📜

12. පදුමුත්තරබුද්ධවංසවණ්ණනා

නාරදබුද්ධස්ස සාසනං නවුතිවස්සසහස්සානි පවත්තිත්වා අන්තරධායි. සො ච කප්පො විනස්සිත්ථ. තතො පරං කප්පානං අසඞ්ඛ්යෙය්යං බුද්ධා ලොකෙ න උප්පජ්ජිංසු. බුද්ධසුඤ්ඤො විගතබුද්ධාලොකො අහොසි. තතො කප්පෙසු ච අසඞ්ඛ්යෙය්යෙසු වීතිවත්තෙසු ඉතො කප්පසතසහස්සමත්ථකෙ එකස්මිං කප්පෙ එකො විජිතමාරො ඔහිතභාරො මෙරුසාරො අසංසාරො සත්තසාරො සබ්බලොකුත්තරො පදුමුත්තරො නාම බුද්ධො ලොකෙ උදපාදි. සොපි පාරමියො පූරෙත්වා තුසිතපුරෙ නිබ්බත්තිත්වා තතො චවිත්වා හංසවතීනගරෙ සබ්බජනානන්දකරස්සානන්දස්ස නාම රඤ්ඤො අග්ගමහෙසියා උදිතොදිතකුලෙ ජාතාය සුජාතාය දෙවියා කුච්ඡිස්මිං පටිසන්ධිං අග්ගහෙසි. සා දෙවතාහි කතාරක්ඛා දසන්නං මාසානං අච්චයෙන හංසවතුය්යානෙ පදුමුත්තරකුමාරං විජායි. පටිසන්ධියඤ්චස්ස ජාතියඤ්ච හෙට්ඨා වුත්තප්පකාරානි පාටිහාරියානි අහෙසුං.

තස්ස කිර ජාතියං පදුමවස්සං වස්සි. තෙනස්ස නාමග්ගහණදිවසෙ ඤාතකා ‘‘පදුමුත්තරකුමාරො’’ත්වෙව නාමං අකංසු. සො දසවස්සසහස්සානි අගාරං අජ්ඣාවසි. නරවාහන-යසවාහන-වසවත්තිනාමකා තිණ්ණං උතූනං අනුච්ඡවිකා තයො චස්ස පාසාදා අහෙසුං. වසුදත්තාදෙවිප්පමුඛානං ඉත්ථීනං සතසහස්සානි වීසතිසහස්සානි ච පච්චුපට්ඨිතානි අහෙසුං. සො වසුදත්තාය දෙවියා පුත්තෙ සබ්බගුණානුත්තරෙ උත්තරකුමාරෙ නාම උප්පන්නෙ චත්තාරි නිමිත්තානි දිස්වා – ‘‘මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛමිස්සාමී’’ති චින්තෙසි. තස්ස චින්තිතමත්තෙව වසවත්තිනාමකො පාසාදො කුම්භකාරචක්කං විය ආකාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා දෙවවිමානමිව පුණ්ණචන්දො විය ච ගගනතලෙන ගන්ත්වා බොධිරුක්ඛං මජ්ඣෙකරොන්තො සොභිතබුද්ධවංසවණ්ණනාය ආගතපාසාදො විය භූමියං ඔතරි.

