📜

39. අවටඵලවග්ගො

9. සොණකොටිවීසත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

නවමාපදානෙ පන විපස්සිනො පාවචනෙතිආදිකං ආයස්මතො සොණස්ස කොටිවීසත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි ථෙරො පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ මහාවිභවෙ සෙට්ඨිකුලෙ නිබ්බත්තො වුද්ධිප්පත්තො සෙට්ඨි හුත්වා උපාසකෙහි සද්ධිං විහාරං ගන්ත්වා සත්ථු ධම්මදෙසනං සුත්වා පසන්නමානසො භගවතො චඞ්කමනට්ඨානෙ සුධාය පරිකම්මං කාරෙත්වා එකඤ්ච ලෙණං කාරෙත්වා නානාවිරාගවත්ථෙහි ලෙණභූමියා සන්ථරිත්වා උපරි විතානඤ්ච කත්වා චාතුද්දිසස්ස සඞ්ඝස්ස නිය්යාදෙත්වා සත්තාහං මහාදානං දත්වා පණිධානං අකාසි. සත්ථා අනුමොදනං අකාසි. සො තෙන කුසලකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො උභයසම්පත්තියො අනුභවිත්වා ඉමස්මිං කප්පෙ පරිනිබ්බුතෙ කස්සපදසබලෙ අනුප්පන්නෙ අම්හාකං භගවති බාරාණසියං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො ගඞ්ගාතීරෙ පණ්ණසාලං කරිත්වා වසන්තං එකං පච්චෙකබුද්ධං තෙමාසං චතූහි පච්චයෙහි සක්කච්චං උපට්ඨහි. පච්චෙකබුද්ධො වුට්ඨවස්සො පරිපුණ්ණපරික්ඛාරො ගන්ධමාදනමෙව අගමාසි. සොපි කුලපුත්තො යාවජීවං තත්ථ පුඤ්ඤානි කත්වා තතො චවිත්වා දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො අම්හාකං භගවතො කාලෙ චම්පානගරෙ අග්ගසෙට්ඨිස්ස ගෙහෙ පටිසන්ධිං ගණ්හි. තස්ස පටිසන්ධිග්ගහණකාලතො පට්ඨාය සෙට්ඨිස්ස මහාභොගක්ඛන්ධො අභිවඩ්ඪි. තස්ස මාතුකුච්ඡිතො නික්ඛමනදිවසෙ සකලනගරෙ මහාලාභසක්කාරසම්මානො අහොසි, තස්ස පුබ්බෙ පච්චෙකබුද්ධස්ස සතසහස්සග්ඝනිකරත්තකම්බලපරිච්චාගෙන සුවණ්ණවණ්ණො සුඛුමාලතරො ච අත්තභාවො අහොසි, තෙනස්ස සොණොති නාමං අකංසු. සො මහතා පරිවාරෙන අභිවඩ්ඪි. තස්ස හත්ථපාදතලානි බන්ධුජීවකපුප්ඵවණ්ණානි අහෙසුං, තෙසං සතවාරං විහතකප්පාසං විය මුදුසම්ඵස්සො අහොසි. පාදතලෙසු මණිකුණ්ඩලාවට්ටවණ්ණලොමානි ජායිංසු. වයප්පත්තස්ස තස්ස තිණ්ණං උතූනං අනුච්ඡවිකෙ තයො පාසාදෙ කාරාපෙත්වා නාටකිත්ථියො උපට්ඨාපෙසුං. සො තත්ථ මහතිං සම්පත්තිං අනුභවන්තො දෙවකුමාරො විය පටිවසති.

අථ අම්හාකං භගවති සබ්බඤ්ඤුතං පත්වා පවත්තිතවරධම්මචක්කෙ රාජගහං උපනිස්සාය විහරන්තෙ බිම්බිසාරරඤ්ඤා පක්කොසාපිතො තෙහි අසීතියා ගාමිකසහස්සෙහි සද්ධිං රාජගහං ආගතො සත්ථු සන්තිකං ගන්ත්වා ධම්මං සුත්වා පටිලද්ධසද්ධො මාතාපිතරො අනුජානාපෙත්වා භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා ලද්ධූපසම්පදො සත්ථු සන්තිකෙ කම්මට්ඨානං ගහෙත්වා ජනසංසග්ගපරිහරණත්ථං සීතවනෙ විහාසි. සො තත්ථ වසන්තො ‘‘මම සරීරං සුඛුමාලං, න ච සක්කා සුඛෙනෙව සුඛං අධිගන්තුං, කායං කිලමෙත්වාපි සමණධම්මං කාතුං වට්ටතී’’ති චින්තෙත්වා ඨානචඞ්කමමෙව අධිට්ඨාය පධානමනුයුඤ්ජන්තො පාදතලෙසු ඵොටෙසු උට්ඨිතෙසුපි වෙදනං අජ්ඣුපෙක්ඛිත්වා දළ්හං වීරියං කරොන්තො අච්චාරද්ධවීරියතාය විසෙසං නිබ්බත්තෙතුං අසක්කොන්තො ‘‘එවං අහං වායමන්තොපි මග්ගඵලානි නිබ්බත්තෙතුං න සක්කොමි, කිං මෙ පබ්බජ්ජාය, හීනායාවත්තිත්වා භොගෙ ච භුඤ්ජාමි, පුඤ්ඤානි ච කරිස්සාමී’’ති චින්තෙසි. අථ සත්ථා තස්ස චිත්තාචාරං ඤත්වා තත්ථ ගන්ත්වා වීණොපමොවාදෙන (මහාව. 243) ඔවදිත්වා වීරියසමතායොජනවිධිං දස්සෙන්තො කම්මට්ඨානං සොධෙත්වා ගිජ්ඣකූටං ගතො. සොණොපි ඛො සත්ථු සන්තිකා ඔවාදං ලභිත්වා වීරියසමතං යොජෙත්වා විපස්සනං උස්සුක්කාපෙත්වා අරහත්තෙ පතිට්ඨාසි.

