📜
49. පංසුකූලවග්ගො
1. පංසුකූලසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘තිස්සො ¶ ¶ නාමාසි භගවා, සයම්භූ අග්ගපුග්ගලො;
පංසුකූලං ඨපෙත්වාන, විහාරං පාවිසී ජිනො.
‘‘විනතං [සජ්ජිතං (ස්යා.), තියන්තං (පී.)] ධනුමාදාය, භක්ඛත්ථාය චරිං අහං;
මණ්ඩලග්ගං ගහෙත්වාන, කානනං පාවිසිං අහං.
‘‘තත්ථද්දසං ¶ පංසුකූලං, දුමග්ගෙ ලග්ගිතං තදා;
චාපං තත්ථෙව නික්ඛිප්ප, සිරෙ කත්වාන අඤ්ජලිං.
‘‘පසන්නචිත්තො සුමනො, විපුලාය ච පීතියා;
බුද්ධසෙට්ඨං සරිත්වාන, පංසුකූලං අවන්දහං.
‘‘ද්වෙනවුතෙ ඉතො කප්පෙ, පංසුකූලමවන්දහං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, වන්දනාය ඉදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං, භවා සබ්බෙ සමූහතා;
නාගොව බන්ධනං ඡෙත්වා, විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං ¶ වත මෙ ආසි, මම බුද්ධස්ස සන්තිකෙ;
තිස්සො විජ්ජා අනුප්පත්තා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො, විමොක්ඛාපි ච අට්ඨිමෙ;
ඡළභිඤ්ඤා සච්ඡිකතා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පංසුකූලසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
පංසුකූලසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං පඨමං.
2. බුද්ධසඤ්ඤකත්ථෙරඅපදානං
‘‘අජ්ඣායකො ¶ මන්තධරො, තිණ්ණං වෙදාන පාරගූ;
ලක්ඛණෙ ඉතිහාසෙ ච, සනිඝණ්ඩුසකෙටුභෙ.
‘‘නදීසොතපටිභාගා ¶ , සිස්සා ආයන්ති මෙ තදා;
තෙසාහං මන්තෙ [මන්තං (ස්යා. ක.)] වාචෙමි, රත්තින්දිවමතන්දිතො.
‘‘සිද්ධත්ථො නාම සම්බුද්ධො, ලොකෙ උප්පජ්ජි තාවදෙ;
තමන්ධකාරං නාසෙත්වා, ඤාණාලොකං පවත්තයි.
‘‘මම අඤ්ඤතරො සිස්සො, සිස්සානං සො කථෙසි මෙ;
සුත්වාන තෙ එතමත්ථං, ආරොචෙසුං මමං තදා.
‘‘බුද්ධො ලොකෙ සමුප්පන්නො, සබ්බඤ්ඤූ ලොකනායකො;
තස්සානුවත්තති ජනො, ලාභො අම්හං න විජ්ජති [න හෙස්සති (සී. පී.)].
‘‘අධිච්චුප්පත්තිකා බුද්ධා, චක්ඛුමන්තො මහායසා;
යංනූනාහං බුද්ධසෙට්ඨං, පස්සෙය්යං ලොකනායකං.
‘‘අජිනං ¶ මෙ ගහෙත්වාන, වාකචීරං කමණ්ඩලුං;
අස්සමා අභිනික්ඛම්ම, සිස්සෙ ආමන්තයිං අහං.
‘‘ඔදුම්බරිකපුප්ඵංව, චන්දම්හි සසකං යථා;
වායසානං යථා ඛීරං, දුල්ලභො ලොකනායකො [දුල්ලභා ලොකනායකා (සී.), දුල්ලභං ලොකනායකං (ස්යා. පී. ක.)].
‘‘බුද්ධො ලොකම්හි උප්පන්නො, මනුස්සත්තම්පි දුල්ලභං;
උභොසු විජ්ජමානෙසු, සවනඤ්ච සුදුල්ලභං.
‘‘බුද්ධො ලොකෙ සමුප්පන්නො, චක්ඛුං ලච්ඡාම නො භවං;
එථ සබ්බෙ ගමිස්සාම, සම්මාසම්බුද්ධසන්තිකං.
‘‘කමණ්ඩලුධරා ¶ සබ්බෙ, ඛරාජිනනිවාසිනො;
තෙ ජටා භාරභරිතා, නික්ඛමුං විපිනා තදා.
‘‘යුගමත්තං පෙක්ඛමානා, උත්තමත්ථං ගවෙසිනො;
ආසත්තිදොසරහිතා, අසම්භීතාව කෙසරී.
‘‘අප්පකිච්චා අලොලුප්පා, නිපකා සන්තවුත්තිනො;
උඤ්ඡාය චරමානා තෙ, බුද්ධසෙට්ඨමුපාගමුං.
‘‘දියඩ්ඪයොජනෙ ¶ සෙසෙ, බ්යාධි මෙ උපපජ්ජථ;
බුද්ධසෙට්ඨං සරිත්වාන, තත්ථ කාලඞ්කතො අහං.
‘‘චතුන්නවුතිතො ¶ කප්පෙ, යං සඤ්ඤමලභිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධසඤ්ඤායිදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං ¶ වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා බුද්ධසඤ්ඤකො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
බුද්ධසඤ්ඤකත්ථෙරස්සාපදානං දුතියං.
3. භිසදායකත්ථෙරඅපදානං
‘‘ඔගය්හ යං [ඔගය්හාහං (සී. ස්යා. පී.)] පොක්ඛරණිං, නානාකුඤ්ජරසෙවිතං;
උද්ධරාමි භිසං තත්ථ, ඝාසහෙතු [අසනහෙතු (ස්යා.)] අහං තදා.
