📜
19. කුටජපුප්ඵියවග්ගො
1. කුටජපුප්ඵියත්ථෙරඅපදානං
‘‘සුවණ්ණවණ්ණං ¶ ¶ ¶ සම්බුද්ධං, සතරංසිංව උග්ගතං;
දිසං අනුවිලොකෙන්තං, ගච්ඡන්තං අනිලඤ්ජසෙ.
‘‘කුටජං පුප්ඵිතං දිස්වා, සංවිත්ථතසමොත්ථතං;
රුක්ඛතො ඔචිනිත්වාන, ඵුස්සස්ස අභිරොපයිං.
‘‘ද්වෙනවුතෙ ඉතො කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිරොපයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘ඉතො සත්තරසෙ කප්පෙ, තයො ආසුං සුපුප්ඵිතා;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො, විමොක්ඛාපි ච අට්ඨිමෙ;
ඡළභිඤ්ඤා සච්ඡිකතා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා කුටජපුප්ඵියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
කුටජපුප්ඵියත්ථෙරස්සාපදානං පඨමං.
2. බන්ධුජීවකත්ථෙරඅපදානං
‘‘සිද්ධත්ථො ¶ නාම සම්බුද්ධො, සයම්භූ සබ්භි වණ්ණිතො;
සමාධිං සො සමාපන්නො, නිසීදි පබ්බතන්තරෙ.
‘‘ජාතස්සරෙ ¶ ගවෙසන්තො, දකජං පුප්ඵමුත්තමං;
බන්ධුජීවකපුප්ඵානි, අද්දසං සමනන්තරං.
‘‘උභො හත්ථෙහි පග්ගය්හ, උපාගච්ඡිං මහාමුනිං;
පසන්නචිත්තො සුමනො, සිද්ධත්ථස්සාභිරොපයිං.
‘‘චතුන්නවුතිතො ¶ කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිරොපයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘ඉතො ¶ චාතුද්දසෙ කප්පෙ, එකො ආසිං ජනාධිපො;
සමුද්දකප්පො නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා බන්ධුජීවකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
බන්ධුජීවකත්ථෙරස්සාපදානං දුතියං.
3. කොටුම්බරියත්ථෙරඅපදානං
‘‘කණිකාරංව ජොතන්තං, නිසින්නං පබ්බතන්තරෙ;
අප්පමෙය්යංව උදධිං, විත්ථතං ධරණිං යථා.
‘‘පූජිතං [පරෙතං (සී.)] දෙවසඞ්ඝෙන, නිසභාජානියං යථා;
හට්ඨො හට්ඨෙන චිත්තෙන, උපාගච්ඡිං නරුත්තමං.
‘‘සත්තපුප්ඵානි ¶ පග්ගය්හ, කොටුම්බරසමාකුලං;
බුද්ධස්ස අභිරොපෙසිං, සිඛිනො ලොකබන්ධුනො.
‘‘එකත්තිංසෙ ඉතො කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිරොපයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘ඉතො වීසතිකප්පම්හි, මහානෙලසනාමකො;
එකො ආසි මහාතෙජො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා කොටුම්බරියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
කොටුම්බරියත්ථෙරස්සාපදානං තතියං.
4. පඤ්චහත්ථියත්ථෙරඅපදානං
‘‘තිස්සො ¶ නාමාසි භගවා, ලොකජෙට්ඨො නරාසභො;
පුරක්ඛතො සාවකෙහි, රථියං පටිපජ්ජථ.
‘‘පඤ්ච ¶ ¶ උප්පලහත්ථා ච, චාතුරා ඨපිතා මයා;
ආහුතිං දාතුකාමොහං, පග්ගණ්හිං වතසිද්ධියා [පුත්තොම්හි හිතසිද්ධියා (ස්යා.)].
‘‘සුවණ්ණවණ්ණං සම්බුද්ධං, ගච්ඡන්තං අන්තරාපණෙ;
බුද්ධරංසීහි ඵුට්ඨොස්මි [බුද්ධරංස්යාභිඵුට්ඨොම්හි (සී.), බුද්ධරංසාභිඝුට්ඨොස්මි (ක.)], පූජෙසිං ද්විපදුත්තමං.
‘‘ද්වෙනවුතෙ ¶ ඉතො කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිපූජයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘ඉතො තෙරසකප්පම්හි, පඤ්ච සුසභසම්මතා;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පඤ්චහත්ථියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
පඤ්චහත්ථියත්ථෙරස්සාපදානං චතුත්ථං.