49. සො අරහා හුත්වා අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො විපස්සිනො පාවචනෙතිආදිමාහ. තත්ථ විපස්සීති විසෙසෙන, විවිධං වා පස්සතීති විපස්සී. පාවචනෙති පකාරෙන වුච්චතීති පාවචනං, පිටකත්තයං. තස්ස විපස්සිනො තස්මිං පාවචනෙති අත්ථො. ලෙණන්ති ලිනන්තෙ නිලීයන්තෙ එත්ථාති ලෙණං විහාරං. බන්ධුමාරාජධානියාති බන්ධන්ති කුලපරම්පරාය වසෙන අඤ්ඤමඤ්ඤං සම්බජ්ඣන්තීති බන්ධූ, ඤාතකා. තෙ එත්ථ පටිවසන්තීති බන්ධුමා, බන්ධු අස්ස අත්ථීති වා බන්ධුමා. රාජූනං වසනට්ඨානන්ති රාජධානී, බන්ධුමා ච සා රාජධානී චෙති බන්ධුමාරාජධානී, තස්සා බන්ධුමාරාජධානියා, ලෙණං මයා කතන්ති සම්බන්ධො. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

සොණකොටිවීසත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

10. පුබ්බකම්මපිලොතිකබුද්ධඅපදානවණ්ණනා

64. දසමාපදානෙ අනොතත්තසරාසන්නෙති පබ්බතකූටෙහි පටිච්ඡන්නත්තා චන්දිමසූරියානං සන්තාපෙහි ඔතත්තං උණ්හං උදකං එත්ථ නත්ථීති අනොතත්තො. සරන්ති ගච්ඡන්ති පභවන්ති සන්දන්ති එතස්මා මහානදියොති සරො. සීහමුඛාදීහි නික්ඛන්තා මහානදියො තික්ඛත්තුං තික්ඛත්තුං පදක්ඛිණං කත්වා නික්ඛන්තනික්ඛන්තදිසාභාගෙන සරන්ති ගච්ඡන්තීති අත්ථො. අනොතත්තො ච සො සරො චාති අනොතත්තසරො . තස්ස ආසන්නං සමීපට්ඨානන්ති අනොතත්තසරාසන්නං, තස්මිං අනොතත්තසරාසන්නෙ, සමීපෙති අත්ථො. රමණීයෙති දෙවදානවගන්ධබ්බකින්නරොරගබුද්ධපච්චෙකබුද්ධාදීහි රමිතබ්බං අල්ලීයිතබ්බන්ති රමණීයං, තස්මිං රමණීයෙ. සිලාතලෙති එකග්ඝනපබ්බතසිලාතලෙති අත්ථො. නානාරතනපජ්ජොතෙති පදුමරාගවෙළුරියාදිනානාඅනෙකෙහි රතනෙහි පජ්ජොතෙ පකාරෙන ජොතමානෙ. නානාගන්ධවනන්තරෙති නානප්පකාරෙහි චන්දනාගරුකප්පූරතමාලතිලකාසොකනාගපුන්නාගකෙතකාදීහි අනෙකෙහි සුගන්ධපුප්ඵෙහි ගහනීභූතවනන්තරෙ සිලාතලෙති සම්බන්ධො.

65. ගුණමහන්තතාය සඞ්ඛ්යාමහන්තතාය ච මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන, පරෙතො පරිවුතො ලොකනායකො ලොකත්තයසාමිසම්මාසම්බුද්ධො තත්ථ සිලාසනෙ නිසින්නො අත්තනො පුබ්බානි කම්මානි බ්යාකරී විසෙසෙන පාකටමකාසීති අත්ථො. සෙසමෙත්ථ හෙට්ඨා බුද්ධාපදානෙ (අප. ථෙර 1.1.1 ආදයො) වුත්තත්තා උත්තානත්ථත්තා ච සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව. බුද්ධාපදානෙ අන්තොගධම්පි ඉධාපදානෙ කුසලාකුසලං කම්මසංසූචකත්තා වග්ගසඞ්ගහවසෙන ධම්මසඞ්ගාහකත්ථෙරා සඞ්ගායිංසූති.

පුබ්බකම්මපිලොතිකබුද්ධඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

එකූනචත්තාලීසමවග්ගවණ්ණනා සමත්තා.