📜
22. හත්ථිවග්ගො
1. හත්ථිදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘සිද්ධත්ථස්ස ¶ ¶ ¶ භගවතො, ද්විපදින්දස්ස තාදිනො;
නාගසෙට්ඨො මයා දින්නො, ඊසාදන්තො උරූළ්හවා.
‘‘උත්තමත්ථං අනුභොමි, සන්තිපදමනුත්තරං;
නාගදානං [අග්ගදානං (සී. ක.)] මයා දින්නං, සබ්බලොකහිතෙසිනො.
‘‘චතුන්නවුතිතො කප්පෙ, යං නාග [දාන (සී. ක.)] මදදිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, නාගදානස්සිදං ඵලං.
‘‘අට්ඨසත්තතිකප්පම්හි, සොළසාසිංසු ඛත්තියා;
සමන්තපාසාදිකා නාම, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො, විමොක්ඛාපි ච අට්ඨිමෙ;
ඡළභිඤ්ඤා සච්ඡිකතා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා හත්ථිදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
හත්ථිදායකත්ථෙරස්සාපදානං පඨමං.
2. පානධිදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘ආරඤ්ඤිකස්ස ඉසිනො, චිරරත්තතපස්සිනො [ඣායිනො, මෙත්තචිත්තතපස්සිනො (ස්යා.)];
බුද්ධස්ස [ධම්මස්ස (ස්යා. ක.)] භාවිතත්තස්ස, අදාසිං පානධිං අහං.
‘‘තෙන ¶ කම්මෙන ද්විපදින්ද, ලොකජෙට්ඨ නරාසභ;
දිබ්බයානං [සබ්බං යානං (සී.)] අනුභොමි, පුබ්බකම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘චතුන්නවුතෙ ¶ ඉතො කප්පෙ, යං කම්මමකරිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, පානධිස්ස ඉදං ඵලං.
‘‘සත්තසත්තතිතො ¶ ¶ කප්පෙ, අට්ඨ ආසිංසු ඛත්තියා;
සුයානා නාම නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පානධිදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
පානධිදායකත්ථෙරස්සාපදානං දුතියං.
3. සච්චසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘වෙස්සභූ තම්හි සමයෙ, භික්ඛුසඞ්ඝපුරක්ඛතො;
දෙසෙති අරියසච්චානි, නිබ්බාපෙන්තො මහාජනං.
‘‘පරමකාරුඤ්ඤපත්තොම්හි, සමිතිං අගමාසහං;
සොහං නිසින්නකො සන්තො, ධම්මමස්සොසි සත්ථුනො.
‘‘තස්සාහං ධම්මං සුත්වාන, දෙවලොකං අගච්ඡහං;
තිංසකප්පානි දෙවෙසු, අවසිං තත්ථහං පුරෙ.
‘‘එකත්තිංසෙ ¶ ඉතො කප්පෙ, යං සඤ්ඤමලභිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, සච්චසඤ්ඤායිදං ඵලං.
‘‘ඡබ්බීසම්හි ඉතො කප්පෙ, එකො ආසිං ජනාධිපො;
එකඵුසිතනාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා සච්චසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සච්චසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං තතියං.
4. එකසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘දුමග්ගෙ පංසුකූලිකං [පංසුකූලකං (?)], ලග්ගං දිස්වාන සත්ථුනො;
අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වාන, පංසුකූලං අවන්දහං.
‘‘එකත්තිංසෙ ඉතො කප්පෙ, යං සඤ්ඤමලභිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘පඤ්චවීසෙ ¶ ¶ ¶ ඉතො කප්පෙ, එකො ආසිං ජනාධිපො;
අමිතාභොති නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං ¶ සුදං ආයස්මා එකසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
එකසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං චතුත්ථං.
5. රංසිසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘උදෙන්තං සතරංසිංව, පීතරංසිංව [සිතරංසිං ව (සී. ස්යා.)] භාණුමං;
බ්යග්ඝූසභංව පවරං, සුජාතං පබ්බතන්තරෙ.
‘‘බුද්ධස්ස ආනුභාවො සො, ජලතෙ පබ්බතන්තරෙ;
රංසෙ [රංස්යා (?)] චිත්තං පසාදෙත්වා, කප්පං සග්ගම්හි මොදහං.
‘‘අවසෙසෙසු කප්පෙසු, කුසලං චරිතං මයා;
තෙන චිත්තප්පසාදෙන, බුද්ධානුස්සතියාපි ච.
‘‘තිංසකප්පසහස්සෙතො, යං සඤ්ඤමලභිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධසඤ්ඤායිදං ඵලං.
‘‘සත්තපඤ්ඤාසකප්පම්හි, එකො ආසිං ජනාධිපො;
සුජාතො නාම නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා රංසිසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
රංසිසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං පඤ්චමං.
6. සන්ධිතත්ථෙරඅපදානං
‘‘අස්සත්ථෙ ¶ හරිතොභාසෙ, සංවිරූළ්හම්හි පාදපෙ;
එකං බුද්ධගතං සඤ්ඤං, අලභිංහං [අලභිස්සං (සී.)] පතිස්සතො.
‘‘එකත්තිංසෙ ¶ ඉතො කප්පෙ, යං සඤ්ඤමලභිං තදා;
තස්සා සඤ්ඤාය වාහසා, පත්තො මෙ ආසවක්ඛයො.
