📜

7. සකචින්තනියවග්ගො

1. සකචින්තනියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

පවනංකානනං දිස්වාතිආදිකං ආයස්මතො සකචින්තනියත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො වුද්ධිමන්වාය තස්ස භගවතො ආයුපරියොසානෙ උප්පන්නො ධරමානං භගවන්තං අපාපුණිත්වා පරිනිබ්බුතකාලෙ ඉසිපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා හිමවන්තෙ වසන්තො විවෙකං රමණීයං එකං වනං පත්වා තත්ථෙවෙකාය කන්දරාය පුලිනචෙතියං කත්වා භගවති සඤ්ඤං කත්වා සධාතුකසඤ්ඤඤ්ච කත්වා වනපුප්ඵෙහි පූජෙත්වා නමස්සමානො පරිචරි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ද්වීසු අග්ගං අග්ගසම්පත්තිං අග්ගඤ්ච චක්කවත්තිසම්පත්තිං අනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො විභවසම්පන්නො සද්ධාසම්පන්නො සත්ථරි පසීදිත්වා පබ්බජිත්වා අරහා ඡළභිඤ්ඤො අහොසි.

1. සො අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො පවනං කානනං දිස්වාතිආදිමාහ. තත්ථ පවනන්ති පකාරෙන වනං පත්ථටං විත්ථිණ්ණං ගහනභූතන්ති පවනං. කානනං අවකුච්ඡිතං ආනනං අවහනං සතතං සීහබ්යග්ඝයක්ඛරක්ඛසමද්දහත්ථිඅස්සසුපණ්ණඋරගෙහි විහඞ්ගගණසද්දකුක්කුටකොකිලෙහි වා බහලන්ති කානනං, තං කානනසඞ්ඛාතං පවනං මනුස්සසද්දවිරහිතත්තා අප්පසද්දං නිස්සද්දන්ති අත්ථො. අනාවිලන්ති න ආවිලං උපද්දවරහිතන්ති අත්ථො. ඉසීනං අනුචිණ්ණන්ති බුද්ධපච්චෙකබුද්ධඅරහන්තඛීණාසවසඞ්ඛාතානං ඉසීනං අනුචිණ්ණං නිසෙවිතන්ති අත්ථො. ආහුතීනංපටිග්ගහන්ති ආහුනං වුච්චති පූජාසක්කාරං පටිග්ගහං ගෙහසදිසන්ති අත්ථො.

2. ථූපං කත්වාන වෙළුනාති වෙළුපෙසිකාහි චෙතියං කත්වාති අත්ථො. නානාපුප්ඵං සමොකිරින්ති චම්පකාදීහි අනෙකෙහි පුප්ඵෙහි සමොකිරිං පූජෙසින්ති අත්ථො. සම්මුඛා විය සම්බුද්ධන්ති සජීවමානස්ස සම්බුද්ධස්ස සම්මුඛා ඉව නිම්මිතං උප්පාදිතං චෙතියං අහං අභි විසෙසෙන වන්දිං පණාමමකාසින්ති අත්ථො. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙවාති.

සකචින්තනියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

2. අවොපුප්ඵියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

විහාරා අභිනික්ඛම්මාතිආදිකං ආයස්මතො අවොපුප්ඵියත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො සිඛිස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො විඤ්ඤුතං පත්තො සද්ධාසම්පන්නො ධම්මං සුත්වා සොමනස්සප්පත්තො නානාපුප්ඵානි උභොහි හත්ථෙහි ගහෙත්වා බුද්ධස්ස උපරි අබ්භුක්කිරි. සො තෙන පුඤ්ඤෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො සග්ගසම්පත්තිඤ්ච චක්කවත්තිසම්පත්තිඤ්ච අනුභවිත්වා සබ්බත්ථ පූජිතො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බතො වුද්ධිප්පත්තො සාසනෙ පසීදිත්වා පබ්බජිත්වා නචිරස්සෙව අරහා අහොසි. ආ සමන්තතො කාසති දිප්පතීති ආකාසො, තස්මිං ආකාසෙ පුප්ඵානං අවකිරිතත්තා අවොපුප්ඵියත්ථෙරොති පාකටො.