‘‘භගවා තම්හි සමයෙ, පදුමුත්තරසව්හයො;
රත්තම්බරධරො [රත්තකම්බලධරො (ස්යා.)] බුද්ධො, ගච්ඡති අනිලඤ්ජසෙ.
‘‘ධුනන්තො පංසුකූලානි, සද්දමස්සොසහං තදා;
උද්ධං නිජ්ඣායමානොහං, අද්දසං ලොකනායකං.
‘‘තත්ථෙව ඨිතකො සන්තො, ආයාචිං ලොකනායකං;
මධුං භිසෙහි සවති, ඛීරං සප්පිං මුළාලිභි.
‘‘පටිග්ගණ්හාතු මෙ බුද්ධො, අනුකම්පාය චක්ඛුමා;
තතො කාරුණිකො සත්ථා, ඔරුහිත්වා මහායසො.
‘‘පටිග්ගණ්හි මමං භික්ඛං, අනුකම්පාය චක්ඛුමා;
පටිග්ගහෙත්වා සම්බුද්ධො, අකා මෙ අනුමොදනං.
‘‘‘සුඛී ¶ හොතු [හොහි (සී. ස්යා. පී. ක.)] මහාපුඤ්ඤ, ගති තුය්හං සමිජ්ඣතු;
ඉමිනා භිසදානෙන, ලභස්සු විපුලං සුඛං’.
‘‘ඉදං ¶ ¶ වත්වාන සම්බුද්ධො, ජලජුත්තමනාමකො;
භික්ඛමාදාය සම්බුද්ධො, අම්බරෙනාගමා ජිනො.
‘‘තතො ¶ භිසං ගහෙත්වාන, ආගච්ඡිං මම අස්සමං;
භිසං රුක්ඛෙ ලගෙත්වාන [ලග්ගිත්වාන (ස්යා. ක.)], මම දානමනුස්සරිං.
‘‘මහාවාතො වුට්ඨහිත්වා, සඤ්චාලෙසි වනං තදා;
ආකාසො අභිනාදිත්ථ, අසනියා ඵලන්තියා.
‘‘තතො මෙ අසනිපාතො, මත්ථකෙ නිපතී තදා;
සොහං නිසින්නකො සන්තො, තත්ථ කාලඞ්කතො අහුං.
‘‘පුඤ්ඤකම්මෙන සංයුත්තො, තුසිතං උපපජ්ජහං;
කළෙවරං මෙ පතිතං, දෙවලොකෙ රමිං අහං.
‘‘ඡළසීතිසහස්සානි, නාරියො සමලඞ්කතා;
සායපාතං [සායං පාතං (ස්යා. ක.)] උපට්ඨන්ති, භිසදානස්සිදං ඵලං.
‘‘මනුස්සයොනිමාගන්ත්වා, සුඛිතො හොමහං සදා;
භොගෙ මෙ ඌනතා නත්ථි, භිසදානස්සිදං ඵලං.
‘‘අනුකම්පිතකො තෙන, දෙවදෙවෙන තාදිනා;
සබ්බාසවා පරික්ඛීණා, නත්ථි දානි පුනබ්භවො.
‘‘සතසහස්සිතො කප්පෙ, යං භිසං [භික්ඛං (සබ්බත්ථ)] අදදිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, භිසදානස්සිදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ¶ ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා භිසදායකො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
භිසදායකත්ථෙරස්සාපදානං තතියං.
4. ඤාණථවිකත්ථෙරඅපදානං
‘‘දක්ඛිණෙ ¶ හිමවන්තස්ස, සුකතො අස්සමො මම;
උත්තමත්ථං ගවෙසන්තො, වසාමි විපිනෙ තදා.
‘‘ලාභාලාභෙන ¶ සන්තුට්ඨො, මූලෙන ච ඵලෙන ච;
අන්වෙසන්තො ආචරියං, වසාමි එකකො අහං.
‘‘සුමෙධො නාම සම්බුද්ධො, ලොකෙ උප්පජ්ජි තාවදෙ;
චතුසච්චං පකාසෙති, උද්ධරන්තො මහාජනං.
‘‘නාහං සුණොමි සම්බුද්ධං, නපි මෙ කොචි සංසති [භාසති (සී.), සාසති (ස්යා. පී.)];
අට්ඨවස්සෙ අතික්කන්තෙ, අස්සොසිං ලොකනායකං.
‘‘අග්ගිදාරුං ¶ නීහරිත්වා, සම්මජ්ජිත්වාන අස්සමං;
ඛාරිභාරං ගහෙත්වාන, නික්ඛමිං විපිනා අහං.
‘‘එකරත්තිං ¶ වසන්තොහං, ගාමෙසු නිගමෙසු ච;
අනුපුබ්බෙන චන්දවතිං, තදාහං උපසඞ්කමිං.
‘‘භගවා තම්හි සමයෙ, සුමෙධො ලොකනායකො;
උද්ධරන්තො බහූ සත්තෙ, දෙසෙති අමතං පදං.
‘‘ජනකායමතික්කම්ම, වන්දිත්වා ජිනසාගරං;
එකංසං අජිනං කත්වා, සන්ථවිං ලොකනායකං.
‘‘‘තුවං සත්ථා ච කෙතු ච, ධජො යූපො ච පාණිනං;
පරායනො [පරායණො (සී. පී.)] පතිට්ඨා ච, දීපො ච ද්විපදුත්තමො.
එකවීසතිමං භාණවාරං.
‘‘‘නෙපුඤ්ඤො දස්සනෙ වීරො, තාරෙසි ජනතං තුවං;
නත්ථඤ්ඤො තාරකො ලොකෙ, තවුත්තරිතරො මුනෙ.
