📜
17. තිංසනිපාතො
1. ඵුස්සත්ථෙරගාථා
පාසාදිකෙ ¶ ¶ ¶ බහූ දිස්වා, භාවිතත්තෙ සුසංවුතෙ;
ඉසි පණ්ඩරසගොත්තො [පණ්ඩරස්ස ගොත්තො (සී.)], අපුච්ඡි ඵුස්සසව්හයං.
‘‘කිංඡන්දා ¶ කිමධිප්පායා, කිමාකප්පා භවිස්සරෙ;
අනාගතම්හි කාලම්හි, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතො’’.
‘‘සුණොහි වචනං මය්හං, ඉසිපණ්ඩරසව්හය;
සක්කච්චං උපධාරෙහි, ආචික්ඛිස්සාම්යනාගතං.
‘‘කොධනා උපනාහී ච, මක්ඛී ථම්භී සඨා බහූ;
උස්සුකී නානාවාදා ච, භවිස්සන්ති අනාගතෙ.
‘‘අඤ්ඤාතමානිනො ධම්මෙ, ගම්භීරෙ තීරගොචරා;
ලහුකා අගරු ධම්මෙ, අඤ්ඤමඤ්ඤමගාරවා.
‘‘බහූ ආදීනවා ලොකෙ, උප්පජ්ජිස්සන්ත්යනාගතෙ;
සුදෙසිතං ඉමං ධම්මං, කිලෙසෙස්සන්ති [කිලෙසිස්සන්ති (සී.), කිලිසිස්සන්ති (ස්යා. ක.)] දුම්මතී.
‘‘ගුණහීනාපි සඞ්ඝම්හි, වොහරන්තා විසාරදා;
බලවන්තො භවිස්සන්ති, මුඛරා අස්සුතාවිනො.
‘‘ගුණවන්තොපි සඞ්ඝම්හි, වොහරන්තා යථාත්ථතො;
දුබ්බලා තෙ භවිස්සන්ති, හිරීමනා අනත්ථිකා.
‘‘රජතං ජාතරූපඤ්ච, ඛෙත්තං වත්ථුමජෙළකං;
දාසිදාසඤ්ච දුම්මෙධා, සාදියිස්සන්ත්යනාගතෙ.
‘‘උජ්ඣානසඤ්ඤිනො බාලා, සීලෙසු අසමාහිතා;
උන්නළා විචරිස්සන්ති, කලහාභිරතා මගා.
‘‘උද්ධතා ච භවිස්සන්ති, නීලචීවරපාරුතා;
කුහා ¶ ථද්ධා ලපා සිඞ්ගී, චරිස්සන්ත්යරියා විය.
‘‘තෙලසණ්ඨෙහි කෙසෙහි, චපලා අඤ්ජනක්ඛිකා;
රථියාය ගමිස්සන්ති, දන්තවණ්ණිකපාරුතා.
‘‘අජෙගුච්ඡං ¶ ¶ විමුත්තෙහි, සුරත්තං අරහද්ධජං;
ජිගුච්ඡිස්සන්ති කාසාවං, ඔදාතෙසු සමුච්ඡිතා [ඔදාතෙ සුසමුච්ඡිතා (සී.)].
‘‘ලාභකාමා භවිස්සන්ති, කුසීතා හීනවීරියා;
කිච්ඡන්තා වනපත්ථානි, ගාමන්තෙසු වසිස්සරෙ.
‘‘යෙ ¶ යෙ ලාභං ලභිස්සන්ති, මිච්ඡාජීවරතා සදා;
තෙ තෙව අනුසික්ඛන්තා, භජිස්සන්ති අසංයතා.
‘‘යෙ යෙ අලාභිනො ලාභං, න තෙ පුජ්ජා භවිස්සරෙ;
සුපෙසලෙපි තෙ ධීරෙ, සෙවිස්සන්ති න තෙ තදා.
