📜
12. මහාපරිවාරවග්ගො
1. මහාපරිවාරකත්ථෙරඅපදානං
‘‘විපස්සී ¶ ¶ ¶ නාම භගවා, ලොකජෙට්ඨො නරාසභො;
අට්ඨසට්ඨිසහස්සෙහි, පාවිසි බන්ධුමං තදා.
‘‘නගරා අභිනික්ඛම්ම, අගමං දීපචෙතියං;
අද්දසං විරජං බුද්ධං, ආහුතීනං පටිග්ගහං.
‘‘චුල්ලාසීතිසහස්සානි, යක්ඛා මය්හං උපන්තිකෙ;
උපට්ඨහන්ති සක්කච්චං [මං නිච්චං (ක.)], ඉන්දංව තිදසා ගණා.
‘‘භවනා ¶ අභිනික්ඛම්ම, දුස්සං පග්ගය්හහං තදා;
සිරසා අභිවාදෙසිං, තඤ්චාදාසිං මහෙසිනො.
‘‘අහො බුද්ධො අහො ධම්මො, අහො නො සත්ථු සම්පදා;
බුද්ධස්ස ආනුභාවෙන, වසුධායං පකම්පථ.
‘‘තඤ්ච අච්ඡරියං දිස්වා, අබ්භුතං ලොමහංසනං;
බුද්ධෙ චිත්තං පසාදෙමි, ද්විපදින්දම්හි තාදිනෙ.
‘‘සොහං චිත්තං පසාදෙත්වා, දුස්සං දත්වාන සත්ථුනො;
සරණඤ්ච උපාගච්ඡිං, සාමච්චො සපරිජ්ජනො.
‘‘එකනවුතිතො කප්පෙ, යං කම්මමකරිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘ඉතො පන්නරසෙ කප්පෙ, සොළසාසුං සුවාහනා [සොළසාසිංසු වාහනො (ස්යා.)];
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො, විමොක්ඛාපි ච අට්ඨිමෙ;
ඡළභිඤ්ඤා සච්ඡිකතා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා මහාපරිවාරකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
මහාපරිවාරකත්ථෙරස්සාපදානං පඨමං.
2. සුමඞ්ගලත්ථෙරඅපදානං
‘‘අත්ථදස්සී ¶ ¶ ජිනවරො, ලොකජෙට්ඨො නරාසභො;
විහාරා අභිනික්ඛම්ම, තළාකං උපසඞ්කමි.
‘‘න්හත්වා පිත්වා ච සම්බුද්ධො, උත්තරිත්වෙකචීවරො;
අට්ඨාසි භගවා තත්ථ, විලොකෙන්තො දිසොදිසං.
‘‘භවනෙ උපවිට්ඨොහං, අද්දසං ලොකනායකං;
හට්ඨො හට්ඨෙන චිත්තෙන, අප්ඵොටෙසිං අහං තදා.
‘‘සතරංසිංව ජොතන්තං, පභාසන්තංව කඤ්චනං [ඉමිනා පාදද්වයෙන පුරිමපාදද්වයස්ස පුරතො භවිතබ්බං];
නච්චගීතෙ පයුත්තොහං, පඤ්චඞ්ගතූරියම්හි ච.
‘‘යං යං යොනුපපජ්ජාමි, දෙවත්තං අථ මානුසං;
සබ්බෙ සත්තෙ අභිභොමි, විපුලො හොති මෙ යසො [අයඤ්ච ගාථා පරිග්ගහෙතිගාථාය අනන්තරමෙව ඨාතුං යුත්තා].
‘‘නමො ¶ තෙ පුරිසාජඤ්ඤ, නමො තෙ පුරිසුත්තම;
අත්තානං තොසයිත්වාන, පරෙ තොසෙසි ත්වං මුනි.
