📜

11. එකාදසනිපාතො

1. සංකිච්චත්ථෙරගාථාවණ්ණනා

එකාදසනිපාතෙ කිං තවත්ථො වනෙ තාතාතිආදිකා ආයස්මතො සංකිච්චත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං කුසලං උපචිනිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ සාවත්ථියං බ්රාහ්මණමහාසාලකුලෙ පටිසන්ධිං ගණ්හි. තස්මිං කුච්ඡිගතෙයෙව මාතා බ්යාධිතා හුත්වා කාලමකාසි. තස්සා සුසානං නෙත්වා ඣාපියමානාය ගබ්භාසයො න ඣායි. මනුස්සා සූලෙහි කුච්ඡිං විජ්ඣන්තා දාරකස්ස අක්ඛිකොටිං පහරිංසු. තෙ තං විජ්ඣිත්වා අඞ්ගාරෙහි පටිච්ඡාදෙත්වා පක්කමිංසු. කුච්ඡිපදෙසොපි ඣායි, අඞ්ගාරමත්ථකෙ පන සුවණ්ණබිම්බසදිසො දාරකො පදුමගබ්භෙ නිපන්නො විය අහොසි. පච්ඡිමභවිකසත්තස්ස හි සිනෙරුනා ඔත්ථරියමානස්සපි අරහත්තං අප්පත්වා ජීවිතක්ඛයො නාම නත්ථි.

පුනදිවසෙ ආළාහනට්ඨානං ගතා මනුස්සා තථානිපන්නං දාරකං දිස්වා අච්ඡරියබ්භුතචිත්තජාතා දාරකං ආදාය ගාමං පවිසිත්වා නෙමිත්තකෙ පුච්ඡිංසු. නෙමිත්තකා ‘‘සචෙ අයං දාරකො අගාරං අජ්ඣාවසිස්සති, යාව සත්තමා කුලපරිවට්ටා දුග්ගතා භවිස්සන්ති. සචෙ පබ්බජිස්සති, පඤ්චහි සමණසතෙහි පරිවුතො විචරිස්සතී’’ති ආහංසු. ඤාතකා ‘‘හොතු, වඩ්ඪිතකාලෙ අම්හාකං අය්යස්ස සාරිපුත්තත්ථෙරස්ස සන්තිකෙ තං පබ්බාජෙස්සාමා’’ති වත්වා සඞ්කුනා ඡින්නක්ඛිකොටිතාය සංකිච්චොති වදන්තා අපරභාගෙ සංකිච්චොති වොහරිංසු. සො සත්තවස්සිකකාලෙ අත්තනො ගබ්භගතස්සෙව මාතු මරණං, ගබ්භෙ ච අත්තනො පවත්තිං සුත්වා සංවෙගජාතො ‘‘පබ්බජිස්සාමී’’ති ආහ. ඤාතකා ‘‘සාධු, තාතා’’ති ධම්මසෙනාපතිස්ස සන්තිකං නෙත්වා, ‘‘භන්තෙ, ඉමං පබ්බාජෙථා’’ති අදංසු. ථෙරො තං තචපඤ්චකකම්මට්ඨානං දත්වා පබ්බාජෙසි. සො ඛුරග්ගෙයෙව සහ පටිසම්භිදාහි අරහත්තං පත්වා තිංසමත්තෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං අරඤ්ඤෙ විහරන්තො චෙ චොරහත්ථතො මොචෙත්වා සයම්පි තෙ චොරෙ දමෙත්වා පබ්බාජෙත්වා අඤ්ඤතරස්මිං විහාරෙ බහූහි භික්ඛූහි සද්ධිං විහරන්තො තෙ විවාදපසුතෙ දිස්වා ‘‘අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡාමී’’ති භික්ඛූ ආපුච්ඡි. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාරො පන ධම්මපදවත්ථුම්හි (ධ. ප. අට්ඨ. 1.සඞ්කිච්චසාමණෙරවත්ථු) ආගතනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. අථ නං අඤ්ඤතරො උපාසකො උපට්ඨාතුකාමො ආසන්නට්ඨානෙ වාසං යාචන්තො –

597.

‘‘කිං තවත්ථො වනෙ තාත, උජ්ජුහානොව පාවුසෙ;

වෙරම්භා රමණීයා තෙ, පවිවෙකො හි ඣායින’’න්ති. –

පඨමං ගාථමාහ. තං සුත්වා ථෙරො –

598.

‘‘යථා අබ්භානි වෙරම්භො, වාතො නුදති පාවුසෙ;

සඤ්ඤා මෙ අභිකිරන්ති, විවෙකපටිසඤ්ඤුතා.

599.

‘‘අපණ්ඩරො අණ්ඩසම්භවො, සීවථිකාය නිකෙතචාරිකො;

උප්පාදයතෙව මෙ සතිං, සන්දෙහස්මිං විරාගනිස්සිතං.

600.