5. ඉසිමුග්ගදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘උදෙන්තං සතරංසිංව, පීතරංසිංව [සිතරංසිංව (සී.)] භාණුමං;
කකුධං විලසන්තංව, පදුමුත්තරනායකං.
‘‘ඉසිමුග්ගානි පිසිත්වා [ඉසිසුග්ගානි පිංසෙත්වා (සී.), ඉසිමුග්ගං නිමන්තෙත්වා (ස්යා.)], මධුඛුද්දෙ අනීළකෙ;
පාසාදෙව ඨිතො සන්තො, අදාසිං ලොකබන්ධුනො.
‘‘අට්ඨසතසහස්සානි, අහෙසුං බුද්ධසාවකා;
සබ්බෙසං පත්තපූරෙන්තං [පත්තපූරං තං (සී.)], තතො චාපි බහුත්තරං.
‘‘තෙන චිත්තප්පසාදෙන, සුක්කමූලෙන චොදිතො;
කප්පානං සතසහස්සං, දුග්ගතිං නුපපජ්ජහං.
‘‘චත්තාලීසම්හි ¶ ¶ සහස්සෙ, කප්පානං අට්ඨතිංස තෙ;
ඉසිමුග්ගසනාමා [මහිසමන්තනාමා (ස්යා.)] තෙ, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ඉසිමුග්ගදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
ඉසිමුග්ගදායකත්ථෙරස්සාපදානං පඤ්චමං.
6. බොධිඋපට්ඨාකත්ථෙරඅපදානං
‘‘නගරෙ ¶ රම්මවතියා, ආසිං මුරජවාදකො;
නිච්චුපට්ඨානයුත්තොම්හි, ගතොහං බොධිමුත්තමං.
‘‘සායං පාතං උපට්ඨිත්වා, සුක්කමූලෙන චොදිතො;
අට්ඨාරසකප්පසතෙ, දුග්ගතිං නුපපජ්ජහං.
‘‘පන්නරසෙ කප්පසතෙ, ඉතො ආසිං ජනාධිපො;
මුරජො [දමථො (ස්යා.)] නාම නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා බොධිඋපට්ඨාකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
බොධිඋපට්ඨාකත්ථෙරස්සාපදානං ඡට්ඨං.
7. එකචින්තිකත්ථෙරඅපදානං
‘‘යදා ¶ දෙවො [දෙවා (ක.)] දෙවකායා, චවතෙ [චවන්ති (ක.)] ආයුසඞ්ඛයා;
තයො සද්දා නිච්ඡරන්ති, දෙවානං අනුමොදතං.
‘ඉතො භො සුගතිං ගච්ඡ, මනුස්සානං සහබ්යතං;
මනුස්සභූතො සද්ධම්මෙ, ලභ සද්ධං අනුත්තරං.
‘‘‘සා තෙ සද්ධා නිවිට්ඨාස්ස, මූලජාතා පතිට්ඨිතා;
යාවජීවං අසංහීරා, සද්ධම්මෙ සුප්පවෙදිතෙ.
‘‘‘කායෙන ¶ ¶ කුසලං කත්වා, වාචාය කුසලං බහුං;
මනසා කුසලං කත්වා, අබ්යාපජ්ජං [අබ්යාපජ්ඣං (ස්යා.), අප්පමාණං (ඉතිවුත්තකෙ 83)] නිරූපධිං.
‘‘‘තතො ඔපධිකං පුඤ්ඤං, කත්වා දානෙන තං බහුං;
අඤ්ඤෙපි මච්චෙ සද්ධම්මෙ, බ්රහ්මචරියෙ නිවෙසය’.
‘‘ඉමාය අනුකම්පාය, දෙවා දෙවං යදා විදූ;
චවන්තං අනුමොදන්ති, එහි දෙව පුනප්පුනං [දෙවපුරං පුන (ස්යා.)].
‘‘සංවෙගො මෙ [සංවිග්ගොහං (ස්යා.)] තදා ආසි, දෙවසඞ්ඝෙ සමාගතෙ;
කංසු නාම අහං යොනිං, ගමිස්සාමි ඉතො චුතො.
‘‘මම ¶ සංවෙගමඤ්ඤාය, සමණො භාවිතින්ද්රියො;
මමුද්ධරිතුකාමො සො, ආගච්ඡි මම සන්තිකං.
‘‘සුමනො නාම නාමෙන, පදුමුත්තරසාවකො;
අත්ථධම්මානුසාසිත්වා, සංවෙජෙසි මමං තදා.
‘‘තස්සාහං ¶ වචනං සුත්වා, බුද්ධෙ චිත්තං පසාදයිං;
තං ධීරං අභිවාදෙත්වා, තත්ථ කාලංකතො අහං.