මහාපුරිසො කිර තතො පාසාදතො ඔතරිත්වා අරහත්තද්ධජභූතානි කාසායානි වත්ථානි දෙවදත්තියානි පාරුපිත්වා තත්ථෙව පබ්බජි. පාසාදො පනාගන්ත්වා සකට්ඨානෙයෙව අට්ඨාසි. මහාසත්තෙන සහගතාය පරිසාය ඨපෙත්වා ඉත්ථියො සබ්බෙ පබ්බජිංසු. මහාපුරිසො තෙහි සහ සත්තාහං පධානචරියං චරිත්වා විසාඛපුණ්ණමාය උජ්ජෙනිනිගමෙ රුචානන්දසෙට්ඨිධීතාය දින්නං මධුපායාසං පරිභුඤ්ජිත්වා සාලවනෙ දිවාවිහාරං කත්වා සායන්හසමයෙ සුමිත්තාජීවකෙන දින්නා අට්ඨ තිණමුට්ඨියො ගහෙත්වා සලලබොධිං උපගන්ත්වා තං පදක්ඛිණං කත්වා අට්ඨත්තිංසහත්ථවිත්ථතං තිණසන්ථරං සන්ථරිත්වා පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා චතුරඞ්ගවීරියං අධිට්ඨාය සමාරං මාරබලං විධමිත්වා පඨමෙ යාමෙ පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරිත්වා දුතියෙ යාමෙ දිබ්බචක්ඛුං විසොධෙත්වා තතියෙ යාමෙ පච්චයාකාරං සම්මසිත්වා ආනාපානචතුත්ථජ්ඣානතො වුට්ඨාය පඤ්චසු ඛන්ධෙසු අභිනිවිසිත්වා උදයබ්බයවසෙන සමපඤ්ඤාස ලක්ඛණානි දිස්වා යාව ගොත්රභුඤාණං විපස්සනං වඩ්ඪෙත්වා අරියමග්ගෙන සකලබුද්ධගුණෙ පටිවිජ්ඣිත්වා සබ්බබුද්ධාචිණ්ණං ‘‘අනෙකජාතිසංසාරං…පෙ… තණ්හානං ඛයමජ්ඣගා’’ති උදානං උදානෙසි. තදා කිර දසසහස්සචක්කවාළබ්භන්තරං සකලම්පි අලඞ්කරොන්තං විය පදුමවස්සං වස්සි. තෙන වුත්තං –

1.

‘‘නාරදස්ස අපරෙන, සම්බුද්ධො ද්විපදුත්තමො;

පදුමුත්තරො නාම ජිනො, අක්ඛොභො සාගරූපමො.

2.

‘‘මණ්ඩකප්පො වා සො ආසි, යම්හි බුද්ධො අජායථ;

උස්සන්නකුසලා ජනතා, තම්හි කප්පෙ අජායථා’’ති.

තත්ථ සාගරූපමොති සාගරසදිසගම්භීරභාවො. මණ්ඩකප්පො වා සො ආසීති එත්ථ යස්මිං කප්පෙ ද්වෙ සම්මාසම්බුද්ධා උප්පජ්ජන්ති, අයං මණ්ඩකප්පො නාම. දුවිධො හි කප්පො සුඤ්ඤකප්පො අසුඤ්ඤකප්පො චාති. තත්ථ සුඤ්ඤකප්පෙ බුද්ධපච්චෙකබුද්ධචක්කවත්තිනො න උප්පජ්ජන්ති. තස්මා ගුණවන්තපුග්ගලසුඤ්ඤත්තා ‘‘සුඤ්ඤකප්පො’’ති වුච්චති.

අසුඤ්ඤකප්පො පඤ්චවිධො – සාරකප්පො මණ්ඩකප්පො වරකප්පො සාරමණ්ඩකප්පො භද්දකප්පොති. තත්ථ ගුණසාරරහිතෙ කප්පෙ ගුණසාරුප්පාදකස්ස ගුණසාරජනනස්ස එකස්ස සම්මාසම්බුද්ධස්ස පාතුභාවෙන ‘‘සාරකප්පො’’ති වුච්චති. යස්මිං පන කප්පෙ ද්වෙ ලොකනායකා උප්පජ්ජන්ති, සො ‘‘මණ්ඩකප්පො’’ති වුච්චති. යස්මිං කප්පෙ තයො බුද්ධා උප්පජ්ජන්ති, තෙසු පඨමො දුතියං බ්යාකරොති, දුතියො තතියන්ති, තත්ථ මනුස්සා පමුදිතහදයා අත්තනා පත්ථිතපණිධානවසෙන වරයන්ති. තස්මා ‘‘වරකප්පො’’ති වුච්චති. යත්ථ පන කප්පෙ චත්තාරො බුද්ධා උප්පජ්ජන්ති, සො පුරිමකප්පතො විසිට්ඨතරත්තා සාරතරත්තා ‘‘සාරමණ්ඩකප්පො’’ති වුච්චති. යස්මිං කප්පෙ පඤ්ච බුද්ධා උප්පජ්ජන්ති, සො ‘‘භද්දකප්පො’’ති වුච්චති. සො පන අතිදුල්ලභො. තස්මිං පන කප්පෙ යෙභුය්යෙන සත්තා කල්යාණසුඛබහුලා හොන්ති. යෙභුය්යෙන තිහෙතුකා කිලෙසක්ඛයං කරොන්ති, දුහෙතුකා සුගතිගාමිනො හොන්ති, අහෙතුකා හෙතුං පටිලභන්ති. තස්මා සො කප්පො ‘‘භද්දකප්පො’’ති වුච්චති. තෙන වුත්තං – ‘‘අසුඤ්ඤකප්පො පඤ්චවිධො’’තිආදි. වුත්තඤ්හෙතං පොරාණෙහි –

