📜
19. පඤ්ඤාසනිපාතො
1. තාලපුටත්ථෙරගාථා
‘‘කදා ¶ ¶ ¶ නුහං පබ්බතකන්දරාසු, එකාකියො අද්දුතියො විහස්සං;
අනිච්චතො සබ්බභවං විපස්සං, තං මෙ ඉදං තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා නුහං භින්නපටන්ධරො මුනි, කාසාවවත්ථො ¶ අමමො නිරාසො;
රාගඤ්ච දොසඤ්ච තථෙව මොහං, හන්ත්වා සුඛී පවනගතො විහස්සං.
‘‘කදා අනිච්චං වධරොගනීළං, කායං ඉමං මච්චුජරායුපද්දුතං;
විපස්සමානො වීතභයො විහස්සං, එකො වනෙ තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා නුහං භයජනනිං දුඛාවහං, තණ්හාලතං බහුවිධානුවත්තනිං;
පඤ්ඤාමයං තිඛිණමසිං ගහෙත්වා, ඡෙත්වා වසෙ තම්පි කදා භවිස්සති.
‘‘කදා නු පඤ්ඤාමයමුග්ගතෙජං, සත්ථං ඉසීනං සහසාදියිත්වා;
මාරං සසෙනං සහසා භඤ්ජිස්සං, සීහාසනෙ තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා නුහං සබ්භි සමාගමෙසු, දිට්ඨො භවෙ ධම්මගරූහි තාදිභි;
යාථාවදස්සීහි ජිතින්ද්රියෙහි, පධානියො ¶ තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා නු මං තන්දි ඛුදා පිපාසා, වාතාතපා කීටසරීසපා වා;
න බාධයිස්සන්ති න තං ගිරිබ්බජෙ, අත්ථත්ථියං තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා ¶ ¶ නු ඛො යං විදිතං මහෙසිනා, චත්තාරි සච්චානි සුදුද්දසානි;
සමාහිතත්තො සතිමා අගච්ඡං, පඤ්ඤාය තං තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා නු රූපෙ අමිතෙ ච සද්දෙ, ගන්ධෙ රසෙ ඵුසිතබ්බෙ ච ධම්මෙ;
ආදිත්තතොහං සමථෙහි යුත්තො, පඤ්ඤාය දච්ඡං තදිදං කදා මෙ.
‘‘කදා නුහං දුබ්බචනෙන වුත්තො, තතොනිමිත්තං විමනො න හෙස්සං;
අථො පසත්ථොපි තතොනිමිත්තං, තුට්ඨො න හෙස්සං තදිදං කදා මෙ.
‘‘කදා නු කට්ඨෙ ච තිණෙ ලතා ච, ඛන්ධෙ ඉමෙහං අමිතෙ ච ධම්මෙ;
අජ්ඣත්තිකානෙව ච බාහිරානි ච, සමං ¶ තුලෙය්යං තදිදං කදා මෙ.
‘‘කදා නු මං පාවුසකාලමෙඝො, නවෙන තොයෙන සචීවරං වනෙ;
ඉසිප්පයාතම්හි පථෙ වජන්තං, ඔවස්සතෙ තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා ¶ මයූරස්ස සිඛණ්ඩිනො වනෙ, දිජස්ස සුත්වා ගිරිගබ්භරෙ රුතං;
පච්චුට්ඨහිත්වා අමතස්ස පත්තියා, සංචින්තයෙ තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා නු ගඞ්ගං යමුනං සරස්සතිං, පාතාලඛිත්තං වළවාමුඛඤ්ච [බලවාමුඛඤ්ච (ක.)];
අසජ්ජමානො පතරෙය්යමිද්ධියා, විභිංසනං තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා ¶ නු නාගොව අසඞ්ගචාරී, පදාලයෙ කාමගුණෙසු ඡන්දං;
නිබ්බජ්ජයං සබ්බසුභං නිමිත්තං, ඣානෙ යුතො තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘කදා ¶ ඉණට්ටොව දලිද්දකො [දළිද්දකො (සී.)] නිධිං, ආරාධයිත්වා ධනිකෙහි පීළිතො;
තුට්ඨො භවිස්සං ¶ අධිගම්ම සාසනං, මහෙසිනො තං නු කදා භවිස්සති.
