📜

12. සොළසනිපාතො

1. පුණ්ණාථෙරීගාථාවණ්ණනා

සොළසනිපාතෙ උදහාරී අහං සීතෙතිආදිකා පුණ්ණාය ථෙරියා ගාථා. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරා තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං කුසලං උපචිනන්තී විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්වා හෙතුසම්පන්නතාය සඤ්ජාතසංවෙගා භික්ඛුනීනං සන්තිකං ගන්ත්වා ධම්මං සුත්වා ලද්ධප්පසාදා පබ්බජිත්වා පරිසුද්ධසීලා තීණි පිටකානි උග්ගහෙත්වා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මකථිකා ච අහොසි. යථා ච විපස්සිස්ස භගවතො සාසනෙ, එවං සිඛිස්ස වෙස්සභුස්ස කකුසන්ධස්ස කොණාගමනස්ස කස්සපස්ස ච භගවතො සාසනෙ පබ්බජිත්වා සීලසම්පන්නා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මකථිකා ච අහොසි. මානධාතුකත්තා පන කිලෙසෙ සමුච්ඡින්දිතුං නාසක්ඛි. මානොපනිස්සයවසෙන කම්මස්ස කතත්තා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස සෙට්ඨිනො ඝරදාසියා කුච්ඡිම්හි නිබ්බත්ති, පුණ්ණාතිස්සා නාමං අහොසි. සා සීහනාදසුත්තන්තදෙසනාය (ම. නි. 1.146 ආදයො) සොතාපන්නා හුත්වා පච්ඡා උදකසුද්ධිකං බ්රාහ්මණං දමෙත්වා සෙට්ඨිනා සම්භාවිතා හුත්වා තෙන භුජිස්සභාවං පාපිතා තං පබ්බජ්ජං අනුජානාපෙත්වා පබ්බජිත්වා විපස්සනාය කම්මං කරොන්තී න චිරස්සෙව සහ පටිසම්භිදාහි අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙරී 2.4.184-203) –

‘‘විපස්සිනො භගවතො, සිඛිනො වෙස්සභුස්ස ච;

කකුසන්ධස්ස මුනිනො, කොණාගමනතාදිනො.

‘‘කස්සපස්ස ච බුද්ධස්ස, පබ්බජිත්වාන සාසනෙ;

භික්ඛුනී සීලසම්පන්නා, නිපකා සංවුතින්ද්රියා.

‘‘බහුස්සුතා ධම්මධරා, ධම්මත්ථපටිපුච්ඡිකා;

උග්ගහෙතා ච ධම්මානං, සොතා පයිරුපාසිතා.

‘‘දෙසෙන්තී ජනමජ්ඣෙහං, අහොසිං ජිනසාසනෙ;

බාහුසච්චෙන තෙනාහං, පෙසලා අභිමඤ්ඤිසං.

‘‘පච්ඡිමෙ ච භවෙ දානි, සාවත්ථියං පුරුත්තමෙ;

අනාථපිණ්ඩිනො ගෙහෙ, ජාතාහං කුම්භදාසියා.

‘‘ගතා උදකහාරියං, සොත්ථියං දිජමද්දසං;

සීතට්ටං තොයමජ්ඣම්හි, තං දිස්වා ඉදමබ්රවිං.

‘‘උදහාරී අහං සීතෙ, සදා උදකමොතරිං;

අය්යානං දණ්ඩභයභීතා, වාචාදොසභයට්ටිතා.

‘‘කස්ස බ්රාහ්මණ ත්වං භීතො, සදා උදකමොතරි;

වෙධමානෙහි ගත්තෙහි, සීතං වෙදයසෙ භුසං.

‘‘ජානන්තී වත මං භොති, පුණ්ණිකෙ පරිපුච්ඡසි;

කරොන්තං කුසලං කම්මං, රුන්ධන්තං කතපාපකං.

‘‘යො ච වුඩ්ඪො දහරො වා, පාපකම්මං පකුබ්බති;

දකාභිසෙචනා සොපි, පාපකම්මා පමුච්චති.

‘‘උත්තරන්තස්ස අක්ඛාසිං, ධම්මත්ථසංහිතං පදං;

තඤ්ච සුත්වා ස සංවිග්ගො, පබ්බජිත්වාරහා අහු.

‘‘පූරෙන්තී ඌනකසතං, ජාතා දාසිකුලෙ යතො;

තතො පුණ්ණාති නාමං මෙ, භුජිස්සං මං අකංසු තෙ.