‘‘එකො බුද්ධො සාරකප්පෙ, මණ්ඩකප්පෙ ජිනා දුවෙ;

වරකප්පෙ තයො බුද්ධා, සාරමණ්ඩෙ චතුරො බුද්ධා;

පඤ්ච බුද්ධා භද්දකප්පෙ, තතො නත්ථාධිකා ජිනා’’ති.

යස්මිං පන කප්පෙ පදුමුත්තරදසබලො උප්පජ්ජි, සො සාරකප්පොපි සමානො ගුණසම්පත්තියා මණ්ඩකප්පසදිසත්තා ‘‘මණ්ඩකප්පො’’ති වුත්තො. ඔපම්මත්ථෙ වා-සද්දො දට්ඨබ්බො. උස්සන්නකුසලාති උපචිතපුඤ්ඤා. ජනතාති ජනසමූහො.

පදුමුත්තරො පන පරිසුත්තරො භගවා සත්තාහං බොධිපල්ලඞ්කෙ වීතිනාමෙත්වා – ‘‘පථවියං පාදං නික්ඛිපිස්සාමී’’ති දක්ඛිණං පාදං අභිනීහරි. අථ පථවිං භින්දිත්වා විමලකොමලකෙසරකණ්ණිකානි ජලජාමලාවිකලවිපුලපලාසානි ථලජානි ජලජානි උට්ඨහිංසු. තෙසං කිර ධුරපත්තානි නවුතිහත්ථානි කෙසරානි තිංසහත්ථානි කණ්ණිකා ද්වාදසහත්ථා එකෙකස්ස නවඝටප්පමාණා රෙණවො අහෙසුං. සත්ථා පන උබ්බෙධතො අට්ඨපණ්ණාසහත්ථො අහොසි. තස්ස උභින්නං බාහානමන්තරං අට්ඨාරසහත්ථං නලාටං පඤ්චහත්ථං හත්ථපාදා එකාදසහත්ථා අහෙසුං. තස්ස එකාදසහත්ථෙන පාදෙන ද්වාදසහත්ථාය කණ්ණිකාය අක්කන්තමත්තාය නවඝටප්පමාණා රෙණවො උට්ඨහිත්වා අට්ඨපණ්ණාසහත්ථං සරීරප්පදෙසං උග්ගන්ත්වා මනොසිලාචුණ්ණවිචුණ්ණිතං විය කත්වා පච්චොත්ථරන්ති. තදුපාදාය සත්ථා පදුමුත්තරොත්වෙව ලොකෙ පඤ්ඤායිත්ථාති සංයුත්තභාණකා වදන්ති.