‘‘බහූනි වස්සානි තයාම්හි යාචිතො, ‘අගාරවාසෙන අලං නු තෙ ඉදං’;
තං දානි මං පබ්බජිතං සමානං, කිංකාරණා චිත්ත තුවං න යුඤ්ජසි.
‘‘නනු අහං චිත්ත තයාම්හි යාචිතො, ‘ගිරිබ්බජෙ චිත්රඡදා විහඞ්ගමා’;
මහින්දඝොසත්ථනිතාභිගජ්ජිනො, තෙ තං රමෙස්සන්ති වනම්හි ඣායිනං.
‘‘කුලම්හි මිත්තෙ ච පියෙ ච ඤාතකෙ, ඛිඩ්ඩාරතිං කාමගුණඤ්ච ලොකෙ;
සබ්බං පහාය ඉමමජ්ඣුපාගතො, අථොපි ත්වං චිත්ත න මය්හ තුස්සසි.
‘‘මමෙව එතං න හි ත්වං පරෙසං, සන්නාහකාලෙ පරිදෙවිතෙන කිං;
සබ්බං ඉදං චලමිති පෙක්ඛමානො, අභිනික්ඛමිං අමතපදං ජිගීසං.
‘‘සුයුත්තවාදී ද්විපදානමුත්තමො, මහාභිසක්කො නරදම්මසාරථි [සාරථී (සී.)];
‘චිත්තං ¶ චලං මක්කටසන්නිභං ඉති, අවීතරාගෙන සුදුන්නිවාරයං’.
‘‘කාමා ¶ හි චිත්රා මධුරා මනොරමා, අවිද්දසූ යත්ථ සිතා පුථුජ්ජනා;
තෙ දුක්ඛමිච්ඡන්ති පුනබ්භවෙසිනො, චිත්තෙන නීතා නිරයෙ නිරාකතා.
‘‘‘මයූරකොඤ්චාභිරුතම්හි කානනෙ, දීපීහි බ්යග්ඝෙහි පුරක්ඛතො වසං;
කායෙ අපෙක්ඛං ජහ මා විරාධය’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘‘භාවෙහි ¶ ඣානානි ච ඉන්ද්රියානි ච, බලානි බොජ්ඣඞ්ගසමාධිභාවනා;
තිස්සො ච විජ්ජා ඵුස බුද්ධසාසනෙ’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘‘භාවෙහි මග්ගං අමතස්ස පත්තියා, නිය්යානිකං සබ්බදුඛක්ඛයොගධං;
අට්ඨඞ්ගිකං සබ්බකිලෙසසොධනං’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘‘දුක්ඛන්ති ඛන්ධෙ පටිපස්ස යොනිසො, යතො ¶ ච දුක්ඛං සමුදෙති තං ජහ;
ඉධෙව දුක්ඛස්ස කරොහි අන්තං’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘‘අනිච්චං ¶ දුක්ඛන්ති විපස්ස යොනිසො, සුඤ්ඤං අනත්තාති අඝං වධන්ති ච;
මනොවිචාරෙ උපරුන්ධ චෙතසො’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘‘මුණ්ඩො විරූපො අභිසාපමාගතො, කපාලහත්ථොව කුලෙසු භික්ඛසු;
යුඤ්ජස්සු සත්ථුවචනෙ මහෙසිනො’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘‘සුසංවුතත්තො ¶ විසිඛන්තරෙ චරං, කුලෙසු කාමෙසු අසඞ්ගමානසො;
චන්දො යථා දොසිනපුණ්ණමාසියා’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘‘ආරඤ්ඤිකො හොහි ච පිණ්ඩපාතිකො, සොසානිකො හොහි ච පංසුකූලිකො;
නෙසජ්ජිකො හොහි සදා ධුතෙ රතො’, ඉතිස්සු මං චිත්ත පුරෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘රොපෙත්ව ¶ රුක්ඛානි යථා ඵලෙසී, මූලෙ තරුං ඡෙත්තු තමෙව ඉච්ඡසි;
තථූපමං චිත්තමිදං කරොසි, යං මං අනිච්චම්හි චලෙ නියුඤ්ජසි.