‘‘පරිග්ගහෙ ¶ [පරිග්ගය්හ (සී.), පරිග්ගහිත්වා (ස්යා.), පරිග්ගහෙන (ක.)] නිසීදිත්වා, හාසං කත්වාන සුබ්බතෙ;
උපට්ඨහිත්වා සම්බුද්ධං, තුසිතං උපපජ්ජහං.
‘‘සොළසෙතො කප්පසතෙ, ද්විනවඑකචින්තිතා;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා සුමඞ්ගලො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සුමඞ්ගලත්ථෙරස්සාපදානං දුතියං.
3. සරණගමනියත්ථෙරඅපදානං
‘‘උභින්නං දෙවරාජූනං, සඞ්ගාමො සමුපට්ඨිතො;
අහොසි සමුපබ්යූළ්හො [සමුපබ්බූළ්හො (සී.)], මහාඝොසො අවත්තථ [පවත්තථ (සී.)].
‘‘පදුමුත්තරො ¶ ලොකවිදූ, ආහුතීනං පටිග්ගහො;
අන්තලික්ඛෙ ඨිතො සත්ථා, සංවෙජෙසි මහාජනං.
‘‘සබ්බෙ ¶ දෙවා අත්තමනා, නික්ඛිත්තකවචාවුධා;
සම්බුද්ධං අභිවාදෙත්වා, එකග්ගාසිංසු තාවදෙ.
‘‘මය්හං [අම්හං (සී.)] සඞ්කප්පමඤ්ඤාය, වාචාසභිමුදීරයි;
අනුකම්පකො ලොකවිදූ, නිබ්බාපෙසි මහාජනං.
‘‘පදුට්ඨචිත්තො ¶ මනුජො, එකපාණං විහෙඨයං;
තෙන චිත්තප්පදොසෙන, අපායං උපපජ්ජති.
‘‘සඞ්ගාමසීසෙ නාගොව, බහූ පාණෙ විහෙඨයං;
නිබ්බාපෙථ සකං චිත්තං, මා හඤ්ඤිත්ථො පුනප්පුනං.
‘‘ද්වින්නම්පි යක්ඛරාජූනං, සෙනා සා විම්හිතා අහු [සෙනායො විම්හිතා අහූ (සී.), සෙනාපි සමිතා අහු (ස්යා.)];
සරණඤ්ච උපාගච්ඡුං, ලොකජෙට්ඨං සුතාදිනං.
‘‘සඤ්ඤාපෙත්වාන ¶ ජනතං, පදමුද්ධරි [උද්ධරි පන (සී. ස්යා.)] චක්ඛුමා;
පෙක්ඛමානොව දෙවෙහි, පක්කාමි උත්තරාමුඛො.
‘‘පඨමං සරණං ගච්ඡිං, ද්විපදින්දස්ස තාදිනො;
කප්පානං සතසහස්සං, දුග්ගතිං නුපපජ්ජහං.
‘‘මහාදුන්දුභිනාමා ච, සොළසාසුං රථෙසභා;
තිංසකප්පසහස්සම්හි, රාජානො චක්කවත්තිනො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා සරණගමනියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සරණගමනියත්ථෙරස්සාපදානං තතියං.
4. එකාසනියත්ථෙරඅපදානං
‘‘වරුණො නාම නාමෙන, දෙවරාජා අහං තදා;
උපට්ඨහෙසිං සම්බුද්ධං, සයොග්ගබලවාහනො.
‘‘නිබ්බුතෙ ¶ ¶ ලොකනාථම්හි, අත්ථදස්සීනරුත්තමෙ;
තූරියං සබ්බමාදාය, අගමං බොධිමුත්තමං.
‘‘වාදිතෙන ච නච්චෙන, සම්මතාළසමාහිතො;
සම්මුඛා විය සම්බුද්ධං, උපට්ඨිං බොධිමුත්තමං.
‘‘උපට්ඨහිත්වා ¶ තං බොධිං, ධරණීරුහපාදපං;
පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වාන, තත්ථ කාලඞ්කතො අහං.