‘‘සෙට්ඨිං තතොනුජානෙත්වා, පබ්බජිං අනගාරියං;

න චිරෙනෙව කාලෙන, අරහත්තමපාපුණිං.

‘‘ඉද්ධීසු ච වසී හොමි, දිබ්බාය සොතධාතුයා;

චෙතොපරියඤාණස්ස, වසී හොමි මහාමුනෙ.

‘‘පුබ්බෙනිවාසං ජානාමි, දිබ්බචක්ඛු විසොධිතං;

සබ්බාසවපරික්ඛීණා, නත්ථි දානි පුනබ්භවො.

‘‘අත්ථධම්මනිරුත්තීසු, පටිභානෙ තථෙව ච;

ඤාණං මෙ විමලං සුද්ධං, බුද්ධසෙට්ඨස්ස වාහසා.

‘‘භාවනාය මහාපඤ්ඤා, සුතෙනෙව සුතාවිනී;

මානෙන නීචකුලජා, න හි කම්මං විනස්සති.

‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.

අරහත්තං පන පත්වා අත්තනො පටිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිත්වා උදානවසෙන –

236.

‘‘උදහාරී අහං සීතෙ, සදා උදකමොතරිං;

අය්යානං දණ්ඩභයභීතා, වාචාදොසභයට්ටිතා.

237.

‘‘කස්ස බ්රාහ්මණ ත්වං භීතො, සදා උදකමොතරි;

වෙධමානෙහි ගත්තෙහි, සීතං වෙදයසෙ භුසං.

238.

‘‘ජානන්තී වත මං භොති, පුණ්ණිකෙ පරිපුච්ඡසි;

කරොන්තං කුසලං කම්මං, රුන්ධන්තං කතපාපකං.

239.

‘‘යො ච වුඩ්ඪො දහරො වා, පාපකම්මං පකුබ්බති;

දකාභිසෙචනා සොපි, පාපකම්මා පමුච්චති.

240.

‘‘කො නු තෙ ඉදමක්ඛාසි, අජානන්තස්ස අජානකො;

‘දකාභිසෙචනා නාම, පාපකම්මා පමුච්චති’.

241.

‘‘සග්ගං නූන ගමිස්සන්ති, සබ්බෙ මණ්ඩූකකච්ඡපා;

නාගා ච සුසුමාරා ච, යෙ චඤ්ඤෙ උදකෙ චරා.

242.

‘‘ඔරබ්භිකා සූකරිකා, මච්ඡිකා මිගබන්ධකා;

චොරා ච වජ්ඣඝාතා ච, යෙ චඤ්ඤෙ පාපකම්මිනො;

දකාභිසෙචනා තෙපි, පාපකම්මා පමුච්චරෙ.

243.

‘‘සචෙ ඉමා නදියො තෙ, පාපං පුබ්බෙ කතං වහුං;

පුඤ්ඤම්පි මා වහෙය්යුං තෙ, තෙන ත්වං පරිබාහිරො.

244.

‘‘යස්ස බ්රාහ්මණ ත්වං භීතො, සදා උදකමොතරි;

තමෙව බ්රහ්මෙ මාකාසි, මා තෙ සීතං ඡවිං හනෙ.

245.

‘‘කුම්මග්ගපටිපන්නං මං, අරියමග්ගං සමානයි;

දකාභිසෙචනා භොති, ඉමං සාටං දදාමි තෙ.

246.

‘‘තුය්හෙව සාටකො හොතු, නාහමිච්ඡාමි සාටකං;

සචෙ භායසි දුක්ඛස්ස, සචෙ තෙ දුක්ඛමප්පියං.

247.

‘‘මාකාසි පාපකං කම්මං, ආවි වා යදි වා රහො;

සචෙ ච පාපකං කම්මං, කරිස්සසි කරොසි වා.

248.

‘‘න තෙ දුක්ඛා පමුත්යත්ථි, උපෙච්චාපි පලායතො;

සචෙ භායසි දුක්ඛස්ස, සචෙ තෙ දුක්ඛමප්පියං.

249.

‘‘උපෙහි සරණං බුද්ධං, ධම්මං සඞ්ඝඤ්ච තාදිනං;

සමාදියාහි සීලානි, තං තෙ අත්ථාය හෙහිති.

250.