‘‘‘සක්කා ථෙවෙ [හවෙ (සී. පී.) භවෙ (ස්යා. ක.)] කුසග්ගෙන, පමෙතුං සාගරුත්තමෙ [සාගරුත්තමො (සී. ස්යා. පී.)];
නත්වෙව තව සබ්බඤ්ඤු, ඤාණං සක්කා පමෙතවෙ.
‘‘‘තුලදණ්ඩෙ ¶ [තුලමණ්ඩලෙ (සී. පී.)] ඨපෙත්වාන, මහිං [මහී (ස්යා. පී.)] සක්කා ධරෙතවෙ;
නත්වෙව තව පඤ්ඤාය, පමාණමත්ථි චක්ඛුම.
‘‘‘ආකාසො මිනිතුං සක්කා, රජ්ජුයා අඞ්ගුලෙන වා;
නත්වෙව තව සබ්බඤ්ඤු, සීලං සක්කා පමෙතවෙ.
‘‘‘මහාසමුද්දෙ ¶ උදකං, ආකාසො ච වසුන්ධරා;
පරිමෙය්යානි එතානි, අප්පමෙය්යොසි චක්ඛුම’.
‘‘ඡහි ¶ ගාථාහි සබ්බඤ්ඤුං, කිත්තයිත්වා මහායසං;
අඤ්ජලිං පග්ගහෙත්වාන, තුණ්හී අට්ඨාසහං තදා.
‘‘යං වදන්ති සුමෙධොති, භූරිපඤ්ඤං සුමෙධසං;
භික්ඛුසඞ්ඝෙ නිසීදිත්වා, ඉමා ගාථා අභාසථ.
‘‘‘යො මෙ ඤාණං පකිත්තෙසි, විප්පසන්නෙන චෙතසා;
තමහං කිත්තයිස්සාමි, සුණාථ මම භාසතො.
‘‘‘සත්තසත්තති කප්පානි, දෙවලොකෙ රමිස්සති;
සහස්සක්ඛත්තුං දෙවින්දො, දෙවරජ්ජං කරිස්සති.
‘‘‘අනෙකසතක්ඛත්තුඤ්ච, චක්කවත්තී භවිස්සති;
පදෙසරජ්ජං විපුලං, ගණනාතො අසඞ්ඛියං.
‘‘‘දෙවභූතො ¶ මනුස්සො වා, පුඤ්ඤකම්මසමාහිතො;
අනූනමනසඞ්කප්පො, තික්ඛපඤ්ඤො භවිස්සති’.
‘‘තිංසකප්පසහස්සම්හි, ඔක්කාකකුලසම්භවො;
ගොතමො නාම ගොත්තෙන, සත්ථා ලොකෙ භවිස්සති.
‘‘අගාරා අභිනික්ඛම්ම, පබ්බජිස්සති කිඤ්චනො;
ජාතියා සත්තවස්සෙන, අරහත්තං ඵුසිස්සති.
‘‘යතො සරාමි අත්තානං, යතො පත්තොස්මි සාසනං;
එත්ථන්තරෙ න ජානාමි, චෙතනං අමනොරමං.
‘‘සංසරිත්වා භවෙ සබ්බෙ, සම්පත්තානුභවිං අහං;
භොගෙ ¶ මෙ ඌනතා නත්ථි, ඵලං ඤාණස්ස ථොමනෙ.
‘‘තියග්ගී නිබ්බුතා මය්හං, භවා සබ්බෙ සමූහතා;
සබ්බාසවා පරික්ඛීණා, නත්ථි දානි පුනබ්භවො.
‘‘තිංසකප්පසහස්සම්හි ¶ , යං ඤාණමථවිං අහං [මභිථොමයිං (සී. පී.), මභිථොමහං (ස්යා.)];
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, ඵලං ඤාණස්ස ථොමනෙ.
‘‘කිලෙසා ¶ ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ඤාණථවිකො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
ඤාණථවිකත්ථෙරස්සාපදානං චතුත්ථං.
5. චන්දනමාලියත්ථෙරඅපදානං
‘‘පඤ්ච කාමගුණෙ හිත්වා, පියරූපෙ මනොරමෙ;
අසීතිකොටියො හිත්වා, පබ්බජිං අනගාරියං.
‘‘පබ්බජිත්වාන කායෙන, පාපකම්මං විවජ්ජයිං;
වචීදුච්චරිතං හිත්වා, නදීකූලෙ වසාමහං.
‘‘එකකං ¶ මං විහරන්තං, බුද්ධසෙට්ඨො උපාගමි;
නාහං ජානාමි බුද්ධොති, අකාසිං පටිසන්ථරං [පටිසන්ධාරං (ක.)].
‘‘කරිත්වා පටිසන්ථාරං, නාමගොත්තමපුච්ඡහං;
‘දෙවතානුසි ගන්ධබ්බො, අදු සක්කො පුරින්දදො.
‘‘‘කො වා ත්වං කස්ස වා පුත්තො, මහාබ්රහ්මා ඉධාගතො;
විරොචෙසි දිසා සබ්බා, උදයං සූරියො යථා.
‘‘‘සහස්සාරානි ¶ චක්කානි, පාදෙ දිස්සන්ති මාරිස;
කො වා ත්වං කස්ස වා පුත්තො, කථං ජානෙමු තං මයං;
නාමගොත්තං පවෙදෙහි, සංසයං අපනෙහි මෙ’.
‘‘‘නම්හි දෙවො න ගන්ධබ්බො, නම්හි [නාපි (සී.)] සක්කො පුරින්දදො;
බ්රහ්මභාවො ච මෙ නත්ථි, එතෙසං උත්තමො අහං.
‘‘‘අතීතො විසයං තෙසං, දාලයිං කාමබන්ධනං;
සබ්බෙ කිලෙසෙ ඣාපෙත්වා, පත්තො සම්බොධිමුත්තමං’.