‘‘සකකම්මාභිරද්ධොහං, පසන්නො බොධිමුත්තමෙ;
තෙන චිත්තප්පසාදෙන, නිම්මානං උපපජ්ජහං.
‘‘සට්ඨිතූරියසහස්සානි, පරිවාරෙන්ති මං සදා;
මනුස්සෙසු ච දෙවෙසු, වත්තමානං භවාභවෙ.
‘‘තිවිධග්ගී නිබ්බුතා මය්හං, භවා සබ්බෙ සමූහතා;
ධාරෙමි අන්තිමං දෙහං, සම්මාසම්බුද්ධසාසනෙ [අයඤ්ච ගාථා පටිසම්භිදා චතස්සෙතිගාථාය එකසම්බන්ධා භවිතං යුත්තා].
‘‘සුබාහූ ¶ නාම නාමෙන, චතුත්තිංසාසු ඛත්තියා;
සත්තරතනසම්පන්නා, පඤ්චකප්පසතෙ ඉතො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා එකාසනියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
එකාසනියත්ථෙරස්සාපදානං චතුත්ථං.
5. සුවණ්ණපුප්ඵියත්ථෙරඅපදානං
‘‘විපස්සී ¶ නාම භගවා, ලොකජෙට්ඨො නරාසභො;
නිසින්නො ජනකායස්ස, දෙසෙසි අමතං පදං.
‘‘තස්සාහං ධම්මං සුත්වාන, ද්විපදින්දස්ස තාදිනො;
සොණ්ණපුප්ඵානි චත්තාරි, බුද්ධස්ස අභිරොපයිං.
‘‘සුවණ්ණච්ඡදනං ආසි, යාවතා පරිසා තදා;
බුද්ධාභා ච සුවණ්ණාභා, ආලොකො විපුලො අහු.
‘‘උදග්ගචිත්තො ¶ සුමනො, වෙදජාතො කතඤ්ජලී;
විත්තිසඤ්ජනනො තෙසං, දිට්ඨධම්මසුඛාවහො.
‘‘ආයාචිත්වාන සම්බුද්ධං, වන්දිත්වාන ච සුබ්බතං;
පාමොජ්ජං ජනයිත්වාන, සකං භවනුපාගමිං.
‘‘භවනෙ උපවිට්ඨොහං, බුද්ධසෙට්ඨං අනුස්සරිං;
තෙන චිත්තප්පසාදෙන, තුසිතං උපපජ්ජහං.
‘‘එකනවුතිතො ¶ කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිරොපයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘සොළසාසිංසු රාජානො, නෙමිසම්මතනාමකා;
තෙතාලීසෙ ඉතො කප්පෙ, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං ¶ සුදං ආයස්මා සුවණ්ණපුප්ඵියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සුවණ්ණපුප්ඵියත්ථෙරස්සාපදානං පඤ්චමං.
6. චිතකපූජකත්ථෙරඅපදානං
‘‘වසාමි ¶ රාජායතනෙ, සාමච්චො සපරිජ්ජනො;
පරිනිබ්බුතෙ භගවති, සිඛිනො ලොකබන්ධුනො.
‘‘පසන්නචිත්තො සුමනො, චිතකං අගමාසහං;
තූරියං තත්ථ වාදෙත්වා, ගන්ධමාලං සමොකිරිං.
‘‘චිතම්හි පූජං කත්වාන, වන්දිත්වා චිතකං අහං;
පසන්නචිත්තො සුමනො, සකං භවනුපාගමිං.
‘‘භවනෙ උපවිට්ඨොහං, චිතපූජං අනුස්සරිං;
තෙන කම්මෙන ද්විපදින්ද, ලොකජෙට්ඨ නරාසභ.
‘‘අනුභොත්වාන සම්පත්තිං, දෙවෙසු මානුසෙසු ච;
පත්තොම්හි අචලං ඨානං, හිත්වා ජයපරාජයං.