‘‘මිලක්ඛුරජනං රත්තං [පිලක්ඛරජනං රත්තං (?)], ගරහන්තා සකං ධජං;
තිත්ථියානං ධජං කෙචි, ධාරිස්සන්ත්යවදාතකං.
‘‘අගාරවො ච කාසාවෙ, තදා තෙසං භවිස්සති;
පටිසඞ්ඛා ච කාසාවෙ, භික්ඛූනං න භවිස්සති.
‘‘අභිභූතස්ස දුක්ඛෙන, සල්ලවිද්ධස්ස රුප්පතො;
පටිසඞ්ඛා මහාඝොරා, නාගස්සාසි අචින්තියා.
‘‘ඡද්දන්තො හි තදා දිස්වා, සුරත්තං අරහද්ධජං;
තාවදෙව භණී ගාථා, ගජො අත්ථොපසංහිතා’’.
[ධ. ප. 9; ජා. 1.2.141; 1.16.122] ‘‘අනික්කසාවො ¶ කාසාවං, යො වත්ථං පරිධස්සති [පරිදහිස්සති (සී. ස්යා.)];
අපෙතො දමසච්චෙන, න සො කාසාවමරහති.
‘‘යො ච වන්තකාසාවස්ස, සීලෙසු සුසමාහිතො;
උපෙතො දමසච්චෙන, ස වෙ කාසාවමරහති.
‘‘විපන්නසීලො දුම්මෙධො, පාකටො කාමකාරියො;
විබ්භන්තචිත්තො නිස්සුක්කො, න සො කාසාවමරහති.
‘‘යො ච සීලෙන සම්පන්නො, වීතරාගො සමාහිතො;
ඔදාතමනසඞ්කප්පො, ස වෙ කාසාවමරහති.
‘‘උද්ධතො උන්නළො බාලො, සීලං යස්ස න විජ්ජති;
ඔදාතකං අරහති, කාසාවං කිං කරිස්සති.
‘‘භික්ඛූ ¶ ච භික්ඛුනියො ච, දුට්ඨචිත්තා අනාදරා;
තාදීනං මෙත්තචිත්තානං, නිග්ගණ්හිස්සන්ත්යනාගතෙ.
‘‘සික්ඛාපෙන්තාපි ථෙරෙහි, බාලා චීවරධාරණං;
න සුණිස්සන්ති දුම්මෙධා, පාකටා කාමකාරියා.
‘‘තෙ ¶ තථා සික්ඛිතා බාලා, අඤ්ඤමඤ්ඤං අගාරවා;
නාදියිස්සන්තුපජ්ඣායෙ, ඛළුඞ්කො විය සාරථිං.
‘‘එවං අනාගතද්ධානං, පටිපත්ති භවිස්සති;
භික්ඛූනං භික්ඛුනීනඤ්ච, පත්තෙ කාලම්හි පච්ඡිමෙ.
‘‘පුරා ආගච්ඡතෙ එතං, අනාගතං මහබ්භයං;
සුබ්බචා හොථ සඛිලා, අඤ්ඤමඤ්ඤං සගාරවා.
‘‘මෙත්තචිත්තා ¶ කාරුණිකා, හොථ සීලෙසු සංවුතා;
ආරද්ධවීරියා පහිතත්තා, නිච්චං දළ්හපරක්කමා.
‘‘පමාදං ¶ භයතො දිස්වා, අප්පමාදඤ්ච ඛෙමතො;
භාවෙථට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං, ඵුසන්තා අමතං පද’’න්ති.
… ඵුස්සො ථෙරො….
2. සාරිපුත්තත්ථෙරගාථා
‘‘යථාචාරී යථාසතො සතීමා, යතසඞ්කප්පජ්ඣායි අප්පමත්තො;
අජ්ඣත්තරතො සමාහිතත්තො, එකො සන්තුසිතො තමාහු භික්ඛුං.
‘‘අල්ලං සුක්ඛං වා භුඤ්ජන්තො, න බාළ්හං සුහිතො සියා;
ඌනූදරො මිතාහාරො, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ.