‘‘තස්ස ¶ ¶ වාචං සුණිත්වාහං, ඉදං වචනමබ්රවිං;
‘යදි බුද්ධොති සබ්බඤ්ඤූ, නිසීද ත්වං මහාමුනෙ.
‘තමහං පූජයිස්සාමි, දුක්ඛස්සන්තකරො තුවං’;
‘‘පත්ථරිත්වා ජිනචම්මං, අදාසි සත්ථුනො අහං.
‘‘නිසීදි තත්ථ භගවා, සීහොව ගිරිගබ්භරෙ;
ඛිප්පං පබ්බතමාරුය්හ, අම්බස්ස ඵලමග්ගහිං.
‘‘සාලකල්යාණිකං පුප්ඵං, චන්දනඤ්ච මහාරහං;
ඛිප්පං ¶ පග්ගය්හ තං සබ්බං, උපෙත්වා ලොකනායකං.
‘‘ඵලං බුද්ධස්ස දත්වාන, සාලපුප්ඵමපූජයිං;
චන්දනං අනුලිම්පිත්වා, අවන්දිං සත්ථුනො අහං.
‘‘පසන්නචිත්තො සුමනො, විපුලාය ච පීතියා;
අජිනම්හි නිසීදිත්වා, සුමෙධො ලොකනායකො.
‘‘මම කම්මං පකිත්තෙසි, හාසයන්තො මමං තදා;
‘ඉමිනා ඵලදානෙන, ගන්ධමාලෙහි චූභයං.
‘‘‘පඤ්චවීසෙ කප්පසතෙ, දෙවලොකෙ රමිස්සති;
අනූනමනසඞ්කප්පො, වසවත්තී භවිස්සති.
‘‘‘ඡබ්බීසතිකප්පසතෙ, මනුස්සත්තං ගමිස්සති;
භවිස්සති චක්කවත්තී, චාතුරන්තො මහිද්ධිකො.
‘‘‘වෙභාරං නාම නගරං, විස්සකම්මෙන මාපිතං;
හෙස්සති සබ්බසොවණ්ණං, නානාරතනභූසිතං.
‘‘‘එතෙනෙව උපායෙන, සංසරිස්සති සො භවෙ [යොනිසො (ස්යා. පී.)];
සබ්බත්ථ පූජිතො හුත්වා, දෙවත්තෙ අථ මානුසෙ.
‘‘‘පච්ඡිමෙ භවෙ සම්පත්තෙ, බ්රහ්මබන්ධු භවිස්සති;
අගාරා අභිනික්ඛම්ම, අනගාරී භවිස්සති;
අභිඤ්ඤාපාරගූ හුත්වා, නිබ්බායිස්සතිනාසවො’.
‘‘ඉදං ¶ වත්වාන සම්බුද්ධො, සුමෙධො ලොකනායකො;
මම නිජ්ඣායමානස්ස, පක්කාමි අනිලඤ්ජසෙ.
‘‘තෙන ¶ ¶ කම්මෙන සුකතෙන, චෙතනාපණිධීහි ච;
ජහිත්වා මානුසං දෙහං, තාවතිංසමගච්ඡහං.
‘‘තුසිතතො ¶ චවිත්වාන, නිබ්බත්තිං මාතුකුච්ඡියං;
භොගෙ මෙ ඌනතා නත්ථි, යම්හි ගබ්භෙ වසාමහං.
‘‘මාතුකුච්ඡිගතෙ මයි, අන්නපානඤ්ච භොජනං;
මාතුයා මම ඡන්දෙන, නිබ්බත්තති යදිච්ඡකං.
‘‘ජාතියා පඤ්චවස්සෙන, පබ්බජිං අනගාරියං;
ඔරොපිතම්හි කෙසම්හි, අරහත්තමපාපුණිං.
‘‘පුබ්බකම්මං ගවෙසන්තො, ඔරෙන නාද්දසං අහං;
තිංසකප්පසහස්සම්හි, මම කම්මමනුස්සරිං.
‘‘නමො තෙ පුරිසාජඤ්ඤ, නමො තෙ පුරිසුත්තම;
තව සාසනමාගම්ම, පත්තොම්හි අචලං පදං.
‘‘තිංසකප්පසහස්සම්හි, යං බුද්ධමභිපූජයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං ¶ සුදං ආයස්මා චන්දනමාලියො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
චන්දනමාලියත්ථෙරස්සාපදානං පඤ්චමං.
6. ධාතුපූජකත්ථෙරඅපදානං
‘‘නිබ්බුතෙ ලොකනාථම්හි, සිද්ධත්ථෙ ලොකනායකෙ;
මම ඤාතී සමානෙත්වා, ධාතුපූජං අකාසහං.
‘‘චතුන්නවුතිතො කප්පෙ, යං ධාතුමභිපූජයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, ධාතුපූජායිදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ¶ ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ධාතුපූජකො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
ධාතුපූජකත්ථෙරස්සාපදානං ඡට්ඨං.
7. පුලිනුප්පාදකත්ථෙරඅපදානං
‘‘පබ්බතෙ ¶ ¶ හිමවන්තම්හි, දෙවලො නාම තාපසො;
තත්ථ මෙ චඞ්කමො ආසි, අමනුස්සෙහි මාපිතො.
‘‘ජටාභාරෙන ¶ [ජටාභාරස්ස (ස්යා. ක.)] භරිතො, කමණ්ඩලුධරො සදා;
උත්තමත්ථං ගවෙසන්තො, විපිනා නික්ඛමිං තදා.
‘‘චුල්ලාසීතිසහස්සානි, සිස්සා මය්හං උපට්ඨහුං;
සකකම්මාභිපසුතා, වසන්ති විපිනෙ තදා.