‘‘අරූප දූරඞ්ගම එකචාරි, න තෙ කරිස්සං වචනං ඉදානිහං;
දුක්ඛා හි කාමා කටුකා මහබ්භයා, නිබ්බානමෙවාභිමනො චරිස්සං.
‘‘නාහං අලක්ඛ්යා අහිරික්කතාය වා, න චිත්තහෙතූ න ච දූරකන්තනා;
ආජීවහෙතූ ච අහං න නික්ඛමිං, කතො ච තෙ චිත්ත පටිස්සවො මයා.
‘‘‘අප්පිච්ඡතා සප්පුරිසෙහි වණ්ණිතා, මක්ඛප්පහානං වූපසමො දුඛස්ස’;
ඉතිස්සු ¶ මං චිත්ත තදා නියුඤ්ජසි, ඉදානි ත්වං ගච්ඡසි පුබ්බචිණ්ණං.
‘‘තණ්හා අවිජ්ජා ච පියාපියඤ්ච, සුභානි රූපානි සුඛා ච වෙදනා;
මනාපියා කාමගුණා ච වන්තා, වන්තෙ අහං ආවමිතුං න උස්සහෙ.
‘‘සබ්බත්ථ ¶ ¶ තෙ චිත්ත වචො කතං මයා, බහූසු ජාතීසු න මෙසි කොපිතො;
අජ්ඣත්තසම්භවො කතඤ්ඤුතාය තෙ, දුක්ඛෙ චිරං සංසරිතං තයා කතෙ.
‘‘ත්වඤ්ඤෙව නො චිත්ත කරොසි බ්රාහ්මණො [බ්රාහ්මණෙ (සී.), බ්රාහ්මණං (?) භාවලොප-තප්පධානතා ගහෙතබ්බා], ත්වං ඛත්තියො රාජදසී [රාජදිසී (ස්යා. ක.)] කරොසි;
වෙස්සා ච සුද්දා ච භවාම එකදා, දෙවත්තනං වාපි තවෙව වාහසා.
‘‘තවෙව හෙතූ අසුරා භවාමසෙ, ත්වංමූලකං නෙරයිකා භවාමසෙ;
අථො තිරච්ඡානගතාපි එකදා, පෙතත්තනං වාපි තවෙව වාහසා.
‘‘නනු දුබ්භිස්සසි මං පුනප්පුනං, මුහුං මුහුං චාරණිකංව දස්සයං;
උම්මත්තකෙනෙව මයා පලොභසි, කිඤ්චාපි තෙ චිත්ත විරාධිතං මයා.
‘‘ඉදං පුරෙ චිත්තමචාරි චාරිකං, යෙනිච්ඡකං යත්ථකාමං යථාසුඛං;
තදජ්ජහං නිග්ගහෙස්සාමි යොනිසො, හත්ථිප්පභින්නං ¶ විය අඞ්කුසග්ගහො.
‘‘සත්ථා ¶ ච මෙ ලොකමිමං අධිට්ඨහි, අනිච්චතො අද්ධුවතො අසාරතො;
පක්ඛන්ද මං චිත්ත ජිනස්ස සාසනෙ, තාරෙහි ඔඝා මහතා සුදුත්තරා.
‘‘න තෙ ඉදං චිත්ත යථා පුරාණකං, නාහං අලං තුය්හ වසෙ නිවත්තිතුං [වසෙන වත්තිතුං (?)];
මහෙසිනො පබ්බජිතොම්හි සාසනෙ, න මාදිසා හොන්ති විනාසධාරිනො.
‘‘නගා ¶ ¶ සමුද්දා සරිතා වසුන්ධරා, දිසා චතස්සො විදිසා අධො දිවා;
සබ්බෙ අනිච්චා තිභවා උපද්දුතා, කුහිං ගතො චිත්ත සුඛං රමිස්සසි.