අථ සබ්බලොකුත්තරො පදුමුත්තරො භගවා බ්රහ්මායාචනං සම්පටිච්ඡිත්වා ධම්මදෙසනාය භාජනභූතෙ සත්තෙ ඔලොකෙන්තො මිථිලනගරෙ දෙවලං සුජාතඤ්චාති ද්වෙ රාජපුත්තෙ උපනිස්සයසම්පන්නෙ දිස්වා තඞ්ඛණඤ්ඤෙව අනිලපථෙන ගන්ත්වා මිථිලුය්යානෙ ඔතරිත්වා උය්යානපාලෙන ද්වෙපි රාජකුමාරෙ පක්කොසාපෙසි. තෙපි ච ‘‘අම්හාකං පිතුච්ඡාපුත්තො පදුමුත්තරකුමාරො පබ්බජිත්වා සම්මාසම්බොධිං පාපුණිත්වා අම්හාකං නගරං සම්පත්තො, හන්ද නං මයං දස්සනාය උපසඞ්කමිස්සාමා’’ති සපරිවාරා පදුමුත්තරං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා පරිවාරෙත්වා නිසීදිංසු. තදා දසබලො තෙහි පරිවුතො තාරාගණපරිවුතො පුණ්ණචන්දො විය විරොචමානො තත්ථ ධම්මචක්කං පවත්තෙසි, තදා කොටිසතසහස්සානං පඨමො ධම්මාභිසමයො අහොසි. තෙන වුත්තං –

3.

‘‘පදුමුත්තරස්ස භගවතො, පඨමෙ ධම්මදෙසනෙ;

කොටිසතසහස්සානං, ධම්මාභිසමයො අහූ’’ති.

අථාපරෙන සමයෙන සරදතාපසසමාගමෙ මහාජනං නිරයසන්තාපෙන සන්තාපෙත්වා ධම්මං දෙසෙන්තො සත්තතිංසසතසහස්සසඞ්ඛෙ සත්තකායෙ ධම්මාමතං පායෙසි, සො දුතියො ධම්මාභිසමයො අහොසි. තෙන වුත්තං –

4.

‘‘තතො පරම්පි වස්සන්තෙ, තප්පයන්තෙ ච පාණිනො;

සත්තත්තිංසසතසහස්සානං, දුතියාභිසමයො අහූ’’ති.

යදා පන ආනන්දමහාරාජා වීසතියා පුරිසසහස්සෙහි වීසතියා අමච්චෙහි ච සද්ධිං පදුමුත්තරස්ස සම්මාසම්බුද්ධස්ස සන්තිකෙ මිථිලනගරෙ පාතුරහොසි. පදුමුත්තරො ච භගවා තෙ සබ්බෙ එහිභික්ඛුපබ්බජ්ජාය පබ්බාජෙත්වා තෙහි පරිවුතො ගන්ත්වා පිතුසඞ්ගහං කුරුමානො හංසවතියා රාජධානියා වසති. තත්ථ සො අම්හාකං භගවා විය කපිලපුරෙ ගගනතලෙ රතනචඞ්කමෙ චඞ්කමන්තො බුද්ධවංසං කථෙසි, තදා පඤ්ඤාසසතසහස්සානං තතියො ධම්මාභිසමයො අහොසි. තෙන වුත්තං –

5.

‘‘යම්හි කාලෙ මහාවීරො, ආනන්දං උපසඞ්කමි;

පිතුසන්තිකං උපගන්ත්වා, ආහනී අමතදුන්දුභිං.

6.

‘‘ආහතෙ අමතභෙරිම්හි, වස්සන්තෙ ධම්මවුට්ඨියා;

පඤ්ඤාසසතසහස්සානං, තතියාභිසමයො අහූ’’ති.

තත්ථ ආනන්දං උපසඞ්කමීති පිතරං ආනන්දරාජානං සන්ධාය වුත්තං. ආහනීති අභිහනි. ආහතෙති ආහතාය. අමතභෙරිම්හීති අමතභෙරියා, ලිඞ්ගවිපල්ලාසො දට්ඨබ්බො. ‘‘ආසෙවිතෙ’’තිපි පාඨො, තස්ස ආසෙවිතායාති අත්ථො. වස්සන්තෙ ධම්මවුට්ඨියාති ධම්මවස්සං වස්සන්තෙති අත්ථො. ඉදානි අභිසමයකරණූපායං දස්සෙන්තො –

7.