‘‘උපපජ්ජිං ස [උපපජ්ජිස්සං (සී.)] තත්ථෙව, සුක්කමූලෙන චොදිතො;
කප්පානං සතසහස්සං, දුග්ගතිං නුපපජ්ජහං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා එකචින්තිකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
එකචින්තිකත්ථෙරස්සාපදානං සත්තමං.
8. තිකණ්ණිපුප්ඵියත්ථෙරඅපදානං
‘‘දෙවභූතො අහං සන්තො, අච්ඡරාහි පුරක්ඛතො;
පුබ්බකම්මං සරිත්වාන, බුද්ධසෙට්ඨං අනුස්සරිං.
‘‘තිකණ්ණිපුප්ඵං [කිංකණිපුප්ඵං (ක.)] පග්ගය්හ, සකං චිත්තං පසාදයිං;
බුද්ධම්හි අභිරොපෙසිං, විපස්සිම්හි නරාසභෙ.
‘‘එකනවුතිතො ¶ කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිපූජයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘තෙසත්තතිම්හිතො කප්පෙ, චතුරාසුං රමුත්තමා;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා තිකණ්ණිපුප්ඵියො [කිංකණිකපුප්ඵියො (ක.)] ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
තිකණ්ණිපුප්ඵියත්ථෙරස්සාපදානං අට්ඨමං.
9. එකචාරියත්ථෙරඅපදානං
‘‘තාවතිංසෙසු ¶ ¶ දෙවෙසු, මහාඝොසො තදා අහු;
බුද්ධො ච ලොකෙ නිබ්බාති, මයඤ්චම්හ සරාගිනො.
‘‘තෙසං සංවෙගජාතානං, සොකසල්ලසමඞ්ගිනං;
සබලෙන උපත්ථද්ධො, අගමං බුද්ධසන්තිකං.
‘‘මන්දාරවං ගහෙත්වාන, සඞ්ගීති [සණ්හිතං (සී.), සඞ්ගිතං (ස්යා.)] අභිනිම්මිතං;
පරිනිබ්බුතකාලම්හි, බුද්ධස්ස අභිරොපයිං.
‘‘සබ්බෙ දෙවානුමොදිංසු, අච්ඡරායො ච මෙ තදා;
කප්පානං සතසහස්සං, දුග්ගතිං නුපපජ්ජහං.
‘‘සට්ඨිකප්පසහස්සම්හි, ඉතො සොළස තෙ ජනා;
මහාමල්ලජනා නාම, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං ¶ සුදං ආයස්මා එකචාරියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
එකචාරියත්ථෙරස්සාපදානං නවමං.
10. තිවණ්ටිපුප්ඵියත්ථෙරඅපදානං
‘‘අභිභූතං ¶ පනිජ්ඣන්ති [අභිභූතොපනිජ්ඣන්ති (සී.)], සබ්බෙ සඞ්ගම්ම තෙ මමං [අභිභුං ථෙරං පනිජ්ඣාම, සබ්බෙ සඞ්ගම්ම තෙ මයං (ස්යා.)];
තෙසං නිජ්ඣායමානානං, පරිළාහො අජායථ.
‘‘සුනන්දො නාම නාමෙන, බුද්ධස්ස සාවකො තදා;
ධම්මදස්සිස්ස මුනිනො, ආගච්ඡි මම සන්තිකං.
‘‘යෙ මෙ බද්ධචරා ආසුං, තෙ මෙ පුප්ඵං අදුං තදා;
තාහං පුප්ඵං ගහෙත්වාන, සාවකෙ අභිරොපයිං.
‘‘සොහං කාලංකතො තත්ථ, පුනාපි උපපජ්ජහං;
අට්ඨාරසෙ කප්පසතෙ, විනිපාතං න ගච්ඡහං.
‘‘තෙරසෙතො ¶ කප්පසතෙ, අට්ඨාසුං ධූමකෙතුනො;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා තිවණ්ටිපුප්ඵියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති;
තිවණ්ටිපුප්ඵියත්ථෙරස්සාපදානං දසමං.
කුටජපුප්ඵියවග්ගො එකූනවීසතිමො.
තස්සුද්දානං –
කුටජො ¶ බන්ධුජීවී ච, කොටුම්බරිකහත්ථියො;
ඉසිමුග්ගො ච බොධි ච, එකචින්තී තිකණ්ණිකො;
එකචාරී තිවණ්ටි ච, ගාථා ද්වාසට්ඨි කිත්තිතාති.