7. එවං පත්තසන්තිපදො අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො විහාරා අභිනික්ඛම්මාතිආදිමාහ. තත්ථ විහාරාති විසෙසෙන හරති චතූහි ඉරියාපථෙහි අපතන්තං අත්තභාවං ආහරති පවත්තෙති එත්ථාති විහාරො, තස්මා විහාරා අභි විසෙසෙන නික්ඛම්ම නික්ඛමිත්වා. අබ්භුට්ඨාසි ච චඞ්කමෙති චඞ්කමනත්ථාය සට්ඨිරතනෙ චඞ්කමෙ අභිවිසෙසෙන උට්ඨාසි, අභිරුහීති අත්ථො. චතුසච්චංපකාසෙන්තොති තස්මිං චඞ්කමෙ චඞ්කමන්තො දුක්ඛසමුදයනිරොධමග්ගසච්චසඞ්ඛාතං චතුසච්චං පකාසෙන්තො පාකටං කරොන්තො අමතං පදං නිබ්බානං දෙසෙන්තො විභජන්තො උත්තානීකරොන්තො තස්මිං චඞ්කමෙති සම්බන්ධො.

8. සිඛිස්ස ගිරමඤ්ඤාය, බුද්ධසෙට්ඨස්ස තාදිනොති සෙට්ඨස්ස තාදිගුණසමඞ්ගිස්ස සිඛිස්ස බුද්ධස්ස ගිරං සද්දං ඝොසං අඤ්ඤාය ජානිත්වා. නානාපුප්ඵං ගහෙත්වානාති නාගපුන්නාගාදිඅනෙකානි පුප්ඵානි ගහෙත්වා ආහරිත්වා. ආකාසම්හි සමොකිරින්ති චඞ්කමන්තස්ස භගවතො මුද්ධනි ආකාසෙ ඔකිරිං පූජෙසිං.

9. තෙන කම්මෙන ද්විපදින්දාති ද්විපදානං දෙවබ්රහ්මමනුස්සානං ඉන්ද පධානභූත. නරාසභ නරානං ආසභභූත. පත්තොම්හි අචලං ඨානන්ති තුම්හාකං සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා අචලං ඨානං නිබ්බානං පත්තො අම්හි භවාමි. හිත්වා ජයපරාජයන්ති දිබ්බමනුස්සසම්පත්තිසඞ්ඛාතං ජයඤ්ච චතුරාපායදුක්ඛසඞ්ඛාතං පරාජයඤ්ච හිත්වා ඡඩ්ඩෙත්වා නිබ්බානං පත්තොස්මීති අත්ථො. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙවාති.

අවොපුප්ඵියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තො.

3. පච්චාගමනියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

සින්ධුයා නදියා තීරෙතිආදිකං ආයස්මතො පච්චාගමනියත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ සින්ධුයා ගඞ්ගාය සමීපෙ චක්කවාකයොනියං නිබ්බත්තො පුබ්බසම්භාරයුත්තත්තා පාණිනො අඛාදන්තො සෙවාලමෙව භක්ඛයන්තො චරති. තස්මිං සමයෙ විපස්සිභගවා සත්තානුග්ගහං කරොන්තො තත්ථ අගමාසි. තස්මිං ඛණෙ සො චක්කවාකො විජ්ජොතමානං භගවන්තං දිස්වා පසන්නමානසො තුණ්ඩෙන සාලරුක්ඛතො සාලපුප්ඵං ඡින්දිත්වා ආගම්ම පූජෙසි. සො තෙනෙව චිත්තප්පසාදෙන තතො චුතො දෙවලොකෙ උප්පන්නො අපරාපරං ඡකාමාවචරසම්පත්තිං අනුභවිත්වා තතො චුතො මනුස්සලොකෙ උප්පජ්ජිත්වා චක්කවත්තිසම්පත්තිආදයො අනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො විඤ්ඤුතං පත්තො පුබ්බචරිතවසෙන සත්ථරි පසන්නො පබ්බජිත්වා නචිරස්සෙව අරහා අහොසි, චක්කවාකො හුත්වා භගවන්තං දිස්වා කත්ථචි ගන්ත්වා පුප්ඵමාහරිත්වා පූජිතත්තා පුබ්බපුඤ්ඤනාමෙන පච්චාගමනියත්ථෙරොති පාකටො.

13. අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො සින්ධුයා නදියා තීරෙතිආදිමාහ. සීති සද්දං කුරුමානා ධුනාති කම්පතීති සින්ධු, නදති සද්දං කරොන්තො ගච්ඡතීති නදි. චක්කවාකො අහං තදාති චක්කං සීඝං ගච්ඡන්තං ඉව උදකෙ වා ථලෙ වා ආකාසෙ වා සීඝං වාති ගච්ඡතීති චක්කවාකො. තදා විපස්සිං භගවන්තං දස්සනකාලෙ අහං චක්කවාකො අහොසින්ති අත්ථො. සුද්ධසෙවාලභක්ඛොහන්ති අඤ්ඤගොචරඅමිස්සත්තා සුද්ධසෙවාලමෙව ඛාදන්තො අහං වසාමි. පාපෙසු ච සුසඤ්ඤතොති පුබ්බවාසනාවසෙන පාපකරණෙ සුට්ඨු සඤ්ඤතො තීහි ද්වාරෙහි සඤ්ඤතො සුසික්ඛිතො.

14. අද්දසංවිරජං බුද්ධන්ති රාගදොසමොහවිරහිතත්තා විරජං නික්කිලෙසං බුද්ධං අද්දසං අද්දක්ඛිං. ගච්ඡන්තං අනිලඤ්ජසෙති අනිලඤ්ජසෙ ආකාසපථෙ ගච්ඡන්තං බුද්ධං. තුණ්ඩෙන මය්හං මුඛතුණ්ඩෙන තාලං සාලපුප්ඵං පග්ගය්හ පග්ගහෙත්වා විපස්සිස්සාභිරොපයිං විපස්සිස්ස භගවතො පූජෙසින්ති අත්ථො. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙවාති.

පච්චාගමනියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

4. පරප්පසාදකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

උසභං පවරං වීරන්තිආදිකං ආයස්මතො පරප්පසාදකත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො සිද්ධත්ථස්ස භගවතො කාලෙ බ්රාහ්මණකුලෙ නිබ්බත්තො තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ ඉතිහාසපඤ්චමානං පදකො වෙය්යාකරණො සනිඝණ්ඩුකෙටුභානං සාක්ඛරප්පභෙදානං ලොකායතමහාපුරිසලක්ඛණෙසු අනවයො නාමෙන සෙලබ්රාහ්මණොති පාකටො සිද්ධත්ථං භගවන්තං දිස්වා ද්වත්තිංසමහාපුරිසලක්ඛණෙහි අසීතිඅනුබ්යඤ්ජනෙහි චාති සයං සොභමානං දිස්වා පසන්නමානසො අනෙකෙහි කාරණෙහි අනෙකාහි උපමාහි ථොමනං පකාසෙසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවලොකෙ සක්කමාරාදයො ඡ කාමාවචරසම්පත්තියො අනුභවිත්වා මනුස්සෙසු චක්කවත්තිසම්පත්තිං අනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ විභවසම්පන්නෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො විඤ්ඤුතං පත්තො සත්ථරි පසීදිස්වා පබ්බජිතො නචිරස්සෙව චතුපටිසම්භිදාඡළභිඤ්ඤප්පත්තො මහාඛීණාසවො අහොසි, බුද්ධස්ස ථුතියා සත්තානං සබ්බෙසං චිත්තප්පසාදකරණතො පරප්පසාදකත්ථෙරොති පාකටො.

20. එකදිවසං අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො උසභං පවරං වීරන්තිආදිමාහ. තත්ථ උසභන්ති වසභො නිසභො විසභො ආසභොති චත්තාරො ජෙට්ඨපුඞ්ගවා. තත්ථ ගවසතජෙට්ඨකො වසභො, ගවසහස්සජෙට්ඨකො නිසභො, ගවසතසහස්සජෙට්ඨකො විසභො, ගවකොටිසතසහස්සජෙට්ඨකො ආසභොති ච යස්ස කස්සචි ථුතිං කරොන්තා බ්රාහ්මණපණ්ඩිතා බහුස්සුතා අත්තනො අත්තනො පඤ්ඤාවසෙන ථුතිං කරොන්ති, බුද්ධානං පන සබ්බාකාරෙන ථුතිං කාතුං සමත්ථො එකොපි නත්ථි. අප්පමෙය්යො හි බුද්ධො. වුත්තඤ්හෙතං –

‘‘බුද්ධොපි බුද්ධස්ස භණෙය්ය වණ්ණං, කප්පම්පි චෙ අඤ්ඤමභාසමානො;