‘‘ඉතො ¶ තෙරසකප්පම්හි, ධනිට්ඨො නාම ඛත්තියො;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා සන්ධිතො [සණ්ඨිතො (සී.)] ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සන්ධිතත්ථෙරස්සාපදානං ඡට්ඨං.
7. තාලවණ්ටදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘තාලවණ්ටං මයා දින්නං, තිස්සස්සාදිච්චබන්ධුනො;
ගිම්හනිබ්බාපනත්ථාය, පරිළාහොපසන්තියා.
‘‘සන්නිබ්බාපෙමි රාගග්ගිං, දොසග්ගිඤ්ච තදුත්තරිං;
නිබ්බාපෙමි ච මොහග්ගිං, තාලවණ්ටස්සිදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ¶ ඣාපිතා මය්හං, භවා සබ්බෙ සමූහතා;
ධාරෙමි අන්තිමං දෙහං, සම්මාසම්බුද්ධසාසනෙ.
‘‘ද්වෙනවුතෙ ඉතො කප්පෙ, යං කම්මමකරිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, තාලවණ්ටස්සිදං ඵලං.
‘‘තෙසට්ඨිම්හි ඉතො කප්පෙ, මහානාමසනාමකො;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා තාලවණ්ටදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
තාලවණ්ටදායකත්ථෙරස්සාපදානං සත්තමං.
8. අක්කන්තසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘කුසාටකං ¶ ගහෙත්වාන, උපජ්ඣායස්සහං පුරෙ;
මන්තඤ්ච අනුසික්ඛාමි, ගන්ථාදොසස්ස [කණ්ඩභෙදස්ස (සී.), ගණ්ඩභෙදස්ස (ස්යා.)] පත්තියා.
‘‘අද්දසං විරජං බුද්ධං, ආහුතීනං පටිග්ගහං;
උසභං පවරං අග්ගං, තිස්සං බුද්ධං ගණුත්තමං [ගජුත්තමං (ස්යා.)].
‘‘කුසාටකං ¶ පත්ථරිතං, අක්කමන්තං නරුත්තමං;
සමුග්ගතං මහාවීරං, ලොකජෙට්ඨං නරාසභං.
‘‘දිස්වා ¶ ¶ තං ලොකපජ්ජොතං, විමලං චන්දසන්නිභං;
අවන්දිං සත්ථුනො පාදෙ, විප්පසන්නෙන චෙතසා.
‘‘චතුන්නවුතිතො කප්පෙ, යං අදාසිං කුසාටකං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, කුසාටකස්සිදං ඵලං.
‘‘සත්තතිංසෙ ඉතො කප්පෙ, එකො ආසිං ජනාධිපො;
සුනන්දො නාම නාමෙන, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා අක්කන්තසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති;
අක්කන්තසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං අට්ඨමං.
9. සප්පිදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘නිසින්නො පාසාදවරෙ, නාරීගණපුරක්ඛතො;
බ්යාධිතං සමණං දිස්වා, අභිනාමෙසහං ඝරං.
‘‘උපවිට්ඨං මහාවීරං, දෙවදෙවං නරාසභං;
සප්පිතෙලං මයා දින්නං, සිද්ධත්ථස්ස මහෙසිනො.
‘‘පස්සද්ධදරථං දිස්වා, විප්පසන්නමුඛින්ද්රියං;
වන්දිත්වා සත්ථුනො පාදෙ, අනුසංසාවයිං පුරෙ.
‘‘දිස්වා ¶ ¶ මං සුප්පසන්නත්තං [සුප්පසන්නන්තං (ස්යා. ක.) සුප්පසන්නචිත්තන්ති අත්ථො], ඉද්ධියා පාරමිඞ්ගතො;
නභං අබ්භුග්ගමී ධීරො, හංසරාජාව අම්බරෙ.
‘‘චතුන්නවුතිතො කප්පෙ, යං දානමදදිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, සප්පිතෙලස්සිදං ඵලං.
‘‘ඉතො සත්තරසෙ කප්පෙ, ජුතිදෙව [දුතිදෙව (ස්යා.), තුතිදෙව (ක.)] සනාමකො;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා සප්පිදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සප්පිදායකත්ථෙරස්සාපදානං නවමං.
10. පාපනිවාරියත්ථෙරඅපදානං
‘‘පියදස්සිස්ස ¶ භගවතො, චඞ්කමං සොධිතං මයා;
නළකෙහි පටිච්ඡන්නං, වාතාතපනිවාරණං.
‘‘පාපං විවජ්ජනත්ථාය, කුසලස්සුපසම්පදා;
කිලෙසානං පහානාය, පදහිං සත්ථු සාසනෙ.
‘‘ඉතො ¶ එකාදසෙ කප්පෙ, අග්ගිදෙවොති විස්සුතො;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පාපනිවාරියො [වාතාතපනිවාරියො (?)] ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
පාපනිවාරියත්ථෙරස්සාපදානං දසමං.
හත්ථිවග්ගො බාවීසතිමො.
තස්සුද්දානං –
හත්ථි පානධි සච්චඤ්ච, එකසඤ්ඤි ච රංසිකො;
සන්ධිතො තාලවණ්ටඤ්ච, තථා අක්කන්තසඤ්ඤකො;
සප්පි පාපනිවාරී ච, චතුප්පඤ්ඤාස ගාථකාති.