‘‘අස්සමා අභිනික්ඛම්ම, අකං පුලිනචෙතියං;
නානාපුප්ඵං සමානෙත්වා, තං චෙතියමපූජයිං.
‘‘තත්ථ චිත්තං පසාදෙත්වා, අස්සමං පවිසාමහං;
සබ්බෙ සිස්සා සමාගන්ත්වා, එතමත්ථං පුච්ඡිංසු මං [එතමත්ථමපුච්ඡු මං (සී.), එතමත්තං අපුච්ඡිංසු (ස්යා. ක.)].
‘‘‘පුලිනෙන කතො ථූපො [කතො ථූපෙ (සී.)], යං ත්වං දෙව [දෙවං (සී. පී.)] මස්සති;
මයම්පි ඤාතුමිච්ඡාම, පුට්ඨො ආචික්ඛ නො තුවං’.
‘‘‘නිද්දිට්ඨා නු [නිද්දිට්ඨා නො (සී. පී.), දිට්ඨානො වො (ස්යා.)] මන්තපදෙ, චක්ඛුමන්තො මහායසා;
තෙ ඛො අහං නමස්සාමි, බුද්ධසෙට්ඨෙ මහායසෙ’.
‘‘‘කීදිසා තෙ මහාවීරා, සබ්බඤ්ඤූ ලොකනායකා;
කථංවණ්ණා කථංසීලා, කීදිසා තෙ මහායසා’.
‘‘‘බාත්තිංසලක්ඛණා ¶ බුද්ධා, චත්තාලීසදිජාපි ච;
නෙත්තා ගොපඛුමා තෙසං, ජිඤ්ජුකා ඵලසන්නිභා.
‘‘‘ගච්ඡමානා ච තෙ බුද්ධා, යුගමත්තඤ්ච පෙක්ඛරෙ;
න තෙසං ජාණු නදති, සන්ධිසද්දො න සුය්යති.
‘‘‘ගච්ඡමානා ච සුගතා, උද්ධරන්තාව ගච්ඡරෙ;
පඨමං දක්ඛිණං පාදං, බුද්ධානං එස ධම්මතා.
‘‘‘අසම්භීතා ¶ ච තෙ බුද්ධා, මිගරාජාව කෙසරී;
නෙවුක්කංසෙන්ති අත්තානං, නො ච වම්භෙන්ති පාණිනං.
‘‘‘මානාවමානතො මුත්තා, සමා සබ්බෙසු පාණිසු;
අනත්තුක්කංසකා බුද්ධා, බුද්ධානං එස ධම්මතා.
‘‘‘උප්පජ්ජන්තා ¶ ච සම්බුද්ධා, ආලොකං දස්සයන්ති තෙ;
ඡප්පකාරං පකම්පෙන්ති, කෙවලං වසුධං ඉමං.
‘‘‘පස්සන්ති ¶ නිරයඤ්චෙතෙ, නිබ්බාති නිරයො තදා;
පවස්සති මහාමෙඝො, බුද්ධානං එස ධම්මතා.
‘‘‘ඊදිසා තෙ මහානාගා, අතුලා ච [තෙ (ස්යා. ක.)] මහායසා;
වණ්ණතො අනතික්කන්තා, අප්පමෙය්යා තථාගතා’.
‘‘‘අනුමොදිංසු මෙ වාක්යං, සබ්බෙ සිස්සා සගාරවා;
තථා ච පටිපජ්ජිංසු, යථාසත්ති යථාබලං’.
‘‘පටිපූජෙන්ති පුලිනං, සකකම්මාභිලාසිනො;
සද්දහන්තා මම වාක්යං, බුද්ධසක්කතමානසා [බුද්ධත්තගතමානසා (සී. ස්යා. පී.)].
‘‘තදා චවිත්වා තුසිතා, දෙවපුත්තො මහායසො;
උප්පජ්ජි මාතුකුච්ඡිම්හි, දසසහස්සි කම්පථ.
‘‘අස්සමස්සාවිදූරම්හි, චඞ්කමම්හි ඨිතො අහං;
සබ්බෙ සිස්සා සමාගන්ත්වා, ආගච්ඡුං මම සන්තිකෙ.
‘‘උසභොව මහී නදති, මිගරාජාව කූජති;
සුසුමාරොව [සුංසුමාරොව (සී. ස්යා. පී.)] සළති, කිං විපාකො භවිස්සති.
‘‘යං ¶ ¶ පකිත්තෙමි සම්බුද්ධං, සිකතාථූපසන්තිකෙ;
සො දානි භගවා සත්ථා, මාතුකුච්ඡිමුපාගමි.
‘‘තෙසං ධම්මකථං වත්වා, කිත්තයිත්වා මහාමුනිං;
උය්යොජෙත්වා සකෙ සිස්සෙ, පල්ලඞ්කමාභුජිං අහං.
‘‘බලඤ්ච වත මෙ ඛීණං, බ්යාධිනා [බ්යාධිතො (සී. ස්යා. පී. ක.)] පරමෙන තං;
බුද්ධසෙට්ඨං සරිත්වාන, තත්ථ කාලඞ්කතො [කාලකතො (සී. පී.)] අහං.
‘‘සබ්බෙ සිස්සා සමාගන්ත්වා, අකංසු චිතකං තදා;
කළෙවරඤ්ච මෙ ගය්හ, චිතකං අභිරොපයුං.
‘‘චිතකං පරිවාරෙත්වා, සීසෙ කත්වාන අඤ්ජලිං;
සොකසල්ලපරෙතා තෙ, වික්කන්දිංසු සමාගතා.
