📜
6. බීජනිවග්ගො
1. විධූපනදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස ¶ ¶ , ලොකජෙට්ඨස්ස තාදිනො;
බීජනිකා [වීජනිකා (සී. ස්යා.)] මයා දින්නා, ද්විපදින්දස්ස තාදිනො.
‘‘සකං චිත්තං පසාදෙත්වා, පග්ගහෙත්වාන අඤ්ජලිං;
සම්බුද්ධමභිවාදෙත්වා, පක්කමිං උත්තරාමුඛො.
‘‘බීජනිං ¶ පග්ගහෙත්වාන, සත්ථා ලොකග්ගනායකො [ලොකෙ අනුත්තරො (සී.)];
භික්ඛුසඞ්ඝෙ ඨිතො සන්තො, ඉමා ගාථා අභාසථ.
‘‘‘ඉමිනා බීජනිදානෙන, චිත්තස්ස පණිධීහි [චෙතනාපණිධීහි (අඤ්ඤත්ථ)] ච;
කප්පානං සතසහස්සං, විනිපාතං න ගච්ඡති’.
‘‘ආරද්ධවීරියො පහිතත්තො, චෙතොගුණසමාහිතො;
ජාතියා සත්තවස්සොහං, අරහත්තං අපාපුණිං.
‘‘සට්ඨිකප්පසහස්සම්හි, බීජමානසනාමකා;
සොළසාසිංසු රාජානො, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො, විමොක්ඛාපි ච අට්ඨිමෙ;
ඡළභිඤ්ඤා සච්ඡිකතා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා විධූපනදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
විධූපනදායකත්ථෙරස්සාපදානං පඨමං.
2. සතරංසිත්ථෙරඅපදානං
‘‘උබ්බිද්ධං සෙලමාරුය්හ, නිසීදි පුරිසුත්තමො;
පබ්බතස්සාවිදූරම්හි, බ්රාහ්මණො මන්තපාරගූ.
‘‘උපවිට්ඨං ¶ මහාවීරං, දෙවදෙවං නරාසභං;
අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වාන, සන්ථවිං ලොකනායකං.
‘‘‘එස ¶ ¶ බුද්ධො මහාවීරො, වරධම්මප්පකාසකො;
ජලති අග්ගිඛන්ධොව, භික්ඛුසඞ්ඝපුරක්ඛතො.
‘‘‘මහාසමුද්දොව‘ක්ඛුබ්භො [’ක්ඛොභො (සී. ස්යා.)], අණ්ණවොව දුරුත්තරො;
මිගරාජාවසම්භීතො [ඡම්භිතො (ක.)], ධම්මං දෙසෙති චක්ඛුමා’.
‘‘මම සඞ්කප්පමඤ්ඤාය, පදුමුත්තරනායකො;
භික්ඛුසඞ්ඝෙ ඨිතො සත්ථා, ඉමා ගාථා අභාසථ.
‘‘‘යෙනායං [යෙනාහං (ක.)] අඤ්ජලී දින්නො, බුද්ධසෙට්ඨො ච ථොමිතො;
තිංසකප්පසහස්සානි, දෙවරජ්ජං කරිස්සති.
‘‘‘කප්පසතසහස්සම්හි, අඞ්ගීරසසනාමකො;
විවට්ටච්ඡදො [විවත්ථච්ඡද්දො (සී.)] සම්බුද්ධො, උප්පජ්ජිස්සති තාවදෙ.
‘‘‘තස්ස ධම්මෙසු දායාදො, ඔරසො ධම්මනිම්මිතො;
සතරංසීති නාමෙන, අරහා සො භවිස්සති’.
‘‘ජාතියා සත්තවස්සොහං, පබ්බජිං අනගාරියං;
සතරංසිම්හි නාමෙන, පභා නිද්ධාවතෙ මම.
‘‘මණ්ඩපෙ රුක්ඛමූලෙ වා, ඣායී ඣානරතො අහං;
ධාරෙමි අන්තිමං දෙහං, සම්මාසම්බුද්ධසාසනෙ.