‘‘චත්තාරො පඤ්ච ආලොපෙ, අභුත්වා උදකං පිවෙ;
අලං ඵාසුවිහාරාය, පහිතත්තස්ස භික්ඛුනො.
‘‘කප්පියං තං චෙ ඡාදෙති, චීවරං ඉදමත්ථිකං [ඉදමත්ථිතං (සී.)];
අලං ඵාසුවිහාරාය, පහිතත්තස්ස භික්ඛුනො.
‘‘පල්ලඞ්කෙන ¶ නිසින්නස්ස, ජණ්ණුකෙ නාභිවස්සති;
අලං ඵාසුවිහාරාය, පහිතත්තස්ස භික්ඛුනො.
[සං. නි. 4.253; ඉතිවු. 53] ‘‘යො සුඛං දුක්ඛතො අද්ද, දුක්ඛමද්දක්ඛි සල්ලතො;
උභයන්තරෙන ¶ [උභයමන්තරෙ (සී.)] නාහොසි, කෙන ලොකස්මි කිං සියා.
‘‘මා මෙ කදාචි පාපිච්ඡො, කුසීතො හීනවීරියො;
අප්පස්සුතො අනාදරො, කෙන ලොකස්මි කිං සියා.
‘‘බහුස්සුතො ¶ ච මෙධාවී, සීලෙසු සුසමාහිතො;
චෙතොසමථමනුයුත්තො, අපි මුද්ධනි තිට්ඨතු.
‘‘යො පපඤ්චමනුයුත්තො, පපඤ්චාභිරතො මගො;
විරාධයී සො නිබ්බානං, යොගක්ඛෙමං අනුත්තරං.
‘‘යො ච පපඤ්චං හිත්වාන, නිප්පපඤ්චපථෙ රතො;
ආරාධයී සො නිබ්බානං, යොගක්ඛෙමං අනුත්තරං.
[ධ. ප. 98] ‘‘ගාමෙ වා යදි වාරඤ්ඤෙ, නින්නෙ වා යදි වා ථලෙ;
යත්ථ අරහන්තො විහරන්ති, තං භූමිරාමණෙය්යකං.
‘‘රමණීයානි අරඤ්ඤානි, යත්ථ න රමතී ජනො;
වීතරාගා රමිස්සන්ති, න තෙ කාමගවෙසිනො.
[ධ. ප. 76] ‘‘නිධීනංව පවත්තාරං, යං පස්සෙ වජ්ජදස්සිනං;
නිග්ගය්හවාදිං ¶ මෙධාවිං, තාදිසං පණ්ඩිතං භජෙ;
තාදිසං භජමානස්ස, සෙය්යො හොති න පාපියො.
[ධ. ප. 77] ‘‘ඔවදෙය්යානුසාසෙය්ය, අසබ්භා ච නිවාරයෙ;
සතඤ්හි සො පියො හොති, අසතං හොති අප්පියො.
‘‘අඤ්ඤස්ස භගවා බුද්ධො, ධම්මං දෙසෙසි චක්ඛුමා;
ධම්මෙ ¶ දෙසියමානම්හි, සොතමොධෙසිමත්ථිකො;
තං මෙ අමොඝං සවනං, විමුත්තොම්හි අනාසවො.
‘‘නෙව පුබ්බෙනිවාසාය, නපි දිබ්බස්ස චක්ඛුනො;
චෙතොපරියාය ඉද්ධියා, චුතියා උපපත්තියා;
සොතධාතුවිසුද්ධියා, පණිධී මෙ න විජ්ජති [කථා. 378].
‘‘රුක්ඛමූලංව ¶ නිස්සාය, මුණ්ඩො සඞ්ඝාටිපාරුතො;
පඤ්ඤාය උත්තමො ථෙරො, උපතිස්සොව [උපතිස්සො ච (සී. ක.)] ඣායති.
‘‘අවිතක්කං සමාපන්නො, සම්මාසම්බුද්ධසාවකො;
අරියෙන තුණ්හීභාවෙන, උපෙතො හොති තාවදෙ.