‘‘තෙසං ලාලප්පමානානං, අගමං චිතකං තදා;
‘අහං ආචරියො තුම්හං, මා සොචිත්ථ සුමෙධසා.
‘‘‘සදත්ථෙ ¶ වායමෙය්යාථ, රත්තින්දිවමතන්දිතා;
මා වො පමත්තා අහුත්ථ [අහුවත්ථ (සී.)], ඛණො වො පටිපාදිතො’.
‘‘සකෙ සිස්සෙනුසාසිත්වා, දෙවලොකං පුනාගමිං;
අට්ඨාරස ච කප්පානි, දෙවලොකෙ රමාමහං.
‘‘සතානං ¶ පඤ්චක්ඛත්තුඤ්ච, චක්කවත්තී අහොසහං;
අනෙකසතක්ඛත්තුඤ්ච, දෙවරජ්ජමකාරයිං.
‘‘අවසෙසෙසු කප්පෙසු, වොකිණ්ණො [වොකිණ්ණං (සී. ස්යා. ක.)] සංසරිං අහං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, උප්පාදස්ස ඉදං ඵලං [පුලිනපූජායිදං ඵලං (සී.)].
‘‘යථා ¶ කොමුදිකෙ මාසෙ, බහූ පුප්ඵන්ති පාදපා;
තථෙවාහම්පි සමයෙ, පුප්ඵිතොම්හි මහෙසිනා.
‘‘වීරියං මෙ ධුරධොරය්හං, යොගක්ඛෙමාධිවාහනං;
නාගොව බන්ධනං ඡෙත්වා, විහරාමි අනාසවො.
‘‘සතසහස්සිතො කප්පෙ, යං බුද්ධමභිකිත්තයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, කිත්තනාය ඉදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ¶ ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා පුලිනුප්පාදකො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
පුලිනුප්පාදකත්ථෙරස්සාපදානං සත්තමං.
8. තරණියත්ථෙරඅපදානං
‘‘අත්ථදස්සී තු භගවා, සයම්භූ ලොකනායකො;
විනතා නදියා තීරං [තීරෙ (ස්යා. පී. ක.)], උපාගච්ඡි තථාගතො.
‘‘උදකා අභිනික්ඛම්ම, කච්ඡපො වාරිගොචරො;
බුද්ධං තාරෙතුකාමොහං, උපෙසිං ලොකනායකං.
‘‘‘අභිරූහතු ¶ ¶ මං බුද්ධො, අත්ථදස්සී මහාමුනි;
අහං තං තාරයිස්සාමි, දුක්ඛස්සන්තකරො තුවං’.
‘‘මම සඞ්කප්පමඤ්ඤාය, අත්ථදස්සී මහායසො;
අභිරූහිත්වා මෙ පිට්ඨිං, අට්ඨාසි ලොකනායකො.
‘‘යතො සරාමි අත්තානං, යතො පත්තොස්මි විඤ්ඤුතං;
සුඛං මෙ තාදිසං නත්ථි, ඵුට්ඨෙ පාදතලෙ යථා.
‘‘උත්තරිත්වාන සම්බුද්ධො, අත්ථදස්සී මහායසො;
නදීතීරම්හි ඨත්වාන, ඉමා ගාථා අභාසථ.
‘‘‘යාවතා ¶ වත්තතෙ චිත්තං, ගඞ්ගාසොතං තරාමහං;
අයඤ්ච කච්ඡපො රාජා, තාරෙසි මම පඤ්ඤවා.
‘‘‘ඉමිනා බුද්ධතරණෙන, මෙත්තචිත්තවතාය ච;
අට්ඨාරසෙ කප්පසතෙ, දෙවලොකෙ රමිස්සති.
‘‘‘දෙවලොකා ඉධාගන්ත්වා, සුක්කමූලෙන චොදිතො;
එකාසනෙ නිසීදිත්වා, කඞ්ඛාසොතං තරිස්සති.
‘‘‘යථාපි ¶ භද්දකෙ ඛෙත්තෙ, බීජං අප්පම්පි රොපිතං;
සම්මාධාරෙ පවච්ඡන්තෙ, ඵලං තොසෙති කස්සකං [කස්සකෙ (ස්යා.)].
‘‘‘තථෙවිදං බුද්ධඛෙත්තං, සම්මාසම්බුද්ධදෙසිතං;
සම්මාධාරෙ පවච්ඡන්තෙ, ඵලං මං තොසයිස්සති’.
‘‘පධානපහිතත්තොම්හි, උපසන්තො නිරූපධි;
සබ්බාසවෙ පරිඤ්ඤාය, විහරාමි අනාසවො.
‘‘අට්ඨාරසෙ ¶ කප්පසතෙ, යං කම්මමකරිං තදා;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, තරණාය ඉදං ඵලං.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා තරණියො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
තරණියත්ථෙරස්සාපදානං අට්ඨමං.
9. ධම්මරුචියත්ථෙරඅපදානං
‘‘යදා ¶ දීපඞ්කරො බුද්ධො, සුමෙධං බ්යාකරී ජිනො;
‘අපරිමෙය්යෙ ඉතො කප්පෙ, අයං බුද්ධො භවිස්සති.
‘‘‘ඉමස්ස ජනිකා මාතා, මායා නාම භවිස්සති;
පිතා සුද්ධොදනො නාම, අයං හෙස්සති ගොතමො.
‘‘‘පධානං පදහිත්වාන, කත්වා දුක්කරකාරිකං;
අස්සත්ථමූලෙ සම්බුද්ධො, බුජ්ඣිස්සති මහායසො.
‘‘‘උපතිස්සො කොලිතො ච, අග්ගා හෙස්සන්ති සාවකා;
ආනන්දො නාම නාමෙන [ආනන්දො නාමුපට්ඨාකො (ස්යා.)], උපට්ඨිස්සතිමං ජිනං.