‘‘සට්ඨිකප්පසහස්සම්හි, චතුරො රාමනාමකා;
සත්තරතනසම්පන්නා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං ¶ සුදං ආයස්මා සතරංසි ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සතරංසිත්ථෙරස්සාපදානං දුතියං.
3. සයනදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස, සබ්බලොකානුකම්පිනො;
සයනං තස්ස පාදාසිං, විප්පසන්නෙන චෙතසා.
‘‘තෙන ¶ ¶ සයනදානෙන, සුඛෙත්තෙ බීජසම්පදා;
භොගා නිබ්බත්තරෙ තස්ස, සයනස්ස ඉදං ඵලං.
‘‘ආකාසෙ සෙය්යං කප්පෙමි, ධාරෙමි පථවිං ඉමං;
පාණෙසු මෙ ඉස්සරියං, සයනස්ස ඉදං ඵලං.
‘‘පඤ්චකප්පසහස්සම්හි, අට්ඨ ආසුං මහාතෙජා [මහාවරා (සී.), මහාවීරා (ස්යා.)];
චතුත්තිංසෙ කප්පසතෙ, චතුරො ච මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා සයනදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සයනදායකත්ථෙරස්සාපදානං තතියං.
4. ගන්ධොදකියත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස ¶ , මහාබොධිමහො අහු;
විචිත්තං ඝටමාදාය, ගන්ධොදකමදාසහං.
‘‘න්හානකාලෙ ච බොධියා, මහාමෙඝො පවස්සථ;
නින්නාදො ච මහා ආසි, අසනියා ඵලන්තියා.
‘‘තෙනෙවාසනිවෙගෙන, තත්ථ කාලඞ්කතො [කාලකතො (සී. ස්යා.)] අහං [අහුං (සී.)];
දෙවලොකෙ ඨිතො සන්තො, ඉමා ගාථා අභාසහං.
‘‘‘අහො ¶ බුද්ධො අහො ධම්මො, අහො නො සත්ථුසම්පදා;
කළෙවරං [කලෙබරං (සී.)] මෙ පතිතං, දෙවලොකෙ රමාමහං.
‘‘‘උබ්බිද්ධං භවනං මය්හං, සතභූමං සමුග්ගතං;
කඤ්ඤාසතසහස්සානි, පරිවාරෙන්ති මං සදා.
‘‘‘ආබාධා මෙ න විජ්ජන්ති, සොකො මය්හං න විජ්ජති;
පරිළාහං න පස්සාමි, පුඤ්ඤකම්මස්සිදං ඵලං.
‘‘‘අට්ඨවීසෙ කප්පසතෙ, රාජා සංවසිතො අහුං;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො’.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ගන්ධොදකියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
ගන්ධොදකියත්ථෙරස්සාපදානං චතුත්ථං.
5. ඔපවය්හත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස ¶ ¶ , ආජානීයමදාසහං;
නිය්යාදෙත්වාන සම්බුද්ධෙ [සම්බුද්ධං (සී. ක.)], අගමාසිං සකං ඝරං.
‘‘දෙවලො නාම නාමෙන, සත්ථුනො අග්ගසාවකො;
වරධම්මස්ස දායාදො, ආගච්ඡි මම සන්තිකං.
‘‘සපත්තභාරො භගවා, ආජානෙය්යො න කප්පති;
තව සඞ්කප්පමඤ්ඤාය, අධිවාසෙසි චක්ඛුමා.
‘‘අග්ඝාපෙත්වා වාතජවං, සින්ධවං සීඝවාහනං;
පදුමුත්තරබුද්ධස්ස, ඛමනීයමදාසහං.
‘‘යං යං යොනුපපජ්ජාමි, දෙවත්තං අථ මානුසං [දෙවෙ ච මානුසෙ භවෙ (සී. ක.)];
ඛමනීයං වාතජවං, චිත්තං නිබ්බත්තතෙ [ආජානීයා වාතජවා, විත්ති නිබ්බත්තරෙ (ස්යා.), ඛමනීයා වාතජවා, චිත්තා නිබ්බත්තරෙ (සී.)] මම.