‘‘ඔවාදකො විඤ්ඤාපකො, තාරකො සබ්බපාණිනං;

දෙසනාකුසලො බුද්ධො, තාරෙසි ජනතං බහු’’න්ති. – ආහ;

තත්ථ ඔවාදකොති සරණසීලධුතඞ්ගසමාදානගුණානිසංසවණ්ණනාය ඔවදතීති ඔවාදකො. විඤ්ඤාපකොති චතුසච්චං විඤ්ඤාපෙතීති විඤ්ඤාපකො, බොධකො. තාරකොති චතුරොඝතාරකො.

යදා පන සත්ථා මිථිලනගරෙ මිථිලුය්යානෙ කොටිසතසහස්සභික්ඛුගණමජ්ඣෙ මාඝපුණ්ණමාය පුණ්ණචන්දසදිසවදනො පාතිමොක්ඛං උද්දිසි, සො පඨමො සන්නිපාතො අහොසි. තෙන වුත්තං –

8.

‘‘සන්නිපාතා තයො ආසුං, පදුමුත්තරස්ස සත්ථුනො;

කොටිසතසහස්සානං, පඨමො ආසි සමාගමො’’ති.

යදා පන භගවා වෙභාරපබ්බතකූටෙ වස්සාවාසං වසිත්වා පබ්බතසන්දස්සනත්ථං ආගතස්ස මහාජනස්ස ධම්මං දෙසෙත්වා නවුතිකොටිසහස්සානි එහිභික්ඛුභාවෙන පබ්බාජෙත්වා තෙහි පරිවුතො පාතිමොක්ඛං උද්දිසි, සො දුතියො සන්නිපාතො අහොසි. තෙන වුත්තං –

9.

‘‘යදා බුද්ධො අසමසමො, වසි වෙභාරපබ්බතෙ;

නවුතිකොටිසහස්සානං, දුතියො ආසි සමාගමො’’ති.

පුන භගවති ගුණවති තිලොකනාථෙ මහාජනස්ස බන්ධනමොක්ඛං කුරුමානෙ ජනපදචාරිකං චරමානෙ අසීතිකොටිසහස්සානං භික්ඛූනං සන්නිපාතො අහොසි. තෙන වුත්තං –

10.

‘‘පුන චාරිකං පක්කන්තෙ, ගාමනිගමරට්ඨතො;

අසීතිකොටිසහස්සානං, තතියො ආසි සමාගමො’’ති.

තත්ථ ගාමනිගමරට්ඨතොති ගාමනිගමරට්ඨෙහි. අයමෙව වා පාඨො, තස්ස ගාමනිගමරට්ඨෙහි නික්ඛමිත්වා පබ්බජිතානන්ති අත්ථො.

තදා අම්හාකං බොධිසත්තො අනෙකධනකොටිකො ජටිලො නාම මහාරට්ඨිකො හුත්වා බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සචීවරං වරදානමදාසි. සොපි තං භත්තානුමොදනාවසානෙ ‘‘අනාගතෙ කප්පසතසහස්සමත්ථකෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සතී’’ති බ්යාකාසි. තෙන වුත්තං –

11.

‘‘අහං තෙන සමයෙන, ජටිලො නාම රට්ඨිකො;

සම්බුද්ධප්පමුඛං සඞ්ඝං, සභත්තං දුස්සමදාසහං.

12.

‘‘සොපි මං බුද්ධො බ්යාකාසි, සඞ්ඝමජ්ඣෙ නිසීදිය;

සතසහස්සෙ ඉතො කප්පෙ, අයං බුද්ධො භවිස්සති.

13.

‘‘පධානං පදහිත්වාන…පෙ… හෙස්සාම සම්මුඛා ඉමං.

14.

‘‘තස්සාපි වචනං සුත්වා, උත්තරිං වතමධිට්ඨහිං;

අකාසිං උග්ගදළ්හං ධිතිං, දසපාරමිපූරියා’’ති.