[උදා. 24] ‘‘යථාපි පබ්බතො සෙලො, අචලො සුප්පතිට්ඨිතො;
එවං මොහක්ඛයා භික්ඛු, පබ්බතොව න වෙධති.
‘‘අනඞ්ගණස්ස පොසස්ස, නිච්චං සුචිගවෙසිනො;
වාලග්ගමත්තං පාපස්ස, අබ්භමත්තංව ඛායති.
‘‘නාභිනන්දාමි ¶ මරණං, නාභිනන්දාමි ජීවිතං;
නික්ඛිපිස්සං ඉමං කායං, සම්පජානො පතිස්සතො.
‘‘නාභිනන්දාමි මරණං, නාභිනන්දාමි ජීවිතං;
කාලඤ්ච පටිකඞ්ඛාමි, නිබ්බිසං භතකො යථා.
‘‘උභයෙන මිදං මරණමෙව, නාමරණං පච්ඡා වා පුරෙ වා;
පටිපජ්ජථ මා විනස්සථ, ඛණො වො මා උපච්චගා.
‘‘නගරං යථා පච්චන්තං, ගුත්තං සන්තරබාහිරං;
එවං ගොපෙථ අත්තානං, ඛණො වො මා උපච්චගා;
ඛණාතීතා ¶ හි සොචන්ති, නිරයම්හි සමප්පිතා.
‘‘උපසන්තො උපරතො, මන්තභාණී [මත්තභාණී (සී.)] අනුද්ධතො;
ධුනාති පාපකෙ ධම්මෙ, දුමපත්තංව මාලුතො.
‘‘උපසන්තො උපරතො, මන්තභාණී අනුද්ධතො;
අප්පාසි [අබ්බහි (ස්යා.), අභාසි (?)] පාපකෙ ධම්මෙ, දුමපත්තංව මාලුතො.
‘‘උපසන්තො ¶ අනායාසො, විප්පසන්නො අනාවිලො;
කල්යාණසීලො මෙධාවී, දුක්ඛස්සන්තකරො සියා.
‘‘න විස්සසෙ එකතියෙසු එවං, අගාරිසු පබ්බජිතෙසු චාපි;
සාධූපි හුත්වා න අසාධු හොන්ති, අසාධු හුත්වා පුන සාධු හොන්ති.
‘‘කාමච්ඡන්දො ¶ ච බ්යාපාදො, ථිනමිද්ධඤ්ච භික්ඛුනො;
උද්ධච්චං විචිකිච්ඡා ච, පඤ්චෙතෙ චිත්තකෙලිසා.
‘‘යස්ස සක්කරියමානස්ස, අසක්කාරෙන චූභයං;
සමාධි න විකම්පති, අප්පමාදවිහාරිනො.
‘‘තං ඣායිනං සාතතිකං, සුඛුමදිට්ඨිවිපස්සකං;
උපාදානක්ඛයාරාමං, ආහු සප්පුරිසො ඉති.
‘‘මහාසමුද්දො පථවී, පබ්බතො අනිලොපි ච;
උපමාය න යුජ්ජන්ති, සත්ථු වරවිමුත්තියා.
‘‘චක්කානුවත්තකො ¶ ථෙරො, මහාඤාණී සමාහිතො;
පථවාපග්ගිසමානො, න රජ්ජති න දුස්සති.
‘‘පඤ්ඤාපාරමිතං පත්තො, මහාබුද්ධි මහාමති;
අජළො ජළසමානො, සදා චරති නිබ්බුතො.
‘‘පරිචිණ්ණො මයා සත්ථා…පෙ… භවනෙත්ති සමූහතා.
‘‘සම්පාදෙථප්පමාදෙන ¶ , එසා මෙ අනුසාසනී;
හන්දාහං පරිනිබ්බිස්සං, විප්පමුත්තොම්හි සබ්බධී’’ති.
… සාරිපුත්තො ථෙරො….