‘‘ලාභං ¶ තෙසං සුලද්ධංව, යෙ ලභන්තුපසම්පදං;
පුනපි පයිරුපාසෙය්යං, බුද්ධො ලොකෙ සචෙ භවෙ.
‘‘අට්ඨවීසතික්ඛත්තුංහං, රාජා ආසිං මහබ්බලො;
චාතුරන්තො විජිතාවී, ජම්බුසණ්ඩස්ස [ජම්බුදීපස්ස (ස්යා.), ජම්බුමණ්ඩස්ස (ක.)] ජම්බුඉස්සරො.
‘‘ඉදං පච්ඡිමකං මය්හං, චරිමො වත්තතෙ භවො;
පත්තොස්මි අචලං ඨානං, හිත්වා ජයපරාජයං.
‘‘චතුතිංසසහස්සම්හි, මහාතෙජොසි ඛත්තියො;
සතරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ඔපවය්හො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
ඔපවය්හත්ථෙරස්සාපදානං පඤ්චමං.
6. සපරිවාරාසනත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස, පිණ්ඩපාතං අදාසහං;
ගන්ත්වා කිලිට්ඨකං ඨානං [තං භොජනට්ඨානං (සී.)], මල්ලිකාහි පරික්ඛිතං [පරික්ඛිපිං (සී.)].
‘‘තම්හාසනම්හි ¶ ආසීනො, බුද්ධො ලොකග්ගනායකො;
අකිත්තයි පිණ්ඩපාතං, උජුභූතො සමාහිතො.
‘‘යථාපි භද්දකෙ ඛෙත්තෙ, බීජං අප්පම්පි රොපිතං;
සම්මා ධාරං පවෙච්ඡන්තෙ, ඵලං තොසෙති කස්සකං.
‘‘තථෙවායං පිණ්ඩපාතො, සුඛෙත්තෙ රොපිතො තයා;
භවෙ නිබ්බත්තමානම්හි, ඵලං තෙ [නිබ්බත්තමානං හි, ඵලතො (සී.)] තොසයිස්සති [තප්පයිස්සති (ක.)].
‘‘ඉදං වත්වාන සම්බුද්ධො, ජලජුත්තමනාමකො;
පිණ්ඩපාතං ගහෙත්වාන, පක්කාමි උත්තරාමුඛො.
‘‘සංවුතො පාතිමොක්ඛස්මිං, ඉන්ද්රියෙසු ච පඤ්චසු;
පවිවෙකමනුයුත්තො, විහරාමි අනාසවො.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා සපරිවාරාසනො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
සපරිවාරාසනත්ථෙරස්සාපදානං ඡට්ඨං.
7. පඤ්චදීපකත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස, සබ්බභූතානුකම්පිනො;
සද්දහිත්වාන [සුසණ්ඨහිත්වා (සී.)] සද්ධම්මෙ, උජුදිට්ඨි අහොසහං.
‘‘පදීපදානං ¶ පාදාසිං, පරිවාරෙත්වාන බොධියං;
සද්දහන්තො පදීපානි, අකරිං තාවදෙ අහං.
‘‘යං යං යොනුපපජ්ජාමි, දෙවත්තං අථ මානුසං;
ආකාසෙ උක්කං ධාරෙන්ති, දීපදානස්සිදං ඵලං.
‘‘තිරොකුට්ටං තිරොසෙලං, සමතිග්ගය්හ පබ්බතං;
සමන්තා යොජනසතං, දස්සනං අනුභොමහං.
‘‘තෙන කම්මාවසෙසෙන, පත්තොම්හි ආසවක්ඛයං;
ධාරෙමි අන්තිමං දෙහං, ද්විපදින්දස්ස සාසනෙ.
‘‘චතුත්තිංසෙ කප්පසතෙ, සතචක්ඛුසනාමකා;
රාජාහෙසුං මහාතෙජා, චක්කවත්තී මහබ්බලා.