තත්ථ සම්බුද්ධප්පමුඛං සඞ්ඝන්ති බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස, සාමිඅත්ථෙ උපයොගවචනං. සභත්තං දුස්සමදාසහන්ති සචීවරං භත්තං අදාසිං අහන්ති අත්ථො. උග්ගදළහන්ති අතිදළ්හං. ධිතින්ති වීරියං අකාසින්ති අත්ථො.

පදුමුත්තරස්ස පන භගවතො කාලෙ තිත්ථියා නාම නාහෙසුං. සබ්බෙ දෙවමනුස්සා බුද්ධමෙව සරණමගමංසු. තෙන වුත්තං –

15.

‘‘බ්යාහතා තිත්ථියා සබ්බෙ, විමනා දුම්මනා තදා;

න තෙසං කෙචි පරිචරන්ති, රට්ඨතො නිච්ඡුභන්ති තෙ.

16.

‘‘සබ්බෙ තත්ථ සමාගන්ත්වා, උපගඤ්ඡුං බුද්ධසන්තිකෙ;

තුවං නාථො මහාවීර, සරණං හොහි චක්ඛුම.

17.

‘‘අනුකම්පකො කාරුණිකො, හිතෙසී සබ්බපාණිනං;

සම්පත්තෙ තිත්ථියෙ සබ්බෙ, පඤ්චසීලෙ පතිට්ඨහි.

18.

‘‘එවං නිරාකුලං ආසි, සුඤ්ඤකං තිත්ථියෙහි තං;

විචිත්තං අරහන්තෙහි, වසීභූතෙහි තාදිහී’’ති.

තත්ථ බ්යාහතාති විහතමානදප්පා. තිත්ථියාති එත්ථ තිත්ථං වෙදිතබ්බං, තිත්ථකරො වෙදිතබ්බො, තිත්ථියා වෙදිතබ්බා. තත්ථ සස්සතාදිදිට්ඨිවසෙන තරන්ති එත්ථාති තිත්ථං, ලද්ධි. තස්සා ලද්ධියා උප්පාදකො තිත්ථකරො, තිත්ථෙ භවා තිත්ථියාති. පදුමුත්තරස්ස කිර භගවතො කාලෙ තිත්ථියා නාහෙසුං. යෙ පන සන්ති, තෙපි ඊදිසා අහෙසුන්ති දස්සනත්ථං ‘‘බ්යාහතා තිත්ථියා’’තිආදි වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං. විමනාති විරූපමානසා. දුම්මනාති තස්සෙව වෙවචනං. න තෙසං කෙචි පරිචරන්තීති තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං කෙචිපි පුරිසා පරිකම්මං න කරොන්ති, න භික්ඛං දෙන්ති, න සක්කරොන්ති, න ගරුං කරොන්ති, න මානෙන්ති, න පූජෙන්ති, න ආසනා වුට්ඨහන්ති, න අඤ්ජලිකම්මං කරොන්තීති අත්ථො. රට්ඨතොති සකලරට්ඨතොපි. නිච්ඡුභන්තීති නීහරන්ති, උස්සාදෙන්ති තෙසං නිවාසං න දෙන්තීති අත්ථො. තෙති තිත්ථියා.

උපගඤ්ඡුං බුද්ධසන්තිකෙති එවං තෙහි රට්ඨවාසීහි මනුස්සෙහි උස්සාදියමානා සබ්බෙපි අඤ්ඤතිත්ථියා සමාගන්ත්වා පදුමුත්තරදසබලමෙව සරණමගමංසු. ‘‘ත්වං අම්හාකං සත්ථා නාථො ගති පරායනං සරණ’’න්ති එවං වත්වා සරණමගමංසූති අත්ථො. අනුකම්පතීති අනුකම්පකො. කරුණාය චරතීති කාරුණිකො. සම්පත්තෙති සමාගතෙ සරණමුපගතෙ තිත්ථියෙ. පඤ්චසීලෙ පතිට්ඨහීති පඤ්චසු සීලෙසු පතිට්ඨාපෙසීති අත්ථො. නිරාකුලන්ති අනාකුලං, අඤ්ඤෙහි ලද්ධිකෙහි අසම්මිස්සන්ති අත්ථො. සුඤ්ඤකන්ති සුඤ්ඤං රිත්තං තෙහි තිත්ථියෙහි. තන්ති තං භගවතො සාසනන්ති වචනසෙසො දට්ඨබ්බො. විචිත්තන්ති විචිත්තවිචිත්තං. වසීභූතෙහීති වසීභාවප්පත්තෙහි.