‘‘උපෙමි සරණං බුද්ධං, ධම්මං සඞ්ඝඤ්ච තාදිනං;

සමාදියාමි සීලානි, තං මෙ අත්ථාය හෙහිති.

251.

‘‘බ්රහ්මබන්ධු පුරෙ ආසිං, අජ්ජම්හි සච්චබ්රාහ්මණො;

තෙවිජ්ජො වෙදසම්පන්නො, සොත්තියො චම්හි න්හාතකො’’ති. –

ඉමා ගාථා අභාසි.

තත්ථ උදහාරීති ඝටෙන උදකං වාහිකා. සීතෙ තදා උදකමොතරින්ති සීතකාලෙපි සබ්බදා රත්තින්දිවං උදකං ඔතරිං. යදා යදා අය්යකානං උදකෙන අත්ථො, තදා තදා උදකං පාවිසිං, උදකමොතරිත්වා උදකං උපනෙසින්ති අධිප්පායො. අය්යානං දණ්ඩභයභීතාති අය්යකානං දණ්ඩභයෙන භීතා. වාචාදොසභයට්ටිතාති වචීදණ්ඩභයෙන චෙව දොසභයෙන ච අට්ටිතා පීළිතා, සීතෙපි උදකමොතරින්ති යොජනා.

අථෙකදිවසං පුණ්ණා දාසී ඝටෙන උදකං ආනෙතුං උදකතිත්ථං ගතා. තත්ථ අද්දස අඤ්ඤතරං බ්රාහ්මණං උදකසුද්ධිකං හිමපාතසමයෙ මහති සීතෙ වත්තමානෙ පාතොව උදකං ඔතරිත්වා සසීසං නිමුජ්ජිත්වා මන්තෙ ජප්පිත්වා උදකතො උට්ඨහිත්වා අල්ලවත්ථං අල්ලකෙසං පවෙධන්තං දන්තවීණං වාදයමානං. තං දිස්වා කරුණාය සඤ්චොදිතමානසා තතො නං දිට්ඨිගතා විවෙචෙතුකාමා ‘‘කස්ස, බ්රාහ්මණ, ත්වං භීතො’’ති ගාථමාහ. තත්ථ කස්ස, බ්රාහ්මණ, ත්වං කුතො ච නාම භයහෙතුතො භීතො හුත්වා සදාඋදකමොතරි සබ්බකාලං සායං පාතං උදකං ඔතරි. ඔතරිත්වා ච වෙධමානෙහි කම්පමානෙහි ගත්තෙහි සරීරාවයවෙහි සීතං වෙදයසෙ භුසං සීතදුක්ඛං අතිවිය දුස්සහං පටිසංවෙදයසි පච්චනුභවසි.

ජානන්තී වත මං භොතීති, භොති පුණ්ණිකෙ, ත්වං තං උපචිතං පාපකම්මං රුන්ධන්තං නිවාරණසමත්ථං කුසලං කම්මං ඉමිනා උදකොරොහනෙන කරොන්තං මං ජානන්තී වත පරිපුච්ඡසි.

නනු අයමත්ථො ලොකෙ පාකටො එව. කථාපි මයං තුය්හං වදාමාති දස්සෙන්තො ‘‘යො ච වුඩ්ඪො’’ති ගාථමාහ. තස්සත්ථො – වුඩ්ඪො වා දහරො වා මජ්ඣිමො වා යො කොචි හිංසාදිභෙදං පාපකම්මංපකුබ්බති අතිවිය කරොති, සොපි භුසං පාපකම්මනිරතො දකාභිසෙචනා සිනානෙන තතො පාපකම්මා පමුච්චති අච්චන්තමෙව විමුච්චතීති.

තං සුත්වා පුණ්ණිකා තස්ස පටිවචනං දෙන්තී ‘‘කො නු තෙ’’තිආදිමාහ. තත්ථ කො නු තෙ ඉදමක්ඛාසි, අජානන්තස්සඅජානකොති කම්මවිපාකං අජානන්තස්ස තෙ සබ්බෙන සබ්බං කම්මවිපාකං අජානතො අජානකො අවිද්දසු බාලො උදකාභිසෙචනහෙතු පාපකම්මතො පමුච්චතීති, ඉදං අත්ථජාතං කො නු නාම අක්ඛාසි, න සො සද්ධෙය්යවචනො, නාපි චෙතං යුත්තන්ති අධිප්පායො.