‘‘පටිසම්භිදා ¶ ¶ චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පඤ්චදීපකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
පඤ්චදීපකත්ථෙරස්සාපදානං සත්තමං.
8. ධජදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘පදුමුත්තරබුද්ධස්ස, බොධියා පාදපුත්තමෙ;
හට්ඨො හට්ඨෙන චිත්තෙන, ධජමාරොපයිං අහං.
‘‘පතිතපත්තානි ගණ්හිත්වා, බහිද්ධා ඡඩ්ඩයිං අහං;
අන්තොසුද්ධං බහිසුද්ධං, අධිමුත්තමනාසවං.
‘‘සම්මුඛා විය සම්බුද්ධං, අවන්දිං බොධිමුත්තමං;
පදුමුත්තරො ¶ ලොකවිදූ, ආහුතීනං පටිග්ගහො.
‘‘භික්ඛුසඞ්ඝෙ ඨිතො සත්ථා, ඉමා ගාථා අභාසථ;
‘‘‘ඉමිනා ධජදානෙන, උපට්ඨානෙන චූභයං.
‘‘‘කප්පානං සතසහස්සං, දුග්ගතිං සො න ගච්ඡති;
දෙවෙසු දෙවසොභග්යං, අනුභොස්සතිනප්පකං.
‘‘‘අනෙකසතක්ඛත්තුඤ්ච ¶ , රාජා රට්ඨෙ භවිස්සති;
උග්ගතො නාම නාමෙන, චක්කවත්තී භවිස්සති.
‘‘‘සම්පත්තිං ¶ අනුභොත්වාන, සුක්කමූලෙන චොදිතො;
ගොතමස්ස භගවතො, සාසනෙභිරමිස්සති’.
‘‘පධානපහිතත්තොම්හි, උපසන්තො නිරූපධි;
ධාරෙමි අන්තිමං දෙහං, සම්මාසම්බුද්ධසාසනෙ.
‘‘එකපඤ්ඤාසසහස්සෙ, කප්පෙ උග්ගතසව්හයො [සව්හයා (ස්යා.)];
පඤ්ඤාසසතසහස්සෙ, ඛත්තියො මෙඝසව්හයො [ඛත්තියා ඛෙමසව්හයා (ස්යා.)].
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ධජදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
ධජදායකත්ථෙරස්සාපදානං අට්ඨමං.
9. පදුමත්ථෙරඅපදානං
‘‘චතුසච්චං ¶ පකාසෙන්තො, වරධම්මප්පවත්තකො;
වස්සතෙ [වස්සෙති (?)] අමතං වුට්ඨිං, නිබ්බාපෙන්තො මහාජනං.
‘‘සධජං [සදණ්ඩං (සී.)] පදුමං ගය්හ, අඩ්ඪකොසෙ ඨිතො අහං;
පදුමුත්තරමුනිස්ස, පහට්ඨො උක්ඛිපිමම්බරෙ.
‘‘ආගච්ඡන්තෙ ච පදුමෙ, අබ්භුතො ආසි තාවදෙ;
මම සඞ්කප්පමඤ්ඤාය, පග්ගණ්හි වදතං වරො.
‘‘කරසෙට්ඨෙන ¶ පග්ගය්හ, ජලජං පුප්ඵමුත්තමං;
භික්ඛුසඞ්ඝෙ ඨිතො සත්ථා, ඉමා ගාථා අභාසථ.
‘‘‘යෙනිදං පදුමං ඛිත්තං, සබ්බඤ්ඤුම්හි විනායකෙ [සබ්බඤ්ඤුතමනායකෙ (ස්යා. ක.)];
තමහං කිත්තයිස්සාමි, සුණාථ මම භාසතො.
‘‘‘තිංසකප්පානි ¶ ¶ දෙවින්දො, දෙවරජ්ජං කරිස්සති;
පථබ්යා රජ්ජං සත්තසතං, වසුධං ආවසිස්සති.
‘‘‘තත්ථ පත්තං ගණෙත්වාන, චක්කවත්තී භවිස්සති;
ආකාසතො පුප්ඵවුට්ඨි, අභිවස්සිස්සතී තදා.