‘‘යඤ්ච අඤ්ඤෙ න රක්ඛන්ති, යො ච අඤ්ඤෙ න රක්ඛති;

ස වෙ භික්ඛු සුඛං සෙති, කාමෙසු අනපෙක්ඛවා.

601.

‘‘අච්ඡොදිකා පුථුසිලා, ගොනඞ්ගලමිගායුතා;

අම්බුසෙවාලසඤ්ඡන්නා, තෙ සෙලා රමයන්ති මං.

602.

‘‘වසිතං මෙ අරඤ්ඤෙසු, කන්දරාසු ගුහාසු ච;

සෙනාසනෙසු පන්තෙසු, වාළමිගනිසෙවිතෙ.

603.

‘‘‘ඉමෙ හඤ්ඤන්තු වජ්ඣන්තු, දුක්ඛං පප්පොන්තු පාණිනො’;

සඞ්කප්පං නාභිජානාමි, අනරියං දොසසංහිතං.

604.

‘‘පරිචිණ්ණො මයා සත්ථා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං;

ඔහිතො ගරුකො භාරො, භවනෙත්ති සමූහතා.

605.

‘‘යස්ස චත්ථාය පබ්බජිතො, අගාරස්මානගාරියං;

සො මෙ අත්ථො අනුප්පත්තො, සබ්බසංයොජනක්ඛයො.

606.

‘‘නාභිනන්දාමි මරණං, නාභිනන්දාමි ජීවිතං;

කාලඤ්ච පටිකඞ්ඛාමි, නිබ්බිසං භතකො යථා.

607.

‘‘නාභිනන්දාමි මරණං, නාභිනන්දාමි ජීවිතං.

කාලඤ්ච පටිකඞ්ඛාමි, සම්පජානො පතිස්සතො’’ති. – ඉමා ගාථා අභාසි;

තත්ථ කිං තවත්ථො වනෙති කින්ති ලිඞ්ගවිපල්ලාසෙන වුත්තං. වනෙ කො තවත්ථො, කිං පයොජනන්ති අත්ථො. තාතාති දහරසාමණෙරතාය නං අත්තනො පුත්තට්ඨානෙ ඨපෙත්වා ආලපති. උජ්ජුහානොව පාවුසෙති උජ්ජුහානො කිර නාම එකො පබ්බතො, සො පන ගහනසඤ්ඡන්නො බහුසොණ්ඩිකන්දරො, තහං තහං සන්දමානසලිලො , වස්සකාලෙ අසප්පායො, තස්මා උජ්ජුහානො වා පබ්බතො එතරහි පාවුසකාලෙ තව කිමත්ථියොති අත්ථො. කෙචි පනෙත්ථ ‘‘උජ්ජුහානො නාම එකො සකුණො සීතං න සහති, වස්සකාලෙ වනගුම්බෙ නිලීනො අච්ඡතී’’ති වදන්ති. තෙසං මතෙන උජ්ජුහානස්ස විය සකුණස්ස පාවුසකාලෙ කො තව අත්ථො වනෙති? වෙරම්භා රමණීයා තෙති වෙරම්භවාතා වායන්තා කිං තෙ රමණීයාති යොජනා. කෙචි ‘‘වෙරම්භා නාම එකා පබ්බතගුහා, පබ්භාරො’’ති ච වදන්ති. තඤ්ච ඨානං ගමනාගමනයුත්තං ජනසම්බාධරහිතං ඡායූදකසම්පන්නඤ්ච, තස්මා වෙරම්භා රමණීයා, වනෙ වසිතුං යුත්තරූපා. කස්මා? පවිවෙකො හි ඣායිනං යස්මා තාදිසානං ඣායීනං යත්ථ කත්ථචි පවිවෙකොයෙව ඉච්ඡිතබ්බො, තස්මා ‘‘දූරං අරඤ්ඤට්ඨානං අගන්ත්වා වෙරම්භායං වස, තාතා’’ති වදති. අයඤ්හෙත්ථ අධිප්පායො – යස්මා ඣායීනං පවිවෙකක්ඛමෙ නිවාසඵාසුකෙ සෙනාසනෙ ලද්ධෙයෙව ඣානාදයො සම්පජ්ජන්ති, න අලද්ධෙ, තස්මා න එවරූපෙ සීතකාලෙ යත්ථ කත්ථචි වනෙ වසිතුං සක්කා, ගුහාපබ්භාරාදීසු පන සක්කාති.

එවං උපාසකෙන වුත්තෙ ථෙරො වනාදයො එව මං රමෙන්තීති දස්සෙන්තො ‘‘යථා අබ්භානී’’තිආදිමාහ. තස්සත්ථො – යථා පාවුසෙ කාලෙ අබ්භානි වලාහකානි වෙරම්භවාතො නුදති ඛිපති නීහරති, එවමෙව මෙ චිත්තං විවෙකපටිසඤ්ඤුතා සඤ්ඤා අභිකිරන්ති විවෙකට්ඨානංයෙව ආකඩ්ඪන්ති.

