දීපං නාකම්හ අත්තනො.
‘‘තෙ හි නූන ඉතො ගන්ත්වා, යොනිං ලද්ධාන මානුසිං;
වදඤ්ඤූ සීලසම්පන්නා, කාහාම කුසලං බහු’’න්ති.
ගණපෙතවත්ථු දසමං.
11. පාටලිපුත්තපෙතවත්ථු
‘‘දිට්ඨා ¶ ¶ ¶ තයා නිරයා තිරච්ඡානයොනි,
පෙතා අසුරා අථවාපි මානුසා දෙවා; සයමද්දස කම්මවිපාකමත්තනො,
නෙස්සාමි තං පාටලිපුත්තමක්ඛතං; තත්ථ ගන්ත්වා කුසලං කරොහි කම්මං’’.
‘‘අත්ථකාමොසි මෙ යක්ඛ, හිතකාමොසි දෙවතෙ;
කරොමි තුය්හං වචනං, ත්වංසි ආචරියො මම.
‘‘දිට්ඨා මයා නිරයා තිරච්ඡානයොනි, පෙතා අසුරා අථවාපි මානුසා දෙවා;
සයමද්දසං ¶ කම්මවිපාකමත්තනො, කාහාමි පුඤ්ඤානි අනප්පකානී’’ති.
පාටලිපුත්තපෙතවත්ථු එකාදසමං.
12. අම්බවනපෙතවත්ථු
‘‘අයඤ්ච තෙ පොක්ඛරණී සුරම්මා, සමා සුතිත්ථා ච මහොදකා ච;
සුපුප්ඵිතා භමරගණානුකිණ්ණා, කථං තයා ලද්ධා අයං මනුඤ්ඤා.
‘‘ඉදඤ්ච තෙ අම්බවනං සුරම්මං, සබ්බොතුකං ධාරයතෙ [ධාරයති (ස්යා. ක.)] ඵලානි;
සුපුප්ඵිතං භමරගණානුකිණ්ණං, කථං තයා ලද්ධමිදං විමානං’’.
‘‘අම්බපක්කං දකං [අම්බපක්කොදකං (සී. ස්යා. පී.), අම්බපක්කූදකං (ක.)] යාගු, සීතච්ඡායා මනොරමා;
ධීතාය දින්නදානෙන, තෙන මෙ ඉධ ලබ්භති’’.
‘‘සන්දිට්ඨිකං ¶ කම්මං එවං [සන්දිට්ඨිකං එව (ස්යා.)] පස්සථ, දානස්ස දමස්ස සංයමස්ස විපාකං;
දාසී අහං අය්යකුලෙසු හුත්වා, සුණිසා හොමි අගාරස්ස ඉස්සරා’’ති.
අම්බවනපෙතවත්ථු ද්වාදසමං.
13. අක්ඛරුක්ඛපෙතවත්ථු
‘‘යං ¶ ¶ දදාති න තං හොති, දෙථෙව දානං දත්වා උභයං තරති;
උභයං තෙන දානෙන [තෙන (ක.)] ගච්ඡති, ජාගරථ මාපමජ්ජථා’’ති.
අක්ඛරුක්ඛපෙතවත්ථු තෙරසමං.
14. භොගසංහරපෙතවත්ථු
‘‘මයං ¶ භොගෙ සංහරිම්හ, සමෙන විසමෙන ච;
තෙ අඤ්ඤෙ පරිභුඤ්ජන්ති, මයං දුක්ඛස්ස භාගිනී’’ති.
භොගසංහරපෙතවත්ථු චුද්දසමං.
15. සෙට්ඨිපුත්තපෙතවත්ථු
[ජා. 1.4.54 ජාතකෙපි] ‘‘සට්ඨිවස්සසහස්සානි, පරිපුණ්ණානි සබ්බසො;
නිරයෙ පච්චමානානං, කදා අන්තො භවිස්සති’’.