‘‘‘කප්පසතසහස්සම්හි, ඔක්කාකකුලසම්භවො;
ගොතමො නාම නාමෙන, සත්ථා ලොකෙ භවිස්සති.
‘‘‘තස්ස ධම්මෙසු දායාදො, ඔරසො ධම්මනිම්මිතො;
සබ්බාසවෙ පරිඤ්ඤාය, නිබ්බායිස්සතිනාසවො’.
‘‘නික්ඛමිත්වාන කුච්ඡිම්හා, සම්පජානො පතිස්සතො;
ජාතියා පඤ්චවස්සොහං, අරහත්තං අපාපුණිං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පදුමො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
පදුමත්ථෙරස්සාපදානං නවමං.
10. අසනබොධියත්ථෙරඅපදානං
‘‘ජාතියා ¶ ¶ සත්තවස්සොහං, අද්දසං ලොකනායකං;
පසන්නචිත්තො සුමනො, උපගච්ඡිං නරුත්තමං.
‘‘තිස්සස්සාහං භගවතො, ලොකජෙට්ඨස්ස තාදිනො;
හට්ඨො හට්ඨෙන චිත්තෙන, රොපයිං බොධිමුත්තමං.
‘‘අසනො නාමධෙය්යෙන, ධරණීරුහපාදපො;
පඤ්චවස්සෙ පරිචරිං, අසනං බොධිමුත්තමං.
‘‘පුප්ඵිතං පාදපං දිස්වා, අබ්භුතං ලොමහංසනං;
සකං කම්මං පකිත්තෙන්තො, බුද්ධසෙට්ඨං උපාගමිං.
‘‘තිස්සො තදා සො සම්බුද්ධො, සයම්භූ අග්ගපුග්ගලො;
භික්ඛුසඞ්ඝෙ නිසීදිත්වා, ඉමා ගාථා අභාසථ.
‘‘‘යෙනායං ¶ රොපිතා බොධි, බුද්ධපූජා ච සක්කතා;
තමහං කිත්තයිස්සාමි, සුණාථ මම භාසතො.
‘‘‘තිංසකප්පානි දෙවෙසු, දෙවරජ්ජං කරිස්සති;
චතුසට්ඨි චක්ඛත්තුං සො, චක්කවත්තී භවිස්සති.
‘‘‘තුසිතා ¶ හි චවිත්වාන, සුක්කමූලෙන චොදිතො;
ද්වෙ සම්පත්තී අනුභොත්වා, මනුස්සත්තෙ රමිස්සති.
‘‘‘පධානපහිතත්තො සො, උපසන්තො නිරූපධි;
සබ්බාසවෙ පරිඤ්ඤාය, නිබ්බායිස්සතිනාසවො’.
‘‘විවෙකමනුයුත්තොහං ¶ , උපසන්තො නිරූපධි;
නාගොව බන්ධනං ඡෙත්වා, විහරාමි අනාසවො.
‘‘ද්වෙනවුතෙ ඉතො කප්පෙ, බොධිං රොපෙසහං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බොධිරොපස්සිදං ඵලං.
‘‘චතුසත්තතිතො කප්පෙ, දණ්ඩසෙනොති විස්සුතො;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී තදා අහුං.
‘‘තෙසත්තතිම්හිතො කප්පෙ, සත්තාහෙසුං මහීපතී;
සමන්තනෙමිනාමෙන, රාජානො චක්කවත්තිනො.
‘‘පණ්ණවීසතිතො ¶ කප්පෙ, පුණ්ණකො නාම ඛත්තියො;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා අසනබොධියො ථෙරො ඉමා ගාථායො අභාසිත්ථාති.
අසනබොධියත්ථෙරස්සාපදානං දසමං.
බීජනිවග්ගො ඡට්ඨො.
තස්සුද්දානං –
බීජනී සතරංසී ච, සයනොදකිවාහියො;
පරිවාරො පදීපඤ්ච, ධජො පදුමපූජකො;
බොධි ච දසමො වුත්තො, ගාථා ද්වෙනවුති තථා.