ඛීයෙථ කප්පො චිරදීඝමන්තරෙ, වණ්ණො න ඛීයෙථ තථාගතස්සා’’ති. (දී. නි. අට්ඨ. 1.304; 3.141; ම. නි. අට්ඨ. 2.425; උදා. අට්ඨ. 53) –

ආදිකං. අයම්පි බ්රාහ්මණො මුඛාරූළ්හවසෙන එකපසීදනවසෙන ‘‘ආසභ’’න්ති වත්තබ්බෙ ‘‘උසභ’’න්තිආදිමාහ. වරිතබ්බො පත්ථෙතබ්බොති වරො. අනෙකෙසු කප්පසතසහස්සෙසු කතවීරියත්තා වීරො. මහන්තං සීලක්ඛන්ධාදිකං එසති ගවෙසතීති මහෙසී, තං මහෙසිං බුද්ධං. විසෙසෙන කිලෙසඛන්ධමාරාදයො මාරෙ ජිතවාති විජිතාවී, තං විජිතාවිනං සම්බුද්ධං. සුවණ්ණස්ස වණ්ණො ඉව වණ්ණො යස්ස සම්බුද්ධස්ස සො සුවණ්ණවණ්ණො, තං සුවණ්ණවණ්ණං සම්බුද්ධං දිස්වා කො නාම සත්තො නප්පසීදතීති.

පරප්පසාදකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

5. භිසදායකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

වෙස්සභූනාම නාමෙනාතිආදිකං ආයස්මතො භිසදායකත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො වෙස්සභුස්ස භගවතො කාලෙ හිමවන්තස්මිං හත්ථියොනියං නිබ්බත්තො තස්මිං පටිවසති. තස්මිං සමයෙ වෙස්සභූ භගවා විවෙකකාමො හිමවන්තමගමාසි. තං දිස්වා සො හත්ථිනාගො පසන්නමානසො භිසමුළාලං ගහෙත්වා භගවන්තං භොජෙසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන හත්ථියොනිතො චුතො දෙවලොකෙ උප්පජ්ජිත්වා තත්ථ ඡ කාමාවචරසම්පත්තියො අනුභවිත්වා මනුස්සත්තමාගතො මනුස්සෙසු චක්කවත්තිසම්පත්තිආදයො අනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ මහාභොගෙ අඤ්ඤතරස්මිං කුලෙ නිබ්බත්තො පුබ්බවාසනාබලෙන සත්ථරි පසන්නො පබ්බජිත්වා නචිරස්සෙව අරහා අහොසි, සො පුබ්බෙ කතකුසලනාමෙන භිසදායකත්ථෙරොති පාකටො.

29. සො අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා පුබ්බචරිතාපදානං දස්සෙන්තො වෙස්සභූ නාම නාමෙනාතිආදිමාහ. තත්ථ වෙස්සභූති වෙස්සං භුනාති අතික්කමතීති වෙස්සභූ. අථ වා වෙස්සෙ වාණිජකම්මෙ වා කාමරාගාදිකෙ වා කුසලාදිකම්මෙ වා වත්ථුකාමකිලෙසකාමෙ වා භුනාති අභිභවතීති වෙස්සභූ, සො නාමෙන වෙස්සභූ නාම භගවා. ඉසීනං තතියො අහූති කුසලධම්මෙ එසති ගවෙසතීති ඉසි, ‘‘විපස්සී, සිඛී, වෙස්සභූ’’ති වුත්තත්තා තතියො ඉසි තතියො භගවා අහු අහොසීති අත්ථො. කානනං වනමොග්ගය්හාති කානනසඞ්ඛාතං වනං ඔගය්හ ඔගහෙත්වා පාවිසීති අත්ථො.

30. භිසමුළාලං ගණ්හිත්වාති ද්විපදචතුප්පදානං ඡාතකං භිසති හිංසති විනාසෙතීති භිසං, කො සො? පදුමකන්දො, භිසඤ්ච මුළාලඤ්ච භිසමුළාලං, තං භිසමුළාලං ගහෙත්වාති අත්ථො.

31. කරෙන ච පරාමට්ඨොති තං මයා දින්නදානං, වෙස්සභූවරබුද්ධිනා උත්තමබුද්ධිනා වෙස්සභුනා කරෙන හත්ථතලෙන පරාමට්ඨො කතසම්ඵස්සො අහොසි. සුඛාහං නාභිජානාමි, සමං තෙන කුතොත්තරින්ති තෙන සුඛෙන සමං සුඛං නාභිජානාමි, තතො උත්තරිං තතො පරං තතො අධිකං සුඛං කුතොති අත්ථො. සෙසං නයානුසාරෙන සුවිඤ්ඤෙය්යන්ති.

භිසදායකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

6. සුචින්තිතත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

ගිරිදුග්ගචරො ආසින්තිආදිකං ආයස්මතො සුචින්තිතත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො අත්ථදස්සිස්ස භගවතො කාලෙ හිමවන්තප්පදෙසෙ නෙසාදකුලෙ උප්පන්නො මිගසූකරාදයො වධිත්වා ඛාදන්තො විහරති. තදා ලොකනාථො ලොකානුග්ගහං සත්තානුද්දයතඤ්ච පටිච්ච හිමවන්තමගමාසි. තදා සො නෙසාදො භගවන්තං දිස්වා පසන්නමානසො අත්තනො ඛාදනත්ථාය ආනීතං වරමධුරමංසං අදාසි. පටිග්ගහෙසි භගවා තස්සානුකම්පාය, තං භුඤ්ජිත්වා අනුමොදනං වත්වා පක්කාමි. සො තෙනෙව පුඤ්ඤෙන තෙනෙව සොමනස්සෙන තතො චුතො සුගතීසු සංසරන්තො ඡ කාමාවචරසම්පත්තියො අනුභවිත්වා මනුස්සෙසු චක්කවත්තිසම්පත්තිආදයො අනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො සත්ථරි පසීදිත්වා පබ්බජිතො නචිරස්සෙව අරහා අහොසි.

36. චතුපටිසම්භිදාපඤ්චාභිඤ්ඤාදිභෙදං පත්වා අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො ගිරිදුග්ගචරො ආසින්තිආදිමාහ. ගිරති සද්දං කරොතීති ගිරි, කො සො? සිලාපංසුමයපබ්බතො, දුට්ඨු දුක්ඛෙන ගමනීයං දුග්ගං, ගිරීහි දුග්ගං ගිරිදුග්ගං, දුග්ගමොති අත්ථො. තස්මිං ගිරිදුග්ගෙ පබ්බතන්තරෙ චරො චරණසීලො ආසිං අහොසිං. අභිජාතොව කෙසරීති අභි විසෙසෙන ජාතො නිබ්බත්තො කෙසරීව කෙසරසීහො ඉව ගිරිදුග්ගස්මිං චරාමීති අත්ථො.

40. ගිරිදුග්ගං පවිසිං අහන්ති අහං තදා තෙන මංසදානෙන පීතිසොමනස්සජාතො පබ්බතන්තරං පාවිසිං. සෙසං උත්තානත්ථමෙවාති.

සුචින්තිතත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

7. වත්ථදායකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

පක්ඛිජාතොතදා ආසින්තිආදිකං ආයස්මතො වත්ථදායකත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො අත්ථදස්සිස්ස භගවතො කාලෙ සුපණ්ණයොනියං නිබ්බත්තො ගන්ධමාදනපබ්බතං ගච්ඡන්තං අත්ථදස්සිං භගවන්තං දිස්වා පසන්නමානසො සුපණ්ණවණ්ණං විජහිත්වා මාණවකවණ්ණං නිම්මිනිත්වා මහග්ඝං දිබ්බවත්ථං ආදාය භගවන්තං පූජෙසි. සොපි භගවා පටිග්ගහෙත්වා අනුමොදනං වත්වා පක්කාමි. සො තෙනෙව සොමනස්සෙන වීතිනාමෙත්වා යාවතායුකං ඨත්වා තතො චුතො දෙවලොකෙ නිබ්බත්තො තත්ථ අපරාපරං සංසරන්තො පුඤ්ඤානි අනුභවිත්වා තතො මනුස්සෙසු මනුස්සසම්පත්තින්ති සබ්බත්ථ මහග්ඝං වත්ථාභරණං ලද්ධං, තතො උප්පන්නුප්පන්නභවෙ වත්ථච්ඡායාය ගතගතට්ඨානෙ වසන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො විඤ්ඤුතං පත්තො සත්ථරි පසීදිත්වා පබ්බජිතො නචිරස්සෙව ඡළභිඤ්ඤප්පත්තඛීණාසවො අහොසි, පුබ්බෙ කතපුඤ්ඤනාමෙන වත්ථදායකත්ථෙරොති පාකටො.