‘‘එකත්තිංසෙ ¶ ඉතො කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිරොපයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, චිතපූජායිදං ඵලං.
‘‘එකූනතිංසකප්පම්හි, ඉතො සොළස රාජානො;
උග්ගතා නාම නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා චිතකපූජකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
චිතකපූජකත්ථෙරස්සාපදානං ඡට්ඨං.
7. බුද්ධසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘යදා ¶ විපස්සී ලොකග්ගො, ආයුසඞ්ඛාරමොස්සජි;
පථවී සම්පකම්පිත්ථ, මෙදනී ජලමෙඛලා.
‘‘ඔතතං විත්ථතං [ඔතතං විතතං (ස්යා.)] මය්හං, සුවිචිත්තවටංසකං [සුචිචිත්තං පපඤ්චකං (ස්යා.)];
භවනම්පි පකම්පිත්ථ, බුද්ධස්ස ආයුසඞ්ඛයෙ.
‘‘තාසො ¶ මය්හං සමුප්පන්නො, භවනෙ සම්පකම්පිතෙ;
උප්පාදො [උප්පාතො (?)] නු කිමත්ථාය, ආලොකො විපුලො අහු.
‘‘වෙස්සවණො ඉධාගම්ම, නිබ්බාපෙසි මහාජනං;
පාණභූතෙ [පාණභුතං (ස්යා.), පාණභූනං (සී. ක.)] භයං නත්ථි, එකග්ගා හොථ සංවුතා [සගාරවා (ස්යා.)].
‘‘අහො බුද්ධො අහො ධම්මො, අහො නො සත්ථු සම්පදා;
යස්මිං උප්පජ්ජමානම්හි, පථවී [පඨවී (සී. ස්යා.)] සම්පකම්පති.
‘‘බුද්ධානුභාවං කිත්තෙත්වා, කප්පං සග්ගම්හි මොදහං;
අවසෙසෙසු කප්පෙසු, කුසලං චරිතං [කරිතං (සී. ස්යා.), කාරිතං (ක.)] මයා.
‘‘එකනවුතිතො ¶ කප්පෙ, යං සඤ්ඤමලභිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධසඤ්ඤායිදං ඵලං.
‘‘ඉතො ¶ චුද්දසකප්පම්හි, රාජා ආසිං පතාපවා;
සමිතො නාම නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා බුද්ධසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
බුද්ධසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං සත්තමං.
8. මග්ගසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස, සාවකා වනචාරිනො;
විප්පනට්ඨා බ්රහාරඤ්ඤෙ, අන්ධාව අනුසුය්යරෙ [අනුසුයරෙ (සී.)].
‘‘අනුස්සරිත්වා ¶ සම්බුද්ධං, පදුමුත්තරනායකං;
තස්ස තෙ මුනිනො පුත්තා, විප්පනට්ඨා මහාවනෙ.
‘‘භවනා ඔරුහිත්වාන, අගමිං භික්ඛුසන්තිකං;
තෙසං මග්ගඤ්ච ආචික්ඛිං, භොජනඤ්ච අදාසහං.
‘‘තෙන කම්මෙන ද්විපදින්ද, ලොකජෙට්ඨ නරාසභ;
ජාතියා සත්තවස්සොහං, අරහත්තමපාපුණිං.
‘‘සචක්ඛූ ¶ නාම නාමෙන, ද්වාදස චක්කවත්තිනො;
සත්තරතනසම්පන්නා, පඤ්චකප්පසතෙ ඉතො.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා මග්ගසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
මග්ගසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං අට්ඨමං.
9. පච්චුපට්ඨානසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘අත්ථදස්සිම්හි සුගතෙ, නිබ්බුතෙ සමනන්තරා;
යක්ඛයොනිං උපපජ්ජිං, යසං පත්තො චහං තදා.