කිඤ්ච ? අපණ්ඩරො කාළවණ්ණො, අණ්ඩසම්භවො අණ්ඩජො කාකො, සීවථිකාය සුසානට්ඨානෙ, නිකෙතචාරිකො තමෙව නිවාසනට්ඨානං කත්වා විචරණකො උප්පාදයතෙව මෙ සතිං, සන්දෙහස්මිං විරාගනිස්සිතන්ති, කායස්මිං විරාගූපසංහිතං කායගතාසතිකම්මට්ඨානං මය්හං උප්පාදයතියෙව. එකදිවසං කිර ථෙරො කාකෙන ඛජ්ජමානං මනුස්සකුණපං පස්සිත්වා අසුභසඤ්ඤං පටිලභි, තං සන්ධාය එවමාහ. තෙන කායෙ සබ්බසො ඡන්දරාගස්ස නත්ථිතාය වනෙයෙව වසිතුකාමොම්හීති දස්සෙති. යඤ්චාති ච-සද්දො සමුච්චයත්ථො, තෙන අඤ්ඤම්පි මම අරඤ්ඤවාසකාරණං සුණාහීති දස්සෙති. යං පබ්බජිතං මෙත්තාවිහාරිතාය අලොභනියපරික්ඛාරතාය ච රක්ඛිතබ්බස්ස අභාවතො අඤ්ඤෙ සෙවකාදයො න රක්ඛන්ති. යො ච පබ්බජිතො අඤ්ඤෙ කෙනචි කිඤ්චනපලිබොධභූතෙ න රක්ඛති තාදිසානංයෙව අභාවතො. ස වෙ භික්ඛු සුඛං සෙතීති, සො භික්ඛු සමුච්ඡින්නකිලෙසකාමතාය සබ්බසො වත්ථුකාමෙසු අනපෙක්ඛවා අපෙක්ඛාරහිතො යත්ථ කත්ථචි සුඛං සෙති. තස්ස අනුසඞ්කිතපරිසඞ්කිතාභාවතො අරඤ්ඤම්හි ගාමම්හි සදිසමෙවාති අත්ථො.

ඉදානි පබ්බතවනාදීනං රමණීයතං වසිතපුබ්බතඤ්ච දස්සෙතුං ‘‘අච්ඡොදිකා’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ වසිතං මෙති, වුට්ඨපුබ්බං මයා. වාළමිගනිසෙවිතෙති, සීහබ්යග්ඝාදීහි වාළමිගෙහි උපසෙවිතෙ වනෙ.

සඞ්කප්පං නාභිජානාමීති, ඉමෙ යෙ කෙචි පාණිනො සත්තා උසුසත්තිආදීහි පහරණෙහි හඤ්ඤන්තු මාරියන්තු මුට්ඨිප්පහාරාදීහි වජ්ඣන්තු බාධීයන්තු, අඤ්ඤෙන වා යෙන කෙනචි ආකාරෙන දුක්ඛං පප්පොන්තු පාපුණන්තූති; එවං දොසසංහිතං පටිඝසංයුත්තං තතො එව අනරියං බ්යාපාදවිහිංසාදිප්පභෙදං පාපසඞ්කප්පං උප්පාදිතං නාභිජානාමි, මිච්ඡාවිතක්කො න උප්පන්නපුබ්බොති මෙත්තාවිහාරිතං දස්සෙති.

ඉදානි ‘‘පරිචිණ්ණො’’තිආදිනා අත්තනො කතකිච්චතං දස්සෙති. තත්ථ පරිචිණ්ණොති උපාසිතො ඔවාදානුසාසනීකරණවසෙන. ඔහිතොති ඔරොහිතො. ගරුකො භාරොති ගරුතරො ඛන්ධභාරො.

නාභිනන්දාමිමරණන්ති ‘‘කථං නු ඛො මෙ මරණං සියා’’ති මරණං න ඉච්ඡාමි. නාභිනන්දාමි ජීවිතන්ති ‘‘කථං නු ඛො අහං චිරං ජීවෙය්ය’’න්ති ජීවිතම්පි න ඉච්ඡාමි. එතෙන මරණෙ ජීවිතෙ ච සමානචිත්තතං දස්සෙති. කාලඤ්ච පටිකඞ්ඛාමීති පරිනිබ්බානකාලංව ආගමෙමි. නිබ්බිසන්ති නිබ්බිසන්තො, භතියා කම්මං කරොන්තො. භතකො යථාති යථා භතකො පරස්ස කම්මං කරොන්තො කම්මසිද්ධිං අනභිනන්දන්තොපි කම්මං කරොන්තොව දිවසක්ඛයං උදික්ඛති, එවං අහම්පි ජීවිතං අනභිනන්දන්තොපි අත්තභාවස්ස යාපනෙන මරණං අනභිනන්දන්තොපි පරියොසානකාලං පටිකඞ්ඛාමීති. සෙසං වුත්තනයමෙව.

සංකිච්චත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

එකාදසනිපාතවණ්ණනා නිට්ඨිතා.