ඉදානිස්ස තමෙව යුත්තිඅභාවං විභාවෙන්තී ‘‘සග්ගං නූන ගමිස්සන්තී’’තිආදිමාහ. තත්ථ නාගාති විජ්ඣසා. සුසුමාරාති කුම්භීලා. යෙ චඤ්ඤෙ උදකෙ චරාති යෙ චඤ්ඤෙපි වාරිගොචරා මච්ඡමකරනන්දියාවත්තාදයො ච, තෙපි සග්ගං නූන ගමිස්සන්ති දෙවලොකං උපපජ්ජිස්සන්ති මඤ්ඤෙ, උදකාභිසෙචනා පාපකම්මතො මුත්ති හොති චෙති අත්ථො.

ඔරබ්භිකාති උරබ්භඝාතකා. සූකරිකාති සූකරඝාතකා. මච්ඡිකාති කෙවට්ටා. මිගබන්ධකාති මාගවිකා. වජ්ඣඝාතාති වජ්ඣඝාතකම්මෙ නියුත්තා.

පුඤ්ඤම්පි මා වහෙය්යුන්ති ඉමා අචිරවතිආදයො නදියො යථා තයා පුබ්බෙ කතං පාපං තත්ථ උදකාභිසෙචනෙන සචෙ වහුං නීහරෙය්යුං, තථා තයා කතං පුඤ්ඤම්පි ඉමා නදියො වහෙය්යුං පවාහෙය්යුං. තෙන ත්වංපරිබාහිරොඅස්ස තථා සති තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන ත්වං පරිබාහිරො විරහිතොව භවෙය්යාති න චෙතං යුත්තන්ති අධිප්පායො. යථා වා උදකෙන උදකොරොහකස්ස පුඤ්ඤපවාහනං න හොති, එවං පාපපවාහනම්පි න හොති එව. කස්මා? න්හානස්ස පාපහෙතූනං අප්පටිපක්ඛභාවතො. යො යං විනාසෙති, සො තස්ස පටිපක්ඛො. යථා ආලොකො අන්ධකාරස්ස, විජ්ජා ච අවිජ්ජාය, න එවං න්හානං පාපස්ස. තස්මා නිට්ඨමෙත්ථ ගන්තබ්බං ‘‘න උදකාභිසෙචනා පාපතො පරිමුත්තී’’ති. තෙනාහ භගවා –

‘‘න උදකෙන සුචී හොති, බහ්වෙත්ථ න්හායතී ජනො;

යම්හි සච්චඤ්ච ධම්මො ච, සො සුචී සො ච බ්රාහ්මණො’’ති. (උදා. 9; නෙත්ති. 104);

ඉදානි යදි පාපං පවාහෙතුකාමොසි, සබ්බෙන සබ්බං පාපං මා කරොහීති දස්සෙතුං ‘‘යස්ස, බ්රාහ්මණා’’ති ගාථමාහ. තත්ථ තමෙව බ්රහ්මෙ මාකාසීති යතො පාපතො ත්වං භීතො, තමෙව පාපං බ්රහ්මෙ, බ්රාහ්මණ, ත්වං මා අකාසි. උදකොරොහනං පන ඊදිසෙ සීතකාලෙ කෙවලං සරීරමෙව බාධති . තෙනාහ – ‘‘මා තෙ සීතං ඡවිං හනෙ’’ති, ඊදිසෙ සීතකාලෙ උදකාභිසෙචනෙන ජාතසීතං තව සරීරච්ඡවිං මා හනෙය්ය මා බාධෙසීති අත්ථො.

කුම්මග්ගපටිපන්නං මන්ති ‘‘උදකාභිසෙචනෙන සුද්ධි හොතී’’ති ඉමං කුම්මග්ගං මිච්ඡාගාහං පටිපන්නං පග්ගය්හ ඨිතං මං. අරියමග්ගං සමානයීති ‘‘සබ්බපාපස්ස අකරණං, කුසලස්ස උපසම්පදා’’ති (දී. නි. 2.90; ධ. ප. 183; නෙත්ති. 30, 116, 124; පෙටකො. 29) ඉමං බුද්ධාදීහි අරියෙහි ගතමග්ගං සමානයි, සම්මදෙව උපනෙසි, තස්මා භොති ඉමං සාටකං තුට්ඨිදානං ආචරියභාගං තුය්හං දදාමි, තං පටිග්ගණ්හාති අත්ථො.