45. සො අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො පක්ඛිජාතො තදා ආසින්තිආදිමාහ. තත්ථ පක්ඛිජාතොති පක්ඛන්දති උපලවති සකුණො එතෙනාති පක්ඛං, පක්ඛමස්ස අත්ථීති පක්ඛී, පක්ඛියොනියං ජාතො නිබ්බත්තොති අත්ථො. සුපණ්ණොති සුන්දරං පණ්ණං පත්තං යස්ස සො සුපණ්ණො, වාතග්ගාහසුවණ්ණවණ්ණජලමානපත්තමහාභාරොති අත්ථො. ගරුළාධිපොති නාගෙ ගණ්හනත්ථාය ගරුං භාරං පාසාණං ගිළන්තීති ගරුළා, ගරුළානං අධිපො රාජාති ගරුළාධිපො, විරජං බුද්ධං අද්දසාහන්ති සම්බන්ධො.

වත්ථදායකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

8. අම්බදායකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

අනොමදස්සී භගවාතිආදිකං ආයස්මතො අම්බදායකත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො අනොමදස්සිස්ස භගවතො කාලෙ වානරයොනියං නිබ්බත්තො හිමවන්තෙ කපිරාජා හුත්වා පටිවසති. තස්මිං සමයෙ අනොමදස්සී භගවා තස්සානුකම්පාය හිමවන්තමගමාසි. අථ සො කපිරාජා භගවන්තං දිස්වා පසන්නමානසො සුමධුරං අම්බඵලං ඛුද්දමධුනා අදාසි. අථ භගවා තස්ස පස්සන්තස්සෙව තං සබ්බං පරිභුඤ්ජිත්වා අනුමොදනං වත්වා පක්කාමි. අථ සො සොමනස්සසම්පන්නහදයො තෙනෙව පීතිසොමනස්සෙන යාවතායුකං ඨත්වා තතො චුතො දෙවලොකෙ නිබ්බත්තො අපරාපරං තත්ථ දිබ්බසුඛමනුභවිත්වා මනුස්සෙසු ච මනුස්සසම්පත්තිං අනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ විභවසම්පන්නෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො සත්ථරි පසීදිත්වා පබ්බජිත්වා නචිරස්සෙව ඡළභිඤ්ඤප්පත්තො අහොසි. පුබ්බපුඤ්ඤනාමෙන අම්බදායකත්ථෙරොති පාකටො.

53. සො අපරභාගෙ අත්තනා කතකුසලබීජං දිස්වා සොමනස්සජාතො අත්තනො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො අනොමදස්සී භගවාතිආදිමාහ. මෙත්තාය අඵරි ලොකෙ, අප්පමාණෙ නිරූපධීති සො භගවා සබ්බලොකෙ අප්පමාණෙ සත්තෙ ‘‘සුඛී හොන්තූ’’තිආදිනා නිරුපධි උපධිවිරහිතං කත්වා මෙත්තාය මෙත්තචිත්තෙන අඵරි පත්ථරි වඩ්ඪෙසීති අත්ථො.

54. කපි අහං තදා ආසින්ති තදා තස්සාගමනකාලෙ කපිරාජා අහොසින්ති අත්ථො.

අම්බදායකත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

9. සුමනත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

සුමනොනාම නාමෙනාතිආදිකං ආයස්මතො සුමනත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො සිඛිස්ස භගවතො කාලෙ මාලාකාරස්ස කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො වුද්ධිමන්වාය සද්ධාජාතො භගවති පසන්නමානසො සුමනමාලාමුට්ඨියො ගහෙත්වා උභොහි හත්ථෙහි පූජෙසි. සො තෙන පුඤ්ඤෙන දෙවමනුස්සෙසු ද්වෙ සම්පත්තියො අනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො වුද්ධිමන්වාය පුත්තදාරෙහි වඩ්ඪිත්වා සුමනනාමෙන පාකටො සත්ථරි පසීදිත්වා පබ්බජිතො නචිරස්සෙව අරහා අහොසි.

62. සො අරහා හුත්වා අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො අත්තනො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො සුමනො නාම නාමෙනාතිආදිමාහ. සුන්දරං මනං චිත්තං යස්ස සො සුමනො. සද්ධාපසාදබහුමානෙන යුත්තො නාමෙන සුමනො නාම මාලාකාරො තදා අහං අහොසිං.