‘‘ධිතිප්පරං කිං මම චිත්ත කාහිසි, න තෙ අලං චිත්ත වසානුවත්තකො;
න ජාතු භස්තං උභතොමුඛං ඡුපෙ, ධිරත්ථු පූරං නව සොතසන්දනිං.
‘‘වරාහඑණෙය්යවිගාළ්හසෙවිතෙ, පබ්භාරකුට්ටෙ පකතෙව සුන්දරෙ;
නවම්බුනා පාවුසසිත්ථකානනෙ, තහිං ¶ ගුහාගෙහගතො රමිස්සසි.
‘‘සුනීලගීවා සුසිඛා සුපෙඛුනා, සුචිත්තපත්තච්ඡදනා විහඞ්ගමා;
සුමඤ්ජුඝොසත්ථනිතාභිගජ්ජිනො, තෙ තං රමෙස්සන්ති වනම්හි ඣායිනං.
‘‘වුට්ඨම්හි දෙවෙ චතුරඞ්ගුලෙ තිණෙ, සංපුප්ඵිතෙ මෙඝනිභම්හි කානනෙ;
නගන්තරෙ විටපිසමො සයිස්සං, තං මෙ මුදූ හෙහිති තූලසන්නිභං.
‘‘තථා තු කස්සාමි යථාපි ඉස්සරො, යං ලබ්භති තෙනපි හොතු මෙ අලං;
න තාහං කස්සාමි යථා අතන්දිතො, බිළාරභස්තංව යථා සුමද්දිතං.
‘‘තථා තු කස්සාමි යථාපි ඉස්සරො, යං ලබ්භති තෙනපි හොතු මෙ අලං;
වීරියෙන තං මය්හ වසානයිස්සං, ගජංව මත්තං කුසලඞ්කුසග්ගහො.
‘‘තයා ¶ සුදන්තෙන අවට්ඨිතෙන හි, හයෙන ¶ යොග්ගාචරියොව උජ්ජුනා;
පහොමි මග්ගං පටිපජ්ජිතුං සිවං, චිත්තානුරක්ඛීහි සදා නිසෙවිතං.
‘‘ආරම්මණෙ ¶ තං බලසා නිබන්ධිසං, නාගංව ථම්භම්හි දළ්හාය රජ්ජුයා;
තං මෙ සුගුත්තං සතියා සුභාවිතං, අනිස්සිතං සබ්බභවෙසු හෙහිසි.
‘‘පඤ්ඤාය ඡෙත්වා විපථානුසාරිනං, යොගෙන නිග්ගය්හ පථෙ නිවෙසිය;
දිස්වා සමුදයං විභවඤ්ච සම්භවං, දායාදකො හෙහිසි අග්ගවාදිනො.
‘‘චතුබ්බිපල්ලාසවසං අධිට්ඨිතං, ගාමණ්ඩලංව පරිනෙසි චිත්ත මං;
නනු [නූන (සී.)] සංයොජනබන්ධනච්ඡිදං, සංසෙවසෙ කාරුණිකං මහාමුනිං.
‘‘මිගො යථා සෙරි සුචිත්තකානනෙ, රම්මං ගිරිං පාවුසඅබ්භමාලිනිං [මාලිං (?)];
අනාකුලෙ තත්ථ නගෙ රමිස්සං [රමිස්සසි (ස්යා. ක.)], අසංසයං චිත්ත පරා භවිස්සසි.
‘‘යෙ ¶ ¶ තුය්හ ඡන්දෙන වසෙන වත්තිනො, නරා ච නාරී ච අනුභොන්ති යං සුඛං;
අවිද්දසූ මාරවසානුවත්තිනො, භවාභිනන්දී තව චිත්ත සාවකා’’ති.
… තාලපුටො ථෙරො….
පඤ්ඤාසනිපාතො නිට්ඨිතො.
තත්රුද්දානං –
පඤ්ඤාසම්හි නිපාතම්හි, එකො තාලපුටො සුචි;
ගාථායො තත්ථ පඤ්ඤාස, පුන පඤ්ච ච උත්තරීති.