[ජා. 1.4.55 ජාතකෙපි] ‘‘නත්ථි අන්තො කුතො අන්තො, න අන්තො පටිදිස්සති;
තථා හි පකතං පාපං, තුය්හං මය්හඤ්ච මාරිසා [මම තුය්හඤ්ච මාරිස (සී. ස්යා. පී.)].
[ජා. 1.4.53 ජාතකෙපි] ‘‘දුජ්ජීවිතමජීවම්හ ¶ , යෙ සන්තෙ න දදම්හසෙ;
සන්තෙසු දෙය්යධම්මෙසු, දීපං නාකම්හ අත්තනො.
[ජා. 1.4.56 ජාතකෙපි] ‘‘සොහං නූන ඉතො ගන්ත්වා, යොනිං ලද්ධාන මානුසිං;
වදඤ්ඤූ සීලසම්පන්නො, කාහාමි කුසලං බහු’’න්ති.
සෙට්ඨිපුත්තපෙතවත්ථු පන්නරසමං.
16. සට්ඨිකූටපෙතවත්ථු
‘‘කිං ¶ නු උම්මත්තරූපොව, මිගො භන්තොව ධාවසි;
නිස්සංසයං පාපකම්මන්තො [පාපකම්මං (ස්යා. පී.)], කිං නු සද්දායසෙ තුව’’න්ති.
‘‘අහං ¶ භදන්තෙ පෙතොම්හි, දුග්ගතො යමලොකිකො;
පාපකම්මං කරිත්වාන, පෙතලොකං ඉතො ගතො.
‘‘සට්ඨි කූටසහස්සානි, පරිපුණ්ණානි සබ්බසො;
සීසෙ මය්හං නිපතන්ති, තෙ භින්දන්ති ච මත්ථක’’න්ති.
‘‘කිං නු කායෙන වාචාය, මනසා දුක්කටං කතං;
කිස්ස කම්මවිපාකෙන, ඉදං දුක්ඛං නිගච්ඡසි.
‘‘සට්ඨි ¶ කූටසහස්සානි, පරිපුණ්ණානි සබ්බසො;
සීසෙ තුය්හං නිපතන්ති, තෙ භින්දන්ති ච මත්ථක’’න්ති.
‘‘අථද්දසාසිං සම්බුද්ධං, සුනෙත්තං භාවිතින්ද්රියං;
නිසින්නං රුක්ඛමූලස්මිං, ඣායන්තං අකුතොභයං.
‘‘සාලිත්තකප්පහාරෙන, භින්දිස්සං තස්ස මත්ථකං;
තස්ස කම්මවිපාකෙන, ඉදං දුක්ඛං නිගච්ඡිසං.
‘‘සට්ඨි කූටසහස්සානි, පරිපුණ්ණානි සබ්බසො;
සීසෙ මය්හං නිපතන්ති, තෙ භින්දන්ති ච [නිපතන්ති, වො භින්දන්තෙව (සී. ධම්මපදට්ඨකථා)] මත්ථක’’න්ති.
‘‘ධම්මෙන තෙ කාපුරිස, සට්ඨිකූටසහස්සානි, පරිපුණ්ණානි සබ්බසො;
සීසෙ තුය්හං නිපතන්ති, තෙ භින්දන්ති ච මත්ථක’’න්ති.
සට්ඨිකූටපෙතවත්ථු සොළසමං.
මහාවග්ගො චතුත්ථො නිට්ඨිතො.
තස්සුද්දානං ¶ –
අම්බසක්කරො ¶ ¶ සෙරීසකො, පිඞ්ගලො රෙවති උච්ඡු;
ද්වෙ කුමාරා දුවෙ ගූථා, ගණපාටලිඅම්බවනං.
අක්ඛරුක්ඛභොගසංහරා, සෙට්ඨිපුත්තසට්ඨිකූටා;
ඉති සොළසවත්ථූනි, වග්ගො තෙන පවුච්චති.
අථ වග්ගුද්දානං –
උරගො උපරිවග්ගො, චූළමහාති චතුධා;
වත්ථූනි එකපඤ්ඤාසං, චතුධා භාණවාරතො.
පෙතවත්ථුපාළි නිට්ඨිතා.