3. ආනන්දත්ථෙරගාථා
‘‘පිසුණෙන ච කොධනෙන ච, මච්ඡරිනා ච විභූතනන්දිනා;
සඛිතං න කරෙය්ය පණ්ඩිතො, පාපො කාපුරිසෙන සඞ්ගමො.
‘‘සද්ධෙන ච පෙසලෙන ච, පඤ්ඤවතා බහුස්සුතෙන ච;
සඛිතං කරෙය්ය පණ්ඩිතො, භද්දො සප්පුරිසෙන සඞ්ගමො.
‘‘පස්ස චිත්තකතං බිම්බං…පෙ… යස්ස නත්ථි ධුවං ඨිති.
‘‘පස්ස චිත්තකතං බිම්බං…පෙ… වත්ථෙහි සොභති.
‘‘අලත්තකකතා ¶ …පෙ… නො ච පාරගවෙසිනො.
‘‘අට්ඨපදකතා…පෙ… නො ච පාරගවෙසිනො.
‘‘අඤ්ජනීව නවා…පෙ… නො ච පාරගවෙසිනො.
‘‘බහුස්සුතො චිත්තකථී, බුද්ධස්ස පරිචාරකො;
පන්නභාරො විසඤ්ඤුත්තො, සෙය්යං කප්පෙති ගොතමො.
‘‘ඛීණාසවො විසඤ්ඤුත්තො, සඞ්ගාතීතො සුනිබ්බුතො;
ධාරෙති අන්තිමං දෙහං, ජාතිමරණපාරගූ.
‘‘යස්මිං ¶ පතිට්ඨිතා ධම්මා, බුද්ධස්සාදිච්චබන්ධුනො;
නිබ්බානගමනෙ මග්ගෙ, සොයං තිට්ඨති ගොතමො.
‘‘ද්වාසීති ¶ බුද්ධතො ගණ්හිං, ද්වෙ සහස්සානි භික්ඛුතො;
චතුරාසීතිසහස්සානි, යෙ මෙ ධම්මා පවත්තිනො.
‘‘අප්පස්සුතායං පුරිසො, බලිබද්දොව ජීරති;
මංසානි තස්ස වඩ්ඪන්ති, පඤ්ඤා තස්ස න වඩ්ඪති.
‘‘බහුස්සුතො අප්පස්සුතං, යො සුතෙනාතිමඤ්ඤති;
අන්ධො පදීපධාරොව, තථෙව පටිභාති මං.
‘‘බහුස්සුතං උපාසෙය්ය, සුතඤ්ච න විනාසයෙ;
තං මූලං බ්රහ්මචරියස්ස, තස්මා ධම්මධරො සියා.
‘‘පුබ්බාපරඤ්ඤූ අත්ථඤ්ඤූ, නිරුත්තිපදකොවිදො;
සුග්ගහීතඤ්ච ගණ්හාති, අත්ථඤ්චොපපරික්ඛති.
‘‘ඛන්ත්යා ¶ ඡන්දිකතො [ඛන්තියා ඡන්දිතො (?)] හොති, උස්සහිත්වා තුලෙති තං;
සමයෙ සො පදහති, අජ්ඣත්තං සුසමාහිතො.
‘‘බහුස්සුතං ධම්මධරං, සප්පඤ්ඤං බුද්ධසාවකං;
ධම්මවිඤ්ඤාණමාකඞ්ඛං, තං භජෙථ තථාවිධං.
‘‘බහුස්සුතො ධම්මධරො, කොසාරක්ඛො මහෙසිනො;
චක්ඛු සබ්බස්ස ලොකස්ස, පූජනීයො බහුස්සුතො.
‘‘ධම්මාරාමො ධම්මරතො, ධම්මං අනුවිචින්තයං;
ධම්මං අනුස්සරං භික්ඛු, සද්ධම්මා න පරිහායති.
‘‘කායමච්ඡෙරගරුනො ¶ [ගරුකො (සී.)], හිය්යමානෙ [හිය්යමානො (සී.)] අනුට්ඨහෙ;
සරීරසුඛගිද්ධස්ස, කුතො සමණඵාසුතා.