‘‘‘ඛෙමා ¶ උප්පලවණ්ණා ච, අග්ගා හෙස්සන්ති සාවිකා;
චිත්තො ආළවකො චෙව, අග්ගා හෙස්සන්තුපාසකා.
‘‘‘ඛුජ්ජුත්තරා ¶ නන්දමාතා, අග්ගා හෙස්සන්තුපාසිකා;
බොධි ඉමස්ස වීරස්ස, අස්සත්ථොති පවුච්චති’.
‘‘ඉදං ¶ සුත්වාන වචනං, අසමස්ස මහෙසිනො;
ආමොදිතා නරමරූ, නමස්සන්ති කතඤ්ජලී.
‘‘තදාහං මාණවො ආසිං, මෙඝො නාම සුසික්ඛිතො;
සුත්වා බ්යාකරණං සෙට්ඨං, සුමෙධස්ස මහාමුනෙ.
‘‘සංවිසට්ඨො භවිත්වාන, සුමෙධෙ කරුණාසයෙ [කරුණාලයෙ (ස්යා.)];
පබ්බජන්තඤ්ච තං වීරං, සහාව අනුපබ්බජිං.
‘‘සංවුතො පාතිමොක්ඛස්මිං, ඉන්ද්රියෙසු ච පඤ්චසු;
සුද්ධාජීවො සතො වීරො, ජිනසාසනකාරකො.
‘‘එවං විහරමානොහං, පාපමිත්තෙන කෙනචි;
නියොජිතො අනාචාරෙ, සුමග්ගා පරිධංසිතො.
‘‘විතක්කවසිකො හුත්වා, සාසනතො අපක්කමිං;
පච්ඡා තෙන කුමිත්තෙන, පයුත්තො මාතුඝාතනං.
‘‘අකරිං ආනන්තරියං [අකරිං නන්තරියඤ්ච (ස්යා. ක.)], ඝාතයිං දුට්ඨමානසො;
තතො චුතො මහාවීචිං, උපපන්නො සුදාරුණං.
‘‘විනිපාතගතො ¶ සන්තො, සංසරිං දුක්ඛිතො චිරං;
න පුනො අද්දසං වීරං, සුමෙධං නරපුඞ්ගවං.
‘‘අස්මිං ¶ කප්පෙ සමුද්දම්හි, මච්ඡො ආසිං තිමිඞ්ගලො;
දිස්වාහං සාගරෙ නාවං, ගොචරත්ථමුපාගමිං.
‘‘දිස්වා මං වාණිජා භීතා, බුද්ධසෙට්ඨමනුස්සරුං;
ගොතමොති මහාඝොසං, සුත්වා තෙහි උදීරිතං.
‘‘පුබ්බසඤ්ඤං සරිත්වාන, තතො කාලඞ්කතො අහං;
සාවත්ථියං කුලෙ ඉද්ධෙ, ජාතො බ්රාහ්මණජාතියං.
‘‘ආසිං ධම්මරුචි නාම, සබ්බපාපජිගුච්ඡකො;
දිස්වාහං ලොකපජ්ජොතං, ජාතියා සත්තවස්සිකො.
‘‘මහාජෙතවනං ¶ ගන්ත්වා, පබ්බජිං අනගාරියං;
උපෙමි බුද්ධං තික්ඛත්තුං, රත්තියා දිවසස්ස ච.
‘‘තදා දිස්වා මුනි ආහ, චිරං ධම්මරුචීති මං;
තතොහං අවචං බුද්ධං, පුබ්බකම්මපභාවිතං.
‘‘සුචිරං සතපුඤ්ඤලක්ඛණං, පතිපුබ්බෙන විසුද්ධපච්චයං;
අහමජ්ජසුපෙක්ඛනං ¶ වත, තව පස්සාමි නිරුපමං විග්ගහං [නිරූපමග්ගහං (සී.)].
‘‘සුචිරං විහතත්තමො මයා, සුචිරක්ඛෙන නදී විසොසිතා;
සුචිරං අමලං විසොධිතං, නයනං ඤාණමයං මහාමුනෙ.
‘‘චිරකාලසමඞ්ගිතො ¶ [චිරකාලං සමාගතො (පී.)] තයා, අවිනට්ඨො පුනරන්තරං චිරං;
පුනරජ්ජසමාගතො තයා, න හි නස්සන්ති කතානි ගොතම.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං සුදං ආයස්මා ධම්මරුචියො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
ධම්මරුචියත්ථෙරස්සාපදානං නවමං.
10. සාලමණ්ඩපියත්ථෙරඅපදානං
‘‘අජ්ඣොගාහෙත්වා ¶ සාලවනං, සුකතො අස්සමො මම;
සාලපුප්ඵෙහි සඤ්ඡන්නො, වසාමි විපිනෙ තදා.
‘‘පියදස්සී ච භගවා, සයම්භූ අග්ගපුග්ගලො;
විවෙකකාමො සම්බුද්ධො, සාලවනමුපාගමි.
‘‘අස්සමා අභිනික්ඛම්ම, පවනං අගමාසහං;
මූලඵලං ගවෙසන්තො, ආහිණ්ඩාමි වනෙ තදා.
‘‘තත්ථද්දසාසිං ¶ සම්බුද්ධං, පියදස්සිං මහායසං;
සුනිසින්නං සමාපන්නං, විරොචන්තං මහාවනෙ.
‘‘චතුදණ්ඩෙ ¶ ඨපෙත්වාන, බුද්ධස්ස උපරී අහං;
මණ්ඩපං සුකතං කත්වා, සාලපුප්ඵෙහි ඡාදයිං.