සා තං පටික්ඛිපිත්වා ධම්මං කථෙත්වා සරණෙසු සීලෙසු ච පතිට්ඨාපෙතුං ‘‘තුය්හෙව සාටකො හොතු, නාහමිච්ඡාමි සාටක’’න්ති වත්වා ‘‘සචෙ භායසි දුක්ඛස්සා’’තිආදිමාහ. තස්සත්ථො – යදි තුවං සකලාපායිකෙ සුගතියඤ්ච අඵාසුකතාදොභග්ගතාදිභෙදා දුක්ඛා භායසි. යදි තෙ තං අප්පියං න ඉට්ඨං. ආවි වා පරෙසං පාකටභාවෙන අප්පටිච්ඡන්නං කත්වා කායෙන වාචාය පාණාතිපාතාදිවසෙන වා යදි වා රහො අපාකටභාවෙන පටිච්ඡන්නං කත්වා මනොද්වාරෙයෙව අභිජ්ඣාදිවසෙන වා අණුමත්තම්පි පාපකං ලාමකං කම්මං මාකාසි මා කරි. අථ පන තං පාපකම්මං ආයතිං කරිස්සසි, එතරහි කරොසි වා, ‘‘නිරයාදීසු චතූසු අපායෙසු මනුස්සෙසු ච තස්ස ඵලභූතං දුක්ඛං ඉතො එත්තො වා පලායන්තෙ මයි නානුබන්ධිස්සතී’’ති අධිප්පායෙන උපෙච්ච සඤ්චිච්ච පලායතොපි තෙ තතො පාපතො මුත්ති මොක්ඛා නත්ථි, ගතිකාලාදිපච්චයන්තරසමවායෙ සති විපච්චතෙ එවාති අත්ථො. ‘‘උප්පච්චා’’ති වා පාඨො, උප්පතිත්වාති අත්ථො. එවං පාපස්ස අකරණෙන දුක්ඛාභාවං දස්සෙත්වා ඉදානි පුඤ්ඤස්ස කරණෙනපි තං දස්සෙතුං ‘‘සචෙ භායසී’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ තාදිනන්ති දිට්ඨාදීසු තාදිභාවප්පත්තං. යථා වා පුරිමකා සම්මාසම්බුද්ධා පස්සිතබ්බා, තථා පස්සිතබ්බතො තාදි, තං බුද්ධං සරණං උපෙහීති යොජනා. ධම්මසඞ්ඝෙසුපි එසෙව නයො. තාදීනං වරබුද්ධානං ධම්මං, අට්ඨන්නං අරියපුග්ගලානං සඞ්ඝං සමූහන්ති යොජනා. තන්ති සරණගමනං සීලානං සමාදානඤ්ච. හෙහිතීති භවිස්සති.

සො බ්රාහ්මණො සරණෙසු සීලෙසු ච පතිට්ඨාය අපරභාගෙ සත්ථු සන්තිකෙ ධම්මං සුත්වා පටිලද්ධසද්ධො පබ්බජිත්වා ඝටෙන්තො වායමන්තො න චිරස්සෙව තෙවිජ්ජො හුත්වා අත්තනො පටිපත්තිං පච්චවෙක්ඛිත්වා උදානෙන්තො ‘‘බ්රහ්මබන්ධූ’’ති ගාථමාහ.

තස්සත්ථො – අහං පුබ්බෙ බ්රාහ්මණකුලෙ උප්පත්තිමත්තෙන බ්රහ්මබන්ධු නාමාසිං. තථා ඉරුබ්බෙදාදීනං අජ්ඣෙනාදිමත්තෙන තෙවිජ්ජො වෙදසම්පන්නො සොත්තියො න්හාතකො ච නාමාසිං. ඉදානි සබ්බසො බාහිතපාපතාය සච්චබ්රාහ්මණො පරමත්ථබ්රාහ්මණො, විජ්ජත්තයාධිගමෙන තෙවිජ්ජො, මග්ගඤාණසඞ්ඛාතෙන වෙදෙන සමන්නාගතත්තා වෙදසම්පන්නො, නිත්ථරසබ්බපාපතාය න්හාතකො ච අම්හීති. එත්ථ ච බ්රාහ්මණෙන වුත්තගාථාපි අත්තනා වුත්තගාථාපි පච්ඡා ථෙරියා පච්චෙකං භාසිතාති සබ්බා ථෙරියා ගාථා එව ජාතාති.

පුණ්ණාථෙරීගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සොළසනිපාතවණ්ණනා නිට්ඨිතා.