තස්ස පන පදුමුත්තරස්ස භගවතො හංසවතී නාම නගරං අහොසි. පිතා පනස්ස ආනන්දො නාම ඛත්තියො, මාතා සුජාතා නාම දෙවී, දෙවලො ච සුජාතො ච ද්වෙ අග්ගසාවකා, සුමනො නාමුපට්ඨාකො, අමිතා ච අසමා ච ද්වෙ අග්ගසාවිකා, සලලරුක්ඛො බොධි, සරීරං අට්ඨපණ්ණාසහත්ථුබ්බෙධං අහොසි, සරීරප්පභා චස්ස සමන්තා ද්වාදස යොජනානි ගණ්හි, වස්සසතසහස්සං ආයු අහොසි, වසුදත්තා නාම අග්ගමහෙසී, උත්තරො නාම පුත්තො අහොසි. පදුමුත්තරො පන භගවා පරමාභිරාමෙ නන්දාරාමෙ කිර පරිනිබ්බුතො. ධාතුයො පනස්ස න විකිරිංසු. සකලජම්බුදීපවාසිනො මනුස්සා සමාගම්ම ද්වාදසයොජනුබ්බෙධං සත්තරතනමයං චෙතියමකංසු. තෙන වුත්තං –

19.

‘‘නගරං හංසවතී නාම, ආනන්දො නාම ඛත්තියො;

සුජාතා නාම ජනිකා, පදුමුත්තරස්ස සත්ථුනො.

24.

‘‘දෙවලො ච සුජාතො ච, අහෙසුං අග්ගසාවකා;

සුමනො නාමුපට්ඨාකො, පදුමුත්තරස්ස මහෙසිනො.

25.

‘‘අමිතා ච අසමා ච, අහෙසුං අග්ගසාවිකා;

බොධි තස්ස භගවතො, සලලොති පවුච්චති.

27.

‘‘අට්ඨපණ්ණාසරතනං, අච්චුග්ගතො මහාමුනි;

කඤ්චනග්ඝියසඞ්කාසො, ද්වත්තිංසවරලක්ඛණො.

28.

‘‘කුට්ටා කවාටා භිත්තී ච, රුක්ඛා නගසිලුච්චයා;

න තස්සාවරණං අත්ථි, සමන්තා ද්වාදසයොජනෙ.

29.

‘‘වස්සසතසහස්සානි, ආයු විජ්ජති තාවදෙ;

තාවතා තිට්ඨමානො සො, තාරෙසි ජනතං බහුං.

30.

‘‘සන්තාරෙත්වා බහුජනං, ඡින්දිත්වා සබ්බසංසයං;

ජලිත්වා අග්ගික්ඛන්ධොව, නිබ්බුතො සො සසාවකො’’ති.

තත්ථ නගසිලුච්චයාති නගසඞ්ඛාතා සිලුච්චයා. ආවරණන්ති පටිච්ඡාදනං තිරොකරණං. ද්වාදසයොජනෙති සමන්තතො ද්වාදසයොජනෙ ඨානෙ භගවතො සරීරප්පභා ඵරිත්වා රත්තින්දිවං තිට්ඨතීති අත්ථො. සෙසගාථාසු සබ්බත්ථ පාකටමෙවාති.

ඉතො පට්ඨාය පාරමිපූරණාදිපුනප්පුනාගතමත්ථං සඞ්ඛිපිත්වා විසෙසත්ථමෙව වත්වා ගමිස්සාම. යදි පන වුත්තමෙව පුනප්පුනං වක්ඛාම, කදා අන්තං ගමිස්සති අයං සංවණ්ණනාති.

පදුමුත්තරබුද්ධවංසවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

නිට්ඨිතො දසමො බුද්ධවංසො.