‘‘සත්තාහං ධාරයිත්වාන, මණ්ඩපං සාලඡාදිතං;
තත්ථ චිත්තං පසාදෙත්වා, බුද්ධසෙට්ඨමවන්දහං.
‘‘භගවා ¶ තම්හි සමයෙ, වුට්ඨහිත්වා සමාධිතො;
යුගමත්තං පෙක්ඛමානො, නිසීදි පුරිසුත්තමො.
‘‘සාවකො වරුණො නාම, පියදස්සිස්ස සත්ථුනො;
වසීසතසහස්සෙහි, උපගච්ඡි විනායකං.
‘‘පියදස්සී ච භගවා, ලොකජෙට්ඨො නරාසභො;
භික්ඛුසඞ්ඝෙ නිසීදිත්වා, සිතං පාතුකරී ජිනො.
‘‘අනුරුද්ධො උපට්ඨාකො, පියදස්සිස්ස සත්ථුනො;
එකංසං චීවරං කත්වා, අපුච්ඡිත්ථ මහාමුනිං.
‘‘‘කො නු ඛො භගවා හෙතු, සිතකම්මස්ස සත්ථුනො;
කාරණෙ විජ්ජමානම්හි, සත්ථා පාතුකරෙ සිතං’.
‘‘‘සත්තාහං සාලච්ඡදනං [පුප්ඵඡදනං (සී. ස්යා. පී.)], යො මෙ ධාරෙසි මාණවො;
තස්ස කම්මං සරිත්වාන, සිතං පාතුකරිං අහං.
‘‘‘අනොකාසං න පස්සාමි, යත්ථ [යං තං (ස්යා. පී. ක.)] පුඤ්ඤං විපච්චති;
දෙවලොකෙ ¶ මනුස්සෙ වා, ඔකාසොව න සම්මති.
‘‘‘දෙවලොකෙ ¶ වසන්තස්ස, පුඤ්ඤකම්මසමඞ්ගිනො;
යාවතා පරිසා තස්ස, සාලච්ඡන්නා භවිස්සති.
‘‘‘තත්ථ දිබ්බෙහි නච්චෙහි, ගීතෙහි වාදිතෙහි ච;
රමිස්සති සදා සන්තො, පුඤ්ඤකම්මසමාහිතො.
‘‘‘යාවතා පරිසා තස්ස, ගන්ධගන්ධී භවිස්සති;
සාලස්ස පුප්ඵවස්සො ච, පවස්සිස්සති තාවදෙ.
‘‘‘තතො චුතොයං මනුජො, මානුසං ආගමිස්සති;
ඉධාපි සාලච්ඡදනං, සබ්බකාලං ධරිස්සති [ධරියති (සී. පී.)].
‘‘‘ඉධ ¶ නච්චඤ්ච ගීතඤ්ච, සම්මතාළසමාහිතං;
පරිවාරෙස්සන්ති මං නිච්චං, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
‘‘‘උග්ගච්ඡන්තෙ ච සූරියෙ, සාලවස්සං පවස්සති;
පුඤ්ඤකම්මෙන සංයුත්තං, වස්සතෙ සබ්බකාලිකං.
‘‘‘අට්ඨාරසෙ කප්පසතෙ, ඔක්කාකකුලසම්භවො;
ගොතමො නාම ගොත්තෙන, සත්ථා ලොකෙ භවිස්සති.
‘‘‘තස්ස ධම්මෙසු දායාදො, ඔරසො ධම්මනිම්මිතො;
සබ්බාසවෙ පරිඤ්ඤාය, නිබ්බායිස්සතිනාසවො.
‘‘‘ධම්මං අභිසමෙන්තස්ස, සාලච්ඡන්නං භවිස්සති;
චිතකෙ ඣායමානස්ස, ඡදනං තත්ථ හෙස්සති’.
‘‘විපාකං කිත්තයිත්වාන, පියදස්සී මහාමුනි;
පරිසාය ධම්මං දෙසෙසි, තප්පෙන්තො ධම්මවුට්ඨියා.
‘‘තිංසකප්පානි ¶ ¶ දෙවෙසු, දෙවරජ්ජමකාරයිං;
සට්ඨි ච සත්තක්ඛත්තුඤ්ච, චක්කවත්තී අහොසහං.
‘‘දෙවලොකා ඉධාගන්ත්වා, ලභාමි විපුලං සුඛං;
ඉධාපි සාලච්ඡදනං, මණ්ඩපස්ස ඉදං ඵලං.
‘‘අයං පච්ඡිමකො මය්හං, චරිමො වත්තතෙ භවො;
ඉධාපි සාලච්ඡදනං, හෙස්සති සබ්බකාලිකං.
‘‘මහාමුනිං තොසයිත්වා, ගොතමං සක්යපුඞ්ගවං;
පත්තොම්හි අචලං ඨානං, හිත්වා ජයපරාජයං.
‘‘අට්ඨාරසෙ ¶ කප්පසතෙ, යං බුද්ධමභිපූජයිං;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ… විහරාමි අනාසවො.
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං.
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො…පෙ… කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
ඉත්ථං ¶ සුදං ආයස්මා සාලමණ්ඩපියො ථෙරො ඉමා ගාථායො
අභාසිත්ථාති.
සාලමණ්ඩපියත්ථෙරස්සාපදානං දසමං.
පංසුකූලවග්ගො එකූනපඤ්ඤාසමො.
තස්සුද්දානං –
පංසුකූලං ¶ බුද්ධසඤ්ඤී, භිසදො ඤාණකිත්තකො;
චන්දනී ධාතුපූජී ච, පුලිනුප්පාදකොපි ච.
තරණො ධම්මරුචිකො, සාලමණ්ඩපියො තථා;
සතානි ද්වෙ හොන්ති ගාථා, ඌනවීසතිමෙව ච.