‘‘න ¶ පක්ඛන්ති දිසා සබ්බා, ධම්මා න පටිභන්ති මං;
ගතෙ කල්යාණමිත්තම්හි, අන්ධකාරංව ඛායති.
‘‘අබ්භතීතසහායස්ස, අතීතගතසත්ථුනො;
නත්ථි එතාදිසං මිත්තං, යථා කායගතා සති.
‘‘යෙ පුරාණා අතීතා තෙ, නවෙහි න සමෙති මෙ;
ස්වජ්ජ එකොව ඣායාමි, වස්සුපෙතොව පක්ඛිමා.
‘‘දස්සනාය අභික්කන්තෙ, නානාවෙරජ්ජකෙ බහූ;
මා වාරයිත්ථ සොතාරො, පස්සන්තු සමයො මමං.
‘‘දස්සනාය ¶ අභික්කන්තෙ, නානාවෙරජ්ජකෙ පුථු;
කරොති සත්ථා ඔකාසං, න නිවාරෙති චක්ඛුමා.
‘‘පණ්ණවීසතිවස්සානි, සෙඛභූතස්ස මෙ සතො;
න කාමසඤ්ඤා උප්පජ්ජි, පස්ස ධම්මසුධම්මතං.
‘‘පණ්ණවීසතිවස්සානි, සෙඛභූතස්ස මෙ සතො;
න දොසසඤ්ඤා උප්පජ්ජි, පස්ස ධම්මසුධම්මතං.
‘‘පණ්ණවීසතිවස්සානි, භගවන්තං උපට්ඨහිං;
මෙත්තෙන කායකම්මෙන, ඡායාව අනපායිනී [අනුපායිනී (ස්යා. ක.)].
‘‘පණ්ණවීසතිවස්සානි, භගවන්තං උපට්ඨහිං;
මෙත්තෙන වචීකම්මෙන, ඡායාව අනපායිනී.
‘‘පණ්ණවීසතිවස්සානි, භගවන්තං උපට්ඨහිං;
මෙත්තෙන මනොකම්මෙන, ඡායාව අනපායිනී.
‘‘බුද්ධස්ස ¶ ¶ චඞ්කමන්තස්ස, පිට්ඨිතො අනුචඞ්කමිං;
ධම්මෙ දෙසියමානම්හි, ඤාණං මෙ උදපජ්ජථ.
‘‘අහං සකරණීයොම්හි, සෙඛො අප්පත්තමානසො;
සත්ථු ච පරිනිබ්බානං, යො අම්හං අනුකම්පකො.
‘‘තදාසි ¶ යං භිංසනකං, තදාසි ලොමහංසනං;
සබ්බාකාරවරූපෙතෙ, සම්බුද්ධෙ පරිනිබ්බුතෙ.
‘‘බහුස්සුතො ධම්මධරො, කොසාරක්ඛො මහෙසිනො;
චක්ඛු සබ්බස්ස ලොකස්ස, ආනන්දො පරිනිබ්බුතො.
‘‘බහුස්සුතො ධම්මධරො, කොසාරක්ඛො මහෙසිනො;
චක්ඛු සබ්බස්ස ලොකස්ස, අන්ධකාරෙ තමොනුදො.
‘‘ගතිමන්තො සතිමන්තො, ධිතිමන්තො ච යො ඉසි;
සද්ධම්මධාරකො ථෙරො, ආනන්දො රතනාකරො.
‘‘පරිචිණ්ණො මයා සත්ථා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං;
ඔහිතො ගරුකො භාරො, නත්ථි දානි පුනබ්භවො’’ති.
… ආනන්දො ථෙරො….
තිංසනිපාතො නිට්ඨිතො.
තත්රුද්දානං –
ඵුස්සොපතිස්සො ආනන්දො, තයොතිමෙ පකිත්තිතා;
ගාථායො තත්ථ සඞ්ඛාතා, සතං පඤ්ච ච උත්තරීති;