‘‘දුල්ලද්ධං ¶ වත මෙ ආසි, දුප්පභාතං දුරුට්ඨිතං;
යං මෙ භොගෙ විජ්ජමානෙ, පරිනිබ්බායි චක්ඛුමා.
‘‘මම සඞ්කප්පමඤ්ඤාය, සාගරො නාම සාවකො;
මමුද්ධරිතුකාමො සො, ආගච්ඡි මම සන්තිකං.
‘‘කිං නු සොචසි මා භායි, චර ධම්මං සුමෙධස;
අනුප්පදින්නා බුද්ධෙන, සබ්බෙසං බීජසම්පදා.
‘‘සො චෙ පූජෙය්ය සම්බුද්ධං, තිට්ඨන්තං ලොකනායකං;
ධාතුං සාසපමත්තම්පි, නිබ්බුතස්සාපි පූජයෙ.
‘‘සමෙ ¶ චිත්තප්පසාදම්හි, සමං පුඤ්ඤං මහග්ගතං;
තස්මා ථූපං කරිත්වාන, පූජෙහි ජිනධාතුයො.
‘‘සාගරස්ස වචො සුත්වා, බුද්ධථූපං අකාසහං;
පඤ්චවස්සෙ පරිචරිං, මුනිනො ථූපමුත්තමං.
‘‘තෙන ¶ කම්මෙන ද්විපදින්ද, ලොකජෙට්ඨ නරාසභ;
සම්පත්තිං අනුභොත්වාන, අරහත්තමපාපුණිං.
‘‘භූරිපඤ්ඤා ච චත්තාරො, සත්තකප්පසතෙ ඉතො;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පච්චුපට්ඨානසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
පච්චුපට්ඨානසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං නවමං.
10. ජාතිපූජකත්ථෙරඅපදානං
‘‘ජායන්තස්ස ¶ විපස්සිස්ස, ආලොකො විපුලො අහු;
පථවී ච පකම්පිත්ථ, සසාගරා සපබ්බතා.
‘‘නෙමිත්තා ච වියාකංසු, බුද්ධො ලොකෙ භවිස්සති;
අග්ගො ච සබ්බසත්තානං, ජනතං උද්ධරිස්සති.
‘‘නෙමිත්තානං ¶ ¶ සුණිත්වාන, ජාතිපූජමකාසහං;
එදිසා පූජනා නත්ථි, යාදිසා ජාතිපූජනා.
‘‘සඞ්ඛරිත්වාන [සංහරිත්වාන (සී. ස්යා.), සඞ්කරිත්වාන (ක.)]
කුසලං, සකං චිත්තං පසාදයිං.
ජාතිපූජං කරිත්වාන, තත්ථ කාලඞ්කතො අහං.
‘‘යං යං යොනුපපජ්ජාමි, දෙවත්තං අථ මානුසං;
සබ්බෙ සත්තෙ අභිභොමි, ජාතිපූජායිදං ඵලං.
‘‘ධාතියො මං උපට්ඨන්ති, මම චිත්තවසානුගා;
න තා සක්කොන්ති කොපෙතුං, ජාතිපූජායිදං ඵලං.
‘‘එකනවුතිතො කප්පෙ, යං පූජමකරිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, ජාතිපූජායිදං ඵලං.
‘‘සුපාරිචරියා නාම, චතුත්තිංස ජනාධිපා;
ඉතො තතියකප්පම්හි, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ජාතිපූජකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
ජාතිපූජකත්ථෙරස්සාපදානං දසමං.
මහාපරිවාරවග්ගො ද්වාදසමො.
තස්සුද්දානං –
පරිවාරසුමඞ්ගලා, සරණාසනපුප්ඵියා;
චිතපූජී බුද්ධසඤ්ඤී, මග්ගුපට්ඨානජාතිනා;
ගාථායො ¶ නවුති වුත්තා, ගණිතායො විභාවිහි.