63. සිඛිනො ලොකබන්ධුනොති සිඛා මුද්ධා කාසතීති සිඛී. අථ වා සම්පයුත්තසම්පයොගෙ ඛාදති විද්ධංසෙතීති සිඛී, කා සා? අග්ගිසිඛා, අග්ගිසිඛා විය සිඛාය දිප්පනතො සිඛී. යථා අග්ගිසිඛා ජොතති පාකටා හොති, සිඛී පත්තතිණකට්ඨපලාසාදිකෙ දහති, එවමයම්පි භගවා නීලපීතාදිරංසීහි ජොතති සකලලොකසන්නිවාසෙ පාකටො හොති. සකසන්තානගතසබ්බකිලෙසෙ සොසෙති විද්ධංසෙති ඣාපෙතීති වොහාරනාමං නාමකම්මං නාමධෙය්යං, තස්ස සිඛිනො. සකලලොකස්ස බන්ධුඤාතකොති ලොකබන්ධු, තස්ස සිඛිනො ලොකබන්ධුනො භගවතො සුමනපුප්ඵං අභිරොපයිං පූජෙසින්ති අත්ථො.

සුමනත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

10. පුප්ඵචඞ්කොටියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා

අභීතරූපං සීහං වාතිආදිකං ආයස්මතො පුප්ඵචඞ්කොටියත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො සිඛිස්ස භගවතො කාලෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො විඤ්ඤුතං පත්තො මහාවිභවසම්පන්නො සත්ථරි පසීදිත්වා පසන්නාකාරං දස්සෙන්තො සුවණ්ණවණ්ණං අනොජපුප්ඵමොචිනිත්වා චඞ්කොටකං පූරෙත්වා භගවන්තං පූජෙත්වා ‘‘භගවා , ඉමස්ස නිස්සන්දෙන නිබ්බත්තනිබ්බත්තට්ඨානෙ සුවණ්ණවණ්ණො පූජනීයො හුත්වා නිබ්බානං පාපුණෙය්ය’’න්ති පත්ථනමකාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු නිබ්බත්තො සබ්බත්ථ පූජිතො සුවණ්ණවණ්ණො අභිරූපො අහොසි. සො අපරභාගෙ ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ විභවසම්පන්නෙ එකස්මිං කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො වුද්ධිප්පත්තො සත්ථරි පසීදිත්වා පබ්බජිතො විපස්සනං වඩ්ඪෙත්වා නචිරස්සෙව අරහා අහොසි.

68-9. සො පත්තඅරහත්තඵලො අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො අභීතරූපං සීහං වාතිආදිමාහ. තත්ථ සීහන්ති ද්විපදචතුප්පදාදයො සත්තෙ අභිභවති අජ්ඣොත්ථරතීති සීහො, අභීතරූපො අභීතසභාවො, තං අභීතරූපං සීහං ඉව නිසින්නං පූජෙසින්ති සම්බන්ධො. පක්ඛීනං අග්ගං ගරුළරාජං ඉව පවරං උත්තමං බ්යග්ඝරාජං ඉව අභි විසෙසෙන ජාතං සබ්බසීහානං විසෙසං කෙසරසීහං ඉව තිලොකස්ස සරණං සිඛිං සම්මාසම්බුද්ධං. කිං භූතං? අනෙජං නික්කිලෙසං ඛන්ධමාරාදීහි අපරාජිතං නිසින්නං සිඛින්ති සම්බන්ධො. මාරණානග්ගන්ති සබ්බකිලෙසානං මාරණෙ සොසනෙ විද්ධංසනෙ අග්ගං සෙට්ඨං කිලෙසෙ මාරෙන්තානං පච්චෙකබුද්ධබුද්ධසාවකානං විජ්ජමානානම්පි තෙසං අග්ගන්ති අත්ථො. භික්ඛුසඞ්ඝපුරක්ඛතං පරිවාරිතං පරිවාරෙත්වා නිසින්නං සිඛින්ති සම්බන්ධො.

70. චඞ්කොටකෙ ඨපෙත්වානාති උත්තමං අනොජපුප්ඵං කරණ්ඩකෙ පූරෙත්වා සිඛීසම්බුද්ධං සෙට්ඨං සමොකිරිං පූජෙසින්ති අත්ථො.

පුප්ඵචඞ්කොටියත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.

සත්තමවග්ගවණ්ණනා සමත්තා.